PRAVILNIK O TEHNIČKIM NORMATMMA ZA ODREĐIVANJE VEUČINA OPTEREĆENJA MOSTOVA

L OSNOVNE ODREDBE

1. Ovim pravilnikom određuju se tehnički uslovi i zahtevi koji moraju biti ispunjeni pri odredivanju vel ičina opterećenja za drumske i pešačke mostove u celini (u daljem tekstu : most) i sve njihove konstrukeione delove, u pogledu sigurnosti, trajnosti i upotreblj ivosti.

Odredbe ovog pravilnika primenjuju sc pri projektovanju, izgradnji, rekonstrukciji i održavanju mostova i njihovih delova, kao i na mostove cevovoda. mostove za vodove, zaštitne mostove, mostove za plovne ili neplovne kanale i mostove mešovitc namenc.

2. Pod pojmom vel iči ne opterećenja (u daljem tekstu : delovanje), u smislu ovog pravilni ka, podrazurnevaj u se sva spoljašnja ili unutrašnj a delovanja na most kao celinu ili na njegove delove.

II. PODELA DELOVANJA

3. Delovanja sc, zavisno od učes tal os t j njihovih poj ava, promena njihovih vrednosti II

vremenu i/ili prostoru i \'[ste njihovog uticaja na mostove, mogu svrstati II tri grupe, i to:

1) osnovna;

2) dopunska;

3) izuzetna.

4. Osnovna delovanja su delovanja koja su, po pravilu, uvek prisutna na mostu ili nekom njegovom eleme ntu i č ije su promene vrednosti zanemarijivo male ili delovanja koja pro isti ču iz osnovne namene mosla.

U ovu grupu delovanja spadaj u:

l ) sopstvena masa;

2) korisno opterećenje; 3) stalni teret na mostu;

4) sile koje nastaju od prednaprezanja;

5) skupljanje i tečenje materijala (kod prednapregnutih i spregnutih konstrukcija);

6) opterećenje vodovima;

7) aktivni pritisak tla;

8) pritisak i masa mirne vode;

9) del ovanje tekuće vode;

JO) uzgon;

ll) pritisak na ogradu mosta;

12) deformacije nastale kao posledica načina izgradnje.

S.

61

Dopunska delovanja su delovanja koja se javljaju povremeno i čije su promene značajne .

U ovu grupu delovanja spadaju:

J) promene temperature;

2) skupljanje betona;

3) tečenje betona;

4) vetar;

S) sneg;

6) udar leda;

7) sila pri pokretanju i sila pri zaustavljanju vozila;

8) otpori u ležištima;

9) centrifugalna sila;

10) moguće pomeranje temeljnog tla;

ll ) zemljotres (ZI) '

6. Izuzetna delovanja su delovanja koja se javljaju retko i koja su, po pravilu, kratkotrajna. U ovu grupu delovanja spadaju:

l) udari vozila i plovnih objekata;

2) Lemljotres (Z,); 3) vanredna op te rećenja;

4) privremena stanja pri gradenju.

7. Za pojedine vrste mostova i njihove delove, pojedina delovanja mogu se prebaciti iz jedne grupe II drugu, zavisno od značaja nj ihovog uticaja na most ili njegove delove, ako se tim e

62

povećava pouzdanost konstrukcije.

8. Svi koncentrisani tereti , bez obzira u koju grupu delovanja spadaju, po pravilu, uzimaju se u proračun sa proširenjem površine delovanja sve do neutralne ose dela konstrukcije koji se proračunava. Za rastresit materijal ugao rasprostiranja opterećenja prema horinzontali je 6il", a za čvrs t materijal 45°.

III. OSNOVNA DELOVANJA

1. SOPSTVENA TEŽiNA I STALNI TERETI

9. Sopstvena težina i stalni tereti određeni su oblikom i veličinom pojedinih delova mosta, kao i gustinom materijala od koga je most izrađen.

10. Vrednosti zapreminskih masa materij ala koji su najčešće upotrbljavaju za izgradnju mostova ili njihovih delova utvrđene su jugoslovenskim standardom JUS U.C7.l 23.

11. Ako je razlika između računskih veličina sopstvene težine i stalnog tereta s kojim je vršen proračun i stvarnih veličina veća od 3% II odnosu na ukupnu veličinu uticaja na konstrukciju ili na njen deo, proračun se mora ponoviti.

12. Jedinične zapreminske mase materijala čije veličine nisu date u standardu JUS U.C7.I23 odreduju se merenjem.

2. KORISNO OPTEREĆENJE (SAOBRAĆAJNO OPTEREĆENJE)

13. Ko risno opterećenje koje se uzim a u obzir pri proračunu sastoji se od opterećenja lipskim vozil ima, koje zavisi od saobraćaj ne namene mosta i njegove klase i od toga da li je površinsko opterećenje ravnomerna raspodeljeno.

