PRAVO PRIVREDNIH DRUTAVA

PRAVO PRIVREDNIH DRUTAVA

POJAM- OVAJ PREDMET JE SPECIFIAN I DRUTVENO ZNAAJAN, REGULISAN JE POSEBNIM IZVORIMA PRAVA TO KONSTITUIE OVU GRUPU NORMI U POSEBNU GRANU PRAVA IJE SU NORME PREDMET PROUAVANJA POSEBNE PRAVNE DISCIPLINE, KOJA SE U SVIJETU SREE KAO KOMPANIJSKO PRAVO, KORPORATIVNO PRAVO, PRAVO PRIVREDNIH /TRGOVAKIH/DRUTAVA.

FUNKCIJA- PPD JE KONSTITUCIONALNO PRAVO TJ. NJEGOVA DOMINANTNA FUNKCIJA JE DA REGULIE NAIN NA KOJI SE POSLOVNE INSTITUCIJE KONSTITUIU, DA DEFINIE PRAVA I DUNOSTI ONIH KOJI U NJIMA PARTICIPIRAJU I DA ODREDI OVLAENJA OVIH INSTITUCIJA PREMA SPOLJNJEM SVIJETU. IPAK, ONO IGRA OGRANIENU ULOGU, JER SU I MNOGE DRUGE GRANE PRAVA RELEVANTNE ZA OBAVLJANJE POSLOVNE AKTIVNOSTI, NPR. PORESKO PRAVO, UPRAVNO, RADNO I DR.

PPD IMA FUNKCIJU DA KLASIFIKUJE PONAANJE LJUDI KADA ONI FORMIRAJU GRUPE SA CILJEM OBAVLJANJA PRIVREDNE DJELATNOSTI ODREDJUJUI KADA JE NJIHOVO PONAANJE PRAVNO PRIHVATLJIVO ODNOSNO NEPRIHVATLJIVO /OBEZBJEDJENJE PRAVA VEINE IZATITA MANJINE, ZATITA INVESTITORA I ZATITA POVJERILACA/. PROPISUJE FORMALNU STRUKTURU KOJA OMOGUAVA DA DRUTVO POSTOJI, POSLUJE SA TREIMA, DA SE SPAJA ILI STIE DRUGA DRUTVA I KONANO PRESTAJE SA RADOM.

PRIMARNA FUNKCIJA PPD JE PROUAVANJE PORETKA MATERIJALNIH PRAVILA I PROCEDURALNIH SREDSTAVA KOJI REGULIU PRAVNE FORME OBAVLJANJA PRIVREDNIH DJELATNOSTI.

U ISTOJ RAVNI SA PRVOM FUNKCIJOM MOE SE STAVITI I SMANJIVANJE OBLIKA OPORTUNIZMA I KONFLIKATA IZMEDJU RAZLIITIH KONSTITUENATA KORPORATIVNIH PREDUZEA, MEDJU KOJIMA SE POSEBNO NAGLAAVAJU 3 VRSTE KONFLIKATA:

1. IZMEDJU MENAERA I VLASNIKA (AKCIONARA ILI LANOVA)

2. IZMEDJU SAMIH VLASNIKA (VEINSKIH I MANJINSKIH)

3. IZMEDJU VLASNIKA (AKCIONARA ILI LANOVA) I DRUGIH KORPORATIVNIH KONSTITUENATA, UKLJUUJUI POVJERIOCE I ZAPOSLENE.

5 OSNOVNIH PRAVNIH KARAKTERISITKA POSLOVNIH KORPORACIJA:

PRAVNA LINOST, OGRANIENA ODGOVORNOST, PRENOSIVOST AKCIJA (UDJELA), DELEGIRANI MENAMENT (RUKOVODJENJE) POD KONTROLOM UPRAVNOG ODBORA I VLASNITVO INVESTITORA.

RELEVATNOST DRUGIH GRANA PRAVA

ZA OBAVLJANJE PRIVREDNIH DJELATNOSTI RELEVANTNE SU I DRUGE GRANE PRAVA. ZA ODNOSE PRIVREDNIH DRUTAVA BITNI SU ZAPOSLENI, POTROAI, DOBAVLJAI, POVJERIOCI, DRAVNI ORGANI I AGENCIJE, I NAROITO VANI:PRINCIPI OPTEG UGOVORNOG PRAVA.

ODNOSI IZMEDJU PRIVREDNIH DRUTAVA I ZAPOSLENIH REGULISANI SU U OKVIRU RADNOG I SOCIJALNOG PRAVA. PRAVA I ZATITA POTROAA SE NASTOJE OBEZBJEDITI POSEBNIM ZAKONIMA A TU PRIPADA I ANTIMONOPOLSKO ZAKONODAVSTVO.

ODNOS IZMEDJU PRIVREDNIH DRUTAVA I DRAVE JE REGULISAN RAZLIITIM ZAKONIMA, KOJI IMAJU OGROMAN FINANSIJSKI UTICAJ NA OVA DRUTVA, KAO TO SU ZAKONI KOJI USTANOVLJAVAJU POREZE NA IMOVINU, PROMET, PRIHOD I OSTALO.

IZVORI PRAVA

TIPOVI REGULATIVE SU DRAVNA ILI AUTONOMNA, UNIFORMNA ILI HARMONIZOVANA PRAVILA, BITAN JE STEPEN (ODNOS OPTOSTI I DETALJNOSTI) KAO I NIVO (ODNOS OBAVEZNOSTI I DISPOZITIVNOSTI).

ZA REGULISANJE OVE MATERIJE KORISTI SE OBINO METOD DEREGULACIJE KOMBINOVAN SA DISPOZITIVNIM ZAKONSKIM NORMAMA, IME SE IRI PROSTOR ZA PRIMJENU NAELA AUTONOMNE VOLJE UGOVORNIH STRANA.

ZAKON OBINO KORISTI 2 OSNOVNA TIPA PRAVILA ZA OSTVARIVANJE CILJEVA, A TO SU POSEBNA I OPTA PRAVILA.

POSEBNA PRAVILA (IUS COGENS) POSEBNO PRECIZIRAJU TA MORA BITI URADJENO U POSEBNIM SITUACIJAMA. POSTOJI MNOGO POSEBNIH PRAVILA I ONA SU POGODNA DA ODRADE TA MORA BITI URADJENO U BUDUIM TANO ODREDJENIM SITUACIJAMA. ZBOG SVOG IMPERATIVNOG KARAKTERA OSTAVLJAJU MALO PROSTORA ZA SUDSKU DISKRECIJU. NPR.

NAZIV AKCIONARSKOG DRUTVA OBAVEZNO SADRI OZNAKU AKCIONARSKO DRUTVO ILI AD

PRVA GODINJA SKUPTINA DRUTVA MORA SE ODRATI U ROKU OD 18 MJESECI OD ODRAVANJA OSNIVAKE SKUPTINE DRUTVA, NAKON TOGA SE SKUPTINA SAZIVA OBAVEZNO 1 GODINJE.

ODBOR DIREKTORA MORA SAZIVATI VANREDNU SKUPTINU AKO TO PISMENO ZAHTJEVAJU AKCIONARI KOJI POSJEDUJU NAJMANJE 5% GLASAKIH PRAVA.

OPTA PRAVILA SU TAKODJE BROJNA, JER ZBOG BESKONANOSTI RAZLIITOSTI LJUDSKOG PONAANJA NIJE MOGUE UNAPRIJED TANO ODREDITI ZA SVE SITUACIJE TA JE PRIHVATLJIVO, A TA NEPRIHVATLJIVO PONAANJE.

NPR. L.4,ST.1 ZOPD KOJI UREDJUJE KADA PO TUBI POVJERIOCA DA POSTOJI ZLOUPOTREBA OGRANIENE ODGOVORNOSTI SUD MOE UTVRDITI NEOGRANIENU ODGOVORNOST JEDNOG ILI VIE VLASNIKA, ODNOSNO L.30,ST,5,T.2 ISTOG ZAKONA KADA PO TUBI MANJINSKIH AKCIONARA SUD TREBA DA UTVRDI DA LI SU DISKRIMINISANI OD STRANE VEINSKOG AKCIONARA. OVA PRAVILA OSTAVLJAJU RAZUMAN PROSTOR ZA SUDSKU DISKRECIJU, PRIMJENJUJUI SUDIJA STVARA PRAVO.

TO POKAZUJE DA SUDIJE IMAJU ZNAAJAN UTICAJ KROZ INTERPRETACIJU ZAKONA I KROZ TRADICIONALNO PODRUJE POPUNJAVANJA PRAVNIH PRAZNINA I PRAVNIH STANDARDA.

VRSTE IZVORA PRAVA: HETERONOMNI I AUTONOMNI, PRIMARNI, SUPSIDIJARNI I INTERPRETATIVNI IZVOR PRAVA. PORED DOMAIH SVE VIE OD ZNAAJA SU MEDJUNARODNI IZVORI PRAVA.

ZAKONI- OSNOVNI I NAJVANIJI IZVORI PRAVA SU HETERONOMNI KOJE STVARA DRAVA. TO SU ZAKONI I PODZAKONSKA AKTA. MEDJU ZAKONIMA U KOJIMA SE NALAZI SAEDES MATERIAE PRIVREDNIH DRUTAVA IZDVAJA SE ZAKON KOJIM SU REGULISANE FORME PRIVREDNIH DRUTAVA, AKO SU ONE JEDINSTVENO REGULISANE U JEDNOM ZAKONU, KAO TO JE KOD NAS, ILI SE RADI O POJEDINANIM ZAKONIMA ZA SVAKU POJEDINU FORMU PRIVREDNOG DRUTVA. NA ZAKONODAVAC SE OPREDJELIO ZA METOD JEDINSTVENOG REGULISANJA SVIH OBLIKA PRIVREDNIH DRUTAVA KOJI SE NAZIVA ZAKON O PRIVREDNIM DRUTVIMA. ON UREDJUJE PITANJA OSNIVANJA, PRAVNOG POLOAJA I ORGANIZACIJE PD, DOK NJIHOV PRESTANAK UREDJUJE ZAKON O INSOLVENTNOSTI. ZA PD KOJI EMITUJU HARTIJE OD VRIJEDNOSTI OD POSEBNE VANOSTI JE ZAKON O HARTIJAMA OD VRIJEDNOSTI I ZAKON O PREUZIMANJU AKCIONARSKIH DRUTAVA. TO SE TIE MEDJUNARODNIH IZVORA PRAVA OD POSEBNOG ZNAAJA JE REGULATORNA DJELATNOST POJEDINIH DJELA EU, KOJA JE U CILJU HARMONIZACIJE PPD DONJELA NIZ DIREKTIVA. DIREKTIVE EU SU SPECIFIAN IZVOR PRAVA EU I INSTRUMENT HARMONIZACIJE PRAVA U OBLASTI TRGOVAKIH DRUTAVA, KOJI SADRI OBAVEZNE ODREDBE, ALI I OSTAVLJA ODREDJENU SLOBODU DRAVAMA-LANICAMA DA OVE PROPISE PRILAGODE SOPSTVENIM SPECIFINIM PRILIKAMA. OSIM DIREKTIVA TU SU I KONVENCIJE. MEDJUTIM ZBOG PRIRODE SVOJIH NORMI, NAINA DONOENJA I POSTUPKA STUPANJA NA SNAGU KONVENCIJE NISU POGODNI INSTRUMENTI ZA STVARANJE KOMUNITARNOG PRAVA, PA NI PRAVA TRGOVAKIH DRUTAVA.

DO SADA JE DONJETA SAMO KONVENCIJA O UZAJAMNOM PRIZNANJU DRUTAVA I PRAVNIH LICA IZMEDJU DRAVA LANICA. PRIPREMLJENI PROJEKAT KONVENCIJE O MEDJUNARODNOM UDRUIVANJU POSTAO JE IZLIAN POSLE DONOENJA DESETE DIREKTIVE SA ISTIM PREDMETOM.

PODZAKONSKA AKTA SU TAKODJE ZNAAJAN IZVOR PRAVA U OVOJ OBLASTI. DONOSE IH IZVRNI ORGANI VLASTI (VLADA) ILI OVLAENA REGULATORNA TIJELA I ONA IMAJU POSEBAN PRAKTINI ZNAAJ JER SU U FUNKCIJI SPROVODJENJA ZAKONA.

AUTONOMNI IZVORI PRAVA- ZAUZIMAJU ZNAAJNO MJESTO, ALI NEKI OD KLASINIH AUTONOMNIH IZVORA GRADJANSKOG I TRGOVAKOG PRAVA, KAO TO SU OBIAJI, NEMAJU ISTU ULOGU NA PODRUJU PRAVA PRIVREDNIH DRUTAVA. OSNOVNI RAZLOG KOJI OBIAJE NE INI POGODNIM IZVOROM JESTE PRIRODA IZVORA, KAO NEPISANOG PRAVILA PONAANJA, KOJI KAO TAKVO NE PODIE NIVO PRAVNE SIGURNOSTI MEDJU UESNICIMA NA TRITU KAPITALA-INVESTITORIMA KOJI PREFERIRAJU PISANE IZVORE.

PRIVREDNA DRUTVA MOGU NA OSNOVU ZAKONA AUTONOMNO REGULISATI BROJNA PITANJA SVOJE ORGANIZACIJE, UPRAVLJANJA, ODNOSA IZMEDJU DRUTVA I SL, STVARAJUI NA TAJ NAIN IZVORE PRAVA KOJI SE PRIMJENJUJU NA ODREDJENA, A NE OPTA PITANJA.

TAKO DA POSEBNO MJESTO IMAJU UGOVORI O OSNIVANJU I STATUTI, KOJI SAMOSTALNO DONOSE OVI SUBJEKTI I KOJIMA UREDJUJU POJEDINA PITANJA KOJA SE TIU NJIHOVOG OSNOVANJA, UNUTRANJEG ORGANIZOVANJA I PRESTANKA.

KODEKSI USVOJENI OD STRANE ASOCIJACIJE PRIVREDNIH DRUTAVA (PRIVREDNIH KOMORA, BROKERSKIH UDRUENJA, UDRUENJA POSLODAVACA I SL), KAO I OD POSLOVNIH GRUPACIJA (HOLDINGA, KONCERNA, TRUSTOVA), IGRAJU SVE VEU ULOGU U SAVREMENOM KORPORATIVNOM PRAVU. NAJPOZNATIJI MEDJU NJIMA SU KODEKSI KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA, POZNATI SU I ETIKI POSLOVNI KODEKSI, KODEKSI O PONAANJU INVESTITORA I PONAANJU NA BERZAMA I DR. PRIRODA OVIH IZVORA PRAVA JE PROTIVRJENA, KAO I PRIRODA SANKCIJA ZA NJIHOVO KRENJE KOJE SU MORALNE PRIRODE.

INTERPRETATIVNI ZAKONI- TU SPADAJU SUDSKA PRAKSA I PRAVNA NAUKA.

SUDSKA PRAKSA FORMALNO NIJE IZVOR PRAVA, ALI FAKTIKI JESTE. TO ZNAI DA ODLUKE VIIH SUDOVA FORMALNO NE OBAVEZUJU NIE, NITI DA SU VII OBAVEZNI DA U BUDUIM SLINIM SLUAJEVIMA PRESUDJUJU NA ISTI NAIN, ALI DA SE U PRAKSI NII SUDOVI IPAK POVINUJU PRAVNOM MILJENJU IZRAENOM U ODLUKAMA VIIH SUDOVA.

ZA PRAVNU NAUKU, U SISTEMIMA OBJE PRAVNE TRADICIJE , NESPORNO JE DA ONA NIJE FORMALNO IZVOR PRAVA, S OBZIROM DA NE STVARA PRAVO NITI SU NJENI STAVOVI OBAVEZUJUI ZA SUDOVE. IPAK, PRAVNA NAUKA RAZLIITO UTIE NA ZAKONODAVSTVO I SUDSKU PRAKSU, KROZ KRITIKI PRISTUP TEKUOJ LEGISLATIVI I SUDSKOJ PRAKSI.

OPTA PRAVNA NAELA- SU OD POSEBNOG ZNAAJA KOJI SE PRIPISUJU NAELU SAVJESNOSTI I POTENJA, NAELU POSTUPANJA U KORIST DRUTVA, NAELU LOJALNOSTI DRUTVU I DRUGIM NAELIMA IZ KORPUSA FIDUCIJARNIH DUNOSTI.

ISTORIJA PRIVREDNIH DRUTAVA- ODREDJENA ORGANIZACIJA JE POSTOJALA JO I U BABILONU KADA SU SE KOPALI IRIGACIONI KANALI I KADA SU SE U EGIPTU GRADILE PIRAMIDE. RIMSKO PRAVO JE POZNAVALO 2 FORME UDRUIVANJA:UNIVERSITAS I SOCIETAS. UNIVERSITAS JE BILO PRAVNO LICE SA SOPSTVENOM IMOVINOM, ODVOJENO OD NJEGOVIH LANOVA, KOJI NISU BILI ODGOVORNI ZA NJEGOVE OBAVEZE.

SOCIETAS JE BIO ORTAKLUK KOJI SE ZASNIVAO NA UGOVORU IZMEDJU PUNOPRAVNIH GRADJANA, ALI NIJE IMAO STATUS PRAVNOG LICA, NITI IMOVINU KOJA JE BILA ODVOJENA OD NJEGOVIH LANOVA, DOK JE IMOVINA NAMJENJENA ZAJEDNIKIM CILJEVIMA PRIPADALA LANOVIMA U ALIKVOTNIM DJELOVIMA.

SREDNJI VIJEK- NJEGOVO PRAVO POLAZI OD UGOVORNIH FORMI RIMSKOG PRAVA, ALI OSIM RIMSKOG SOCIETEAS-A RAZVOJ TRGOVINE TREBAO JE I NEKE DRUGE FORME ORGANIZACIJE. OD 13 VIJEKA U ITALIJANSKIM GRADOVIMA SE RAZVIJA POSEBNO ORTAKO DRUTVO (U FORMI COMPAGNIA) I KOMANDITNO DRUTVO (U FORMI COMMENDA, COLLEGANTIA, ACCOMANDITA). COMMENDA JE NASTALA NA OSNOVU UGOVORA U KOJEM JEDAN LAN (COMMENDATOR) UDRUIVAO KAPITAL SA DRUGIM LICEM, KOJE JE NAJEE BILO BRODOVLASNIK ILI TRGOVAC (TRACTATOR), DJELEI PROFIT I GUBITAK PREMA UGOVORU, PRI EMU JE TRACTATOR VODIO POSLOVANJE DOK JE COMMENDATOR OSTAJAO NEPOZNAT TREIM LICIMA.

SREDNJOVJEKOVNA DRUTVA SU UGLAVNOM BILA REGULISANA OBIAJIMA, A SAMO DJELIMINO STATUTIMA GRADOVA. NAJRANIJE TRGOVAKE ASOCIJACIJE KOJE SE JAVLJAJU U SREDNJOVJEKOVNOM DOBU BILI SU CEHOVI TRGOVACA, POZNATI KAO GILDE. NEKE OD NJIH SU NASTOJALE DOBITI MONOPOL NAD LOKALNOM TRGOVINOM ILI NAD ODREDJENOM VRSTOM ROBE. DA BI TO OSTVARILI BILO JE NEOPHODNO DA SE INKORPORIRAJU TJ. OSNUJU UDRUENJE. U TO VRIJEME JEDINI METOD INKORPORACIJE BIO JE DA SE DOBIJE POVELJA (CHARTER) O POVLASTICAMA OD STRANE KRUNE. GILDE NISU NALIKOVALE MODERNOJ KOMPANIJI I PORED ODVOJENE EGZISTENCIJE OD NJIHOVIH LANOVA, JER SU LANOVI TRGOVALI ZA SVOJ SOPSTVENI RAUN I BILI ODGOVORNI ZA NJIHOVE SOPSTVENE DUGOVE. KRAJEM 16 VIJEKA GILDE POSTAJU UOBIAJENE (PREKOMORSKA TRGOVINA SE RAZVIJALA) I NA NJIH SE MISLILO KAO NA KOMPANIJE.

