Upload
nguyentuyen
View
221
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Temel Sağlık Hizmetleri (TSH) 1978’den 2018’e
Doç. Dr. Alpaslan TÜRKKAN
Sağlıklı Kentler Birliği Danışma Kurulu Üyesi
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi
Sağlık• İyilik Hali
DSÖ Anayasası, 1947• Ayrım gözetmeme• Doğuştan kazanılan hak• Hükümetler sorumlu
1978 öncesi sağlık• 1973: DSÖ «Hedefler» belirlenmeli…
• Olanaklar- sahip olmadıkları
• Sağlık sorunları farklı
• Dünya nüfusunun yarıdan fazlası sağlık hizmetinden yoksun
• Ödeme güçlüğü-kültürel yapı hizmete ulaşmayı engelliyor
• Sağlık hizmetleri gittikçe karmaşık ve pahalı oldu
1978 öncesi sağlık• Tüm dünyada sağlık hizmetinden hoşnutsuzluk
• Modeller yoksul ve dezavantajlılarda etkisiz
• Teknik bulgu: daha sağlıklı olunabilir
• Sağlık nitelik ve nicelik olarak toplumun gelişmesinin gerisinde kalmıştı
• Başka bir yol olmalı…
%53YaşamŞekli *
%10Çevre
%16 SağlıkHizmeti
%21Genetik
Toplumun Sağlığını Etkileyen Etmenler
* Sosyo-ekonomik durum, yaş, cinsiyet, eğitim, alışkanlıklar vb. Kaynak:CDC,USA,1975.
Sosyal Gradyan
• İnsanların, toplulukların sosyoekonomik durumu iyileştikçe sağlıkları da iyileşiyor.
•1990-2010 çocuk ölümleri-%50 • su ve sanitasyon, eğitim, ekonomik büyüme).
Ölüm Hızı
(Milyonda)
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970
McKeown, 1976.
Sanitasyon ve beslenmenin
gelişmesi
Tbc basilinin bulunması
Kemoterapi
BCG aşısı
İngiltere’de Akciğer Veremi Nedeniyle Yaşa Göre Standartlaştırılmış Ölüm Hızı (1840-1965)
DSÖ 30. Genel Kurulu (1977)
• Hedef: “2000 yılında herkese sağlık”
• Hükümet ve DSÖ’nün gelecekte tek amacı
“ herkesin, sosyal ve ekonomik yönden
üretken bir yaşam sürdürebileceği
sağlık düzeyine erişmesini sağlamak.”
“Bunun yolu sağlığın geliştirilmesi ve hastalıklardan korunmaktır.”
1978• 14 Ocak - Yapılan 510 TL'lik zamla, en düşük işçi emekli aylığı 1.800
TL'den 2.310 TL'ye çıkarıldı.
• 21 Şubat - Yahya Demirel, vergi kaçırmak suçundan bir buçuk yıl hapse
mahkum oldu
• 28 Ağustos - Tıp personeli için Tam Gün Yasası yürürlüğe girdi.
Konferans neden yapıldı?
1. Bilgi alışverişi
2. Sağlık hizmetlerini değerlendirmek
3. Başarıya götürecek yöntemlerini bulmak
4. TSH fikrini geliştirmek
5. Hükümetlerin, uluslararası örgütlerin rollerine açıklık getirmek
6. Sağlığın geliştirilmesine yönelik öneriler geliştirmek
Alma-Ata 1978
Ülkeler arasındaki ve ülkelerin içindeki
büyük sağlık eşitsizliklerinin politik,
sosyal ve ekonomik açıdan kabul
edilemez olduğu ve tüm dünya
ülkelerini ilgilendirdiği vurgulandı.
TSH tanımlandı
• Toplumca benimsenen/kabul edilen yoldan,
• Onların tam olarak katılımını sağlayan,
• Ülke kaynakları ile karşılanabilir harcama ile,
• Tüm toplumu kapsayan,• Esas sağlık hizmeti
17 yıl önce Türkiye
• 224
134 hükümet delegasyonu, BM’den 67
örgüt temsilcisi vd. örgüt temsilcileri
Türkiye’de Temel Sağlık Hizmetleri
Alma-Ata Bildirgesi (1978) ilkeleri ve anlayışına
uygun sağlık örgütlenmesi,
18 yıl önce (1960) başlamıştı.
