Polskie czasopisma naukowe

w otwartym dostępie

II Ogólnopolskie Seminarium użytkowników oprogramowania

Uczelnianej Bazy Wiedzy OMEGA-PSIR

Warszawa, 20-21 października 2015 r.

Agnieszka Celej

Biblioteka Główna PW

-

PSIR

Ruch Open Access

dystrybucja czasopism naukowych w formie subskrypcji

prenumerata i udostępnianie czasopism naukowych przez biblioteki i instytucje

naukowe

komputeryzacja, rozwój Internetu, otworzyły nowe możliwości

rozpowszechniania tekstów naukowych i stały się narzędziem usprawniającym

pracę naukowców

lata 80. i 90. XX wieku - zmiany na rynku wydawniczym

podwyżka cen subskrypcji

ograniczenie liczby prenumerowanych czasopism

recepta na kryzys – internetowe wydania czasopism

dość wysokie opłaty za zakup pojedynczych artykułów

ograniczony dostęp do wiedzy i wyników badań naukowych

poszukiwanie innych źródeł informacji i nowych sposobów komunikacji

naukowej

początek lat 90. elektroniczne recenzowane czasopisma naukowe

droga złota otwartego dostępu - zapewnienie otwartego dostępu do artykułu

przez publikację w czasopiśmie naukowym

Otwarte czasopismo naukowe

czasopismo zarejestrowane przez właściwy organ, czyli sąd – przez redaktora

naczelnego na wniosek wydawcy

przy redakcji działa kolegium redakcyjne, jeżeli statut redakcji lub właściwe

przepisy tak stanowią

zdefiniowany zakres tematyczny

funkcja czasopisma - przekazywanie i utrwalanie wyników badań

publikowane w nim artykuły przeważnie podlegają recenzji naukowej

dostępne dla czytelników w Internecie w całości lub części (równolegle może

oczywiście mieć wersję drukowaną)‏

udostępnia bieżące numery w otwartym dostępie gratis lub libre, może stosować

embargo względem numerów bieżących

wersja elektroniczna musi być dostępna bezpłatnie – dla czytelników i instytucji,

z których pośrednictwa korzystają czytelnicy

każdy może z tych czasopism skorzystać: czytać artykuły, drukować je,

skopiować, przesłać innym, cytować

autor zachowuje swoje prawa autorskie

Otwarty dostęp

otwarty dostęp gratis - „darmowy i

otwarty dostęp – rozpowszechnianie

utworu lub przedmiotu prawa

pokrewnego w taki sposób, aby każdy

mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w

czasie przez siebie wybranym oraz

możliwość nieodpłatnego i

nieograniczonego technicznie korzystania

z nich zgodnie z właściwymi przepisami o

dozwolonym użytku lub o innych

wyjątkach przewidzianych w przepisach

prawa”

Kierunki rozwoju otwartego dostępu do treści naukowych w Polsce

www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2015_08/41b82999405fd87c97df32

3fec4f1c8e.pdf

otwarty dostęp libre - „wolny i otwarty

dostęp – rozpowszechnianie utworu lub

przedmiotu prawa pokrewnego w taki

sposób, aby każdy mógł mieć do nich

dostęp w miejscu i w czasie przez siebie

wybranym wraz z udzieleniem każdemu

licencji na nieograniczone, nieodpłatne i

niewyłączne korzystanie z nich oraz z ich

ewentualnych opracowań; licencja może

zawierać postanowienia nakładające na

korzystającego zobowiązania

nienaruszające istoty uprawnienia do

nieograniczonego, nieodpłatnego i

niewyłącznego korzystania, takie jak

obowiązek przekazania odbiorcy

informacji o twórcy, producencie lub

wydawcy, przedmiocie licencji oraz o jej

postanowieniach, lub obowiązek

udostępnienia odbiorcom przedmiotu

licencji lub jego opracowania na takiej

samej licencji”.