14. Korisnim opterećenjem iz čl a na 13. ovog pravilnika opterećuju sc sve površine mosta koje se nalaze izmedu unutrašnjih ivica ograde mosta.

15. Drumski mostovi se prema značaju puta na kome se nalaze svrstavaju II tri katego rije, i to: I kategorija - mostovi na auto-putevima, II katego rija - mostovi na magistralnim i

63

regionalnim putevima gradskim saobraćajnicama III kategorija - mostovi na svim ostalim putevima.

16. Pešačk:i mostovi su mostovi namenjeni isključivo saobraćaju pešaka. Prelaz drumskih vozila preko takvih mostova mora biti onemogućen odgovarajućim konstrukcionim detaljima.

17. Mostovi mešovite namene su mostovi koji služe za prelaz drumskih i šinskih vozila. Ovi mostovi razvrstavaju se u jednu od kategorija iz člana 15. ovog pravilnika.

18. Površinu drumskog mosta sačinjavaju sl edeći osnovni delovi:

l) kolovoz - deo između ivičnjaka namenjen prolazu vozila, koji se sastoji od

J aobraćaj nih, zaustavnih, ivičn i h i biciklističkih traka;

2) pešačke staze ili staze za službenu upotrebu - delovi između ivičnjaka i unutrašnje strane ograde;

3) razdeIna traka - deo između delova kolovoza za različite smerove saobraćaj a.

~ 19. Kolovoz mosta sastoji se od glavne trake širine 3 m i prostora izvan glavne trake.

Glavna traka smeštena je u najnepovoljniji položaj za deo koj i se posmatra, a paralelna je sa osam kolovoza .

Ako je konstrukcija poprečnog preseka mosta jedinstvena za celu širinu mosta, na celom mostu postoji samo jedna glavna traka, bez obzira na broj saobraćajnih traka ili odvojenih smerova.

Ako se konst rukcija iz stava 3. ovog člana sastoj i od više samostalnih delova, za svaki deo mora se predvideti po jedna glavna traka.

20. Most, odnosno njegovi delovi proračunavaj u se prema računskoj šemi opterećenj a mosta, zavisno od kategorije mosta (tabela 1).

Ta bela 1 - Veza izmedu katego rija mostova i raču nskih šema opterećenja

K,llcgorijli mosla računs ka šema

I 600 + 300

II 600

III Širim.l kolovoza ;::': 6,() m 300 + 300

širinu kolovoza < 6,0 III 300

21. Prilikom proračuna glavna lraka se na najnepovoljnijem mestu opte rećuje ti pskim vozilom

64

(prema slici 1 i tabeli 2). Uzdužna osa vozila mora biti paralelna sa uzdužnom osom trake.

Tabela 2 - Težina i širina naletanja tipskog vozil a

V ozilo Ukupn i lerei T eret pojedinog točka Širina nalcganja ločka m

kN kN b, b,

V 600 600 lOD 0,60 0,20

V 300 300 SO 0,40 0,20

Tabela 3 - Ravnomerno raspodeljeno opterećenje

Vozilo Ukupna Zamcnjujućc R avn omcrno Ravn OIllcrno

leži na ravnomcrno raspodcljcno raspodeljeno vozila raspocJe ljeno opleretcnje opte rećenje

kN opterećenje pIJ glavne trake P, izvan glavne kN/m' kN/ml trake P!

kN/ml

V 600 600 33,3 5,00 J ,1X1

V 300 JOO 16,7 5,00 3,00

I) Opte rećenje p jc zamcnj uj ućc opterećenje za tipsko vozilo.

Glavna traka se opterećuje ravnom erno raspodeljenim opterećenjem p, (prema tabeli 3) ispred i iza tipskog vozila.

l-b-

Slika 1 - Tipsko vozilo V 600 ili V 300

22, T ipsko vozilo može biti smešteno na kolovozu tako da točkpvima dodiruje ivičnjak.

Površina kolovoza izvan glavne trake opterećvje se ravnom erno podeljenim opterećenjem

65

Površi na kolovoza izvan glavne trake opterećuje se ravnomerno podeljenim opterećenjem p, (prema tabeli 3) u kombinaciji sa ostalim saobraćajnim opterećenjem (slika 2).

wC~la onTepehcu.a: 600 + 300

WC ,\ 13 OIHcpd'lClb3 : JOO + lOU

... ,.

wc .... onTtpclliclW: 600

II\C"" ollnpcl'lcll.a: JOO

~0r+~~Jl

Slika 2 . Računske šeme opterećenja

23. Sve preostale površine između kolovoza i unutrašnjih ivica ograda opterećuju se ravnomerno raspodeljenim opterećenjem p, (prema \abeli 3) u kombinaciji sa ostalim saobraćajnim opterećenjem (slika 2).