MODERNO DOBA- PRVA SREDNJOVJEKOVNA DRUTVA SU BILA ZATVORENOG TIPA, TEK U 17 VIJEKU SE OSNIVAJU DRUTVA SA CILJEM EKSPLOATACIJE KOLONIJALNIH RESURSA , IJE JE OSNIVANJE ZAVISILO OD KRALJEVSKIH POVELJA (KONCESIJA). U OVIM DRUTVIMA TRGOVCI SU PORED NASTUPANJA ZA SVOJ RAUN DJELOVALI I ZA ZAJEDNIKI RAUN SA ZAJEDNIKOM IMOVINOM. MOGLI SU TUITI TREA LICA U NJIHOVO SOPSTVENO IME I IMOVINA DRUTVA BILA JE RAZLIITA OD IMOVINE LANOVA, ALI NISU POSJEDOVALI OGRANIENU ODGOVORNOST LANOVA-GLAVNU PREDNOST MODERNIH DRUTAVA. POVJERIOCI TAKVIH DRUTAVA SU IMALI PRISTUP PRIVATNOJ IMOVINI LANOVA, JER SU POVELJE NA KOJIMA SU SE ZASNIVALA DRUTVA DAVALE OVLAENJA DA ZAPLIJENE I UNOVE IMOVINU NJIHOVIH LANOVA DA BI ISPLATILI DUGOVE DRUTVA.

DVA OSNOVNA PRAVNA OKVIRA ZA PRIVATNA LICA KOJA ELE DA FORMIRAJU NEKO UDRUENJE SA CILJEM OBAVLJANJA DJELATNOSTI RADI STICANJA PROFITA SU ORTAKLUCI I KORPORACIJE (KOMPANIJE). PRAVO ORTAKLUKA JE ZASNOVANO NA UGOVORU, POGODNI SU ZA MALI BROJ LICA KOJI SE ZNAJU I KOJI VJERUJU JEDNI DRUGIMA. JEDNA OVAKVA OSNOVA JE NEPRAKTINA ZA VEE I SLOENIJE ORGANIZACIJE. UDRUENJA SA ODVOJENIM, POSEBNIM PERSONALITETOM OZNAAVANA SU KAO INKORPORIRANA. DANAS SE ORTAKLUCI I KORPORACIJE (KOMPANIJE) JASNO RAZLIKUJU U PRAVU. PROTOTIP AKCIONARSKOG DRUTVA NASTAO JE SA OSNIVANJEM HOLANDSKO-ISTONOINDIJSKE KOMPANIJE 1602, DOK JE DRUTVO SA OGRANIENOM ODGOVORNOU NASTALO TEK U 19.VJ. KAO NOVA TVOREVINA NJEMAKOG ZAKONODAVCA DONOENJEM ZAKONA O DRUTVIMA SA OGRANIENOM ODGOVORNOU 1892.G.

RAZVOJ PRAVA- PPD SE POSTEPENO RAZVIJALO SA RAZVOJEM TRGOVAKIH DRUTAVA NA TRADICIJAMA RIMSKOG PRAVA: SOCIETAS-A I UNIVERSITAS-A. JAVILO SE KAO POSEBNO AUTONOMNO PRAVO TRGOVACA (IUS MERCATORUM, LEX MERCATORIA). ONO SE OSLANJALO NA RIMSKO PRIVATNO PRAVO, ALI GA JE PREVAZILAZILO I DOPUNJAVALO. PO SVOM KARAKTERU ONO JE BILO OBIAJNO PRAVO TRGOVACA, SA POSTEPENIM UNOENJEM ELEMENATA STATUTA TRGOVAKIH CEHOVA I GILDI, KAO I STATUTA SLOBODNIH TRGOVAKIH GRADOVA.

PRVA KODIFIKACIJA TRGOVAKOG PRAVA, A TIME STATUSA TRGOVACA I NJIHOVIH DRUTAVA IZVRENA JE U FRANCUSKOJ POSLE GRADJANSKE REVOLUCIJE DONOENJEM TRGOVAKOG ZAKONIKA (CODE DE COMMERCE) 1807 GODINE. TO JE BIO PRVI ZAKON U SVIJETU KOJI JE UREDIO STATUS AKCIONARSKIH DRUTAVA. OD OSTALIH TRGOVAKIH KODIFIKACIJA POSEBAN ZNAAJ IMAJU RANIJI OPTI NJEMAKI TRGOVAKI ZAKONIK IZ 1861, SADA VAEI TRGOVAKI ZAKONIK NJEMAKE IZ 1897 KOJI JE STUPIO NA SNAGU 1900, ENGLESKI ZAKON O KOMPANIJAMA IZ 1862, I VAJCARSKI ZAKONIK O OBLIGACIJAMA IZ 1991 KOJI JE UREDIO MATERIJU TRGOVAKIH DRUTAVA.

U CRNOJ GORI 1910 DONJET JE TRGOVAKI ZAKON, PO UZORU NA TZ SRBIJE (A ON PO UZORU NA FRANCUSKI). U PERIODU IZMEDJU DVA SVJETSKA RATA BIO JE UREDJEN PRAVILIMA SADRANIM U ZAKONIMA KOJI SU DO 1918 VAILI NA PODRUJIMA ZEMALJA IZ KOJIH JE NASTALA JUGOSLAVIJA.

TRGOVAKIM ZAKONOM KRALJEVINE JUGOSLAVIJE IZ 1937 JE IZVRENO JEDINSTVENO UREDJIVANJE STATUSA SVIH OBLIKA TRGOVAKIH DRUTAVA. USVOJEN JE, ALI NIKADA NIJE STUPIO NA SNAGU. NAKON DRUGOG SVJETSKOG RATA PRIVREDNA DRUTVA NISU POSTOJALA KAO POSEBNA FORMA. PRVO MEJSTO SU ZAUZIMALA DRAVNA, A POTOM DRUTVENA PREDUZEA. PD KAO PRAVNE FORME PONOVO SU USPOSTAVLJENE 1988 DONOENJEM ZAKONA O PREDUZEIMA.

ZAKON O PREDUZEIMA IZ 1996 RGULIE PD KAO PRAVILO, DOK SE FORMA DRUTVENOG PREDUZEA TRETIRA KAO NESTANDARDIZOVANA FORMA PREDUZEA, TIME KAO IZUZETAK. ZAKON O PD CRNE GORE IZ 2002 DEFINITIVNO NAPUTA FORMU DRUTVENIH PREDUZEA I NASTOJI DA PD UREDI PRAVILIMA KOJA SU U ZNATNOJ MJERI HARMONIZOVANA PRAVILIMA EU.

FORME OBAVLJANJA PRIVREDNIH DJELATNOSTI

PRAVNE FORME- ZA OBAVLJANJE PRIVREDNIH DJELATNOSTI MOGU BITI INDIVIDUALNE I KOLEKTIVNE. INDIVIDUALNE SE JAVLJAJU U FORMI INDIVIDUALNOG TRGOVCA PREDUZETNIKA I JEDNOLANOG PRIVREDNOG DRUTVA (DRUTVO SA OGRANIENOM ODGOVORNOU I AKCIONARSKO DRUTVO). OVA FORMA ODGOVARA MONOVLASNIKOJ STRUKTURI INOKOSNOG PREDUZEA U KOJEM SU VLAST I KONTROLA KONCENTRISANI U LINOSTI VLASNIKA KAPITALA. KOLEKTIVNE FORME PREDSTAVLJAJU PRAVNE FORME PD. ONE ODGOVARAJU PREDUZEIMA KOJA IMAJU PLURIVLASNIKU STRUKTURU IMOVINE I U KOJIMA JE VLAST PODJELJENA IZMEDJU VIE VLASNIKA.

U ZEMLJAMA KONTINENTALNE PRAVNE TRADICIJE I ZEMLJAMA COMMON-LAWA PRIHVAENO JE 5 FORMI PRIVREDNIH /TRGOVAKIH /DRUTAVA:

JAVNO TRGOVAKO DRUTVO (ORTAKO DRUTVO)

KOMANDITNO DRUTVO

KOMANDITNO DRUTVO NA AKCIJE

DRUTVO SA OGRANIENOM ODGOVORNOU

AKCIONARSKO DRUTVO.

FORME OBAVLJANJA PRIVREDNIH DJELATNOSTI IMENUJU SE I UREDJUJU ZAKONOM U SVAKOJ ZEMLJI. NA ZAKON O PD PRIHVATA NAELO PLURALIZMA PRAVNO-ORGANIZACIJSKIH OBLIKA ZA OBAVLJANJE PRIVREDNIH DJELATNOSTI. KAO KONKRETNE OBLIKE ODREDJUJE:

PREDUZETNIKA

ORTAKO DRUTVO

KOMANDITNO DRUTVO

AKCIONARSKO DRUTVO

DRUTVO SA OGRANIENOM ODGOVORNOU

DIO STRANOG DRUTVA.

IZBOR FORME- ZAKONODAVAC OMOGUAVA SLOBODAN IZBOR FORME PD U KOJOJ E SE OBAVLJATI PRIVREDNA DJELATNOST, ALI JE SLOBODA IZBORA OGRANIENA U OKVIRU TZV. NAELA NUMERUS CLAUSUS, KOJIM ZAKON OGRANIAVA BROJ OBLIKA PD.

OSIM SPOMENUTIH OBLIKA NIJE MOGUE OSNOVATI I DRUGE FORME PD U KOJIMA BI SE OBAVLJALA PRIVREDNA DJELATNOST RADI STICANJA PROFITA. PRI IZBORU OBLIKA PD PRVI KRITERIJUM E BITI KOJI SE POSLOVNI CILJ ELI OSTVARITI DRUTVOM. PRI TOM SE UZIMA U OBZIR DJELATNOST KOJOM E SE DRUTVO BAVITI. DJELATNOST MOE BITI OGRANIAVAJUI FAKTOR PRI IZBORU FORME DRUTVA. KADA POSTOJE TAKVA OGRANIENJA, IZBOR FORME PD E BITI TIME ODREDJEN. ZAKONI PROPISUJU SAMO TIPINA OBILJEJA POJEDINIH FORMI PD, ALI I OSTAVLJAJU PROSTOR ZA UREDJIVANJE ODNOSA UNUTAR NJIH.

POJAM I ELEMENTI PRIVREDNOG DRUTVA- PRIVREDNO DRUTVO JE SKUP DVA ILI VIE LICA, PRAVNIH ILI FIZIKIH, KOJA SE UDRUUJU UNOENJEN ULOGA, IZRAENIH U AKCIJAMA ILI UDJELIMA, RADI OBAVLJANJA NEKE PRIVREDNE DJELATNOSTI POD ZAJEDNIKIM NAZIVOM, SA CILJEM STICANJA PROFITA, KOJI E IZMEDJU SEBE PODIJELITI NA NAIN UTVRDJEN UGOVOROM O OSNIVANJU.

OVA DEFINICIJA UPUUJE NA BITNE ELEMENTE PD KOJI UKLJUUJU: OSNIVAKI AKT, ULOG, UEE U DOBITI (PROFITU) I VOLJU DA SE OSNUJE DRUTVO.

SVI OVI ELEMENTI SE MORAJU STEI KOD JEDNOG DRUTVA DA BI SE ONO SMATRALO PRIVREDNIM DRUTVOM, DOK IZOSTANAK BILO KOJEG ELEMENTA ODUZIMA MU TO SVOJSTVO. TO SU I KRITERIJUMI RAZGRANIENJA U ODNOSU NA GRADJANSKA DRUTVA.

OSNIVAKI AKT- SE PO PRAVILU JAVLJA U FORMI UGOVORA, S OBZIROM DA SE RADI O UDRUIVANJU VIE LICA. S OBZIROM DA JE PRAVO VREMENOM OMOGUILO I OSNIVANJE DRUTVA SA JEDNIM LANOM OSNIVAKI AKT SE JAVLJA U VIDU ODLUKE.

POJEDINI ZAKONI PROPISUJU DA OSNIVAKI AKT MORA BITI SAINJEN U PISANOM OBLIKU. PRI TOME SE PROPISUJU OBAVEZNI ELEMENTI KOJE OVAJ AKT MORA DA SADRI, KOJI IMAJU KARAKTER BITNIH ELEMENATA I IJI IZOSTANAK MOE USLOVITI PONITAJ OSNIVANJA DRUTVA. PORED OBAVEZNIH ELEMENATA OSNIVAKI AKT SADRI I DRUGE ELEMENTE KOJI SE SMATRAJU FAKULTATIVNIM, I STVAR SU AUTONOMIJE VOLJE UGOVORNIH SUBJEKATA. S OBZIROM DA UGOVOR O OSNIVANJU IMA STATUSNO-PRAVNO DEJSTVO, JER NA OSNOVU OVOG AKTA NASTAJE PRIVREDNO DRUTVO KAO PRAVNI SUBJEKT, TA SPECIFINOST IMA ZA POSLJEDICU NEMOGUNOST RASKIDA UGOVORA.

RASKID UGOVORA, AKO JE DJELIMIAN, POVLAI PRESTANAK LANSTVA U DRUTVU (PRODAJA UDJELA ILI AKCIJA) ILI PRESTANAK DRUTVA, U SLUAJU POTPUNOG RASKIDA, KADA SE SPROVODI LIKVIDACIJA DRUTVA.

ULOG- UNOENJE ULOGA U DRUTVO JE OSNOVA, A KOD NEKIH DRUTAVA I JEDINA OBAVEZA LANOVA DRUTVA. ULOG PREDSTAVLJA ODREDJENU IMOVINSKU VRIJEDNOST KOJA SE UNOSI U DRUTVO, IJA PRIRODA MOE BITI RAZLIITA.

ULOG SE MOE JAVITI U FORMI NOVANIH I NENOVANIH ULOGA, ILI U FORMI USLUGA I RADA. NENOVANI I NATURALNI ULOZI MOGU BITI U STVARIMA ILI PRAVIMA.

PRIRODA ULOGA JE ODLUUJUA ZA NAIN UNOENJA U DRUTVO, JER ZAKONI PO PRAVILU PROPISUJU POSEBNU PROCEDURU ZA UNOENJE NENOVANIH ULOGA.

KARAKTERISITKA UNOENJA ULOGA U PRIVREDNO DRUTVO JESTE ONO TO SE ONO VRI RADI STICANJA PROFITA. DEJSTVO UNOENJA ULOGA JE KARAKTERISTINO. AKO JE PREDMET ULOGA SVOJINA NA STVARI ONDA VLASNIK TE STVARI GUBI TO PRAVO I ONO PRELAZI NA PRIVREDNO DRUTVO , A AKO JE PREDMET ULOGA NEKO DRUGO PRAVO NPR. PRAVO ZAKUPA ONDA VLASNIK ZADRAVA PRAVO SVOJINE NA STVARI KOJE ULAE U PRIVREDNO DRUTVO, DOK DRUTVO U TOM SLUAJU STIE PRAVO NA KORIENJE ZA UGOVORENI PERIOD VREMENA. ZNAAJ ULOGA OGLEDA SE TO SE NJIME FORMIRA POETNI KAPITAL ZA OBAVLJANJE DJELATNOSTI DRUTVA.

UEE U DOBITI - LUKRATIVNI CILJ STVARANJA I UEA U DOBITI DRUTVA JE MOTIV STVARANJA PD I ELEMENAT KOJI IH RAZLIKUJE OD DRUGIH PD I GRADJANSKIH DRUTAVA. STVARANJE DOBITI JE NEIZVJESNO-TO JE RIZIK POSLOVANJA. UEE U DOBITI ILI SNOENJU GUBITKA DRUTVA SE UTVRDJUJE SRAZMJERNO VISINI UDJELA U DRUTVU ILI DRUGAIJEM SPORAZUMOM LANOVA DRUTVA.

VOLJA DA SE OSNUJE DRUTVO- SVAKI ULOG U STICANJU DOBITI NE VODI FORMIRANJU PD. NEOPHODNO JE DA AKT O OSNIVANJU PD BUDE IZRAZ NAMJERE DA SE FORMIRA DRUTVO (AFECTIO SOCIETATIS). NAMJERA U CILJU INTEGRISANOSTI LANOVA U UPRAVLJANJU DRUTVOM I SNOENJU RIZIKA POSLOVANJA NIJE IZRAENA NA JEDNAK NAIN KOD SVIH OBLIKA PD, PA AK NI KOD SVIH LANOVA ISTOG DRUTVA.

VRSTE PD- NAJPRISUTNIJA PODJELA JE NA DRUTVA LICA I DRUTVA KAPITALA.

DRUTVA LICA SE ODLIKUJU LINIM SVOJSTVIMA LANOVA DRUTVA, KAO TO SU: POVJERENJE, STRUNOST, POZNANSTVO, TO IMA ZA POSLJEDICU PRIHVATANJE NEOGRANIENE ODGOVORNOSTI ZA OBAVEZE DRUTVA.

U DRUTVA LICA SE SVRSTAVAJU ORTAKO DRUTVO I KOMANDITNO DRUTVO. ORTAKO JE ISTO DRUTVO LICA, DOK KOMANDITNO IMA HIBRIDNU PRIRODU, ALI SE ZBOG DOMINACIJE PERSONALNIH ELEMENATA SVRSTAVA U OVU GRUPU.

DRUTVO KAPITALA ODLIKUJE DOMINACIJA KAPITALSKIH ELEMENATA. KOD NJIH LINA SVOJSTVA GUBE NA ZNAAJU, PA SE ZATO I NAZIVAJU ANONIMNA DRUTVA. ZA OVA DRUTVA JE KARAKTERISTINO PROPISIVANJE MINIMALNOG OSNIVAKOG KAPITALA DRUTVA, POSTOJANJE OBAVEZNIH I FAKULTATIVNIH ORGANA DRUTVA I OGRANIENE ODGOVORNOSTI LANOVA. U OVA DRUTVA SE UBRAJAJU: AKCIONARSKO DRUTVO, DRUTVO SA OGRANIENOM ODGOVORNOU I KOMANDITNO DRUTVO NA AKCIJE. AKCIONARSKO DRUTVO JE TIPINO DRUTVO KAPITALA, DOK OSTALA IMAJU MJEOVITU PRIRODU, ALI SE ZBOG DOMINACIJE KAPITALA SVRSTAVAJU U OVU GRUPU.

OD OSTALIH KLASIFIKACIJA ISTIEMO PODJELU NA DRUTVA-UGOVORE (BEZ PRAVNOG SUBJEKTIVITETA) I DRUTVA-INVESTICIJE (SA PRAVNIM SUBJEKTIVITETOM)

U ZAVISNOSTI OD NAELA ODREDJENOSTI KAPITALA PRISUTNA JE PODJELA NA:

- DRUTVA NA UDJELE (ORTAKO, KOMANDITNO I DRUTVO SA OGRANIENOM ODGOVORNOU)

- DRUTVA NA AKCIJE (AKCIONARSKA I KOMANDITNA DRUTVA NA AKACIJE)

PREMA NAINU OSNIVANJA DJELE SE NA:

SIMULTANA DRUTVA (BEZ JAVNOG UPISA-ORTAKO, KOMANDITNO I DRUTVO SA OGRANIENOM ODGOVORNOU)

SUKCESIVNA DRUTVA (SA JAVNIM UPISOM AKCIJA AKCIONARSKA I KOMANDITNA DRUTVA NA AKCIJE)

SISTEMI OSNIVANJA PD- REZIM OSNIVANJA PD JE PITANJE OD DRUSTVENOG, POLITICKOG I EKONOMSKOG, A NE SAMO PRAVNOG ZNACAJA. KROZ SISTEM OSNIVANJA SE REGULISE DOSTUPNOST OBAVLJANJA PRIVREDNIH DJELATNOSTI U DRUSTVU. SISTEM OSNIVANJA UTVRDJUJE SKUP USLOVA I POSTUPAK KOJI SE MORAJU ISPUNITI DA BI JEDNO PD DOBILO PRIZNANJE PRAVNOG PORETKA. U NACIONALNIM JURISDIKCIJAMA NE PRIMJENJUJE SE SAMO JEDAN SISTEM OSNIVANJA, VEC POSTOJI JEDAN DOMINANATAN I KOJI SE DOPUNJUJE DRUGIM SISTEMIMA. TAKO RAZLIKUJEMO SLEDECE SISTEME OSNIVANJA PD

ZAKONSKI SISTEM

SISTEM DOZVOLE

SISTEM KONCESIJE

NORMATIVNI SISTEM

SISTEM PRIJAVE.

ZAKONSKI SISTEM PODRAZUMJEVA DA PD MOGU OSNIVATI SAMO ZAKONOM ILI UPRAVNIM AKTOM DONJETIM NA OSNOVU ZAKONA. DANAS SE PRIMJENJUJE IZUZETNO JER NIJE SVOJSTVEN TRZISNOJ PRIVREDI.