Korzyści z publikowania w OA

zwiększenie wydajności procesu naukowego, kręgu odbiorców i widoczności

dorobku naukowego

rozpoznawalność i budowanie własnego wizerunku naukowego

łatwość tworzenia bibliografii własnego dorobku

dostęp do wyników badań finansowanych z publicznych funduszy

łatwiejsze znalezienie źródeł finansowania

skrócenie czasu opublikowania, powszechność i szybkość dostępu do

utworu, wyższa cytowalność i oddziaływanie publikacji

nawiązanie kontaktów i współpracy - promocja współpracy

międzynarodowej i nowe możliwości interdyscyplinarnych przedsięwzięć

naukowych

zachowanie kontroli nad utworem (nie przenoszenie praw majątkowych na

wydawcę)‏

łatwiejsze wykrycie plagiatu utworu

długoterminowe przechowywanie tekstów

Biblioteka Nauki - AGRO

1993 r. - baza bibliograficzna, 2009 r.

- baza bibliograficzno-abstraktowa

1048 indeksowanych czasopism

naukowych, popularnonaukowych i

fachowych z zakresu nauk

przyrodniczych, rolniczych i

pokrewnych

84 umowy z wydawcami czasopism

dotyczące udostępniania czasopism w

wersji pełnotekstowej (stan na

18.09.2015 r.)‏

dane wprowadzają pracownicy

Biblioteki Głównej i Centrum

Informacji Naukowej Uniwersytetu

Przyrodniczego w Poznaniu

Biblioteka Nauki - BazTech

1998 r. – zakres chronologiczny, baza

bibliograficzno-abstraktowa, 2002 r. -

pełnotekstowa

768 indeksowanych czasopism z

zakresu nauk technicznych i

wybranych czasopism z zakresu nauk

ścisłych i ochrony środowiska

ponad 500 czasopism :

z linkami do ich stron internetowych

z nr DOI w indeksowanym artykule

ponad 180 umów z wydawcami

dotyczącymi udostępniania czasopism

w wersji pełnotekstowej

dane wprowadzają bibliotekarze z 23

bibliotek tworzących Konsorcjum

BazTech

Biblioteka Nauki - BazEkon

bibliograficzno-abstraktowa baza z

zakresu nauk ekonomicznych i

pokrewnych

2010 r. – BazEkon - połączenie 2 baz

(Gospodarka i Nauki Społeczne)

tworzonych przez Bibliotekę

Uniwersytetu Ekonomicznego w

Krakowie od 1993 r.

ok. 500 indeksowanych czasopism

46204 artykułów z pełnym tekstem

(stan na 19.10.2015 r.)‏

dane wprowadzają bibliotekarze z 7

bibliotek uczelni ekonomicznych,

które utworzyły w 2012 r. Konsorcjum

BazEkon

Biblioteka Nauki – CEJSH The Central European Journal of Social Sciences Humanities

czasopisma z zakresu nauk

społecznych i humanistycznych, które

ukazują się, głównie w językach

narodowych, wydawanych w

Republice Czeskiej, na Węgrzech, w

Polsce, Słowacji, a także w Bośni i

Hercegowinie, Estonii, Łotwie, Litwie,

Serbii, Słowenii i Ukrainie

2003 r. - utworzenie bazy ; 2013 r. –

pierwsze pełne teksty

338 czasopism polskich w otwartym

dostępie (stan: 17.10.2015 r. - https://ceon.pl/pl/zasoby/czasopisma)‏

dane wprowadzają redaktorzy

indeksowanych czasopism

Biblioteka Nauki – DML-PL The Polish Digital Mathematics Library

2002 r.

udostępnia pełne teksty

czasopism i książek

matematycznych lub związanych

z matematyką

11 czasopism zdigitalizowanych –

najstarszy tom – 1888 r.

14 czasopism – De Gruyter Open

3 serie wydawnicze

współtworzy Europejską

Matematyczną Bibliotekę Cyfrową

EuDML

Biblioteka Nauki – PSJD Polish Scientific Journals Database

czasopisma z zakresu nauk fizycznych,

chemicznych, medycznych, o zdrowiu

i o kulturze fizycznej

119 indeksowanych czasopism

28 czasopism – pełne teksty w

dostępie lokalnym (stan na 20.10.2015 r.