24. Sva korisna opterećenja koja deluju ras\erećujuće nc uzimaju se u obzir pri proračunu . Poiedini točkov i tlpskog vozila ne smeju se izostaviti iz proračuna.

66

25. Pri proračunu pojedin ih delova mosta (na primer: delova pešačkih staza, ploča, poprečnih nosača i dr.) uzima se ravnomerno raspodeljeno opterećenje p, = 5,00 kN/m'.

l'eš ačke staze koje nisu osigurane odbojnim ogradama protiv naletanja vozila, a čij a je visina ivičnjaka manja od 20 cm iznad površine kolovoza, opterećuju se pojedinačnim opterećenjem P = 50 kN bez ravnomerno raspodeJjenog opterećenj a sa površinom naleganja 0,30 m x 0,30 m.

26. Sva korisna opterećenja II glavnoj traci mosta, koja se unose II proračun svih delova mosla, izuzev krajnjih i srednjih stubova i njihovih temelja, moraju se povećati množenjem dinamičlcim koeficijentom 1(". Proračun ležišta, kvadera i ležišnih greda vrši se sa ovako uvećanim opterećenjem.

27. Dinamičlci koeficijent za drumske mostove izračunava se prema sledećoj formu li :

I(" = 1,4 - 0,008 L ~ 1,00 gde je:

L - raspon dela koji se računa. Kod nosača koji idu preko više otvora sa zglobovima ili bez zglobova to je raspon u kome se nalazi lipsko vozilo. Kod prenosa sile u dva smera ili više smerova to je najmanji raspon. Ako najmanji raspon iznosi najmanje 0,7 najvećeg raspona, za I.... se srne uzeti aritmetička sredina svih raspona.

28. Ko risno opterećenje za pcšačke mostove uzima sc kao ravnam erno raspodcJjcno opterećenje p = 5,00 kN/m' i ne množi se dinamičlcim koeficijentom. Ako je raspon nosećih elemenata mosta veći od lOm, dozvoljeno je smanjenje korisnog opterećenja na p = 5,5 - 0,05 I, gde je I raspon, u metrima. U tom s lučaj u , za smanjena opterećenja se ne može uzeti vrednost manja od 4 kN/m'.

29. Mostovi mcšovite namene s VIse koloseka j odvojenim saobraćajnim povrsmama za drumslci i šinski saobraćaj moraju se proveriti za istovremeno opterećenje korisnim teretom za drumske mostove i za mostove za šinska voz il a. Korisno opterećenje za gradski šinski saobraćaj defini še korisnik opterećenja .

30. Mostovi I11cšovitc namene na zajed lličkoj kolovoznoj pOVrSInI proveravaju se za s lučaj

opterećenja š inskim vozilima prema čl anu 29. ovog pravilnikal s tim što se ostala površina mosta opte rećuje ravnomerno raspoređen im opterećenjem p, (prema tabel i 3). Drumslci most se proverava tako što se opterećuje odgovarajućim korisnim opterećenjem .

31. Delovi mešovit ih mostova koji su izloženi uticaju samo jedne vrste saobraćaja

proraču navaj u se za tu odgovarajuću vrstu opterećenja.

67

32. Korisno opterećenje na tlu uz most uvodi se u proračun obalnih stubova i njegovih delova kao ravnomerno raspode!"eno o terećenje (prema tabeli 3, bez dinarn i" . i'e Pri tom se uzima a se opterećenje proširuJe nadole pod uglom 60· prema horizontali.

Ako se saobraćajna opterećenje na mostu može nać i na horizontalnom rastojanju od vrha ko nstrukcije u granicama 1/2 njegove visine, konstrukciju treba opteretiti dodatnim opte rećenjem od 10 kN/m' .

3. SILE KOJE NASTAJU OD PREDNAPREZANJA

33. Sile koje nastaju od prednaprezanja i sve prateće pojave uzimaju se u obzir pri proračunu prema vrsti i načinu prednaprezanja, kao i materijalu od koga sc konstrukcija izvodi.

4. DELOVANJA ZBOG SKUPLJANJA I TEČENJA MATERUALA

34. Veličine delovanja zbog skupljanja betona utvrdene su u propisu o tehničkim normativima za beton i armirani beton.

Pri razmatranju skupljanja betona moraju se uzeti II obzir njegove najmanje i najveće vrednosti, zavisno od vremena izgradnje mosta.

Veličine delovanja zbog t ečenja betona utvrdene su u propisu o tehničkim normativima za beton i armirani beton.

U tečenju betona moraju sc uzet i II obzir njegove najmanje i najveće vrednosti, zavisno od vremena izgradnje mosta.

Za mostove od a rmi ranog beto na ova delovanja se smatraju dopunskim.

S. OPTEREĆENJE VODOVIMA

35. Položaj vodova i njihova težina uzimaju sc II proračun za svaki pojedinačn i s l učaj. kao i opterećenja od skre t ne sile kod cevovoda, od temperatu rnih d il atacija, trenja na ležištima i sl.

