Poreski sistemi 2

Naziv predmeta: PORESKA POLITIKA I SISTEMNivo: II ciklus studija Godina: I Semestar: II Broj ECTS kredita 6Status: obavezni Ukupan broj sati: 30

II dio (Porezi i poreska politika)

Evolucija uloge poreza u javnim finansijamaVrste porezaEfekti oporezivanjaPoreska terminologija

Definicije poreza

Porezima smatramo davanja realnih dobara (novca i drugih naturalnih dobara) dravi i drugim javnopravnim tijelima radi zadovoljenja javnih potreba od strane javne vlasti, koji se ubiru na osnovi jednostrano utvrenog naina i u jednostrano utvrenim iznosima prema nekom opem mjerilu(Eheberg). j,Porezima se mogu smatrati ona davanja koja ubire drava i ua javno-pravna tijela, ako ne slue kao naknada za posebne protuusluge drave i uih javnopravnih tijela(Neumann).Porezi su ona izvjesna kvota dohotka graana koju drava ubire u cilju pribavljanja sredstava za podmirenje trokova vezanih uz obavljanje javnih , funkcija(Viti de Marco).

Definicija Bitno za porez -ono to ga razlikuje od ostalih dravnih nameta -je odsutnost direktnog quidpro quo izmeu poreznog obveznika i javne vlasti(Taussig).Porez je obavezno davanje koje pojedinci daju dravi radi podmirenja izdataka nastalih u javnom interesu, neovisno o posebnim pogodnostima koje bi iz toga proizale(Seligman).Porez je obvezno davanje izdvojeno iz imovine pojedinca ili grupe pojedinaca za izvrenje zadataka od strane javne vlasti(Bastable).Plaanje je poreza jedan od konkretnih oblika kojim radni narod prihvaa ispunjenje graanske dunosti(Batirev-Sitnjin).Porezi su se od sredstava za eksploataciju u buroasko-kapitalistikim dravama preobrazili u metodu za mobilizaciju sredstava u centraliziranim fondovima dravnih finansija koja se upotrebljavaju za odravanje socijalistikog dravnog aparata i za finansiranje ustanova, poduzea i slubi, kao i ostvarenje drugih zadataka u razliitim oblastima ivota(AngelAngelov).Porezi slue planskoj mobilizaciji sredstava i daljnjem razvoju narodne privrede(Alahvardjan).Porez je dio imetka koji svaki graanin daje dravi stoga da drugi dio moe sigurno posjedovati(Montesquieu

Definicija

Porez je prisilni doprinos privrednih jedinica, dijelom za pokrie zajednikih dravnih potreba i javnih izdataka, a dijelom slui za drukiju raspodjelu Nacionalnog dohotka(Wagner).16Za razliku od takse, porezi nisu direktna naknada za odreene usluge drave i ubiru se prisilno(P. Suffort).Porez je novano primanje dobiveno od pojedinca na osnovi vlasti, konano i bez protuinidbe, u svrhu podmirivanja javnih potreba(G. Jeze).Porez je individualna kvota u trokovima proizvodnje onih javnih usluga traenih od stanovnitva, prinudno naplaenih od strane javnopravnih tijela, iz bogatstva svih njegovih pripadnika(F. Flora).Porezima nazivamo javna davanja bez pravnim propisima utemeljenog zahtjeva za protuinidbom{H. Zimmermani K. D. Henke).Porezi su prisilno davanje bez konkretne odnosno posebne protuusluge onog kome to davanje pripada(W. VVittmann).Porezi su planirani, za drutvo u cjelini utvreni prinudni transferi vrijednosti iz privatnog u javni sektor a bez (specijalne ili ope) protuusluge(G. Hedtkamp).