1963 Muş
Bildirgeden…Sağlık, temel insan haklarından biri
Sağlık, ekonomik ve sosyal kalkınmanın temeli
Sağlık sektörüne ek olarak (tarım, hayvancılık, gıda, konut, kamu işleri, iletişim…) tüm ilgili sektörleri ve onların işlerini kapsar ve tüm bu sektörlerin birleştirilmiş gayretlerine ihtiyaç gösterir.
Ülkenin ve toplumun ekonomik şartlarını ve sosyokültürelözelliklerini kapsar ve yansıtır.
Ülkeye uygun teknoloji kullanılmalı.
Bildirgeden…«…dünya kaynaklarının tam ve daha elverişli bir şekilde
kullanılması gerekir. Ancak bu kaynakların bugün büyük bir kısmı silahlanma ve askeri anlaşmazlıklar uğruna harcanmaktadır.»
«Silahsızlanma ve yumuşamanın sağlanması ve oluşturulması daha birçok ek kaynakların barışçı maksatlarla kullanılmasına ve özellikle temel sağlığın en önemli kısmını oluşturduğu sosyal ve ekonomik kalkınmanın hızlandırılmasına olanak sağlar.»
Bir ülkede insanların sağlıklı olması diğer ülkeleri ve
onların menfaatlerini etkiler. Dünya barışına katkı
sunar.
Temel sağlığı geliştirmek için çok acele ve etkili
çalışmalar yapılmalı.
Bildirgeden…
Temel İlkeler
1. Toplumsal eşitlik
2. Çevreyle bütünlük
3. Yaşamın bütünlüğü
4. Toplumsal etmenler
5. Hizmetin boyutu
Temel İlkeler
6. Korunmaya öncelik
7. Risk gruplarına öncelik
8. Önemli hastalıklara öncelik
9. Entegre hizmet
10. Ekip hizmeti
Temel İlkeler11. Sağlık-Kalkınma ilişkisi
12. Öz sorumluluk
13. Toplumun katılımı
14. Uluslararası dayanışma
15. Ülke Koşullarına uygunluk
16. Erişilebilirlik
TSH’nin dört özelliği
1. Tüm toplumu ilgilendirir.
2. Sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinde anahtar.
3. Sağlık hizmetlerinin ilk basamağı.
4. “Minimal bakım” hizmetlerini içerir.
TSH’de En az Bakım (Olmazsa olmaz)