6. PRITISAK TLA

36. p konstrukci·c mosta moraju se dimcnzionisati na 1/2 ekvivalentnog h idrosta t i čkog pn IS a

37. Za krute ramave naiviše 1/2 mome nta saviiania izazvanog pritiskom zemlie. zavlsnn nrl

68

slučaj a, može biti isko ri šćeno za redukciju pozitivnog momenta u gredi u gornjoj ploči ili u gornjoj i donjoj ploči mosta.

Pasivni pritisak tla ne uzima se u obzir ako mu je delovanje povoljno, osim ako je njegovo delovanje osigurano.

7. PRITISAK VODE

38. Pritisak mirne vode smatra se mirnim opterećenjem, a pri proračunu se uzima II obzir samo kad svojim delovanjem povećava ukupno delovanje koje se ispituje i tada se uzima njegova najveća vrednost. Ako deluje rasterećujuće, može se uzeti u proračun ako postoji dokaz da je to delovanje stalno.

39. Pri tisak tekuće vode uvodi se u proračun kao mirna horinzontalna sila. Veli čina te sile izračunava se prema ·s J edećoj formuli:

P = 0,515 . k . v'

gde je: P . pritisak u kN/m' ; k . konstanta koja zavisi od oblika čela stuba mosta i iznosi: 13/8 za kvadratni oblik, 1/2 za ugaoni oblik (ugao 30° i manje) i 2/3 za kružni oblik; V . brzina vode u m/sec.

Pritisak t ekuće vode uzima se u obzir pri proračunu u kombinaciji sa pritiskom mirne vode.

8. UZGON

40. Za uticaj uzgona pri proračunu se posebno uzima II obzir veličina uzgona, uz najviši i najniži nivo vode ili podzemne vode.

9. OPTEREĆENJE NA OGRADU

41. Opterećenje na ogradu pešačkih staza ili pešačkih mostova uzima se II obzir pri proračunu kao mirno linijsko opterećenje koje deluje u visini gornje ivice ograde, u vertiklanom ili horinzotalnom smeru.

Veličina opterećenja na ogradu u vertikalnom smeru je Pv = 1,00 kN/m, a u horinzolalnom smeru Pil = 1,00 kN/m.

42. Ako se na ogradu mosta postavljaju uredaji za zaštitu saobraćaja od delovanja vetra, ograda se proračunava za veličinu delovanja vetra na neopterećeni most.

69

U izuzetnim slučajevima , veličina delovanja vetra odreduje se posebnim ispitivanjima i merenjima (na licu mesta).

43. U proračun se unose i sva posebna opte rećenja na ogradu mosta, ako postoje, na primer od rasvetnih tela ili stubova, zaštitinih mreža, kolica za pregled i dr.

44. Udar vozila u odbojnu ogradu uzima se u obzir pri proračunu kao mirna horizontalna sila na 60 cm iznad površine kolovoza uz ivičnjak. Ve l ičina te sile je H = 100 kN za I i II kategorij u mosta, odnosno H = 50 kN za III kategoriju mosta.

45. Ograda za pešake na koju je pričvršćena i odbojna ograda mora da se proveri za oba s l učaj a delovanja iz čl ana 44. ovog pravilnika, ali ne istovremeno.

10. DEFORMACIJE KAO POSLEDICA NAČINA IZGRADNJE

46. Mostovi u celini, kao i njihovi delovi moraju se proveriti u toku svi h faza izgradnje.

IIB. LlOI1YHCKA LlEJIOBAHJA

1. DELOVANJE PRIRODNE PROMENE TEMPERATURE

47. Delovanje promene temperature zavisi od veličine same promene, od osobina materijala od koga se most gradi i od specifičnosti svakog pojedinačnog mosta.

48. Promene temperature, u smislu ovog pravilnika, dele se na:

1) ravnom crnu promenu temperature;

2) neravnomemu promenu temperature u jednom posmatranom preseku mosta;

3) neravnomemu promenu temperature u pojedinim kOIlstrukcionim delovima mosta koji nemaju nikakvo kontinuirano povezivanje.

49. Veličina delovanja od ravnomerne promene temperature izračunava se prema sledećoj

formuli:

t.L = k,· t·L

gde je: k, - koeficijent temperaturne promene (tabela 4);

70

t - promena temperature (tabela 5); L - dužina posmatranog dela; ~L - promena dužine posmatra nog dela.

Delovanja od promene temeprature na dlVcne mostove su zanemarljiva.

SO. Koeficijenti temperaturne promene za materijale koji nisu navedeni u tabeli 4. dobijaju se ispitivanjem.

Sl. Neravnomerna promena temperature u pojedinim i presecima mosta ili u pojedinim delovima mosta uzima se u proračunu iz tabele 6 ovog pravilnika.