Pojam poreza

Porezi se najee definiraju kao uee drave u raspodjeli dohotka graana zasnovano na osnovama zakona.SAD porezima smatraju i prethodno nabrojane doprinose, a carine ne ubrajaju u porezeNjemaka drava svojim poreskim zakonom definira obrnuto poreze, i kae da su i carine porezi a da doprinosi to nisu

Kriteriji za podjelu poreza

Prema nainu utvrivanja porezne sposobnostisubjektni (osobni, personalni) i objektni stvarni, realnisintetiki i analitikireparticijski(kontingentnikada je poznat unaprijed ukupan porez) i kvotni(postotak)fundirani (stalni) i nefundirani(jednokratni)katastarski i tarifniopi i namjenskiredovni i vanredniosnovni i dopunski porezizasnivaju se na veliiniiznosasredstava koja se njihovom primjenom ubiru, kao i na sudjelovanja tih prihoda u ukupnim poreznim prihodimaposredni (indirektni) i neposredni (direktni).

Vrste Poreza u primjeni

Direktni i indirektni porezi

Da li se oporezivanje izvodi direktnim nalogom stvaraocu nove vrijednosti (dohotka) ili, posredno, preko poreskih obveznika koji su samo transmisija sa destinatoraporeske obaveze u budet, osnov su ove podjele

Teorije o podjeli na direktne i indirektne poreze:

a) FiziokralskateorijaPrema fiziokratskojteoriji neposredan je samo porez koji se ubire od zemljoradnjeb) Njemakateorijauzima odgovor na pitanje ko prema intenciji zakonodavca snosi teret poreza.c) HoffmannovateorijaHoffmannovateorija o podjeli poreza na posredne i neposredne temelji svoje zakljuke na definiranju poreznog izvora. Zastupnici te teorije razlikuju stalnei promjenjiveizvore) Schiiffleovateorijatemelji se na razlikovanju naina na koji se manifestira porezna snaga. Direktno se porezna snaga manifestira onda kad se preko nje vidi porezni izvor. Indirektno se porezna snaga manifestira onda kad se pojedini porezni izvori iskoritavaju u procesu potronje.

Prevaljivanjeporezai poreskaincidenca

-prevaljivanje unaprijed poreska obaveza se prevaljuje na kupca kroz poveanje cijena. -prevaljivanje unatrag poreska obaveza se prevaljuje na dobavljaa kroz smanjivanje cijene dobavljau. -bono prevaljivanje poveanje poreza na jednom proizvodu se nastoji kompenzirati poveanjem cijene drugog proizvoda iz poslovnog programa preduzea.

Faze prevaljivanja poreza

1.perkusija faza u kojoj se utvruje poreski obveznik, poreska osnovica i poreska obaveza 2.reperkusija poreski obveznik je poznat i poinje se sa stvarnim procesom prevaljivanja poreza. 3.incidenca stvarno prevaljivanje je zavreno i utvruje se konani platilac poreza -zadnji u lancu plaa porez. 4.difuzija uinci prevaljivanja u sferi ukupne privrede.

Incidenca

Govori nam ko stvarno snosi poreski teretZakonskaEkonomska incidencaDrugi aspekti incidenceApsolutna incidencase koristi za postizanje distribucijskih efekata koji izazivaju smanjenje agregatne tranje, a samim tim, i smanjenje zaposlenosti, smanjenje cijena i smanjenje inflacije.Diferencijalna incidencase ostvaruje promjenom jednog poreskog prihoda drugim poreskim prihodom, bez promjene ukupnog prihodaBudetska incidencaukljuuje, pored prihodne strane, i rashodnu stranu kao faktor u raspodjeli dohotka

Kako porez utie na drutveni dobitak

Uvoenje novih poreza, ili poveanje postojeih poreza, utie na raspodjelu poreskog tereta, a i na smanjenje drutvenog dobitka.

Drutveni dobitak kao zbir potroaevog i proizvoaevog dobitka

Viak oporezivanja

Smanjenje drutvenog dobitka proizlazi iz nekih nesavrenosti trita, kao to je nametanje poreza. U sluaju oporezivanja, mi nazivamo smanjenje drutvenog dobitka kao VIAK OPOREZIVANJA.Moe se pokazati matematiki, da viak oporezivanja raste sa poreskom stopomi to na kvadrat poreske stope. To znai, naprimjer, da udvostruavanjem poreske stope, mi uetverostruujemo viak oporezivanja!