- https://ceon.pl/pl/zasoby/czasopisma)‏

dane wprowadzają redaktorzy

indeksowanych czasopism

BazHum i Mazowieckie Czasopisma Regionalne

19 czasopism pełnotekstowych

dotyczących Mazowsza -

http://mazowsze.hist.pl/

baza bibliograficzna naukowych

czasopism humanistycznych i

społecznych, rejestruje całą

zawartość ok. 600 czasopism - od

pierwszych numerów do bieżących

wkrótce! - serwis z dostępem do

pełnych tekstów artykułów z ponad

kilkudziesięciu tytułów polskich

czasopism

Otwartość wydawców

Portal Czasopism Naukowych - prowadzony przez Wydawnictwo Uniwersytetu

Jagiellońskiego ; 45 periodyków i czasopism wydawanych elektronicznie we

współpracy z różnymi ośrodkami naukowymi w całej Polsce i recenzowanych oraz

indeksowanych w międzynarodowych i krajowych bazach danych ; dostęp do

artykułów : płatny i bezpłatny

Czytelnia Czasopism PAN - prezentowane są pełne treści czasopism wydawanych lub

współwydawanych przez komitety i oddziały PAN, a także wydawanych przez Biuro

Upowszechniania i Promocji Nauki PAN

Akademicka Platforma Czasopism – cyfrowa platforma dla 57 czasopism

udostępnionych przez Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Strony internetowe

wydawnictw numer czasopisma opublikowany w

jednym pliku

brakuje starannych metadanych

opisujących artykuł

niewielka widoczność artykułów w

Internecie

opublikowany numer podzielony na

artykuły, które maja nr DOI

staranne metadane opisujące artykuły

zwiększają widoczność artykułu w

sieci

Repozytoria

pełnią często funkcję platform, na

których udostępniane są czasopisma,

wydawane przez daną instytucję

czasopisma deponowane w całości

hierarchiczna struktura – tytuł,

rocznik, numer, artykuł

starannie przygotowane metadane

artykułów

dobra widoczność artykułów w

Internecie

Biblioteki cyfrowe

oprócz starszych, zdigitalizowanych

pozycji zamieszczają w swoich

kolekcjach także nowe czasopisma i

prace naukowe tworzone w polskich

uczelniach, instytucjach naukowych

działają w modelu otwartym i

realizują cele otwartego dostępu -

tylko do niektórych zasobów dostęp

jest kontrolowany i ograniczony do

członków określonej instytucji

bazy danych bibliotek cyfrowych

oparte są w większości na protokole

wymiany danych OAI PMH, co

umożliwia transfer metadanych

oprogramowanie umożliwia

wyszukiwalność metadanych i tekstów

- są one widziane przez wyszukiwarki

naukowe

Arianta

informacje oraz linki do ponad 4100

tytułów polskich czasopism

elektronicznych - czasopisma z

nieograniczonym dostępem do pełnych

tekstów oraz czasopisma, które

udostępniają na stronach www spisy

treści lub/i abstrakty

linki do stron internetowych czasopism,

stron wydawców, wydawnictw,

repozytoriów, bibliotek cyfrowych, baz

czasopism pełnotekstowych

baza tworzona od 2005 r. na

Uniwersytecie Śląskim

CEEOL Central and Eastern European Online Library

czasopisma z zakresu

humanistyki i nauk społecznych

z Europy Środkowej i

Wschodniej

kilkaset czasopism wydawanych

w Polsce

model płatnego dostępu do

artykułów + udostępnianie

treści w sposób otwarty

SHERPA/RoMEO - DOAJ

DOAJ – baza recenzowanych czasopism

naukowych, do których dostęp jest

darmowy

2003 - 9

2010 – 78

2011 – 126

2014 – 163

2015 - 282