Tabela 4 - Koeficijent temperaturne promene za I" e Materijal k,za l "C

Kamen razn ih vrsta 0.0000 lU

Beton 0,000010

Zid OCI pri rodnog kamena O.()()()()06

Zid Ulj opeke O,lJ()(KlO6

Ćclik 0.000012

Liveno gvožde 0.000010

Legiran aluminijunl 0,000020

Tabela 5 - Računske granične temperature

Osnovni materijal Najviša Re ferentna Najniža Promena mo!'; ta temperatura temperatura I e nl pc rOi hlril temperat ura

' C

M etali i spregnuti + 45 + 10 ·25 ±. 35 materijali

IJeton (armirani; + 35 + 10 - 15 ±. 25 prednapregnuli )

Kamen + 30 + 10 . 10 :!:: 20

Tabela 6 - Neravnomcrna promena temperature

O~novni materijal Tempera tu rna r:.lzUk.t "C

Mcwll 15

Kamen 5

l!cton. armirani he ton, preunapregnuti nellln 10

Spregnu tc konstrukcije 15

71

2. DELOVANJE VETRA

S2. Veličine delovanja vctra na mostove izračunavaju sc prema sJedećoj formuli:

w = q m.T.II . . Gli . Cr . As, p(N/m' ]

gde je: T - povratni period vetra, u godinama; z - visina iznad terena na kojoj su karakteristični nivoi; z = O - kota srednje vode ili najniža kota doline iznad koje je most, u m; z = H - kota nivelete mosta = gornja ivica kolovoza kod drumskih i pešačkih mostova, odnosno gornja ivica šine kod železničkih mostova, II m~

q m.'!' II . - osrednjeni aerodinamič ki pritisak vetra, za visinu iznad terena z = H - kota nivele te -(kota koja odgovara z = O), u kN/m' ; Gli - dinamički koeficijent, za nivo z = H i za krute konstrukcije; As - stvarna efektivna površina mostnih konstrukcionih delova i saobraćajnih traka, u m' ; C, - koeficijent sile mosne konstrukcije.

Pravac delova nja opterećenja vet rom je horizontalan. Za vitke mostove ( l ančane sa kosim zategama ili izrazito uske), kao i za posebna stanja u montaži treba posebnim ispitivanjem bliže od rediti moguće delovanje vetra.

Delovanje vetra na stubove proračunava se sa promenljivim, po visini osrednjim, aerodinamičkim pritiskom vetra q m.T.Z-

Prilikom proračuna osrednjenog aerodinarničkog pritiska vetra q m.T.v odnosno q ,n."!'.!!.

posebno se vodi računa o topografskim osobinama te rena na kome se gradi most (gde je topografski fakto r S, > I). T akode se preporučuje da se sprovedu lokal na anemografska mcrenja i odgovaraj uće analize brzine vctra svuda gde sc očekuje da je opterećenje vet rom posebno značajno za nos ivost i upotrebljivost mosta, bilo zato što se na lokaciji očekuju velike brzine vetra bilo zalo što je statički sistem mosta osetljiv na to delovanje.

Mesto delovanja opt erećenja \'cl ram je u ležištu odgovarajuće efektivne površine mostovne konstrukcije, odnosno saobraćaj ne trake.

Efcktivna površina saobraćaj ne trake je:

As.v = hv' l", [m' ]

gde je:

hv - visi na saob raćajnc trake, u III

- za drumske mostove sa šinskim vozil ima ili bez šinskih vozila hv = 3,50 m; - za pešačke i biciklis tičke mostove hv = 1,80 m; - za žclezničke mostove hv = 3,80 m;

Iv - dužina saobraćaj ne trake jednaka dužini (vertikalnih) saobraćaj ni h optereće nja u odgovarajućoj kombinaciji opterećenja za proračun gla' l nosača mosla, u m.

Ako je glavni noseći sistem mosta vitka konstrukcija, mora sc vodit i računa o aerodinamičkoj stabilnosti mosta i udobnosti ko risnika (ubrzanja mosne konstrukcije i njihov od nos sa dopuštenim ubrtanjima).

72

3. DELOVANJE SNEGA

53. Delovanje snega uzima se pri proračunu u obzir kao mirno opterećenje čija veličina zavisi od mesla na kome se most nalazi. Veličina delovanja snega, zavisno od nadmorske visine mesta na kome se most nalazi, date su u tabeli 7.

Tabela 7 - Veličina opterećenja snegom

Mesto Opterećenje sncgom kN/ml

Obalno područje LIo 200 nl nadmorske visine 0,00

Ohal no područje iznad 200 m nadmorske visine i kontinenta lno područje 1.00

Kontinentalno područje od 200 do 500 nl nadmorske visine 2,00

Kontinentalno područje iznad 500 m nadmorske visine 2,50

Opterećenje snegom se ne uzima u obzir pri proračunu u kombinaciji sa saobraćajnim opterećenjem.