VIAK OPOREZIVANJA

Viakoporezivanjai poreska stopa

Porezi u novanim tokovima

Kad se vri oporezivanje

oporezivanje u fazi proizvodnje,oporezivanje u fazi raspodjele, ioporezivanje ufazi prometa (potronje).

Efekti poreza kao instrumenta raspodjele

raspodjela dohotka izmeu privatnog i javnog sektora kao osnovni eljeni cilj oporezivanjapreraspodjela poreskog tereta meu poreskim obveznicimaraspodjela prikupljenih poreza na pravno politike kolektivitete u skladu sa alokacijom ovlasti

Instrumenti za upravljanje porezima

Nivo ubiranja javnih prihoda vlade mogu mijenjati kroz:Promjenu poreske strukture (uvoenje novih poreza ili ukidanjem postojeih poreskih oblika)Poveanjem ili smanjenjem poreske stope ili poreske osnovice (nivo ubiranja javnih prihoda je funkcija poreske stope i poreske osnovice)Poveanjem efikasnosti poreskih organa u ostvarivanju postizanja najvieg nivoa ispunjavanja poreskih obaveza (pribliavanje nivoa ubranih prihoda potencijalnom prihodu od poreza propisanih poreskim zakonima)

Porezna terminologija

Sve osobe, tijela, stvari, inidbe, pojave, elementi oporezivanja, nose svoje nazive, iji skup ini strunu poreznu terminologiju.Porezna terminologija sadrava mnogobrojne struno-tehnike nazive, koje ovdjeizlaemou dvije skupine. Jednu skupinu poreznih termina ine oni koji se odnose na osobe to sudjeluju u oporezivanju (osobni elementi)a druga se skupina odnosi na ostale relevantne elemente oporezivanja (materijalni elementi)

Porezna terminologija OSOBNI/ LINI ELEMENTI OPOREZIVANJA

Porezni subjektAktivni porezni subjektje ono javnopravno tijelo, ona ira ili ua teritorijalna jedinica koja je ovlatena da uvodi poreze i propisuje obavezu plaanja poreza (centralninivovlasti-drava,nii nivoi-entiteti, kantoni,opine).Pasivni porezni subjektje fizika ili pravna osoba koja iz svoje ekonomske snage izdvaja iznos dunog poreza. Pasivniporezni subjekt se naziva i poreznim dunikom.pasivniporeznisubjekt u uemsmislupasivniporeznisubjekt u irem smislu(destinatora, konaniplatca i poreznjamac).i

Porezna terminologija

OSOBNI / LINI ELEMENTI OPOREZIVANJA

Porezni obveznikPorezni obveznik je osoba uz koju zakon vee obvezu plaanja poreza.Prilikom definiranja poreznog obveznika, kao jednog od elemenata oporezivanja, potrebno je jasno razluiti pojmove:porezna obaveza iporezni teret.

Porezmaterminologoja

OSOBNI/LINI ELEMENTI OPOREZIVANJA

Porezni destinatarPorezni destinatarje osoba koja je po intenciji zakonodavca unaprijed, svjesno i namjerno utvrena da snosi porezni teretKonani platacKonani platac je osoba koja u krajnjoj liniji snosi porezni teret(iri jepojamodporeznog obveznika i poreznog destinatara, jerukljuuje i druge osobe)


OSOBNI/LINI ELEMENTI OPOREZIVANJA

Porezni platacporeznim platcem smatra osoba koja na ime i za raun poreznog obveznika plaa porezPorezni jamacOsoba koja jami (garantira) da e porezni obveznik podmiriti svoju poreznu obvezu jest porezni jamac


MATERIJALNI ELEMENTI OPOREZIVANJA

Porezni izvorTerminom porezni izvor obiljeavaju se sva ona dobra, sva ona materijalna sredstva iz kojih se plaa porez, odnosno koje porezna vlast zahvaa prilikom oporezivanja (DOHODAK, PRIHOD I IMOVINA)Porezni objekt Porezni objekt ili predmet oporezivanja je obiljeen fragment jednog od poreznih izvora za koji se vezuje porezna obaveza (Npr., porezni izvor za plaanje poreza na promet je prihod/dohodak, a objekt oporezivanja su proizvodi, usluge, prava i nekretnine