1. Sağlık eğitimi
2. Beslenme
3. Temiz su sağlanması ve sanitasyon
4. Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması
5. Bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklama
6. Yerel olarak sık görülen hastalıkların kontrolü
7. Sık görülen hastalıkların uygun tedavisi
8. Temel ilaçların sağlanması
Sağlık Hizmetleri
KORUYUCU
I. ÇevreyeI. Temiz su sağlanması,
II. Katı ve sıvı atıklar,
III. Gıda sağlığı,
IV. Konut sağlığı,
V. Hava kirliliği,
VI. Gürültü, ulaşım...
TEDAVİ EDİCİ
I. Birinci Basamak (ilk başvuru)
I. Aile Sağlığı MerkeziII. Toplum Sağlığı MerkeziIII. Muayenehane HekimliğiIV. İşyeri HekimleriV. Dispanserler
REHABİLİTASYON HİZMETLERİ
I. Tıbbi
II. Sosyal
II. İkinci Basamak (Yataklı Kurum) I. Devlet Hastaneleri
III. Üçüncü BasamakI. Eğitim ve Araştırma Hastaneleri,
II. Üniversite ve Dal Hastaneleri
II. KişiyeI. Sağlık eğitimi,
II. Bağışıklama,
III. Eren tanı ve tedavi,
IV. Hijyen,
V. Beslenme…
Sağlık Hizmetleri
KORUYUCU
I. ÇevreyeI. Temiz su sağlanması,
II. Katı ve sıvı atıklar,
III. Gıda sağlığı,
IV. Konut sağlığı,
V. Hava kirliliği,
VI. Gürültü, ulaşım...
TEDAVİ EDİCİ
I. Birinci Basamak (ilk başvuru)
I. Aile Sağlığı MerkeziII. Toplum Sağlığı MerkeziIII. Muayenehane HekimliğiIV. İşyeri HekimleriV. Dispanserler
REHABİLİTASYON HİZMETLERİ
I. Tıbbi
II. Sosyal
II. İkinci Basamak (Yataklı Kurum) I. Devlet Hastaneleri
III. Üçüncü BasamakI. Eğitim ve Araştırma Hastaneleri,
II. Üniversite ve Dal Hastaneleri
II. KişiyeI. Sağlık eğitimi,
II. Bağışıklama,
III. Eren tanı ve tedavi,
IV. Hijyen,
V. Beslenme…
Sağlık Hizmetleri
KORUYUCU
I. ÇevreyeI. Temiz su sağlanması,II. Katı ve sıvı atıklar,III. Gıda sağlığı,IV. Konut sağlığı,V. Hava kirliliği, VI. Gürültü, ulaşım...
TEDAVİ EDİCİ
I. Birinci Basamak (ilk başvuru)
I. Aile Sağlığı MerkeziII. Toplum Sağlığı MerkeziIII. Muayenehane HekimliğiIV. İşyeri HekimleriV. Dispanserler
REHABİLİTASYON HİZMETLERİ
I. Tıbbi
II. Sosyal
II. İkinci Basamak (Yataklı Kurum) I. Devlet Hastaneleri
III. Üçüncü BasamakI. Eğitim ve Araştırma Hastaneleri,
II. Üniversite ve Dal Hastaneleri
II. KişiyeI. Sağlık eğitimi,
II. Bağışıklama,
III. Eren tanı ve tedavi,
IV. Hijyen,
V. Beslenme…
Nasıl Yapacağız? (DSÖ Genel Kurulu1979)
Herkese Sağlık Stratejisi
1. Her ülke her vatandaşına eşit sağlık hizmeti için plan-örgüt-altyapı
2. Örgütlenme ve uygulama – Alma-Ata
3. Uluslararası dayanışma
4. Her ülke/ bölge hedefler için sağlık ölçütleri belirleyecek
Uluslararası Sağlığı Geliştirme Konferansı 17-21 Kasım1986 Ottowa
Sağlık için ön koşullar
• Barış
• Barınma
• Eğitim
• Gıda
• Gelir, tutarlı bir eko-sistem, sürdürülebilir kaynaklar, sosyal adalet
• Adalet
2008• Iraklı gazeteci Bush’a ayakkabı fırlattı
• Rusya-Gürcistan savaştı
• Nepal’de monarşi sona erdi
• Medvedev Rusya lideri oldu
• Kosova bağımsızlığını ilan etti. Kosova'nın bağımsızlığını aralarında
Türkiye'nin de bulunduğu 50'den fazla ülke tanıdı.
Dr. Margaret ChanDSÖ Genel Direktörü
• 2008 DSÖ kuruluşunun 60. Alma Ata’nın 30. yılı
“Küresel sağlık anlayışımız son 60 yılda oldukça değişime uğramış
olmakla birlikte DSÖ anayasasında yer alan ve aynı zamanda Alma
Ata bildirgesinde bulunan değerler test edilmiş ve doğru olduğu
görülmüştür. … küresel olarak sağlıktaki ilerlemelere karşın hedeflere
ulaşmadaki üzücü kollektif başarısızlığımız aşikardır.”
Hizmette 5 Temel Ortak Sorun
1. Tersine
2. Fakirleştiren
3. Parçalı
4. Güvensiz
5. Yanlış yönlendirilmiş
Sağlık Hizmetleri TSH’ne nasıl yönlendirilir?
.Sağlık
sistemi.
Şimdiki eğilim
Hastane
merkezli
Ticarileşmiş
Parçalı
TS
H R
eform
u
TS
H R
eform
u
HakkaniyetHizmete adil
erişimSağlıklı toplum
Hükümetler neye dikkat etmeli?
1. Sağlıkta eşitsizlikler
2. Sağlık sorunları zamanla değişti
3. Sağlık hizmetlerinde finansman, insan gücü ve alt
yapı sorunları arttı.
Tarih dizini
1978 1986 2008 2018
Alma-Ata
Temel Sağlık
Hizmetleri
Konferansı
Ottowa
Sağlığı
Geliştirme
Konferansı
Dünya
Sağlık
Raporu
Astana
Temel Sağlık
Hizmetleri
Kongresi
TSH bileşenleri
.