4. Delovanje leda

54. Delovanje leda je opterećenje č ij a veličina zavisi od mesta na kome se most nalazi.

Opterećenje ledom se odreduje tako što se uzimaju u obzir postojeći uslovi i očekivani način dejstva leda.

Moguća dejstva leda su:

l) dinamičko dejstvo leda koje nastaje od pokretnih ploča leda ili pl ivajućih komada leda nošenih vodenom strujom ili vet rom;

2) s tatičko dejstvo leda usled toplotnih kretanja velikih stacionarnih ledenih površina;

3) statičko dejstvo leda koje je prouzrokovana zastojem leda;

4) povećanje vertikalnog opterećenja stubova od prianjajućeg leda na rekam a sa promcn1j ivim nivoom.

Za dinamičko dejstvo leda horizontalna sila pritiska leda na stubove izračunava se prema s l edećoj formuli :

gde je:

FL - sil a pritiska leda, II kN; Co - koefi cijent koji zavisi od ugla koji čelo stuba zaklapa s vertikalom (tabela 8); p - efekt ivna čvrstoća , p - 750 kN/m'; l - deblj ina ledenog sloja na kontaktu sa stubom, u m; B - širina stuba ili prečnik čela stuba (ako je čelo kružnog oblika) na mestu dejstva leda, II m;

73

Ck - ko rektivni koeficijent koj i zavisi od od nosa l3/t, prema tabel i 9.

SS. Ako su stubovi mosta postavljeni tako da je njihova uzdužna osa paraleln a sa pravcem dejstva leda, sil a koja sc dObije prema formuli iz čl ana 54. ovog pravilnika uzima se lItOIll

pravcu. Pri lo m SC računa da zajedno sn njom deluje i sila upravna na taj pravac, koja ne Sn1C iznos iti manje od 15% podužnc sile. Ako podužna osa sluba ne može da sc postavi II pravcu dejstva leda ili ako je pravac leda promenljiv, to talna sila izračunava se prema rormu li iz člana 54. ovog pravilnika, a posle se razlaže na vektorskc komponente. Sila upravna na poclužnu osu stuba ne SIl1C bit i ma njn od 20% od to talne sil e.

Tabela 8 - Veličine koeficijen ta C"

Ugao čela '!\Uha u ounosu na vCfl ikalu

(t' du 15"

ILllad 15 th, 3rr'

Iznatl 3(1' do 45"

Tabela 9 - Ko rektivni koefi cijent C. B/.

11.5 1.0 1.5 2,0 3,tl 4.0 j veće

glk je; B - ':;irina lli prečoik čela ~Iuha :

I . uehlji na sloja Ic ua .

S. ZAUSTAVLJANjE l POKRETANJE VOZlLA

56.

C.

1.0

11.75

1),50

Koeficijent

I,S

1.3 1. 1 1,0

0,9 O,K

Delovanje zaustav lj anja voz il a smatra sc mirnim opterećenjem i pri proračunu sc uzim;] u obzi r kao horizontalna sila koja deluje u vis ini površine kolovoza u pravcu paralelnom sa osom mosta.

57. Veličina sile od zaustavljanja vozil a jednaka jc ] /20 ravnom erno raspodeljenog korisnog opte rećenja veličine p, = 3,0 kN/m' na celoj površini kolovoza mosta (izmedu ivičnjaka). Kolovoz se opterećuje na dužini izmedu dva sused na prekida raspo nskog sklopa. Najveća dužina kolovoza koja se opterećuje iznos i 200 m.

Ako je sila veća od sile utvrdene u stavu 1. ovog čl an a, u proračun sc uzima sila jednaka

74

0,3 mase tipskog vozila bez dinamičkog koefi cijenta.

SS. . Most mcšovite name ne mora se proveriti i na sil u zaustavljanja koja nastaje od šinski h vozila, sa silom ili bez sile od zaustavljanja drumskih vozila, zavisno od stvarnog Slanja na moslu.

6. OTPORI U LEŽiŠTIMA

59. Delovanja koja nastaj u usled otpora II ležištim a prOliv pomeranja smatraju se mirnim opterećenjem i II proračun sc uzimaju kao horizontalne sile II smeru ose mosta, a deluju II visin i donje ivice ležišta.

60. Veliči na sile od otpora II ležišlima izračunava sc prema sJedećoj form uli :

T = k,' R

gde je: T - si la otpora u ležištu; k, - koefi cijen t otpora u ležiš!u (tabela 10); R - reakcija od sopstvene težine stalnog opte rećenja i od polovine ko risnog opterećenj a,

bez dinamičkog koeficijent a.