MATERIJALNI ELEMENTI OPOREZIVANJA

Porezna osnovicaPorezna osnovica je kvantitativno i kvalitativno definiran i konkretiziran porezni objektPorezna stopa Porezna stopa oznaava onaj dio porezne osnovice za koji e se ona umanjiti kad porezni obveznik podmiri svoju poreznu obavezu Porezna sposobnost (porezni kapacitet)Porezna sposobnost je termin kojim se izraava mogunost da porezni obveznik iz ekonomske snage plati porez

Poreski obveznik

porezni obveznik-pojedinac, iliporezni obveznik-grupa.Pravno ili fiziko licePovremeni i stalniObavezni i dobrovoljniVeliki i maliObveznici prema vrsti poreza

POREZNA OSNOVICA

VRSTE POREZNIH OSNOVICAPorezna osnovica po koliiniPorezna osnovica po vrijednostiPaualna porezna osnovicaStvarna porezna osnovica

POREZNA OSNOVICA

METODE UTVRIVANJA POREZNE OSNOVICEAutomatska ili indicijama metodaAdministrativna ili slubena metodaDirektna (izravna) metoda ili metoda vlastite prijave Indirektna (neizravna) metoda ili metoda prijave drugih osoba Metoda komparacije, usporeivanja ili parifikacije

POREZNE STOPE (POREZNA TARIFA)

Porezna je stopa u novcu izraen dio koji se izdvaja iz porezne osnoviceVrste stopaproporcionalne, progresivne i regresivne

Poreska stopa

Zakonska porezna stopa je ona stopa koja je utvrena u zakonu o oporezivanju dohotka, odnosno dobiti. Prosjena porezna stopa predstavlja udio poreza na dohodak u dohotku koji je predmet oporezivanja. Efektivna ili stvarna porezna stopamjeri stvarnu poreznu obavezu poreznog obveznika. Granina porezna stopajest stopa koja se primjenjuje za oporezivanje dohotka u najviem poreznom razredu kada se porez na dohodak ubire progresivnim stopama. Osnovna porezna stopa. Stopa po kojoj se oporezuje najiri porezni razred

NEDOSTATCI I PREDNOSTI PROGRESIVNOG OPOREZIVANJA

Progresivno oporezivanje destimulativno djeluje na ekonomsku aktivnost poreznog obveznika Kod progresivnog oporezivanja manjka sigurni(ji) kriterij za utvrivanje veliine poreznog tereta. Pri zahvaanju porezne snage poreznog obveznika jednim ili nekolicinom poreza nije mogue u cijelosti ostvariti progresivno oporezivanje Progresivno oporezivanje potie otpor plaanju poreza progresivno oporezivanje proturjei sadraju koji je vezan uz pojavu poreza

Prednosti progresivnog oporezivanja

ostvarenje mnogih nefiskalnih ciljeva Mjere porezne politike se (uz druge mjere ekonomske politike drave) mogu provoditi radi ostvarenja ekonomskih ciljeva drave Bolji raspored poreskog teretaZakon opadajue korisnosti

PROGRESIVNE POREZNE STOPE

T = iznos plaenog poreza, X= porezna osnovica

T= prosjena porezna stopaX

dT= granina porezna stopadX

POREZNE STOPE (POREZNA TARIFA)PROGRESIVNE POREZNE STOPE

Laferova kriva

Uinci poreza

Vrste uinaka

Uinci na plae i radUinci na tednjuUinci na investicijeNa izvoz i uvozUinci na evaziju i izbjegavanje poreza

Uinci na plae i rad

Porezi ne trebaju da utiu na odluke o tome koliko e da se radi niti na to kojom djelatnouse treba neko baviti a ni mjesto obavljanja djelatnostiPorezi utiu na odluke o koliini radaUtiu na odluke o porodinom ivotu