. .
.
.
. .
.
SAĞLIK &
ESENLİK
.
.
.Birinci basamak & entegre halk sağlığı
uygulamaları
• 1978 Alma-Ata Deklarasyonu, küresel sağlık tarihinde bir dönüm noktasıydı.
• Kırk yıl sonra, hiç kimseyi geride bırakmadan, herkes için sağlık ve esenlik arayışında TSH taahhüdünü yenilemektedir.
Astana Bildirisinden
Her insanın temel hakkı
Ayrım gözetmeksizin, ulaşılabilir en yüksek sağlık standartları
Alma-Ata Deklarasyonu'nun tüm değer ve ilkelerine bağlılığımızı teyit
ediyoruz.
Barış, güvenlik ve sosyoekonomik kalkınma için sağlığın öneminin
altını çiziyoruz.
Astana Bildirisinden
• Son 40 yılda dikkat çekici gelişme• Sağlık eşitsizliklerini etik, politik, sosyal ve
ekonomik olarak kabul edilemez buluyoruz.• Hemen harekete geçmedikçe, çevresel faktörler nedeniyle erken
ölümler devam edecek. (savaşlar, şiddet, salgınlar, doğal afetler, iklim değişikliği ve aşırı hava olayları)
• Sağlık hizmetleri herkes için erişilebilir olmalıdır. • Yoksulluktan, özellikle de aşırı yoksulluktan, cepten yapılan
harcamalarından milyonlarca insanı kurtarmak zorundayız. • Sağlık çalışanlarının sıkıntısını ve eşitsiz dağılımını ele almalıyız. • Sağlık hizmetlerinin, ilaç ve aşıların artan maliyetleri üzerinde
hareket etmeliyiz.
Astana Bildirisinde Taahhütler
• Hükümetlerin temel rolünü ve sorumluluğunu yeniden teyit ediyoruz.
• Çok sektörlü eylemleri ve TSH‘ni teşvik edeceğiz.
• Sağlığın ekonomik, sosyal ve çevresel belirleyicilerini ele alacağız.
• Sağlıkta risk faktörlerini azaltmayı hedefleyeceğiz.
• Şeffaflık, katılımcı yönetişim
• TSH’ni güçlendirmek için insan ve diğer kaynakları uygun şekilde sağlayacağız ve tahsis edeceğiz.
Astana Bildirisinde Taahhütler
• TSH’ne yatırım yaparak sağlık sistemlerini güçlendireceğiz, kapasite ve altyapıyı geliştireceğiz.
• Hastalıkların önlenmesi ve sağlığın geliştirilmesine öncelik vereceğiz.
• Sağlık ihtiyaçlarını yaşam boyu karşılamayı hedefleyeceğiz.
• TSH erişilebilir, adil, güvenilir, yüksek kaliteli, kapsamlı, verimli, kabul edilebilir, ulaşılabilir ve uygun fiyatlı olacaktır.
• İnsan merkezli ve toplumsal cinsiyete duyarlı sürekli, entegre hizmetler sunacaktır.
• Parçalanmayı önlemek ve birincil ve diğer bakım düzeyleri arasında işlevsel bir sevk sistemi sağlamak için çaba göstereceğiz.
Astana Bildirisinde Başarının Sırrı
1. Bilgi ve kapasite geliştirme
2. İnsan kaynakları
3. Teknoloji
4. Finansman
Birlikte hiç kimseyi geride bırakmadan herkes için sağlık ve esenlik sağlayabileceğiz ve
başarabileceğiz.
Kanıtlar: TSH;• Sağlık sisteminin temel taşıdır.
• Değişen koşullara en kapsamlı, hızlı ve etkili yanıtı verir.
• Sağlık hizmetinin kalitesini artırır.
• Toplam sağlık harcamalarını azaltır.
• Hastane yatışlarını azaltır.
• Sağlıkla ilgili ulusal/uluslararası hedeflere ulaştırır.
Sonuç• Şimdi her zamankinden daha çok
• Ne yapmamız gerektiğini öğrendik
• Evrensel ilkelerimiz var
• Birlikte başarabiliriz