SISTEM DOZVOLE USLOVLJAVA OSNIVANJE PD DOZVOLOM NADLEZNOG ORGANA. U NEKIM SLUCAJEVIMA NADLEZNI ORGAN IMA DISKRECIONO OVLASCENJE DA CIJENI CJELISHODNOST OSNIVANJA I DA ZAVISNO OD PROCJENE IZDA ILI USKRATI DOZVOLU. DANAS OVAJ SISTEM NIJE DOMINANTAN, ALI JE PRISUTAN U ODREDJENIM DJELATNOSTIMA (ZA OSNIVANJE POSLOVNIH BANAKA, OSIGURAVAJUCIH DRUSTAVA, BERZI, SLOBODNIH ZONA) ZA KOJE SE TRAZI DOZVOLA NADELZNOG ORGANA NPR CENTRALNE BANKE ILI ORGANA NADLEZNOG ZA POSLOVE FINANSIJA.

SISTEM KONCESIJE SE VEZUJE ZA SPECIFICNE PRIVREDNE DJELATNOSTI, KAO STO JE EKSPLOATACIJA PRIRODNIH BOGATSTAVA, KORISCENJE DOBARA OD OPSTEG INTERESA, VRSENJA USLUGA KOMUNALNIH DJELATNOSTI I DR. KADA OBAVLJANJE TIH DJELATNOSTI I OSNIVANJE PD MOZE BITI USLOVLJENO DAVANJEM KONCESIJE, KOJA SE DOBIJA U POSEBNOM POSTUPKU.

NORMATIVNI SISTEM KARAKTERISE ZNATNO LIBERALNIJI SISTEM OSNIVANJA PD. ON OMOGUCAVA OSNIVANJE PD SVAKOM OSNIVACU KOJI ISPUNI ZAKONOM PROPISANE USLOVE. OCJENA ISPUNJENOSTI VRSI SE PRED NADLEZNIM ORGANOM (NPR. SUD) KOJI NEMA OVLASCENJA DA PROCJENJUJE OPRAVDANOST OSNIVANJA DRUSTVA, VEC SAMO DA ISPITUJE ISPUNJENOST MATERIJALNIH I FORMALNIH USLOVA ZA OSNIVANJE DRUSTVA KOJI SU PROPISANI ZAKONOM.

SISTEM PRIJAVE KOJI USVAJA I NASE PRAVO SMATRA SE NAJLIBERALNIJIM SISTEMOM OSNIVANJA PD. NADLEZNI ORGAN U POSTUPKU REGISTRACIJE SAMO ISPITUJE DA LI SU UZ REGISTRACIONU PRIJAVU DOSTAVLJENA DOKUMENTA I PODACI PROPISANI ZAKONOM. NADLEZNI ORGAN NEMA OVLASCENJE DA ISPITUJE ISPUNJENOST USLOVA ZA OSNIVANJE DRUSTVA, NITI VALJANOST DOKUMENATA, NITI TACNOST DOSTAVLJENIH PODATAKA. OVAJ SISTEM PRATI USTANOVA TZV. CUTANJE ADMINISTRACIJE, KOJE IMA DEJSTVO POZITIVNOG RJESENJA.

REGISTRACIJA- PD PREDSTAVLJA POSTUPAK U KOJEM, AKO SU ISPUNJENI PROPISANI USLOVI, DRUSTVO STICE PRIZNANJE PRAVNOG PORETKA, MADA NE MORA DA SE ODNOSI NA SVE OBLIKE DRUSTAVA. SAM POSTUPAK, NADLEZNOST I USLOVI REGISTRACIJE TJESNO SU POVEZANI SA VAZECIM SISTEMOM OSNIVANJA, KOJI SE U NAJVECOJ MJERI I FORMALIZUJE KROZ POSTUPAK REGISTRACIJE. NAS ZOPD PRIHVATA SISTEM PRIJAVE KAO OSNOVNI SISTEM OSNIVANJA PD, STO OPREDJELJUJE I OSNOVNE KARAKTERISTIKE SISTEMA REGISTRACIJE. REGISTRACIJA PD VRSI SE U CENTRALNOM REGISTRU PRIVREDNOG SUDA, ALI U UPRAVNOM A NE SUDSKOM POSTUPKU.

REGISTRATOR JE OVLASCEN SAMO DA ISPITUJE DA LI SU PRI REGISTRACIJI DOSTAVLJENA DOKUMENTA I PODACI PROPISANI ZAKONOM, A NE DA ISPITUJE ISPUNJENOST FORMALNIH I MATERIJALNIH USLOVA ZA OSNIVANJE ODREDJENOG PD. KOD OVOG SISTEMA VAZI NACELO ISTOVJETNOSTI A NE ISTINITOSTI PODATAKA UPISANIH U REGISTAR. REGISTRATOR MOZE DA ODBIJE REGISTRACIJU SAMO IZ VRLO USKOG RAZLOGA KOJI SU TAKSATIVNO ODREDJENI ZAKONOM. P ETOSNOVA ZA ODBIJANJE REGISTRACIJE

OCIGLEDNI PROPUST DA SE DOSTAVE SVI ZAKONOM TRAZENI PODACI (NEKOMPLETNOST PODATAKA)

NEPOTPUNA DOKUMENTACIJA KOJA SE ZAHTJEVA ZAKONOM (NEKOMPLETNOST DOKUMENATA)

DOSTAVLJANJE PODATAKA I DOKUMENATA U FORMI DRUKCIJOJ OD PROPISANE (NEPROPISNOST FORME)

ISTOVJETNOST NAZIVA PODNOSIOCA PRIJAVE SA VEC REGISTROVANIM NAZIVOM (NERAZLIKOVANJE NAZIVA)

OCIGLEDNA POVREDA NEKOG DRUGOG PROPISA (NEZAKONITOST)

PREMA ZOPD, AKO CRPS NE ODBIJE DOKUMENTACIJU U ROKU OD 4 RADNA DANA, DRUSTVO ILI PREDUZETNIK SE SMATRA UREDNO REGISTROVANIM, NEZAVISNO OD TOGA DA LI JE IZDATA POTVRDA O REGISTRACIJI, A REGISTRATOR JE DUZAN DA UNESE I OBJAVI PODATKE NA OSNOVU PRIMLJENIH DOKUMENATA. CINJENICA DA CRPS-A NE ISPITUJE, PA TIME I NE GARANTUJE ISTINITOST REGISTROVANIH PODATAKA, TRAZI NJIHOVO STALNO AZURIRANJE. ZATO JE REGISTRACIJA PRIVREMENA I PREMA ZOPD ZA KOMANDITNO, AKCIONARSKO I DRUSTVO SA OGRANICENOM ODGOVORNOSCU VAZI 365 DANA I MORA SE STALNO PRODUZAVATI.

UKOLIKO SE REGISTRACIJA NE PRODUZI U PROPISANOM ROKU KOMANDITNO I DRUSTVO SA OGRANICENOM ODGOVORNOSCU SMATRAJU SE ORTAKLUKOM U ODNOSU PREMA TRECIM LICIMA, DOK JE NOVELAMA ZOPD U NOVOM STAVU 3 OVOG CLANA AKCIONARSKO DRUSTVO IZUZETO IZ OVOG REZIMA. ZOPD U NOVELIRANOM CL. 95.ST.2 PROPISUJE DA AKCIONARSKO DRUSTVO KOJE PROPUSTI DA PRODUZI REGISTRACIJU KOD CRPS-A KAZNICE SE NOVCANO U IZNOSU OD 10.000 EURA.

PRAVNI SUBJEKTIVITET PRIVREDNIH DRUSTAVA

ZNACAJ I FUNKCIJA- JEDAN OD NAEKONOMICNIJIH DOPRINOSA PRAVA U POSLOVNOM ZIVOTU JE STVARANJE FIKTIVNIH, ALI PRAVNO PRIZNATIH ENTITETA ILI LICA KOJA SE TRETIRAJU KAO DA IMAJU ATRIBUTE FIZICKIH LICA. NEKA PRAVNA LICA SU NEDOVRSENA BICA SA OGRANICENIM MOCIMA, DRUGA IMAJU MNOGOBROJNA OVLASCENJA O TELEOLOSKU I CILJNU STRUKTURU IZGRADJENU UNUTAR NJIH. PRIVREDNA DRUTVA SPADAJU U OVU DRUGU KATEGORIJU.

FUNKCIJA DODJELJIVANJA OVLASCENJA FIKTIVNOM PRAVNOM LICU JE PROSTA MEHANICKA EFIKASNOST U VRSENJU PRAVNIH RADNJI.

OBEZBJEDJIVANJE TRAJNE EGZISTENCIJE PD KROZ DODJELJIVANJE PRAVNOG SUBJEKTIVITETA MINIMIZIRA PREKID TEKUCE POSLOVNE DJELATNOSTI I CUVA NJENU VRIJEDNOST. DODJELJIVANE SVOJSTVA PRAVNOG LICA JEDNOM PD OMOGUCAVA SE VELOM PRAVNE LICNOSTI ODVOJI IMOVINA DRUSTVA OD IMOVINE VLASNIKA DRUSTVA, I NA TOJ OSNOVI OSTVARI OGRANICENA ODGOVORNOST VLASNIKA DRUSTVA ZA OBAVEZE DRUSTVA.

RAZLICITOST SISTEMA- NE POSTOJI UNIFORMOST U DODJELJIVANJU PRAVNOG SUBJEKTIVITETA. PREMA ROMANSKOM SISTEMU, KOJI USVAJA POLA SVIJETA, PRAVNI SUBJEKTIVITET SE DODJELJUJE SVIM TIPOVIMA PD.

PREMA GERMANSKOM I ANGLOAMERICKOM SISTEMU, KOJI USVAJA DRUGA POLOVINA SVIJETA, GDJE SPADA I NASE PRAVO, PRAVNI SUBJEKTIVITER SE DODJELJUJE SAMO DRUTVIMA INSTITUCIJAMA (AKCIONARSKO DRUSTVO, KOMANDITNO DRUSTVO NA AKICJE I DRUSTVO SA OGRANICENOM ODGOVORNOSCU), DOK TO SVOJSTVO NEMAJU DRUSTVA-UGOVORI (ORTACKO I KOMANDITNO).

NASE PRAVO- PREMA NASEM ZOPD SVAKO PD NEMA SVOJSTVO PRAVNOG LICA. PRAVNI SUBJEKTIVITET SE PRIZNAJE SAMO AKCIONARSKOM DRUSTVU I DRUSTVU SA OGRANICENOM DGOVORNOSCU, DOK ORTACKO I KOMANDITNO DRUSTVO NEMAJU PRAVNI SUBJEKTIVITET. PREMA OVOM ZAKONU PD KOJIMA SE PRIZNAJE PRAVNI SUBJEKTIVITET STICU SVOJSTVO PRAVNOG LICA DANOM UPISA U REGISTAR, A GUBE GA MOMENTOM BRISANJA IZ REGISTRA. ZOPD POLAZI OD PRINCIPA DA JE PRAVNI SUBJEKTIVITET PD JEDINSTVEN, I NA TOJ OSNOVI NEGIRA MOGUCNOST POSTOJANJA PRAVNOG SUBJEKTIVITETA DJELOVA ONIH PD KOJIMA PRIZNAJE SVOJSTVO PRAVNOG LICA, STO ZNACI DA DIO PD NE MOZE IMATI SVOJU IMOVINU, NI SVOJE ORGANE, SVOJ NAZIV, SJEDISTE I DJELATNOST, SVOJE OPSTE AKTE, NITI MOZE BITI SUBJEKT STECAJA I LIKVIDACIJE.

KAPACITET PD- PREMA JEDNOM GLEDISTU PRAVNA SPOSOBNOST PRAVNIH LICA SE NE MOZE UPODOBLJAVATI PRAVNOJ SPOSONOSTI FIZICKOG LICA, VEC JE OGRANICENA SVRHOM I CILJEM NJEGOVOG OSNIVANJA. PRAVNA POSLJEDICA OVAKVOG STAVA JE DA PRAVNI POSLOVI ZAKLJUCENI IZVAN OVOG DJELOKRUGA NISU PUNOVAZNI, ODNOSNO DA PRAVNA LICA IMAJU SPECIJALNU PRAVNU SPOSOBNOST.

PO DRUGIMA, PRAVNA SPOSOBNOST PRAVNOG LICA SA PRIMJENOM TEORIJE FIKCIJE IZJEDNACAVA SA PRAVNOM SPOSOBNOSCU FIZICKOG LICA, IZUZEV ONIH PRAVA I OBAVEZA KOJA PRETPOSTAVLJAJU PRIRODNA SVOJSTVA COVJEKA (SRODSTVO, POL, BRAK, STAROST), STO BI ZNACILO DA PRAVNA LICA IMAJU OPSTU PRAVNU SPOSOBNOST.

PRVA DIREKTIVA EU USVAJA RJESENJE DA SVI AKTI ORGANA I ZASTUPNIKA PD KOJI IZLAZE IZVAN OKVIRA UTVRDJENIH DJELATNOSTI OBAVEZUJU DRUSTVO I PUNOVAZNI SU. OVAKAV STAV USVAJA I NASE PRAVO, STO ZNACI DA PD IMAJU OPSTU PRAVNU SPOSOBNOST.

INDIVIDUALIZACIJA PD- INDIVIDUALIZACIJA JE POTREBA I NUZNOST. OVA POTREBA SE ISPOLJAVA KAO PRAVO I KAO OBAVEZA PD, I OGLEDA SE U SLEDECIM ELEMENTIMA

UTVRDJIVANJU NAZIVA, SJEDISTA, DJELATNOSTI I NACIONALNOSTI DRUSTVA. UZ TO, PD IMA I SVOJ MATICNI BROJ POD KOJIM SE VODI KOD NADLEZNOG ORGANA ZA STATISTIKU, KAO I SVOJ REGISTARSKI BROJ POD KOJIM JE UPISANO U REGISTAR. VAZAN ELEMENAT INDIVIDUALIZACIJE PD JE I ZIRO-RACUN PREKO KOJEK DRUSTVO POSLUJE.

NAZIV PD- KAO UCESNIK U PRAVNOM PROMETU PD MORA BITI INDIVIDUALIZOVANO POPUT FIZICKIH LICA I NASTUPATI POD POSEBNIM IMENOM. ZOPD ODREDJUJE

NAZIV PD I PREDUZETNIKA JE IME POD KOJIM POSLUJU. KOD DRUSTVA LICA (ORTACKA I KOMANDITNA DRUSTVA) U NAZIV DRUSTVA SE UNOSE IMENA CLANOVA (JEDNOG, VISE ILI SVIH), ALI UZ NJIH MORA OBAVEZNO STOJATI I NAZNAKA OBLIKA DRUSTVA NPR. ORTACKO DRUSTVO ILI SKR. OD/ DA BI BILO JASNO DA UCESNIK U PROMETU NASTUPA KAO PRIVREDNO DRUSTVO. OVO ISTO VAZI I ZA DRUSTVA KAPITALA, PRI CEMU SE UNOSE LICNA IMENA I OZNAKE DRUSTVA. PORED OVIH ELEMENATA KOJI SU OBLIGATORNI PO ZAKONU (NAZNAKE NA IME I NAZNAKE OBLIKA DRUSTVA) U NAZIV PD MOGU SE UNJETI I DRUGI ELEMENTI, KAO FAKULTATIVNI, KOJI UKAZUJU NA NEKE KARAKTERISTIKE KONKRETNOG DRUSTVA (SKRACENICE, SIMOLI, CRTEZI, GODINA OSNIVANJA, NAZNAKA NA DJELATNOST, I DR), S OBZIROM DA FUNKCIJA POSLOVNOG (TRGOVACKOG) IMENA NIJE SAMO DA INDETIFIKUJE U PRAVNOM PROMETU, VEC I DA RAZLIKUJE I PREZENTUJE DRUSTVO U USLOVIMA TRZISNE UTAKMICE. ZABRANJENO JE UNOSITI NEISTINITE PODATKE, PODATKE KOJI MOGU DA IZAZOVU ZABUNU O DRUSTVU I NJEGOVOJ DJELATNOSTI I OZNAKE SUPROTNE MORALU. NAZIV PD SE UTVRDJUJE TAKO STO SE MORA UTVRDITI U AKTU U OSNIVANJU I STATUTU DRUSTVA I TAJ SE PODATAK MORA UPISATI U REGISTAR. SVAKA PROMJENA MORA BITI IZVRSENA U SKLADU SA STATUTOM ILI UGOVOROM I MORA SE UPISATI U REGISTAR. NAZIV PD SE MORA KORISTITI ONAKO KAKO JE REGISTROVAN, JER SAMO TAKO UZIVA PRAVNU ZASTITU. UPOTREBA NAZIVA PODRAZUMJEVA KORISCENJE REGISTROVANOG NAZIVA U PRAVNOM PROMETU, ISTICANJE U POSLOVNIM PROSTORIJAMA PD I PREDUZETNIKA, NA POSLOVNIM PISMIMA I DRUGIM DOKUMENTIMA.

PRAVNI REZIM NAZIVA PD REGULISAN JE ODREDJENIM NACELIMA. TO JE

NACELO OBAVEZNOSTI PREMA KOJEM SVAKO PD MORA IMATI SVOJ NAZIV.

NACELO SLOBODNOG IZBORA NAZIVA KOJE TRPI ODREDJENA OGRANICENJA

NACELO ISTINITOSTI KOJE OBEZBJEDJUJE DA SVI ELEMENTI NAZIVA MORAJU ODGOVARATI STVARNOM STANJU, USLED CEGA SE SVAKA PROMJENA MORA REGISTROVATI I OBJAVITI

NACELO ISKLJUCIVOSTI (EKSKLUZIVNOSTI, DISTINKCIJE, RAZLIKOVANJA)

KOJE PRUZA ZASTITU PRIVREDNOM DRUSTVU OD KORISCENJA ISTOG ILI SLICNOG NAZIVA OD STRANE DRUGOG PD, UKOLIKO JE ONO TAJ NAZIV RANIJE UPOTREBLJAVALO ILI REGISTROVALO.

NACELO PRVENSTVA KOJE U SLUCAJU DA SU DVA DRUSTVA PRIJAVILA ISTO ILI SLICNO IME ZA UPIS, DAJE PRAVO NA UPIS NAZIVA U REGISTAR ONOM PD KOJE SE PRVO PRIJAVILO.

NACELO JEDINSTVENOSTI KOJE ODREDJUJE DA JEDNO PD MORA IMATI SAMO JEDAN NAZIV POD KOJIM POSLUJU SVI NJEGOVI ORGANIZACIONI DJELOVI, ALI NE ISKLJUCUJE MOGUCNOST DA DJELOVI UZ NAZIV DRUSTVA UNOSE DALJE ELEMENTE SVOJE INDIVIDUALIZACIJE.

NACELO JAVNOSTI PREMA KOJEM SE NAZIV DRUSTVA OBAVEZNO ISTICE NA POSLOVNIM PROSTORIJAMA, POSLOVNIM PAPIRIMAI UPISUJE U REGISTAR.

NAZIV PD IMA POSEBNU PRAVNU ZASTITU. ONA JE VISESTRUKA A MOZE SE OSTVARIVATI KAO GRADJANSKOPRAVNA I KRIVICNOPRAVNA.

OBLICI GRADJANSKOPRAVNE SU

ZASTITA PO SLUZBENOJ DUZNOSTI KOJU OSTVARUJE REGISTARSKI ORGAN U MJESTU SJEDISTA DRUSTVA EX OFFICIO, VODECI RACUNA DA U SVOJ REGISTAR NE UPISE DVA PD POD ISTIM ILI SLINIM NAZIVOM

ZASTITA PO TUZBI KOJU OSTVARUJE ZAINTERESOVANO PD, KOJU MOZE OSTVARIVATI I VAN PODRUCJA REGISTARSKOG ORGANA NA TERITORIJI CIJELE ZEMLJE.

ZASTITA PO OSNOVU NELOJALNE UTAKMICE KOJA OMOGUCAVA PODNOSENJE TUZBE ZA ZASTITU NAZIVA PD I KADA NIJE IZVRSENA NJEGOVA REGISTRACIJA, PRI CEMU NE POSTOJI VEZANOST ROKOM, A IZUZETNO SE MOZE VRSITI I VAN GRANICA NASE ZEMLJE.

ZASTITA NAZIVA PD SE SASTOJI U ODBIJANJU ZAHTJEVA ZA UPIS, BRISANU KASNIJE REGISTROVANOG NAZIVA, ZABRANI DALJE UPOTREBE TUDJEG NAZIVA I NAKNADI DOKAZANE PRICINJENE STETE.