Tabela 10 - Koefic ije nt o lpora II ležištim a

Vrsta lcti ~ ( il Koe ficijent otpora

Klizna 1 s l ičn a ležišta 0.20

Valjka 'i ta i !. I ična ležišta O,OJ

I'cnde l - lcž i ~t.1 0,03

Lcži' ta od vcš l ačkih materijalu Prema podacima proizvodaČil

Leži!;ta sa !clc·rnnskim kliznim p loćam:\ max R U,1l3

min R 0.05

61. Za mostove rnešovi tc namene reakcija mora da sadrži i celokupno op te rećenje od šinskih vozila. Reakcija šinskih vozila uzima sc bez di nam ičkog koeficijenta.

62. Koeficijenti o tpo ra u ležištima (tabela 10) smanjuju se samo uz odredena ispi tivanja.

63. Otpori u ležištima uzimaju sc tl obzir samo pri proračun u ležišta, kvade ra, ležišnih greda i donjeg stroja mosta.

75

7. CENTRIFUGALNA SILA

64. Centr ifugal na sil a se II proračun uzima kao mirna ho rizontaln a sila koja deluje II težištu voz il a II smeru supro tnom središtu krivine.

65. Kod drumskih mostova, II uobičajen im uslovima saobraćaja, ccnlrifugaJna s ila se zanemaruje. Kod mostova mcšovi te namene pri proračunu za šinska vozila uzima sc II

obzir centrifugalna sil a.

8. OČEKIVANO POMERANJE TEMELJNOG TLA

66. Očekivana pomeranja temeljnog tla, tj . oslonca mosla moraju se uzeti II obzir pn proračunu l11os1a.

67. Povoljno delova nje pomeranja oslonaca ili nj ihovo zakre tanjc uzima se II obzir pn proračunu samo ako je to delovanje trajno.

V. IZUZETNA DELOVANJA

L UDARI VOZILA I PLOVNIH OBJEKATA

68. Delovanje udara mora sc uze ti II obzir pri proraču nu mosta ako pojedini delovi mosta nislI posebnim uređajima zaštićeni od udara vozila.

69. Udar vozi la smatra se mirnim op te rećenjem i u proračunu se uzima u obzir kao horizontaln a s il a koja del uje na 1. ,20 111 iznad površine ko lovoza. Ve l i či na sil e od ud ara vozila je:

l) ± 1000 kN u sme ru vožnje;

2) ± 500 kN upravno na smer vožnje.

Delovanje u smeru vožnje i delovanje upravno na smer vožnje pri proračunu se ne uzimaj u II obzir istovremeno.

70. fv i čnjaci i metalne odbojne ograde na mostovima ili ispod njih ne smat raj u se zaštitnim uredajima od udara vozila.

76

71. Udar plovni h objekata II rečne stubove mosta uzima sc pri proračunu II obzir kao ho rizontalna sila koja deluje na koti maksimalnog plovnog nivoa vode. Veliči na sile od udara plovil a je:

l ) za Dunav i Savu do Siska 15000 kN;

2) za ostale plovne reke 10000 kN.

Navedene sile deluju pod uglom od o" do 15° u odnosu na pravac matice.

2. ZEMLJOTRES

n. Delovanje zemljotresa Z I' odnosno Z, na mostove i njihove delove uzima se u obzir pri proračunu prema propisima O t ehničkim normat ivima za proračun inženjerskih objeka ta II seizmički aktivnim područjima.

3. VANREDNA OPTEREĆENJA OD SPECIJALNIH VOZILA

73. Vanredna opterećenja uzimaju sc u obzir pri proračunu prema njihovoj stvarnoj veličini i prema posebnim uslovima prelaza specijalnih vozila preko mosta.

4. PRIVREMENA STANJA PRI GRAĐENJU

74. Vel ičine delovanja koja sc javljaju pri građenju objekata uzimaju sc pri proračunu u obzir prema stvarnom stanju.

VI. ZAJEDNIČKI UTICAJ VIŠE DELOVANJA

75. Mostovi i njihovi delovi mo raju da se provere na istovremcnj uticaj više različi tih

delovanja, i to:

J) osnovn ih delovanja;

2) osnovnih i dopunskih delova nja;

3) osnovnih i izuzetnih delova nja.

76. Izbo r više delova nja na čiji istovremen i uticaj mora da se provcri most vrši sc uz ana lizu svih uticaja na most kao celi nu ili njegove delove, kao i ut icaja načina izgradnje i

77

eksploatacije mosta.

77. Mostovi i njihovi delovi proveravaju sc na istovremeni uticaj više delovanja, po pravilu, sabiranjem (superpozicija) uticaja. Ako sc pri pojedinom delovanju menjaju osnovne proračunske veličine , mora da se provcri svako delovanje posebno. U lom slučaju superpozicija uticaja primenjuje sc samo ako se drugim ispitivanjima dokaže da je to opravdano.