SJEDISTE PD- BITAN ELEMENAT INDIVIDUALIZACIJE SVAKOG PD JE NJEGOVO SJEDISTE.

ZNCAJ SJEDISTA JE VISESTRUK KAKO SA STANOVISTA ISPUNJAVANJA FISKALNIH OBAVEZA, TAKO I U POGLEDU ODREDJIVANJA MJESNE NADLEZNOSTI SUDSKIH, UPRAVNIH I REGISTARSKIH ORGANA, ALI I ZA ODREDJIVANJE MJESTA SKLAPANJA UGOVORA, MERODAVNOG PRAVA I NACIONALNOSTI DRUSTVA.

SJEDISTE PD SE DEFINISE KAO MJESTO U KOME DRUSTVO OBAVLJA PRIVREDNU DJELATNOST, STO SE UZIMA KAO PRIMARNI KRITERIJUM, A AKO DRUSTVO OBAVLJA DJELATNOST U VISE MJESTA ONDA SE SJEDISTEM SMATRA SJEDISTE UPRAVE DRUSTVA, STO SE UZIMA KAO SEKUNDARNI KRITERIJUM.

SJEDISTE SE UTVRDJUJE NA NACIN STO SE ODREDJUJE U OSNIVACKOM AKTU I STATUTU DRUSTVA (MJESTO I BLIZA ADRESA) I OBAVEZNO UPISJUJE U REGISTAR.

PROMJENA SJEDISTA (MJESTA I BLIZE ADRESE) SE UTVRDJUJE NA NACIN ODREDJEN OSNIVACKIM AKTOM I TAJ PODATAK SE OBAVEZNO REGISTRUJE I OBJAVLJUJE NA PROPISAN NACIN.

DJELATNOST PD- DJELATNOST PD CINI PREDMET NJEGOVOG POSLOVANJA. DRUSTVO MOZE OBAVLJATI JEDNO ILI VISE PRIVREDNIH DJELATNOSTI.POD PD SE PODRAZUMJEVA I PROMET ROBE I VRSENJE USLUGA NA TRZISTU. OBAVLJANJE PRIVREDNE DJELATNOSTI JE CILJNA FUNKCIJA SVAKOG PD, I ONAJ ELEMENAT KOJI GA KOSTITUISE KAO PD, I KOJI GA SUSTINSKI RAZLIKUJE OD GRADJANSKOG DRUSTVA. ZAKONOM ODREDJENE DJELATNOSTI SE MOGU OBAVLJATI SAMO U PROPISANOJ FORMI PD (NPR.BANKARSTVO KAO AD).

ZAKONOM ODREDJENE DJELATNOSTI MOGU SE OBAVLJATISAMO OD STRANE DOMACIH LICA (NPR. PROIZVODNJA ORUZJA). UTVRDJIVANJE DJELATNOSTI PD VRSI SE OSNIVACKIM AKTOM I KASNIJE STATUTOM DRUSTVA. U NEKIM SISTEMIMA DJELATNOSTI OBAVEZNO SE UPISUJU U REGISTAR, DOK NAS ZAKON NE PREDVIDJA NJIHOVU REGISTRACIJU.

DJELATNOST SE UTVRDJUJE NA NACIN DA SE U OSNIVACKI AKT I STATUT DRUSTVA UNOSI OPIS I SIRA DJELATNOST, U SKLADU SA POSEBNIM ZAKONOM O KLASIFIKACIJI DJELATNOSTI I PODZAKONSKIM AKTIMA.

PROMJENA DJELATNOSTI SE MORA VRSITI NA NACIN UTVRDJEN OSNIVACKIM AKTOM I STATUTOM, PRI CEMU MOGU BITI PREDVIDJENA POSEBNA PRAVA OSNIVACA. PROMJENA DJELATNOSTI MORA SE UNJETI U STATUT PD POSTO JE TO BITNI ELEMENT STATUTA. PO NASEM ZAKONU NEMA OBAVEZE UPISA DJELATNOSTI U REGISTAR, PA NI NJENE PROMJENE, ALI KAKO SE ZBOG PROMJENE DJELATNOSTI MORA IZVRSITI IZMJENA STATUTA, TO SE MORA NA REGISTRACIJU DOSTAVITI IZMJENA OVOG AKTA.

POD PROMJENOM DJELATNOSTI PODRAZUMJEVA SE UTVRDJIVANJE NOVE DJELATNOSTI UMJESTO POSTOJECE, UTVRDJIVANJE NOVE DJELATNOSTI UZ VEC POSTOJECE ILI NAPUSTANJE POJEDINIH VEC UTVRDJENIH DJELATNOSTI.

USLOVI ZA OBAVLJANJE DJELATNOSTI, BILO DA JE OTPOCINJANJE ILI MJENJANJE DJELATNOSTI TICU SE TEHNICKE OPREMLJENOSTI I ZASTITE NA RADU, ZASTITE I UNAPREDJENJA ZIVOTNE SREDINE, KADROVKSIH, SANITARNIH I DRUGIH USLOVA PROPISANIH PODZAKONSKIM AKTIMA U SKLADU SA ZAKONOM.

RJESENJE O ISPUNJENOSTI USLOVA ZA OBAVLJANJE DJELATNOSTI DONOSE U UPRAVNOM POSTUPKU NADLEZNI INSPEKCIJSKI I DRUGI ORGANI. UKOLIKO PD OTPOCNE OBAVLJANJE DJELATNOSTI PRIJE DOBIJANJA RJESENJA, ONDA CINI PRESTUP, ZA KOJI MU SE MOZE IZRECI MERA ZABRANE VRSENJA DJELATNOSTI.

ZASTUPANJE PD- ZASTUPNICI SU FIZICKA LICA KOJA ISTUPAJU U PRAVNOM PROMETU U IME I ZA RACUN PD, PA SU PREUZETA PRAVA I OBAVEZE IZ PRAVNIH POSLOVA ZAKLJUCENIH PUTEM ZASTUPANJA PRAVA I OBAVEZE TOG DRUSTVA. ZASTUPNISTVO JE PRIMARNO UREDJENO ZAKONOM O OBLIGACIONIM ODNOSIMA, ALI SE SPECIJALNA RJESENJA NALAZE I U ZAKONU O PD. FUNKCIJU ZASTUPANJA PD OSTVARUJE PREKO VISE VRSTA ZASTUPNIKA. RAZLIKUJEMO ZAKONSKE I STATUTARNE ZASTUPNIKE PD. ZASTUPANJE PD SE MOZE I PREKO IZJAVE VOLJE ZASTUPANOG (PUNOMOCJE), PUNOMOCJU PO ZAPOSLENJU I AKTU NADLEZNOG ORGANA (ODREDJENE OD STRANE STECAJNOG I LIKVIDACIONOG UPRAVNIKA)

ZAKONSKE ZASTUPNIKE PD PREDSTAVLJAJU ONA LICA ZA KOJE VAZI ZAKONSKA PRETPOSTAVKA DA SU OVLASCENI ZASTUPNICI DRUSTVA. KAO ZASTUPNICI EX LEGE JAVLJAJU SE RAZLICITA LICA. TAKO KOD ORTACKOG DRUSTVA-ORTACI, KOD KOMANDITNOG-KOMPLEMENTARI. PITANJE ZAKONSKIH ZASTUPNIKA KOD AD I DRUSTVA SA OGRANICENOM ODGOVORNOSCU ZOPD RJESAVA NA NACIN STO SE ZAKONSKI ZASTUPNICI DRUSTVA ODREDJUJU NA OSNOVU PUBLIKACIJE IMENA CLANOVA ODBORA DIREKTORA, IZVRSNOG DIREKTORA I SEKRETARA DRUSTVA. CINJENICA OBJAVLJIVANJA IMENA LICA U NAVEDENIM SVOJSTVIMA STVARA OBAVEZU ZA DRUSTVO DA PRIHVATI PRAVNE POSLJEDICE RADNJI PREDUZETIH OD STRANE TIH LICA.

OSIM NA ZAKONU ZASTUPANJE PD MOZE SE ZASNIVATI I NA STATUTU. TAKO SE PORED ZAKONSKIH ZASTUPNIKA RADI VECE SPECIJALIZACIJE ZASTUPNICKIH POSLOVA MOGU STATUTOM DRUSTVA ODREDITI KAO ZASTUPNICI I DRUGI ZAPOSLENI U DRUSTVU, PRI CEMU CE OVA LICA NE ODREDJUJU PO IMENU (AD PERSONAM), VEC S OBZIROM NA RADNO MJESTO, TE POSLOVE I ZADATKE KOJI SE PO TOM OSNOVU OBAVLJAJU. TO SU STATUTARNI ZASTUPNICI DRUSTVA.

PUNOMOCJE JE PISMENO OVLASCENJE ZA ZASTUPANJE KOJE VLASTODAVAC PRAVNIM POSLOM DAJE PUNOMOCNIKU. PUNOMOCJE ZA ZASTUPANJE MOZE DATI NJEGOV ZAKONSKI ILI STATUTARNI ZASTUPNIK, PRI CEMU DAVAOCU PUNOMOCJA NE PRESTAJU OVLASCENJA, JER IH CRPI IZ ZAKONA I STATUTA. PUNOMOCJE SE MOZE DATI FIZICKOM LICU I TO JEDNOM ILI VISE NJIH, UZ ODREDJENJE DA LI NASTUPAJU ZAJEDNO ILI ODVOJENO, KAO I PRAVNOM LICU (UKOLIKO JE ZASTUPNICKA ORGANIZACIJA).

ZA PUNOMOCJE SE ZAHTJEVA PISMENA FORMA KOJA IMA KONSTITUTIVNI KARAKTER.

ZAKON O OBLIGACIONIM ODNOSIMA POZNAJE 5 VRSTA PUNOMOCJA

1. OPSTA (GENERALNA)

2. POSEBNA (SPECIJALNA)

3. POSLOVNA

4. PUNOMOC TRGOVINSKOG PUTNIKA

5. PUNOMOC PO ZAPOSLENJU

OPSTE-GENERALNO PUNOMOCJE DAJE OVLASCENJE PUNOMOCNIKU DA PREDUZIMA PRAVNE POSOVE KOJI ULAZE U REDOVNO POSLOVANJE VLASTODAVCA.

POSEBNA- SPECIJALNA PUNOMOC PREDSTAVLJA OVLASCENJE ZA POSLOVE KOJI NE ULAZE U REDOVNO POSLOVANJE, VEC ZA SVAKI POJEDINI SLUCAJ TREBA POSEBNO OVLASCENJE(NPR, PREUZIMANJE MJENICNE OBAVEZE).

POSLOVNA PUNOMOC PREDSTAVLJA SIRU VRSTU PUNOMOCI OD OPSTE, PREMA KOJOJ PUNOMOCNIK MOZE OBAVLJATI SVE POSLOVE KOJI SU UOBICAJENI U VRSENJU POSLOVNE DJELATNOSTI PD ODREDJENE VRSTE. POSLOVNU PUNOMOC MOGU DATI SAMO PRAVNA I FIZICKA LICA KOJA VRSE PRIVREDNU DJELATNOST.

PUNOMOC TRGOVINSKOG PUTNIKA PRIVREDNO DRUSTVO MOZE DATI POSEBNOM LICU-TRGOVINSKOM PUTNIKU, KOJE SE REDOVNO ODNOSI NA POSLOVE U VEZI PRODAJE ROBE, DOK ZA SKLAPANJE UGOVORA O PRODAJI ROBE ILI NAPLATU CIJENE TREBA POSEBNO OVLASCENJE.

PUNOMOCJE PO ZAPOSLENJU PREDSTAVLJA VRSTU PUNOMOCI KOJU IMAJU LICA KOJA OBAVLJAJU ODREDJENE POSLOVE U PRIVREDNOM DRUSTVU VEZANE ZA ZAKLJUCENJE I ISPUNJENJE UGOVORA, A CIJE OVLASCENJE IZVIRE IZ SAME CINJENICE OBAVLJANJA ODREDJENOG POSLA (PRODAVCI U PRODAVNICAMA, SALTERSKE SLUZBE U BANCI, POSTI I SL).

PROBIJANJE PRAVNE LICNOSTI- PRAVNI SUBJEKTIVITET PD DAJE MOGUCNOST ZLOUPOTREBA, JER FIKCIJA PRAVNE LICNOSTI DAJE PD SVOJSTVO SAMOSTALNOG PAVNOG SUBJEKTA, KOJI U PRANOM PROMETU, NASTUPA SA SVOJOM IMOVINOM, STO VLASNIKE (CLANOVE I AKCIONARE) DRUSTVA CINI NEODGOVORNM ZA OBAVEZE DRUSTVA, ODNOSNO OGRANICENO ODGOVORNIM DO VISINE NJIHOVOG ULOGA SA KOJIM SNOSE RIZIK POSLOVANJA.

PRAVILO O NEODGOVORNOSTI VLASNIKA ZA OBAVEZE DRUSTAVA KAPITALA (AKCIONARSKO I DRUSTVO S OGRANICENOM ODGOVORNOSCU) DUGO VREMENA JE BILO SVETO I NJEGOVU NEPRIKOSNOVENOST NISU DOVODILI U PITANJE NI PRAVNA DOKTRINA NI SUDSKA PRAKSA.ALI ZBOG SVE VECE ZLOUPOTREBE I SKANDALA NATJERALI SU SUDOVE DA UCINE IZUZETAK OD OVOG PRAVILA I PROSIRE ODGOVORNOST VLASNIKA.

TAKO SU SE SUDOVI U POCETKU POZIVALI NA OPSTA PRAVNA NACELA SAVJESNOSTI I POSTENJA I ZABRANE ZLOUPOTREBE PRAVA KREIRALI PRAVNI INSTITUT POZNAT POD SLIKOVITIM NAZIVOM PROBIJANJE VELA PRAVNE LICNOSTI CIJA JE PRIMJENA NAROCITO ZAPAZENA KOD JEDNOCLANIH DRUSTAVA TZV. FASADNIH DRUSTAVA I POVEZANIH MATICNIH DRUSTAVA. SUDOVI SE NERADO ODLUCUJU ZA PROBIJANJE KORPORATIVNOG VELA, ALI TO MOGU URADITI KADA SE DRUSTVO KORISTI ZA IZBJEGAVANJE JASNIH ZAKONSKIH CILJEVA, ILI KADA JE TO NEOPHODNO DA SE ZASTITE I OSTVARE PRAVA TRECIH LICA ILI DA SE SPRIJECI NEPRAVDA.

SUDOVI SE OBICNO ODLUCUJU ZA PROBIJANJE KORPORATIVNOG VELA SAMO DA SPRIECE NEPRAVICNOST, NEPRAVDU, ILI PREVARU, ALI U PRAKSI I DRUGI FAKTORI SE UZIMAJU U RAZMATRANJE, STO IMA ZA POSLJEDICU DA SE ODREDJENO DRUSTVO POMNO ISPITUJE DA BI SE UTVRDILO DA LI SU ZAKONSKE FORMALNOSTI ZA OSNIVANJE I DJELOVANJE DRUSTVA ISPOSTOVANE.

U ZOPD JE UVEDEN POD RUBLIKM ZLOUPOTREBA SVOJSTVA PAVNOG LICA DOK GA SUSTINSKI VEZUJE ZA ZLOUPOTREBU OGRANICENE ODGOVORNOSTI I NA TOJ OSNOVI GA PROSIRUJE I NA SLUCAJ ZLOUPOTREBE OGRANICENE ODGOVORNOSTIKOMANDITORA, MADA OMANDITNO DRUSTVO PO OVOM ZAKONU NEMA SVOJSTVO PRAVNOG LICA.

KADA POSTOJI ZLOUPOTREBA OGRANICENE ODGOVORNOSTI ILI TEZA POVREDA ODREDABA O AD, DRUSTVU SA OGRANICENOM ODGOVORNOSCU ILI KOMANDITNOM DRUSTVU, SUD MOZE UTVRDITI NEOGRANICENU ODGOVORNOST JEDNOG ILI VISE VLASNIKA U SLUCAJU AD ILI DRUSTVA SA OGRANICENOM ODGOVORNOSCU, KAO I KOMADITORA U SLUCAJU KOMANDITNOG DRUSTVA.

OVAJ INSTITUT ZASTITE POVJERILACA IMA ZA CILJ DA IH ZASTITI NE SMO ZA SLUCAJ EGZISTENCIJE DRUSTVA, NEGO NAROCITO U SLUCAJU NJEGOVOG PRESTANKA PUTE STECAJA KADA SE EVIDENTNO ISPOLJAVA NEDOVOLJNOST IMOVINE ZA NAMIRENJE POVJERILACA .

PREDUZETNIK INDIVIDUALNI TRGOVAC

INDIVIDUALNI TRGOVAC ILI PREDUZETNIK - RANIJIH DECENIJA OVAJ TERMIN JE CESTO POSJECAO NA LICA KOJA SU POSJEDOVALA LOKALNE RADNJE NA UGLOVIMA ULICA. U 21 VIJEKU PREDUZETNICI PREUZIMAJU NOVI INDETITET BUDUCI DA JE PRIKLADNIJI ZA VODJENJE POSLOVA ZASNOVANIH NA KOMPJUTERIMA I NOVIM TEHNOLOGIJAMA. DANAS SE BROJNI POSLOVI MOGU VODITI I IZ KUCE (KONSALTING, TRGOVINE NA MALO, PUTNICKE AGENCIJE, VODJENJE POSLOVNIH KNJIGA I DR). PREDUZETNICI DANAS LAKSE OBAVLJAJU PRIVREDNE DJELATNOSTI ZAHVALJUJUCI INTERNETU.

IZVORI PRAVA- MADA SU PREDUZETNICI NAJBROJNIJA FORMA POSLOVNE ORGANIZACIJE, NE POSTOJI KARAKTERISTICAN DIO ZAKONODAVSTVA KOJI SE NJIMA BAVI.

U UPOREDNOM PRAVU ORGANIZOVANJE PREDUZECA U FORMI PREDUZETNIKA SE REGULISE JEDINSTVENO ZAKONIMA KOJI UREDJUJU OBAVLJANJE PRIVREDNIH DJELATNOSTI U FORMI PRIVREDNIH DRUSTAVA I DJELIMICNO U GRADJANSKIM ZAKONIMA (ZASTUPANJA, PUNOMOCJA I SL), A RIJETKO U POSEBNIM ZAKONIMA. U CRNOJ GORI JE OVAJ METOD PRIHVACEN OD 2002 GODINE.

ZAKON O PRIVREDNIM DRUSTVIMA LIBERALIZUJE I POJEDNOSTAVLJUJE REZIM OBAVLJANJA PRIVREDNIH DJELATNOSTI U SVOJSTVU PREDUZETNIKA. U OSNOVI OVAKVOG PRISTUPA JE DOKTRINA LIBERALNE TRZISNJE EKONOMIJE PO KOJOJ SVAKO IMA PRAVNO NA PREDUZETNISTVO, KOJE NAM JE DATO PO LJUDSKOJ PRIRODI, A NE AKTOM REGISTRACIJE. ZATO JE INSTITUT PREDUZETNIKA U OVOM ZAKONU REGULISAN SAMO NA NIVOU NACELA (POJAM, ODGOVORNOST I REGISTRACIJA). OVAKAV STEPEN DEREGULACIJE TREBA DA LIBERALIZUJE PREDUZETNICKU AKTIVNOST. S OBZIROM NA CINJENICU DA PREDUZETNIK TREBA DA OBAVLJA DJELATNOS NEPOSREDNO U PROPISIMA KOJI UREDJUJU OBAVLJANJE POJEDINIH DJELATNOSTI TREBA OCEKIVATI I ODREDBE O USLOVIMA KOJE PREDUZETNIK MORA DA ISPUNI ZA OBAVLJANJE ODREDJENE DJELATNOSTI.

POJAM- POJAM PREDUZETNIKA U NASEM PRAVU SE ODNOSI NA PRIVREDNOG SUBJEKTA KOJI IMA STATUS TRGOVCA POJEDINCA ODNOSNO INDIVIDUALNOPG TRGOVCA IZ UPOREDNOG PRAVA KOJI KAO PRAVNA KATEGORIJA VUCE PORJEKLO IZ VREMENA KADA JE NASTALO IUS MERCATORUM I KADA JE OVO PRAVO IMALO STALESKI KARAKTER.

TERMIN PREDUZETNIK JE IZRAZ KOJI SE KORISTI DA OPISE POJEDINCA KOJI SE SAMOZAPOSLJAVA OBAVLJAJUCI ODREDJENU PRIVREDNU DJELATNOST SAM I KOJI JE JEDINO ODGOVORAN ZA NJEGOVO RUKOVODJENJE. ON JE JEDINI VLASNIK IMOVINE NAMJENJENE OBAVLJANJU PRIVREDNE DJELATNOSTI I JEDINI JE ODGOVORAN ZA SVE OBAVEZE IZ TOG POSLOVANJA. U PRAKSI ON IPAK RIJETKO RADI SAM VEC MU POMAZU DRUGA LICA. PREDUZETNIK JE NAJPROSTIJI TIP POSLOVNE ORGANIZACIJE.

ZOPD- PREDUZETNIK JE FIZICKO LICE KOJE OBAVLJA PRIVREDNU DJELATNOST RADI STICANJA DOBITI. DODATNI KRITERIJUM ZA ODREDJENJE POJMA PREDUZETNIKA JESTE DA ON TU DJELATNOST NE OBAVLJA ZA DRUGOGA.

INDIVIDUALNO ORGANIZOVANO PREDUZECE NEMA PRAVNI SUBJEKTIVITET I NE SMATRA SE ODVOJENIM ENTITETOM, VEC SE SMATRA PRODUZETKOM, EKSTENZIJOM ODREDJENOG POJEDINCA. TO ZNACI DA NEMA NI POSEBNOG ZASTUPANJA TAKO ORGANIZOVANOG PREDUZECA, VEC SE PRAVNI POSLOVI IZ DJELATNOSTI TAKO ORGANIZOVANOG PREDUZECA MOGU SKLAPATI PUTEM ZASTUPANJA SAMO U IME PREDUZETNIKA, KOJE MOZE DA OBAVLJA PREDUZETNIK LICNO ILI OD NJEGA IMENOVANO LICE U SKLADU SA OPSTIM PRAVILIMA ZASTUPANA. SVAKO OVLASCENJE ZA DONOSENJE ODLUKA MORA DIREKTNO DOLAZITI OD PREDUZETNIKA KOJI JE ODGOVORAN ZA SVE RADNJE I AKTE ZAPOSLENIH KOJI SU U VEZI SA PREDMETOM POSLOVANJA. KAKO JE PREDUZETNIK JEDINI VLASNIK PREDUZECA ON IMA PRAVO NA SAV PROFIT IZ DJELATNOSTI, ALI IMA I NEOGRANICENU ODGOVORNOST U POGLEDU GUBITAKA NASTALIH IZ NJENOG POSLOVANJA I MORA IH LICNO SNOSITI. PREDUZETNIK ZA SVE OBAVEZE KOJE SU U VEZI SA PRIVREDNOM DJELATNOSCU KOJU OBABVLJA ODGOVARA NEOGRANICENO EX LEGE CJELOKUPNOM SVOJOM IMOVINOM. OVAKAV REZIM ODGOVORNOSTI PREDSTAVLJA BITAN ELEMENT NJEGOVOG PRAVNOG POLOZAJA, JER ZBOG JEDINSTVENE IMOVINE MOGUC JE SAMO INDIVIDUALNI STECAJ PREDUZETNIKA.

PREDNOSTI PREDUZETNIKA- SU PUNI AUTORITET PREDUZETNIKA U UPRAVLJANJU I RUKOVODJENJU BIZNISOM, MINIMALNE FORMALNOSTI I ZAHTJEVE U POGLEDU FINANSIJSKOG IZVJESTAVANJA, NISKE TROSKOVE ORGANIZACIJE I PORESKE POGODNOSTI KOJE SU NA RASPOLAGANJU PREDUZETNICIMA.

PUNA VLAST U UPRAVLJANJU- IMA PREDNOST IMAJUCI PUNU VLAST DA UPRAVLJA BIZNISOM NEMAJUCI OBAVEZU DA DOBIJE ODOBRENJE OD ORTAKA ILI ODBORA DIREKTORA. ZATO SE OD NJEGA NE ZATJEVA DA DOKUMETUJE ODLUKE ILI DA DOBIJE ODOBRENJE OD DRUGIH, NIJE PODLOZAN BIROKRATIJI I ODLAGANJU DONOSENJA ODLUKA, STO CESTO PRATI DRUGE TIPOVE POSLOVNIH ORGANIZACIJA. KAO JEDINI VLASNIK BIZNISA ON JE UVIJE NA CELU KAO ZAPOVJENIK I IMA KOMANDU I KONTROLU.

AKO JEDINI VLASNIK PREDUZECA ODLUCI DA PRENESE NEKI VLASNICKI UDIO U POSLU NEKOM ZAPOSLENOM U RAZMJENU ZA NJEGOV RAD ONDA SE TO POSLOVANJE NE OBAVLJA VISE U FORMI PREDUZETNIKA, VEC ORTAKLUKA.

MINIMALNE FORMALNOSTI- PREDUZETNIK NIJE KREIRAN ILI UREDJEN ZAKONOM TAKO DA NE POSTOJE NEKE ODREDJENE FORMALNOSTI KOJE MORAJU BITI ISPUNJENE S NJEGOVE STRANE. ON NEMA CAK NI OBAVEZU REGISTRACIJE, OSIM U ZAKONOM PROPISANIM SLICAJEVIMA, KAO STO NEMA NI OBAVEZU PODNOSENJA FINANSIJSKIH IZVJESTAJA. IPAK ON MORA DOBITI PREDZETNICKU LICENCU ZA RAD TJ. NEOPHODNU DOZVOLU ZA RAD I PORESKI INDETIFIKACIONI BROJ ( PIB) PRIJE NEGO STO ZAPOCNE OBAVLJANJE TE DJELATNOSTI. AKO SE DJELATNOST OBAVLJA POD IMENOM DRUGACIJIM OD LICNOG IMENA PREDUZETNIKA TO SE IME MORA UPISATI U REGISTAR I DOBITI POTVRDA O NJEGOVOJ REGISTRACIJI.

NISKI TROSKOVI ORGANIZACIJE- FORMALNOSTI I REGULATORNI ZAHTJEVI ZA POCETAK I OBAVLJANJE DJELATNOSTI U FORMI PREDUZETNIKA SU MINIMALNI. TROSKOVI OTPOCINJANJA I ODRZAVANJA OVE FORME OBAVLJANJA DJELATNOSTI SU RELATIVNO NISKI. NE POSTOJE OGRANICENJA U POGLEDU OBEZBJEDJIVANJA PROPISANOG MINIMALNOG KAPITALA, VEC SAMO TROSKOVI EVENTUALNE REGISTRACIJE, KOJI SU MINIMALNI. OVAJ OBLIK ORGANIZOVANJA NEMA ORGANA NI PROPISANE FORME ZA DONOSENJE ODLUKA, TE SU TROSKOVI ODLUCIVANJA MINIMALNI.

PORESKE POGODNOSTI- PRIHOD PREDUZETNIKA SE PRIKAZUJE NA PRIJAVI NJEGOVIH INDIVIDUALNIH PRIHODA ZA OPOREZIVANJE. DOBIT ILI GUBITAK IZ OBAVLJANJA PRIVREDNE DJELATNOSTI SE DODAJE DRUGIM PRIHODIMA, AKO IH IMA, I OPOREZUJE KAO PRIHOD NA DOHODAK GRADJANA PO INDIVIDUALNOJ STOPI I OSNOVICI ZA PORESKOG OBAVEZNIKA. ZNACI NEMA DVOSTRUKOG OPOREZIVANJA VEC JE SAMO PREDUZETNIK I NJEGOVA IMOVINA SUBJEKT PORESKOG PRAVA. OVO MOZE BITI POGODNO ZA NOVE BIZNISE, KOJI SU U PRVOJ GODINI CESTO IZLOZENI GUBITKU.

NEDOSTACI PREDUZETNIKA SU :

NEOGRANICENA ODGOVORNOST

NEMOGUCNOST ODRZANJA TRAJNOSTI PREDUZECA

NASTOJANJE DIVERZITETA U RUKOVODJENJU

TESKOCE U PRENOSU VLASNISTVA

OGRANICENA SPOSOBNOST POVECANJA KAPITALA

NEOGRANICENA ODGOVORNOST- JEDNA OD VEOMA OTEZAVAJUCIH NEPOVOLNOSTI OBAVLJANJA DJELATNOSTI U FORMI PREDUZETNIKA JE NEOGRANICENA ODGOVORNOST VLASNIKA BIZNISA USTANOVLJENA EX LEGE (BEZ MOGUCNOSTI NJENOG OGRANICENJA). VLASNIK JE JEDINI ODGOVORAN ZA SVE DUGOVE NASTALE U VEZI SA VRSENJEM DJELATNOSTI I ZA BILO KOJU STETU PRICINJENU LICNO OD PREDUZETNIKA ILI NJEGOVOG ZAPOLSNEOG KOJI JE DJELOVAO UNUTAR SVOG ZAPOSLENJA, BEZ BILO KAKVE ZASTITE PREDUZETNIKOVE LICNE IMOVINE.

NEMOGUCNOST ODRZANJA TRAJNOSTI PREDUZECA- KADA POJEDINI VLASNIK UMRE ILI PRESTANE DA OBAVLJA DJELATNOST SAM BIZNIS SE CESTO ZAVRSAVA. ZATO SE TRAJNOST PREDUZECA TESKO OBEZBJEDJUJE. POSLOVNA AKTIVNOST SE GASI UKOLIKO SE VLASNIK IZ BILO KOG RAZLOGA POVUCE, TAKO DA ZIVOTNI VIJEK OVOG OBLIKA POSLOVNOG ORGANIZOVANJA JE ODREDJEN ZIVOTNIM VIJEKOM VLASNIKA. UKOLIKO SVA IMOVINA BUDE PRENIJETA NA DRUGOG POJEDINCA I BIZNIS BUDE ODRZAN NETAKNUT DRUGI PREDUZETNIK JE FORMIRAN.

NEPOSTOJANJE DIVERZITETA U RUKOVODJENJU- ODGOVORNOST ZA DONOSENJE ODLUKA U PREDUZETNICKOM VODJENJU BIZNISA OSTAJE NA VLASNIKU I NE POSTOJI POJEDINAC ILI GRUPA KOJOJ JE ON DIREKTNO ODGOVORAN. SAM SVOJ GAZDA.

TESKOCE U PRENOSENJU VLASNISTVA- KADA DODJE VRIJEME DA SE PRODA BIZNIS PRENOSENJE PUNOG UDJELA MOZE BITI TEGOBNO. ZATO STO JE OBAVLJANJE ODREDJENE DJELATNOSTI TIJESNO VEZANO SA INDETITETOM VLASNIKA, BIZNIS MOZE BITI MNOGO MANJE VRIJEDAN KADA DODJE DO RASCLANJIVANJA LICNE IMOVINE. PREDUZETNIK MOZE BITI KLJUC ZA USPJEH BIZNISA. MOZE BITI VEOMA TESKO ODREDITI POSTENU NOVCANU VRIJEDNOST SVAKOG POJEDINOG DIJELA IMOVINE UKLJUCUJUCI GOOGWILL I TRGOVACKO IME POD KOJIM SE OBAVLJA DJELATNOST.

OGRANICENA SPOSOBNOST POVECANJA KAPITALA- PREDUZETNICKI BIZNIS SE FINANSIRA OD STRANE SAMOG VLASNIKA STO ZNACI DA SU MOGUCNOSTI ZA POVECANJE POSLOVNOG KAPITALA NEMINOVNO OGRANICENE. OGRANICENA JE I MOGUCNOST KREDITIRANJA, JER ZAVISI OD VRIJEDNOSTI NJIHOVE IMOVINE KAO SRDSTVA OBEZBJEDJENJA.

PREDNOSTINEDOSTACI

PUNA KONTROLA MENAD\ZMENTANEOGRANICENA ODGOVORNOST

MINIMALNE FORMALNOSTINEDOSTATAK POSLOVNOG KONTINUITETA

LAKO FORMIRANJENEMA RAZNOVRSNOSTI U RUKOVODJENJU

NISKI TROSKOVI ORGANIZACIJETESKOCE U PRENOSU VL.UDJELA

NEMA DUPLOG OPOREZIVANJAOGRANICENA SPOSOBNOST POVECANJA KAPITALA

FORMIRANJE I FUNKCIONISANJE PREDUZETNIK

USLOVI STICANJA SVOJSTVA PREDUZETNIKA:

USLOVI KOJI SE TICU LICNOSTI

USLOVI KOJI SE ODNOSE NA DJELATNOST

USLOVI KOJI SE ODNOSE NA DOBIJANJE PREDUZETNICKE DOZVOLE

USLOVI KOJI SE TICU LICNOSTI- PODRAZUMJEVAJU DA JE PREDUZETNIK FIZICKO LICE KOJE JE PUNOLJETNO, POSLOVNO SPOSOBNO, DA NIJE OSUDJIVANO YA KRIVICNA DJELA ILI PRIVREDNE PRESTUPE, I DA NE POSTOJI INKOMPATIBILNOST SA VRSENJEM ODREDJENIH PRIVREDNIH POSLOVA.

USLOVI KOJI SE ODNOSE NA DJELATNOST- ZAHTJEVAJU DA SE RADI O VRSENJU DJELATNOSTI KOJE SE SMATRAJU TRGOVACKIM TJ. PRIVREDNIM I TO U SVOJE IME I U VIDU ZANIMANJA. DJELATNOST SE OBAVLJA U SOVJE IME I ZA SVOJ RACUN, ALI MOZE DA TO CINI I U SVOJE IME ZA TUDJI RACUN, DAKLE KOMISIONO.

USLOVI ZA DOBIJANJE PREDUZETNICKE DOZVOLE (LICENCE)- NISU UREDJENI U ZOPD, A TO NE CINE NI POSEBNI ZAKONI, ALI SE OVI OPSTI USLOVI, PO PRIRODI STVARI, MORAJU PRIMJENJIVATI.

FORMALNOSTI KOJE SE MORAJU ISPUNITI NE ODNOSE SE POSEBNO NA PREDUZETNIKA VEC SE ZAHTJEVAJU ZA SVE VRSTE PRIVREDNIH SUBJEKATA U POGLEDU OBAVLJANJA PRIVREDNIH DJELATNOSTI. OVE FORMALNOSTI MOGU UKLJUCITI REGISTRACIJU DRUGOG ILI POSLOVNOG IMENA POD KOJIM SE OBAVLJA DJELATNOST, PODNO[ENJE YAHTJEVA ZA ODREDJIVANJE PORESKOG INDETIFIKACIONOG BROJA, DODJELJIVANJE LICENCE, KAO I REGISTRACIJU ROBNOG ZIGA, AUTORSKIH PRAVA ILI PATENATA.

KORISCENJE DRUGOG(POSLOVNOG)IMENA- PREDUZECE ORGANIZOVANO U FORMI INDIVIDUALNOG PREDUZETNIKA OBAVLJA DJELATNOST POD LICNIM IMENOM PREDUZETNIKA. ZOPD DOPUSTA DA PREDUZETNIK OBAVLJA PRIVREDNU DJELATNOST POD IMENOM DRUGACIJIM OD NJEGOVOG LICNOG KOJE ON UZIMA ZA POSLOVNO IME KOJE GA PREZENTUJE I INDETIFIKUJE U PRAVNOM PROMETU.TADA MORAJU BITIISPUNJENI ODREDJENI USLOVI.TADA JE OBAVEZNA REGISTRACIJA. AKO SE PREDUZETNIK NE REGISTRUJE, A OBAVLJA DJELATNOST POD SVOJIM IMENOM TO NE POVLACI NIKAKVU SANKCIJU. U SLUCAJU DA KORISTI DRUGO IME, A NIJE REGISTROVAN ODGOVARA YA PREKRSAJ U IZNOSU OD 5.000 EURA. PREDUZETNIK JE DUZAN U SLUCAJU PROMJENE IMENA U ROKU OD 30 DANA OD NASTANKA IZMJENE PRIJAVI IZMJENU CRPS-U. DELOVANJE POD DRUGIM IMENOM NE MJENJA PRIRODU PRAVNOG POLOZAJA PREDUZETNIKA, NITI OGRANICAVA ODGOVORNOST PREDUZETNIKA NA BILO KOJI NACIN.

REGISTRACIJA PREDUZETNIKA- PITANJE REGISTRACIJE JE RAZLICITO RIJESENO U NACIONALNOJ LEGISLATIVI. U SRBIJI JE REGISTRACIJA JE PROPISANA KAO NEOPHODNA ZA OBAVLJANJE PRIVREDNE DJELATNOSTI, DOK JE U CRNOJ GORI FAKULTATIVNA. U SAD-U SE UOPSTE I NE VRSI.

PO ZOPD-U PREDUZETNIK SE REGISTRUJE ZA POTREBE STATISTIKE CRPS-A DOSTAVLJANJEM REGISTRACIONE IZJAVE U SKLADU SA ODREDBAMA OVOG ZAKONA.PREDUZETNIKU SE IZDAJE POTVRDA O REGISTRACIJI, A ONA NE PREDSTAVLJA ODOBRENJE O ISPUNJAVANJU USLOVA I U PRAKSI SLUZI KAO LEGITIMACIJA U POSTUPCIMA PRED DRZAVNIM I DRUGIM ORGANIMA.REGISTRACIJA SE VRZI U CENTRALNOM REGISTRU PRIVREDNOG SUDA /A NE KOD OPSTINSKOG ORGANA/, BEZ OBZIRA NA GODISNJUVISINU PRIHODA KOJI OSTVARUJE.REGISTRACIJA U OVOM SLUCAJU IMA DEKLARATIVNO, A NE KONSTUTIVNO DEJSTVO, JER FIZICKO LICE KOJE OTPOCNE ILI OBAVLJA PRIVREDNU DJELATNOST A NE REGISTRUJE SE PO ODREDBAMA OVOG ZAKONA SMATRA SE PREDUZETNIKOM U ODNOSU PREMA TRECIM LICIMA I DRZAVNIM ORGANIMA.

DAKLE REGISTRACIJA NIJE AKT KOJIM SE PREDUZETNIK UVODI U PRAVNI ZIVOT I REGISTRACIJA NEMA KARAKTER OSNIVACKOG AKTA. VRSI SE ISKLJUCIVO ZBOG STATISTIKE.

NEREGISTROVANJE PREDUZETNIKA, NI U SLUCAJU OBAVZNOSTI, NI U SLUCAJU FAKULTATIVNOSTI REGISTRACIJE NIJE OD UTICAJA NA NJEGOV PRAVNI POLOZAJ.FIZICKO LICE, UKOLIKO OBAVLJA PRIVREDNU DJELATNOST U BILO KOJEM VIDU NE MOZE DA ISTAKNE NEPOSTOJANJE REGISTRACIJE U SVOJU ODBRANU ZA SLUCAJ NEISPUNJENJA OBAVEZA, BILO PREMA DRZAVI, BILO PREMA TRECEM LICU.OVA REGISTRACIJA NE PODLIJEZE OBAVEZI PRPODUZAVANJA. REGISTRACIJA PREDUZETNIKA SE VRZI PODNOSENJEM REGISTRACIONE PRIJAVE NA FORMULARU BR. 1 PROPISAN UPUTSTVOM O RADU CENTRALNOG REGISTRA I OBRASCIMA ZA UPIS.OSIM LICNIH PODATAKA I POTPISA PREDUZETNIKA ZAHTJEVA SE I PODACI O TRGOVACKOM NAZIVU, MJESTU OBAVLJANJA DJELATNOSTI, ADRESI ZA PRIJEM SLUZBENE POSTE, SIFRA DJELATNOSTI, DATUM PRESTANKA OBAVLJANJA DJELATNOSTI.OBRAZAC JE ISTI ZA POCETNU REGISTRACIJU I PROMJENU PODATAKA.

POTVRDA O REGISTRACIJI NE PREDSTAVLJA PREDUZETNICKU DOZVOLU /LICENCU/.

ZNACAJ POTVRDE O REGISTRACIJI PREDUZETNIKA SE IPAK NE SVODI NA SVRHE STATISTIKE I NA LEGITIMACIJU SVOJSTVA PREDUZETNIKA U POSTUPCIMA PRED DRZAVNIM I DRUGIM ORGANIMA. U SLUCAJU REGISTRACIJE PREDUZETNIKA KOJI OBAVLJA DJELATNOST POD DRUGACIJIM IMENOM OD VLASTITOG IZDAVANJEM POTVRDE O REGISTRACIJI SE POTVRDJUJE DA JE NAZIV UPISANOG OBLIKA OBAVLJANJA PRIVREDNE DJELATNOSTI JEDINSTVEN /U SMISLU POSEBNOSTI, UNIKATNOSTI/ I DA TO LICE IMA PRAVO PRIORITETA NA POSJEDOVANJE I KORISCENJE TOG NAZIVA U ODNOSU NA SVA OSTALA NEREGISTRIVANA ILI KASNIJE REGISROVANA LICA.