78. Pri proračunu ukupnih uticaja izostavljaju se delovanja koja ukupne uticaje smanjuju, osim kad postoje dokazi da su ona stalna.

VII. FUNKCIONALNOST MOSTA

79. Ugib glavnog nosača drumskog mosta usled dejstva saobraćajnog opterećenja (bez dinamičkog koeficijenta) ograničen je na U200.

Sopstvene frekvencije konstrukcije pešačkog mosta bez opterećenja ne smeju se naći u opsegu od 0,8 Hz do 5,5 Hz.

80. Pomeranja na mestima pokretnih ležišta i dilalacionih sprava proračunavaju se za sledeća opterećenj a:

l) ravnomcrna promena temperature;

2) neravnomerna promena temperature po preseku mosta;

3) korisno opterećenje;

4) skupljanje betona;

5) tečenje betona;

6) deformacija srednjih stubova;

7) pomeranja krajnjih stubova;

8) stalno op terećenje koje se nanosi po završenoj montaži (izgradnji) konstrukcije mosta, odnosno po završenoj montaži dilatacionih sprava.

Konstrukc ijom pokretnog ležišta, odnosno dilatacionim spravama mora da se obezbedi realizacija ukupnih računskih pomeranja uvećanih za 20%.

VIII. SKELE MOSTA

81. Skele mnst(l i delova mosla moraiu SC proverit i za sva delovanja koja se jaVljaju pri

78

izvodenju skele, njenom mogućem pokretanju i izgrad nji mosta ili zbog uticaja okoline.

82. Sopstvena težina skele il i njenih delova, kao i stalni terel na skeli odred uju se zavisno od mate rijala od koga je skcla izradena.

83. Pri proračunu skele mo ra sc uzeti II obzir uticaj delova mase mosta na skelu ili na njene delove, kao i naj nepovoljniji slučaj s obzirom na n ači n izgradnje mosta.

84. Pohctn i leret na skel i (ljudi ili oprema) može da iznosi J ,OO kN/ill '. Ako na skeli postoje posebni ured aj i, pri proraču nu se uzi maju II obzi r sa stvarn im vrednost im a.

85. Ho rizo ntalne sije koje mogu da sc pojave kao posledica rada pojed inih uredaj a na skeli pri proračunu se uzimaju II obzir sa stvarnim vrednostim a.

Ako nema podataka o njihovoj stvarnoj veli čini , uzimaju sc veliči ne jednake 'J % mase uredaja na skeli.

Ako ured aj i svoj im rado m prouzrokuju d inamičkc uticaje na skel u, njihovo delovanje se uvećava koefi cijentom Kd = 1,20.

86. Delovanje velra na skelu pri proračunu se uzima II obzir prema propis im a za opterećenje velrom. Vetar deluje na skelu, na neke delove mosta i na sve uređaje na skeli.

Ako je most posebno izložen vclru il i sc nalazi u području poznalom po jakim velrovim a, u pro račun se mo raju uzeti stvarne vrednosti delova nja velra koje se odreduju na osnovu merenja.

Sva ostala delovanja na skelu uzimaju se pri proračunu II obzir prema odredbama ovog pravil nika.

IX. SIGUlUWST PROTIV OOIZANJ A OD OSLONACA MOSTA I PREOPTEREĆENJA

87. Ako sc na pojedinim mestima oslanjanja mogu pojavili siJe koje od ižu od oslo naca rasponski sklo p, mora se računski proveriti sigurnost sklo pa proliv odizanja.

88. Sigurnost proliv odiza nja je zadovoljena ako je s ila prit iska na oslo ncu veća ili jednaka sili odizanja uvećanoj za 50%.

89. Veličina si le odizanja Odreduje sc na osnovu najnepovolj nijeg uticaja mogućih opterećenja .

79

Sila pri tiska izraču n ava se iz delovanja sopstvene težine, sta lnog tereta i odgovaraj uć i h

slučajeva prednaprezanja.

90. Sigurnost mosla ili njegovih delova proliv prevrtanja proverava sc tako ŠiO delovanje sila koje sc odupiru prevrtanju mora da bude veća ili jednako delovanju sila prevrtanja uvećanom za 50%, osim II slučaju zemljotresa, pri čemu sc delovanja sila prevrtanja uzimaju II nj ihovom najvećem iznosu.

x. ZAVRŠNE ODREDBE

91. Danom stupanj a na snagu ovog pravilniku prestaju da važe Privremeni leh nički propisi za opterećenje mostova na putevima ("Službeni list FNRJ", br. 43/49).

92. Ovaj praviln ik sllIpa na snagu po isteku tridesel dana od dana objavljivanja II "Službenom lislU SFRJ ".

Br. 06-93/19 17. januara 1990. godine Beograd

Direktor Saveznog zavoda za standardizaciju ,

Veroljub Tanaskovi ć, s. r.