DOBIJANJE PREDUZETNICKE DOZVOLE (LICENCE)- OBAVLJANJE ODRREDJENE DJELATNOSTI USLOVLJENO JE DOBIJANJEM ODGOVARAJUCEG ODOBRENJA, A ZA POJEDINE SE ZAHTJEVA I DOBIJANJE LICENCE U ODGOVARAJUCOJ FORMI.POTVRDA O REGISTRACIJI NE PREDSTAVLJA LICENCU. OVA DOZVOLA SE DOBIJA U POSEBNOM POSTUPKU U SKLADU SA POSEBNIM PROPISIMA KOJI UREDJUJU OBAVLJANJE SVAKE POJEDINE DJELATNOSTI I TO PRIJE OTPOCINJANJA DJELATNOSTI, AKO JE ODOBRENJE ZA OBAVLJANJE DJELATNOSTI PREDVIDJENO POSEBNIM PROPISOM.OVDJE SE RADI O OCJENI ISPUNJENOSTI USLOVA OD STRANE NADLEZNIH INSPEKCIJSKIH ORGANA U POGLEDU TEHNICKE OPREMLJENOSTI, ZASTITE NA RADU I UNAPREDJENJA ZIVOTNE SREDINE I DRUGIH PROPISANIH USLOVA.

DRUGI VAZAN DIO OVOG PRAVILA, JESTE DA PRIBAVLJANJE OVOG ODOBRENJA NIJE USLOV ZA REGISTRACIJU U SKLADU SA OVIM ZAKONOM.

STECAJ I PRESTANAK PREDUZETNIKA- PRESTANAK OVOG STATUSA NIJE UREDJENO NEKIM POSEBNIM PROPISOM.PREMA ZAKONU O INSOLVENTNOSTI PD POD STECANIM DUZNIKOM SMATRAJU SE SVA LICA KOJA SE BAVE PRIVREDNOMDJELATNOSCU. TO ZNA;I DA PREDUZETNIK IMA PASIVNU STECANU SPOSOBNOST I DA JE LEGITIMISAN KAOSUBJEKAT STECANOG POSTUPKA.

NEMA POSEBNOG STECAJNOG POSTUPKA ZA PREDUZETNIKA VEC SE PRIMJENJUJU OPTA PRAVILA KOJA VAZE ZA STECAJNI POSTUPAK PRIVREDNIH DRUSTAVA.

SPECIFICNOST STECAJNOG POSTUPKA PREDUZETNIKA OGLEDA SE U CINJENICI DA SE STECAJNI POSTUPAK OTVARA ZBOG NERENTABILNOSTI OBAVLJANJA PREDUZETNICKE DJELATNOSTI, A SPROVODI NA IMOVINI PREDUZETNIKA, BEZ OBZIRA DA LI JE ONA ANGAZOVANA U SVRHU OBAVLJANJA PRIVREDNE DJELATNOSTI.TO MOZE IMATI TESKE POSLJEDICE NA PORODICNE, NASLJEDNE I LICNOPRAVNE ODNOSE PREDUZETNIKA. U SUSTINI, SUBJEKAT STECAJNOG POSTUPKA BI MORALA BITI CJELOKUPNA IMOVINA STECAJNOG DUZNIKA, A NE SAM PREDUZETNIK STO OMOGUCAVA DA SE POSTUPAK INDIVIDUALNOG STECAJA MOZE POKRENUTI I NAD IMOVINOM UMRLOG PREDUZETNIKA.

ZAKON O INSOLVENTNOSTI DAJE MOGUCNOST POSEBNOG NACINA I ORGANIZACIJE STECAJNOG POSTUPKA U KOME PREDUZETNIK SAM UPRAVLJA I RASPOLAZE STECANOM MASOM POD NADZOROM STECAJNOG UPRAVNIKA. TO SE NAZIVA INSTITUTOM LICNE UPRAVE PREDUZETNIKA U STECAJU. NAIME, OTVARANJE STECAJNOG POSTUPKA PRAVO PREDUZETNIKA DA UPRAVLJA I RASPOLAZE IMOVINOM KOJA PRIPADA STECAJNOJ MASI PRELAZI NA STECAJNOG UPRAVNIKA, A KADA SE ODREDI LICNA UPRAVA, POMENUTA PRAVNA POSLJEDICA OTVARANJA STECAJA NE NASTUPA, STO JE OSNOVNA SPECIFICNOST OVOG POSEBNOG STECAJNOG POSTUPKA.

STATUS PREDUZETNIKA PRESTAJE SMRCU, GUBITKOM POSLOVNE SPOSOBNOSTI I DRUGIM SLUCAJEVIMA PROPISANIM ZAKONOM. OVO DEJSTVO BI TREBALA IMATI I PRAVOSNAZNA PRESUDA KOJOM SE POJEDINAC OSUDJUJE NA KAZNU ZATVORA DUZU OD 6 MJESECI.

STATUS PRESTAJE I USLJED IZRICANJAMJERE ZABRANE OBAVLJANJA DJELATNOSTI, PRESTANKA PRIRODNIH I DRUGIH USLOVA ZA OBAVLJANJE DJELATNOSTI ILI PROMJENE FORME U FORMU PRIVREDNOG DRUSTVA.

ORTACKO DRUSTVO

ORTAKLUK JE FORMA KOJA SE KROZ ISTORIJU DOKAZALA KAO DOVOLJNO SNAZNA , ODRZIVA I FLEKSIBILNA DA SE PRILAGODI ZAHTJEVIMA VREMENA. OVA POSLOVNA FORMA,OSIM FLEKSIBILNOSTI, DAJE NEFORMALNOST I PRIVATNOST I OSTAJE IZVAN OPSEGA KORPORATIVNIH POREZA.

TERMINI SU>ORTACKO DRUSTVO, ORTAKLUK, FIRMA/

REGULATIVA

U CRNOJ GORI OVO DRUSTVO JE REGULISANO ZAKONOM O PRIVREDNIM DRUSTVIMA /2002/.

PRAVO ORTAKLUKA TICE SE DINAMICNIH I KOMPLEKSNIH ODNOSA IZMEDJU RAZLICITIH NOSILACA PRAVNIH ULOGA.NJEGOVA OSNOVA UPUCUJE NA PRIMJENU PRAVILA OBLIGACIONIH PRAVA. ODGOVORNOST ORTAKA ZA DUGOVE ORTAKLUKA ZASNOVANA JE NA RAZUMJEVANJU I SPECIFICNOJ PRIMJENI INSTITUTA ZASTUPNISTVA. SVAKI ORTAK JE ZASTUPNIK NJEGOVIH ORTAKA I PRINCIPAL U ODNOSU NA AKTE NJEGOVIH ORTAKA.IPAK, ORTACI SU VISE NEGO UGOVORNE STRANE I JEDAN DRUGOM DUGUJU FIDUCIJARNU DUZNOST. OD ORTAKA SE OCEKUJE DA SE PONASAJU MEDJU SOBOM KAO DA SU POVJERENICI JEDAN DRUGOM, DJELUJUCI PUNOM OTVORENOSCU I SKRUPULOZNOSCU U NJIHOVOM POSLOVANJU. ORTACI SU STOGA UGOVORNICI, ZASTUPNICI, PRINCIPALI, FIDUCIJARI I BENEFICIJARI, SVE U ISTO VRIJEME.

NJIHOVI SPORAZUMI SU CESTO NEFORMALNI I NEPISANI.

JEDNA OD KARAKTERISTIKA ZAKONSKE REGULATIVE ORTAKLUKA JESTE STO DIO ZAKONSKIH ODREDBI KOJE UREDJUJU MEDJUSOBNA PRAVA I DUZNOSTI ORTAKA PREDSTAVLJAJU DOBROVOLJNI KODEKS, I DOPUSTENO JE DA SE SAGLASNOSCU IZRICITOM ILI PRECUTNOM VOLJOM ONE MOGU IZMJENITI.

ZAKONSKE ODREDBA KOJE UREDJUJU ODNOS ORTAKA PREMA TRECIM LICIMA NISU DOBROVOLJNE, DISPOZITIVNE, VEC IMEPRATIVNE PRIRODE.

ISTORIJAT

ORTAKLUK SE JAVIO U ENGLESKOJ U RANOM 19.VIJEKU KAO PARTNERSHIP.RAZVIJALI SU SE PRIRODNO /KROZ LAW SYSTEM/ IZVAN UGOVORNOG PRAVA,, INSTITUTA PRAVICNOSTI I ZASTUPANJA. BILI SU OMEDJENI SA NEKOLIKO OBAVEZNIH PRAVILA I KAKO IM NIJE BILO DODJELJENO SVOJSTVO PRAVNE LICNOSTI I OGRANICENA SLOBODA PARTNERA NIJE BILO POTREBE ZA INTERVENCIJOM PARLAMENTA. PRUZALI SU SLOBODU DJELOVANJA POD BILO KOJIM DOGOVORENIM USLOVIMA I NISU DOPUSTALI ONIMA KOJI SU ODGOVORNI DA IZBJEGNU ODGOVORNOST.

DONESEN JE PARTNERSHIP ACT OF 1890 CIJA SE PRAVILA I DANAS PRIMJENJUJU.

POSLIJE TOGA 1855 MODERNI KONCEPT REGISTROVANJA KOMPANIJA SA OGRANICENOM ODGOVORNOSCU JE BIO MOGUC I JOINT STOC COMPANIES ACT 1856 DOPUSTAO JE PROMOTORIMA DA REGISTRUJU I OSNUJU KOMPANIJU PROSTIM ISPUNJAVANJEM I PODNOSENJEM ZAHTJEVANIH DOKUMENATA.

POJAM

ORTAKLUK

JE DEFINISAN KAO ODNOS IZMEDJU LICA KOJA OBAVLJAJU DJELATNOST U CILJU STICANJA PROFITA.

OVU DEFINICIJU DAJ ZOPD, A POTICE JOS IZ 1890 IZ PARTNERSHIP ACTA. ONA SADRZI 3 SUSTINSKA ELEMENTA

1. PRIVREDNU DJELATNOST

2. ZAJEDNICKO VRSENJE TE DJELATNOSTI

3. OBAVLJANJE RADI STICANJA PROFITA.

ZNACAJNO

ORTAKLUK JE ODNOS , A NE ORGANIZACIJA SA SOPSTVENIM PRAVIMA I ODVOJENOM PRAVNOM LICNOSCU.

ZATO,ON NASUPROT AKCIONARSKOM DRUSTVU NE MOZE SAM SKLAPATI UGOVORE, ZAPOSLJAVATI LICA, VRSITI PRIVREDNE PRESTUPE I PREKRSAJE ILI CAK BITI TUZEN, NISTA VISE NEGO STO TO MOZE BITI BRAK.

ORTAKLUK NE POSTOJI IZVAN SVOJIH ORTAKA. ORTAKLUK JE ODNOS KOJI SAMO AKO JE USTANOVLJEN ODREDJUJE PRAVA I DUZNOSTI IZMEDJU ORTAKA I NJIHOVE ODNOSE PREMA TRECIMA.

KARAKTERISTIKE I RAZGRANICENJA

OSNOVNA KARAKTERISTIKA ORTAKLUKA JE DA JE TO ODNOS IZMEDJU NAJMANJE 2 ILI VISE LICA U OBAVLJANJU DJELATNOSTI U CILJU STICANJA PROFITA, A NE ORGANIZACIJA SA SOPSTVENIM PRAVIMA I POSEBNIM PRAVNIM PERSONALITETOM.

ORTAKLUCI NUZNO UKLJUCUJU 2 ILI VISE LICA STO JE I OSNOVNI ELEMENAT RAZGRANICENJA U ODNOSU NA PREDUZTNIKA.

ZA SVEOBUHVATNOST DATOG POJMA VAZAN JE I DRUGI DIO ODREDBE CL. 6 .ST.1. ZOPD, DA SE SVA DRUSTVA CIJI CLANOVI NEMAJU OGRANICENU ODGOVORNOST SMATRAJU ORTAKLUKOM, CIME SE ZNATNO PROSIRUE OVAJ POJAM. U SUSTINI TO ZNACI DA SE IZ POJMA ORTAKLUKA ISKLJUCUJU SAMO REGISTROVANA AKCIONARSKA DRUSTVA, DRUSTVA SA OGRANICENOM ODGOVORNOSCU I KOMANDITNA DRUSTVA. SVI OSTALI OBLICI KOLEKTIVNOG OBAVLJANJA DJELATNOSTI U CILJU STICANJA PROFITA BILO DA SU NEOBJAVLJENI ILI TAJNI , BILO DA NISU PRODUZILI REGISTRACIJU U SKLADU SA ODREDBAMA OVOG ZAKONA SMATRAJU SE ORTAKLUKOM

DRUGA KLJUCNA KARAKTERISTIKA DA NE DAJE NIKAKVU OGRANICENU ODGOVORNOST NJEGOVIM CLANOVIMA CINI BITNU RAZLIKU IZMEDJU ORTAKLUKA I KORPORACIJE.TAKO JE MOGUCE DA SVAKI ORTAKLUK BUDE ODGOVORAN BEZ OGRANICENJA ZA DUGOVE NAVUCENE OD STRANE DRUGOG ORTAKA KOJI SU U OKVIRU ILI U VEZI SA DJELATNOSCU ORTAKLUKA.OV JE VIDJENO KAO MANA OVE FORME KAO POD OBLIKA ORTAKLUKA U KOJEM POJEDINI CLANOVI ODGOVARAJU OGRANICENO ZA OBAVEZE ORTAKLUKA /KOMANDITNO DRUSTVO, SPECIJALNI ORTAKLUK I DR./

JOINT VENTURE I ORTAKLUK

TO JE TVOREVINA KOJU TREBA RAZLIKOVATI OD OPSTEG POJMA ORTAKLUKA.

JOINT VENTURE

JE ODNOS KOJI NASTAJE KADA SE 2 ILI VISE LICA UDRUZE U POSLOVNOM PODUHVATU SAGLASAVAJUCI SE DA CE PODJELITI PROFIT I GUBITKE IZ TOG PODUHVATA I DA CE SVAKO IMATI GLAS U NJEGOVOM UPRAVLJANJU.

Iz OVOGA SE MOZE ZAKLJUCIJI DA JE JOINT VENTURE FORMA, PODOBLIK, DIJETE ORTAKLUKA I DA NIJE VISE NISTA NEGO AD HOC ORTAKLUK PA SE NAZIVA PRIGODNIM TRGOVACKIM DRUSTVOM .

OBJE FORME SU UREDJENE ISTIM OSNOVNIM PRAVNIM PRINCIPIMA.

IAKO SU SLINE OVE DVIJE FORME NISU INDETICNE.

JOINT VENTURE KOJI UDOVOLJAVA DEFINICIJI ORTAKLUKA MOZE, ZA IZVJESNE CILJEVE, BITI SMATRAN ORTAKLUKOM KADA USTANOVLJAVA PRAVA I OBAVEZE KOJE POSTOJE IZMEDJU CLANOVA ORTAKLUKA

PRIMARNA RAZLIKA JE U TOME STO JE JOINT VENTURE UZI U SVRSI I NAMJERI I OBICNO SE FORMIRA ZA POJEDINACNU TRANSAKCIJU ILI IZOLOVAN POSLOVNI PODUHVAT ODNOSNO PROJEKAT, DOK SE ORTAKLUK FORMIRA DA SE OBAVLJA KAO TEKUCA AKTIVNOST.

PRIRODA ORTAKLUKA

ORTAKLUCI NUZNO UKLJUCUJU 2 ILI VISE LICA I NUZNO SU KOMPLEKSNIJI OD FORME PREDUZETNIKA. ORTAKLUK JE JEDINSTVEN TIP POSLOVNE ORGANIZACIJE KOJI STVARA JEDINSTVENE ODNOSE IZMEDJU CLANOVA.

POSTOJE 2 TEORIJE

AGREGATNA TEORIJA

TEORIJA ENTITETA

OBJE TEORIJE IMAJU SNAZNE ARGUMENTE I UTICAJ NA KREIRANJE REGULATIVE KOJA SE TICE ORTAKLUKA.

AGREGATNA TEORIJA

SUGERISE DA JE ORTAKLUK PRIJE UKUPNOST LICA ANGAZOVANIH U VRSENJU PRIVREDNE DJELATNOSTI, NEGO STO JE ENTITET SAM ZA SEBE. PRIMJENJUJE SE U BROJNIM CLANOVIMA MNOGIH ZAKONA KOJI SE ODNOSE NA ZNACAJNE DUZNOSTI I ODGOVORNOSTI ORTAKA, A NAJVAZNIJI ASPEKT NJENE PRIMJENE JE DA SE U ZAKONIMA REDOVNO PROPISUJE DA SU ORTACI ZAJEDNO ILI POJEDINACNO ODGOVORNI ZA ODREDJENE OBAVEZE IZ POSLOVANJA ORTAKLUKA. U ZEMLJAMA COMMON LAWA DOMINANTNO JE STANOVISTE DA SE ORTAKLUK NE SMATRA ZA POSEBAN ENTITET, VEC ZAPRAVO EKSTENZIJOM NJEGOVIH ORTAKA.

TEORIJA ENTITETA

SUGERISE DA JE ORTAKLUK POSEBAN ENTITET ODVOJEN OD ORTAKA, VEOMA SLICAN KORPORACIJI.ORTAKLUK JE PO NASEM, ANGLOSAKSONSKOM I NJEMACKOM PRAVU SAMO ODNOS, NEMA PRAVNU LICNOST.IAKO SE ORTAKLUKU NE PRIZNAJE PRAVNA LICNOST DAJE MU SE ODREDJENA VRSTA PERSONALITETA, KOJA DOPUSTA FIRMI DA MOZE DA UGOVARA, DA TUZI I DA BUDE TUZENA, I TRETIRANA KAO POSEBAN SUBJEKAT ZA PORESKE CILJEVE, STO CINI DA SE FIRMA SMATRA NEKOM VRSTOM NEZAVISNOG ENTITETA.

RIJEC FIRMA U PRAKSI NIJE NISTA VISE NEGO KOLEKTIVNA IMENICA. U OVAKVOM POIMANJU ORTAKLUK JE /POSEBNO ANGLOSAKSONSKOM/ SAMO ODNOS KOJI ODREDJUJE PRAVA I DUZNOSTI ONIH KOJIH SE TICE I NISTA VISE. POSTOJE MNOGI PROBLEMI PROUZROKOVANI NEDOSTATAKOM PRAVNE LICNOSTI ORTAKLUKA , A OD PRILICNOG SU ZNACAJA PRAKTICNE POTESKOCE U POGLEDU VLASNISTVA NAD IMOVINOM I NASTAVLJANJA UGOVORNIH PRAVA I OBAVEZA ORTAKLUKA KADA DOLAZI DO PROMJENE CLANSTVA.

BITNI ELEMENTI ORTAKLUKA SU

PRIVREDNA DJELATNOST, ZAJEDNICKO VRSENJE DJELATNOSTI OD STRANE 2 ILI VISE LICA I NAMJERA STICANJA PROFITA.

ORTAKLUK MOZE BITI FORMIRAN I NEFORMALNO, BEZ PISANOG SPORAZUMA, ALI NE MOZE POSTOJATI BEZ GORE NAVEDENIH ELEMENATA.

ORTAKLUK MOZE NASTATI IZRICITIM UGOVOROM, ALI I PRECUTNIM SPORAZUMOM NA OSNOVU CINJENICA I RADNJI.

PRIVREDNA DJELATNOST

SVAKA PRIVREDNA DJELATNOST, ZANIMANJE ILI PROFESIJA JE PODOBNA ZA OBAVLJANJE U OKVIRU ORTAKLUKA. IPAK, FORMA ORTAKLUKA MOZE BITI ISKLJUCENA ZAKONOM ZA OBAVLJANJE POJEDINIH DJELATNOSTI /BANKARSKIH POSLOVA I POSLOVA OSIGURANJA/.S DRUGE STRANE,ORTAKLUK MOZE BITI PROPISAN KAO JEDINA /ISKLJUCIVA/ FORMA ZA OBAVLJANJE ODREDJENIH PROFESIJA /ADVOKATI, LJEKARI, RACUNOVODJE/.

ORTAKLUK JE IZRAZITO POSLOVNO SREDSTVO, MORA POSTOJATI NEKI POSLOVNI PODUHVAT-PRODAJA ROBE ILI USLUGA UZ NADOKNADU- DA BI ORTAKLUK MOGAO POSTOJATI. ORTACKI ODNOS MORA NASTATI U VEZI SA TOM POSLOVNOM DJELATNOSCU.TESKOCE NASTAJU AKO SU SA DRUGE STRANE PORODICNE ILI NEKE DR. VEZE. SLICNO OVOME SE NECE RADITI O ORTAKLUKU AKO SAMO POSTOJI SPORAZUM O PRIPREMAMA ZA POSLOVNE AKTIVNOSTI KOJE NISU IMPLEMENTARNE. TAKAV SPORAZUM JE POZNAT KAO ZAMISLJENI ORTAKLUK /CONTEMPLATED PARTNERSHIP/. TO ZNACI DA SE ZA STVARNI ORTAKLUK ZAHTJEVA VRSENJE POSLOVNE AKTIVNOSTI OD LICA UKLJUCENIH U ORTAKLUK, ALI NE POSTOJI ZAHTJEV DA SAMA POSLOVNA DJELATNOST MORA BITI PRAKTIKOVANA PRIJE NEGO STO SE MOZE RECI DA JE ORTALUK USAO U POSTOJANJE.

TAKO SE PRAVI RAZLIKA U JOINT VENTURE, KOJI SE OBICNO FORMIRA ZA POJEDINACNI ILI IZOLOVANI PODUHVAT, DOK SE ORTAKLUK FORMIRA DA SE DJELATNOST KAO TEKUCA POSLOVNA AKTIVNOST.TAKODJE, NI SUVLASNISTVO NE KONSTITISE ORTAKLUK.

ZAJEDNICKO VRSENJE DJELATNOSTI

ORTAKLUK NEOPHODNO ZAHTJEVA UKLJUCENOST 2 ILI VISE LICA U OBAVLJANJE PRIVREDNE DJELATNOSTI I OVAJ ELEMENAT DIFERENCIRA ORTAKLUK OD PREDUZETNIKA. RIJEC LICA U DEFINICIJI ORTAKLUKA UKLJUCUJE PRAVNA I FIZICKA LICA.GENERALNO SVAKI POJEDINAC ILI ENTITET KOJI IMA KAPACITET DA STUPI U UGOVOR MOZE BITI ORTAK.

OBAVLJANJE DJELATNOSTI PODRAZUMJEVA DA ORTACI MORAJU AKTIVNO I ZAJEDNO VRSITI DJELATNOST ORTAKLUKA, UZ POSJEDOVANJE SUVLASNISTVA U BIZNISU I IMOVINI.NEKO LICE NE POSTAJE ORTAK U FIRMI SAMO NA RACUN RADA ZA FIRMU.DA BI POSTAO ORTAK NEKO LICE MORA OBAVLJATI DJELATNOST ZAJENDO SA DRUGIM ORTACIMA.

NAMJERA STICANJA PROFITA

NEMOGUCE JE USPOSTAVITI ORTAKLUK AKO NE POSTOJI NAMJERA FINANSIJSKE DOBITI IZ DJELATNOSTI.SVAKI ORTAKLUK NE DONOSI PROFIT, ALI STICANJE PROFITA MORA BITI CILJ ORTAKLUKA. ORTAKLUK MOZE POSTOJATI AKO SU ORTACI NAMJERAVALI DA ZA SEBE STVORE PROFIT, ALI NIJE NUZNO DA PROFIT MORA BITI STVOREN DA BI ORTAKLUK MOGAO POSTOJATI. ON MOZE POSTOJATI I AKO PROFIT NIJE NIKADA OSTVAREN. ONO STO SE ZAHTJEVA JESTE DA ORTACI SU IMALI NAMJERU STICANJA PROFITA. STICANJE PROFITA JE ELEMENAT KOJI RAZLIKUJE ORTAKLUK OD NEPROFITNIH UDRUZENJA, KAO STO SU CLANSKI KLUBOVI.

PREDNOSTI ORTAKLUKA

KADA NEKO ODLUCI DA SE BAVI PRIVREDNOM DJELATNOSCU MORACE DA ODLUCI DA LI JE POVOLJNIJE OSNOVATI ORTAKLUK ILI NEKI DRUGI OBLIK PRIVREDNOG DRUSTVA.

TAKVE RAZLIKE TICU SE OSNIVANJA, KAPITALA DRUSTVA, IMOVINE DRUSTVA, ODGOVORNOSTI CLANOVA ZA DUGOVE DRUSTVA, PRENOSA UDJELA, ZASTUPANJA, FINANSIJSKOG IZVJESTAVANJA, PORESKOG REZIMA I PRESTANKA DRUSTVA.

PREDNOSTI FORMIRANJA ORTAKLUKA SLICNE SU PREDNOSTIMA KOJE NUDI FORMA PREDUZETNIKA, ALI ORTAKLUK NUDI I NEKE POSEBNE PREDNOSTI UKLJUCUJUCI PARTICIPACIJU, NISKE TROSKOVE ORGANIZACIJE, FLEKSIBILNOST U UPRAVLJANJU, MINIMALNE FORMALNOSTI I REGULACIJU I PORESKE POGODNOSTI ORTAKLUKA.

PARTICIPACIJA I FLEKSIBILNOST UUPRAVLJANJU

OSIM ORTAKA KOJI SU SE ODREKLI SVOG PRAVA, SVAKI ORTAK IMA JEDNAKO PRAVO I OVLASCENJE DA UPRAVLJA POSLOVIMA ORTAKLUKA. SVIM ORTACIMA JE DOPUSTENO DA DJELUJU SLOBODNO U IME ORTAKLUKA, SA MALO OGRANICENJA.

MINIMALNE FORMALNOSTI I REGULACIJA

MADA JE ORTAKLUK UREDJEN ZAKONOM, PROPISANE ZAKONSKE FORMALNOSTI SU MALE. SAZET PISANI ORTACKI SPORAZUM JE DOBRA INVESTICIJA U SKORO SVAKOJ PRILICI. IPAK, TO NIJE OBAVEZNO, I ORTAKLUK MOZE BITI FORMIRAN VERBALNIM SPORAZUMOM IZMEDJU 2 ILI VISE LICA, ILI SE MOZE PODRZUMEVATI NA OSNOVU PONASANJA POJEDINACA.

NAS ZAKON NE ZAHTJEVA OBAVEZNU REGISTRACIJU ORTAKLUKA NITI ZAHTJEVA REGISTRACIJU ORTAKLUKA AKO OVAJ OBAVLJA POSLOVANE POD DRUGIMIMENOM ILI POSLOVNIM IMENOM, A NE POD IMENOM EDNOG, NEKOLIKO ILI SVIH ORTAKA.

ORTAKLUK NEMA OBAVEZU DA FINANSIJSKE IZVJESTAJE UCINI JAVNIM DOSTAVLJANJEM NJIHOVE KOPIJE NADLEZNOM REGISTARSKOM ORGANU. NEMA NI OBAVEZU DOSTAVLJANJA REGISTARSKOM ORGANU ODREDJENIH PODATAKA I DOKUMENATA, KAO I SVAKE NJIHOVE PROMJENE.

NISKI TROSKOVI ORGANIZACIJE

FORMALNOSTI I REGULATORNI USLOVI ZA POCETAK ORTAKLUKA SU MINIMALNE. NE POSTOJE ZAHTJEVI U POGLEDU OBEZBJEDJIVANJA PROPISANOG MINIMALNOG KAPITALA ZA OSNIVANJE ORTAKLUKA,VEC SAMO TROSKOVI EVENTUALNE REGISTRACIJE , KOJI SU MINIMALNI.

PORESKE POGODNOSTI

ORTACI U ORTAKLUKU SU OPOREZIVANI NA ISTI NACIN KAO I INDIVIDUALNI PREDUZETNICI. NETO DOBIT ILI GUBITAK ORTAKLUKA PRENOSI SE ORTACIMA, SAGLASNO SPORAZUMU ILI ZAKONU. OD ORTAKLUKA SE MOZE ZAHTJEVATI DA PODNESE GODISNJU PORESKU PRIJAVU, ALI SAM ORTAKLUK NIJE PORESKI OBAVEZNIK. POJEDINI ORTACI MORAJU IZVJESTITI PORESKE VLASTI O NJIHOVIM PRIHODIMA OD ORTAKLUKA NA NJIHOVOJ LICNOJ PORESKOJ PRIJAVI I PLATITI POREZ NA PRIHOD /DOHODAK GRADJANA/ PREMA LICNOJ PORESKOJ STOPI. /KORPORACIJA MORA PLATITI DVOSTRUKI POREZ-PRVO ZA SOPSTVENI PRIHOD, A POTOM ZA AKCIONARE, PA SE PREOSTALI DIO DIJELI KAO DOBIT/.

ORTAKLUK NIJE OPOREZIV KAO POSEBAN ENTITET, TAKO DA SE PLACA SAMO POJEDINACAN POREZ OD STRANE ORTAKA NA PRIHOD KOJI DOLAZI OD ORTAKLUKA.

RAZNOVRSNI IZVORI KAPITALA

ORTAKLUCI SU GENERALNO OGRANICENI NA LICNI KAPITAL ORTAKA I NA KAPITAL KOJI ONI MOGU POZAJMITI PO OSNOVU OBEZJEDJENJA NJIHOVOM LICNOM IMOVINOM. POSTO VISE OD JEDNOG DOPRINOSI PREDUZECU OVA FORMA ZA PRIBAVLJANJE ODATNOG APITALA JE SIRA.

NEDOSTACI ORTAKLUKA

PREDNOSTI I NEDOSTACI ORTAKLUKA SU POLARIZOVANI.NEKE KOJE PREDSTAVLJAJU PREDNOST ZA ORTAKA SU MANA ZA ORTALUK.

MOZDA JE NAJZNACANIJA NEOGRANICENA ODGOVORNOST KOJOJ SU IZLOZENI ORTACI , ZATIM ODRZAVANJE TRAJNOSTI PREDUZECA, LABAVA STRUKTURA MENADZMENTA I TESKOCE U PRENOSENJU VLASNICKOG UDJELA.

NEOGRANICENA ODGOVORNOST

ORTACI SU LICNO ODGOVORNI ZA DUGOVE, OBAVEZE I STETE IZVRSENE OD STRANE ILI U IME ORTAKLUKA.CINJENICA JE DA SU SVI ORTACI ODGOVORNI ZA RADNJE BILO KOJEG ORTAKA KOJI DJELUJE U IME ORTAKLUKA.IMUCNIJI ORTACI SE MOGU NACI U NEPOVOLJNOM POLOZAJU KADA ODGOVORNOST ORTAKLUKA PREVAZILAZI NJIHOVU IMOVINU I POVJERIOCI SE OBRATE POJEDINIM ORTACIMA ZA ISPLATU.

LABAVO STRUKTURIRAN MENADZMENT

BROJ I LICNA SVOJSTVA ORTAKA MOGU ZNATNO UTICATI NA USPJEH ILI NEUSPJEH LABAVO STRUKTURIRANOG MENADZMENTA. UOBICAJENO PRAVILO VECINE, U SLUCAJU NESLAGANJA U POGLEDU ODLUKA KOJE SE TICU UPRAVLJANJA, MOZE REZULTIRATI PAT POZICIJOM I DOVESTI DO ZASTOJA AKO SE ORTAKLUK SASTOJI OD NEPARNOG BROJA CLANOVA, STO MOZE VODITI NESPOSOBNOSTI ORTALUKA DA DJELUJE.ORTACI MOGU DA SE NE SLAZU OKO FUNDAMENTALNIH PITANJA.

NEIZVJESNOST TRAJNOSTI PREDUZECA

ORTAKLUK PRESTAJE KAD GOD NEKI OD CLANOVA PRESTANE DA BUDE ORTAK, IZ BILO KOG RAZLOGA. OVO MOZE BITI NEPOVOLJNO ZA OBAVLJANJE USPJESNOG POSLOVANJA, JER SE MOZE DESITI U NEZGODNO VRIJEME ZA PREOSTALE ORTAKE.

TESKOCE U PRENOSU UDJELA

NASUPROT AKCIONARIMA KOJI MOGU GENERALNO PRODATI NJIHOVE AKCIJE BEZ OGRANICENJA UKUPNOST ORTAKOVIH PRAVA NIJE SLOBODNO PRENOSIVA.PRAVO NA ODREDJENI DIO IMOVINE ORTAKLUKA NE MOZE BITI PRODATO ILI PRENJETO OSIM UZ SAGLASNOST SVIH ORTAKA. UZ TO, ORTAKOVO PRAVO NIJE PRENOSIVO. NJEGOV DIO SE NE OZE PRODATI DRUGOM LICU KOJI BI POSTAO ORTAK.

OGRANICENA SPOSOBNOST POVECANJA KAPITALA

ORTAKLUK NE MOZE EMITOVATI AKCIJE DA BI POVECAO KAPITAL ZA OBAVLJANJE NJEGOVE DJELATNOSTI. KAPITAL ORTAKLUKA OBICNO SE SASTOJI OD ULOGA NJEGOVIH ORTAKA I KREDITNIH SREDSTAVA DOBIJENIH PO OSNOVU OBEZBJEDJENJA LICNOM IMOVINOM ORTAKA ILI IMOVINE ORTAKLUKA. OVO MOZE BITI ODVRACAJUCE ZA DJELATNOST ZA KOJE SE ZAHTJEVA ZNACAJAN POCETNI APITAL.

PRAVNI ORGANIZACIONI TROSKOVI

PRAVNI I ORGANIZACIONI TROSKOVI U OSNIVANJU I POSLOVANJU SU OBICNO MALI NEGO ONI KOJI SU UKLJUCENI U FORMIRANJE I POSLOVANJE KORPORACIJA, ALI MOGU BITI ZNACAJNI POGOTOVO U ODNOSU NA PREDUZETNIKA.PORED TROSKOVA REGISTRACIJE, MOGU BITI TROSKOVI ZA PRAVNE USLUGE PRIPREME UGOVORA O ORTAKLUKU.

DOBAR UGOVOR O ORTAKLUKU OBICNO CE ZAHTJEVATI SPECIFICNO I ZAHTJEVNO NORMIRANJE, I POCETNI TROSKOVI ZA OVE USLUGE MOGU BITI ZNACAJNI.

PORESKE NEPOVOLJNOSTI

AKO JE ORTAKLUK STEKAO ZNACAJAN PRIHOD ORTACI SA DRUGIM PRIHODIMA KOJI SU VEC U VISOKOM PORESKOM RAZREDU MOGU SE NACI U NEPOVOLJNOM POLOZAJU. POJEDINI ORTACI SU OBAVEZNI DA PLATE POREZ NA NJIHOV DIO U PROFITU ORTAKLUKA, CAK I AKO JE OVAJ DIO ZADRZAN ZA OBAVLJANJE DJELATNOSTI ORTAKLUKA I NIJE DISTRIBUIRAN ORTACIMA.PO KOJEM ORTACI MOGU BITI OBAVEZNI DA PLATE VISE ZA POREZ NEGO STO SU PRIMILI OD ORTAKLUKA U DATOJ GODINI.

PREDNOSTINEDOSTACI

SVI ORTACI IMAJ PRAVO DA UPRAVLJAJU ORTAKLUKOMNEOGRANICENA ODGOVORNOST ORTAKA ZA OBAVEZE ORTAKLUKA

MAXIMUM FELXIBILNOSTI U UPRAVLJANJULABAVO STRKTURIRAN MENAGMENT

NISKI TROSKOVI ORGANIXACIJETESKOCE U PRENOSU UDJELA U ORTAKLUKU

RAZNOVRSNIJI IZVORI KAPITALAOGRANICENA SPOSOBNOST POVECANJA KAPITALA ZA POSLOVANJE ORAKLUKA

NEMA DUPLOG OPOREZIVANJA - NEMOGUCNOST OBEZBJEDJENJA TRAJNOSTI PREDUZECA

- OPOREZIVANJE ORTAKLUKA NE MORA BITI POVOLJNO ZA SVE ORTAKE U SVIM

OSNIVANJE /USTANOVLJAVANJE/ ORTAKLUKA

NEFORMALNI ORTAKLUK

ORTACKI UGOVOR JE FUNDAMENTALAN, A MOZE DA BUDE I ORALAN, A NEKI ORTAKLUCI MOGU POSTOJATI BEZ IZRICITOG SPORAZUMA IZMEDJU ORTAKA, ISTO KAO DA SU SVI ELEMENTI ORTAKLUKA PRISUTNI.

SPORAZUM O ORTAKLUKU MOZE NASTATI IZ NACINA POSLOVANJA NA OSNOVU KOJEG SUD MOZE USTANOVITI CONCESUS AD IDEM.

ORTAKLUK MOZE NASTATI NEFORMALNO UDRUZIVANJEM I PRECUTNIM SPORAZUMO. TAKO ZOPD PROPISUJE DA

ORTAKLUK NASTAJE PO SILI ZAKONA, A NA OSNOVU CINJENICA I RADNJI POJEDINCA...ORTAKLUK SE REGISTRUJE ZA POTREBE STATISTIKE... ALI POSTOJANJE ORTAKLUKA NIJE USLOVLJENO NEGOVOM REGISTRACIJOM.ZATO USMENI SPORAZUM O ORTAKLUKU IAKO MOZE BITI LEGALAN I OBAVEZUJUCI NIJE PREPORUCLJIV, JER JE TESKO DOKAZIVATI USLOVE JEDNOG ORALNOG SPORAZUMA O ORTAKLUKU ILI CAK DA NEKI ORTAKLUK POSTOJI KADA NEMA PISMENOG UGOVORA.

FORMALNI ORTAKLUK

SPORAZUM O ORTAKLUKU /ILI ISPRAVA O ORTACKOJ POGODBI ILI STATUT ORTAKLUKA/ JE UGOVOR ZAKLJUCEN OD STRANE SVIH ORTAKA KOJIM SE UTVRDJUJU PRAVILA ORTAKLUKA. UGOVOR O ORTAKLUKU SMATRA SE ZAKONOM ZA ORTAKLUK I PRIMJENJUJE SE KAO TAKAV OSIM AKO USLOVI OVOG SPORAZUMA NISU SUPROTNI ZAKONU.

ORTACI IMAJU SLOBODU UGOVARANJA UNUTAR OPSTIH OGRANICENJA O PREDMETU UGOVORA I DEJSTVA UGOVORA NA TRECA LICA. OBICNO UGOVOR SADRZI UZAJAMNA PRAVA I OBAVEZE ORTAKA, USLOVE POD KOJIMA CE ORTAKLUK BITI VODJEN, POSLOVNO IME, DJELATNOST I TRAJANJE ORTAKLUKA, ULOGA ORTAKA, PODJELE PROFITA I GUBITAKA, MEDJUSOBNE DUZNOSTI I ODGOVORNOSTI ORTAKA, UPRAVLJANJE POSLOVIMA ORTAKLUKA, PRENOS UDJELA, PROMJENA ORTAKA, PRESTANAK ORTAKLUKA, I DR. PITANJA.

POCETAK

ORTAKLUK SE NE MOZE KONSTITUISATI, STVORITI ILI FORMIRATI PROSTIM KAZIVANJEM DA ON POSTOJI, JER JE TO ODNOS ZASNOVAN NA POSTOJANJU DJELATNOSTI KOJA JE ZAPOCELA.

TRAJANJE

OVE KLAUZULE VARIRAJU NEKE VEZU PRESTANAK ZA TACAN DATUM ILI DOGADJAJ, DOK DRUGE KORISTE MANJE ODREDJENE ILI PROMENJIVE KRITERIJUME. MOZE SE UZETI DA ZAKON SA STANOVISTA TRAJANJA DJELI ORTAKLUKE NA ONE U KOJE SE USLO NA ODREDJENO VRIJEME /OROCENE ORTAKLUKE/ I NA DRUGE U KOJE SE USLO NA NEODREDJENO VRIJEME, CIJE JE TRAJANJE ZAVISNO OD VOLJE STRANAKA /ORTAKLUK PO VOLJI/.OVA RAZLIKA IMA ODREDJENOG ZNACAJA, JER ORTAKLUK OSNOVAN NA ODREDJENO VRIJEME MOZE PRESTATI SAMO UZ SAGLASNOST SA USLOVIMA SPORAZUMA ILI IZRICITIM ODREDBAMA ZAKONA /NPR. SMR ORTAKA ILI STECAJ/, ILI PO ODLUCI SUDA AKO POSTOJI OZBILJAN SPOR. ORTAKLUK CIJE TRAJANJE ZAVISI OD VOLJE STRANAKA MOE PRESTATI PO NASEM PRAVU / KAO I U ENGLESKOJ U BILO KOJE VRIJEME DAVANJEM OBAVJESTENJA OD STRANE JEDNOG ORTAKA DRUGIM ORTACIMA. INACE, PRETPOSTAVKA JE DA JE ORTAKLUK OSNOVAN NA ODREDJENO VRIJEME, OSIM AKO POSTOJI IZRICIT ILI PRECUTAN DRUGACIJI SPORAZUM.

ORTAKLUK PRIDRUZIVANEM

NEKO KO UZME UCESCA U VODJENU POSLOVA I PRIMI UDIO IZ NETO PROFITA NE MOZE OCEKIVATI DA IZBJEGNE POSLJEDICE NJEGOVIH AKATA TADA POSTOJI PRECUTAN SPORAZUM O POSTOJANJU ORTALUKA.LICE KOJE DOPUSTA DA BUDE PREDSTAVLJENO ILI SE SAMO PREDSTAVLJA DRUGOM KAO ORTAK NE OZE ZATIM IZBJECI ODGVORNOST POZIVAJUCI SE DA JE ONO SAMO ZAPOSLENI ILI KONUSLTANT ILI NESTO TRECE. U STVARI POSTOJE 2 SITUACIJE.

1. UKLJUCENO LICE CE BITI ORTAK U PUNOM SMISLU RIJECI

2. LICE CE BIT ISAMO ODGOVORNO KAO DA JE BILO ORTAK, ALI ONO NECE IMATI PRAVA KAO ORTAK.

TAKO,OVU TEMU MOZEMO PODJELITI NA

PRIDRUZIVANJE SA FINANSIJSKIM UCESCEM KOJE STVARA ORTAKLUKOM I

PRIDRUZIVANJE PREDSTAVLJANJEM KOJE STVARA SAMO ODGOVORNOST PREMA TRECIMA KAO DA JE LICE KOJE JE U PITANJU BILO ORTAK.

PRIDRUZIVANJE FINANSIJSKIM UCESCEM

IAKO JE PRIMANJE DIJELA PROFITA PRIMA FACIE O POSTOJANJU ORTAKLUKA, NE MOZE SE UZETI DA ONO AUTOMATSKI, SAMO PO SEBI, CINI JEDNO LICE ORTAKOM U POSLU. /PROFIT-SHARING-ENGLESKI SUDOVI SU ZAUZELI STAV DA PODJELA PROFITA NE STVARA NEOBORIVU PRETPOSTAVKU POSTOJANJA ORTAKLUKA/.

DA LI POSTOJI SPORAZUM O ORTAKLUKU ILI JE U PITANJU NEKA DRUGA FORMA UGOVORA /NPR. ZAJAM, ZAPOSLENJE ILI JOINT VENTURE/ MOZE SE ODLUCITI SAMO NA OSNOVU CINJENICE PRIJEMA UDJELA IZ PROFITA. DANAS SE MORAJU UZETI U OBZIR I RAZMATRATI SVE OKOLNOSTI ZAJEDNO, BEZ PRIKLJUCIVANJA NEPOTREBNE TEZINE DOKAZIVANJA BILO KOJOJ STRANI, VEC IZVLACENJEM ZAKLJUCAKA IZ CJELINE OKOLNOSTI.U TOM SLUCAJU BROJNI SUDSKI SLUCAJEVI DAJU NEKE INDIKACIJE O FAKTORIMA KOJI MOGU BITI UKLJUCENI. JEDAN OD NAJUBJEDLJIVIJIH FAKTORA PRI USTANOVLAVANJU ORTAKLUKA FINANSIJSKIM UCESCEM JESTE SPORAZUM O PODJELI GUBITAKA ISTO TAKO I PROFITA, STO JE JEDNA OD INDIKACIJA STVARNOG UCESCA U BIZNISU /TZV.RISK FACTOR/. UTVRDJUJUCI DA SPORAZUM OBEZBJEDJUJE PODJELU GUBITAKA ISTO KAO I PROFITA, SUDOVI SU UTVRDJIVALI DA SU STRANE BILE U ORTAKLUKU CAK I KAD NIJE BILO UNOSENJA KAPITALA, NI ZAJEDNICKOG UPRAVLJANJA, NI ZAJEDNICKE IMOVINE, NI ZAJEDNICKIH PROSTORIJA I OPREME, NI ZAJEDNICKOG BANKOVNOG RACUNA, NI ZAJEDNICKOG IMENA FIRME. ALI NEMA APSOLUTNOSTI NA OVOM PODRUCJU PODJELA GUBITAKA NIJE KONACAN DOKAZ POSTOJANJA ORTAKLUKA.

ORTACKA ODGOVORNOST PREDSTAVLJANJEM

ORTALUK KOJI NASTAJE KAO REZULTAT FINANSIJSKOG UCESCA JE PRAVI ORTAKLUK, U KOJEM SU USTANOVLJENI ODNOSI UNUTAR I IZVAN DRUSTVA. JEDNAKO JE MOGUCE DA JENDO LICE BUDE ODGOVORNO KAO ORTAK, A DA NE VRSI ZAJEDNICKU DJELATNOST U CILJU STICANJA PROFITA. U STVARNOSTI NE POSTOJI ORTAKLUK, VEC JEDNOSTAVNO ODGOVORNOST PREMA TRECEM LICU. ZATO SE TA ODGOVORNOST NAZIVA KVAZI-ORTAKLUK, I NASTAJE KADA SE JEDNO LICE RIJECIMA ILI RADNJAMA PREDSTAVLJA DRUGOM LICU KAO DA JE ORTAK, NA OSNOVU CEGA MU DRUGO LICE NAMECE ODGOVORNOST, VJERUJUCI DA JE PREDSTAVLJANJE ISTINITO. BEZ OBZIRA DA LI SE RADI O POGRESNOM PREDSTAVLJANJU, PREKORACENJU OVLASCENJA ILI PREVARI, ZNACENJE JE U TOME DA SE TAKVO LICE NE MOZE PREDOMISLITI I RECI DA ONO U STVARI NIJE ORTAK I DA NE TREBA DA BUDE ODGOVORNO KAO TAKAV. TAKVO LICE I NIJE ORTAK, ALI IPAK, ZATO STO SE DRZALO PREMA TRECIMA KAO DA JE ORTAK, ONO JE SAMO ODGOVORNO KAO DA JE ORTAK.

UKOLIKO SE LICE NIJE SAMO PREDSTAVLJALO KAO ORTAK, VEC GA JE NEKO DRUGO LICE TAKO PREDSTAVLJALO ZAHTJEVA SE SAZNANJE DA LI JE TO LICE SVJESNO DOPUSTILO DA TAKO BUDE PREDSTAVLJENO. TADA MOGU DA NASTANU 3 ODVOJENE FAKTICKE SITUACIJE

1. KADA LICE KOJE JE U PITANJU ZNA ZA PREDSTAVLJANJE PRIJE NEGO STO JE UCINJENO ILI SE NAMJERAVA UCINITI

2. GDJE ON NIJE ZNAO ZA TAKVO PREDSTAVLJANJE, ALI RAZUMAN BI COVJEK MORAO ZNATI ZA TO

3. GDJE JE ON PROPUSTIO DA PREDUZME KORAKE DA ISPRAVI TAKVO PREDSTAVLJANJE CIM GA JE OTKRIO.

DOK PRVI SLUCAJ NE PROIZVODI PROBLEME OSIM UTVRDJIVANJA CINJENICA, DRUGA DVA KAO NEMARNO DOPUSTANJE POGRESNOG PREDSTAVLJANJA NIJE ISTO KAO I SVJESNO DOPUSTANJE.

INVESTIRANJE U ORTAKLUKOM

U SKLADU SA OPSTIM PRAVILIMA ORTAKLUKA, SKORO JE NEMOGUCE INVESTIRATI U BIZNIS BEZ STICANJA STATUSA ORTAKA I TIME PUNE ODGOVORNOSTI ZA DUGOVE FIRME.

GENERALNO JE NEMOGUCE FORMIRATI ORTAKLUK KOJI BI BIO IZJEDNACEN SA AKCIJSKIM KAPITALOM U NEKOJ MALOJ KOMPANIJI. TO JE JEDAN OD RAZLOGA ZA UVODJENJE ELEMENATA OGRANICENE ODGOVORNOSTI KOD ORTAKLUKA, STO MIJENJA I NJEGOVU PRIRODU, I VODI KREACIJI SPECIJALNOG ORTKLKA U KOJEMPOSTOJE OPSTI I LIMITIRANI ORTACI.

LIMITIRANI ORTAK POSTOJI DA BI INVESTIRAO KAPITAL I OMOGUCIO VRSENJE POSLOVA OPSTIM ORTACIMA STO JE STRANO KONCEPTU ORDINARNOG ORTAKLUKA. OVA FORMA JE UVEDNE U ENGLESKOJ LIMITED PARTERSHIP ACT-OM 1907, POD NAZIVOM LIMITED PARTNERSHIP, KOJOJ KOD NAS ODGOVARA FORMA KOMANDITNOG DRUSTVA.

ORTACI I ZAPOSLENI

ORTAKLUK ZAPOSLJAVA LICA ZA OBAVLJANJE ODREDJENIH POSLOVA . SVI ORTACI SU OVLASCENI DA ZAKLJUCUJU UGOVORE.ORTAK NE MOZE ZAPOSLITI SAMOG SEBE, JER LICE KOJE JE ILI ORTAK /SAMOZAPOSLEN I OPOREZOVAN/ ILI ZAPOSLENI /I KAO TAKAV OPOREZOVAN/. DAKLE, KONCEPTI ORTAKLUKA I ZAPOSLENJA SE MEDJUSOBNO ISKLJUCUJU. ZBOG TOGA STO JE ORTAKLUK PROST ODNOS IZMEDJU ORTAKA, NIEDAN OD ORTAKA NE MOZE BITI ZAPOSLEN, JER NE MOZE ZAPOSLITI SAMOG SEBE.

ZAPOSLENI IMA PRAVNU ZASTITU ZBOG PITANJA KAO STO JE OTPUSTANJE ZBOG VISKA ZAPOSLENIH I NEPRAVEDNOG ILI NEZAKONITOG OTPUSTANJA, DOK ORTAK NE UZIVA TAKVU ZASTITU.

JAVNA KONTROLA ORTAKLUKA

NEMA OBAVEZNE REGISTRACIJE, JAVNOG OBJAVLJIVANJA PODATAKA NI MEHANIZAMA ZA JAVNO ISPITIVANJE NJIHOVIH AKTIVNOSTI. RAZLOZI ZA TO SU BROJNI.ORTAKLUCI U CJELINI SU MALA PREDUZECA U EKONOMSKOM ZNACENJU, DOK SU VECI PROFESIONALNI ORTAKLUCI KONTROLISANI PUTEM KODEKSA POSLOVANJA DISCIPLINSKIH TIELA.IPAK, CINJENICA JE DA ONI NEMAJU OGRANICENU ODGOVORNOST. ORTAKLUCI RIJETKO ULAZE U JAVNI DOMEN I NJIHOVO REGULISANJE JE VECINOM PREPUSTENO RJESAVANJU PRIVATNIH SPOROVA ILI IZMEDJU ORTAKA INTER SE ILI IZMEDJU ORTAKA I ONIH KOJI POSLUJU SA NJIMA.

JAVNA KONTROLA POSTOJI NA 3 GENERALNA PODRUCJA EGZISTENCIJE ORTAKLUKA

1. SLOBODA UGOVARANJA

2. SLOBODA UDRUZIVANJA

3. SLOBODA IZBORA POSLOVNOG IMENA

OGRANICENJA SLOBODE UGOVARANJA

ORTALUCI SU PREFINJENA FORMA UGOVORA, PA SVI ELEMENTI ZA POSTOJANJE UGOVORA MORAJU POSTOJATI /IZNAD SVIH PONUDA I PRIHVAT ILI CONSESUS AD IDEM/ - PITANJA SPOSOBNOSTI, MANA VOLJE I NEDOPUSTENOSTI. ONI SU TAKODJE PREDMET KONTROLE SUDOVA AKO SU USLOVI UGOVORA SUPROTNI JAVNOM INTERESU POSEBNO ZA PROFESIONALNE ORTAKLUKE KOJIMA SE OGRANICAVA POSLOVNA AKTIVNOST ORTAKA U SLUCAJU NAPUSTANJA FIRME.

KAPACITET

NIJE DOZVOLJENA DISKRIMINACIJA PO OSNOVU RASE ILI POLA.

IPAK, POSTOJE ODREDJENE KATEGORIJE LICA KOJE SU IZUZETE IZ OVOG OPSTEG PRAVILA A TO SU MALOLJETNICI, POSLOVNO NESPOSOBNA LICA, STRANI NEPRIJATELJI.

KOD NAS JE PUNOLJETNO LICE KOJE IMA NAVRENIH 18 GODINA, AKO JE MALOLJETNO NEE ODGOVARATI ZA DUGOVE DRUTVA.AKO NEKO LICE SKLOPI UGOVOR O ORTAKLUKU SA MALOLJETNIM LICEM A ZATIM NAVEDE DA JE BILO POSLOVNO NESPOSOBNO U TOM TRENUTKU I DA NIJE ZNALO TO JE RADILO, UGOVOR GA OBAVEZUJE U SVAKOM SLUCAJU KAO DA JE BILO POSLOVNO SPOSOBNO KADA JE IZVRILO ODREENE RADNJE OSIM U SLUCAJU AKO DOKAE DA JE DRUGI ORTAK ZNAO ZA NJEGOVU NESPOSOBNOST. AKO JE U ORTAKLUK ULO POD PRINUDOM SUD MOE UGOVOR PROGLASITI NITAVNIM I NAREDITI POVRAAJ IMOVINE I DODIJELITI ODTETU.

NEZAKONITOST

U OPTEM ZNAENJU ORTAKLUK JE NEDOPUTEN AKO JE FORMIRAN SA CILJEM KOJI JE ZABRANJEN ZAKONOM ILI JE SUPROTAN MORALU ILI JAVNOM PORETKU.ORTAKLUK KOJI JE OSNOVAN DA VRI ILI POMAE U IZVRAVANJU KRIVINIH DJELA ILI DA SE NJIMA KORISTI OIGLEDNO JE NEZAKONIT. MOE BITI NEZAKONIT NE SAMO AKO JE CILJ ZBOG KOJEG JE FORMIRAN NEDOPUTEN, VE I AKO SE CILJ KOJI JE PRAVNO DOPUTEN VRI NA NEZAKONIT NAIN. AKO JE NEZAKONIT ON E BITI NA SUDU PONITEN I STRANE NEE IMATI PRAVA JEDNA PREMA DRUGOJ ILI NEKOM TREEM LICU.IPA, SVJESNO TREE LICE MOE OSTVARITI SVOJE PRAVO PROTIV NEZAKONITOG ORTAKLUKA, AKO JE BILO SVJESNO NJEGOVE NEZAKONITOSTI.. NEZAKONITOST ORTAKLUKA MOE NASTATI I NAKON NJEGOVOG OSNOVANJA.

KLAUZULE O OGRANIENJU POSLOVNE AKTIVNOSTI

MNOGI SPORAZUMI O ORTAKLUKU SADRE KLAUZULE KOJE ZABRANJUJU ORTAKU KOJI NAPUSTI FIRMU DA NASTAVI SA OBAVLJANJEM DJELATNOSTI, OBINO NA ODREDJENOM PODRUJU DJELATNOSTI I ZA ODREDJENO VRIJEME.AKO SE TAKVE KLAUZULE SMATRAJU NERAZUMNIM OD STRANE SUDA ONE E BITI PONITENE ZBOG NAMETANJA OGRANIENJA POSLOVNE AKTIVNOSTI. OSNOVNA PRETPOSTAVKA JE DA SU TAKVE KLAUZULE NERAZUMNE ZBOG POVREDE JAVNOG INTERESA, SUDOVI NASTOJE DA UTVRDE DA LI POSTOJI I TA JE LIGITIMAN INTERES SVIH ORTAKA KOJI SU ONI OVLAENI DA ZATITE. LEGITIMAN INTERES ZAVISI OD PRIRODE FIRME I POLOAJA BIVIH ORTAKA U FIRMI, KAO I SPREAVANJE MONOPOLA NA ODREDJENOM PODRUJU. AKO SUD ODLUI DA JE KAUZULA KOJOM SE POSLOVANJE OGRANIAVA VALIDNA, MOE IZDATI SUDSKI NALOG O ZABRANI OBAVLJANJA DJELATNOSTI, TO JE U DOMENU KRAJNJE DISKRECIJE SUDA.

OGRANIAVANJE SLOBODE UDRUIVANJA

U FORMIRANJU ORTAKLUKA UOBIAJENA SU 2 NAINA OGRANIAVANJA SLOBODE UDRUIVANJA

1. JEDAN BROJ ORTAKLUKA PROPISUJE MAXIMALAN BROJ ORTAKA DOPUTEN ZAKONOM. I U PRAVIMA KOJA PRIBJEGAVAJU OVOM OGRANIENJU POSTOJI VELIKI BROJ IZUZETAKA OD OVOG OGRANIENJA ZA POJEDINE PROFESIJE /LJEKARE OPTE PRAKSE, AGENTE ZA PATENTE, PROCJENJIVAE, ININJERE KONSALTINGA/, DOK SE U DRUGIM ZEMLJAMA OVO OGRANIENJE I NE PROPISUJE.

2. DRUGI VID OGRANIENJA TIE SE ZAHTJEVA DA U ODREDJENIM VRSTAMA ORTAKLUKA SVI ORTACI BUDU PROFESIONALNO KVALIFIKOVANI, DOK SE KOD DRUGIH ZAHTJEVA DA SAMO ODREDJENI BROJ ORTAKA BUDE PROFESIONALNO KVALIFIKOVAN /VEINA ILI TRI ETVRTINE/.

OGRANIAVANJE IZBORA POSLOVNOG IMENA

OGRANIENJA U IZBORU POSLOVNOG IMENA UVEDENA SU DA BI SE KONTROLISALO KORIENJE ODREDJENIH RIJEI LILI IZRAZA U NAZIVU FIRME, I DA BI SE IZALO U SUSRET POTREBAMA I ZAHTJEVIMA TREIH LICA /KLIJENATA, DOBAVLJAA, POVJERILACA/ ZA OTKRIVANJEM IMENA ORTAKA. SA OVIM CILJEM SE VRI I REGISTRACIJA IMENA ORTAKLUKA, KOJA JE U NEKIM SLUAJEVIMA OBAVEZNA, A U DRUGIM DOBROVOLJNA.

NE DOZVOLJAVA SE FIRMI DA KORISTI ISTI ILI SLIAN NAZIV U ODNOSU NA REGISTROVANOG DRUTVA.

PROPISIMA KOJI UREDJUJU UPOTREBU POSLOVNOG IMENA OBEZBJEDJUJE DA ORTAKLUK MORA UINITI VIDNIM SVAKOG ORTAKA I ADRESU SVAKOG OD NJIH NA KOJU JE MOGUE USPJENO DOSTAVITI SUDSKE NALOGE ILI SLINA DOKUMENTA NA SVIM POSLOVNIM DOKUMENTIMA /PISMIMA, NARUBENICAMA, PRIZNANICAMA, FAKTURAMA/, KAO I NA POSLOVNIM PROSTORIJAMA, OBAVJETENJEM IZLOENIM NA ISTAKNUTOM MJESTU KOJEM IMAJU PRISTUP KAKO DOBAVLJAI TAKO I KLIJENTI.POTO JE NEIZVODLJIVO DA NA SVAKOM DOKUMENTU STOJI SPISAK SVIH ORTAKA, OVAJ USLOV MOE BITI ZADOVOLJEN DRANJEM LISTE SVIH ORTAKA U SJEDITU FIRME UZ IZJAVU U ODGOVARAJUEM DOKUMENTU O POSTOJANJU I LOKACIJI TAKVE LISTE I NJENOJ DOSTUPNOSTI NA JAVNI UVID. SVAKI OD ORTAKA JE OBAVEZAN, NA ZAHTJEV MA KOG LICA SA KOJIM SE PO