Razlozi: -Porezi umanjuju platnu sposobnost graana-Porezi smanjuju mogunost tednje

Uinci na tednju

tednja predstavlja buduu potronjutednja je osnov za potronju buduih dohodakatednja je osnov za investicionu potronju

Uinci na investicije

Fiziko ulaganje se odnosi na nabavku opreme i faktora proizvodnje u cilju sticanja uslova za obavljanje poslovnih djelatnosti. (maine, zgrade, raunara, kamioni i kancelarijski namjetaj). Povrat na uloena sredstva je iznos porasta prihoda poslovanja uzrokovan investiranjem.

Kako porezi utiu na investicije

Oporezivanje dobiti umanjuje investicionu sposobnostPorezi, takoer, utjeu na vrstu investicionih ulaganja, to jest na izbor poslovne aktivnosti kojom e se baviti preduzetnici. Ovo je zato to se porezi kod nekih vrsta investicija lake prevaljuju na krajnje potroae nego kod drugih, kao i stimulativne mjere koje drava provodi u podsticanjunekih investicija za koje preduzetnici nisu zainteresirani.

Uinci na uvoz i izvoz

Teorijski porezi ne utiu na obim izvoza dobara, jer prilikom donoenja poreskih zakona vodi se rauna o izbjegavanju dvostrukog oporezivanja i poticaja izvozaPorezi na potronju se ne plaaju na izvoz dobaraIzvoz dobara smanjuje poresku osnovicuUvoz dobara moe biti predmet poreskih barijera koje se uvode iz raznih razloga a najee radi zatite domaih proizvoda i konkurentnosti domaih privrednika.(carine i poslovi sa ekonomskim uinkom)

Evazija i izbjegavanje poreza

Utaja (evazija) poreza je izbjegavanje plaanja poreske obaveze u iznosima i rokovima propisanim zakonima. Neprijavljivanje poreskih obaveza i oporezivih prihoda je odgovor vladi na uvoenje poreskih obaveza ili na visinu poreskog optereenja.Evazija je nezakonito izbjegavanje porezaPoresko izbjegavanje je zakonita radnja

Kategorije izbjegavanja poreza- 3

Prema sukcesivnim fazama kroz koje prolaze mjere odbrane preduzete od poreskih obveznika, a to sufaza signalnih efekata poreza, koja je prisutna prije oporezivanja, zatim, faza prevaljivanja poreza koja nastaje nakon oporezivanja, tefaza difuzije poreza, koja nastaje nakon to je porez plaen od konanog poreskog platioca

Zakonita i nezakonita evazija

Zakonito izbjegavanje poreske obaveze postoji onda kada se izbjegavanjem plaanja poreza ne vri povreda zakona ili drugih pravnih propisa. Ukolikoporeskiobveznik, priizbjegavanjuporeskeobveze, vripovreduzakonailidrugihpropisao porezima, tadagovorimoo nezakonitojporeskojevaziji. utajaporeza (defraudacijadirektnih poreza)Ikrijumarenje(indirektnih poreza).

Porezna pozicija preduzea

TA ODREUJE POREZNU POZICIJU PREDUZEAUvoenje novih poreza ili ukidanje postojeih poreza,Definisamje poreznog obveznika,Definisanje porezne osnovice,Odreivanje visine porezne stope,Definisanje mjesta plaanja porezne obaveze,Odreivanje rokova plaanja porezne obaveze.

Porezni sistem i uloga preduzea

Porezni sistem je rezultat makroekonomske politikePreduzee je subjekt mikroekonomije i subjekt provoenja poreske politike

Raunovodstveni aspekt oporezivanja

Sa raunovodstvenog aspekta preduzea su duna:Da evidentiraju sve poslovne promjene o oporezivim prometimaDa vre obraun i plaaju porezne obavezeDa izvjetavaju Poreznu upravu o obraunatim i plaenim porezima

Raunovodstveni aspekt indirektnih poreza

Indirektni porezi su neutralniza preduzeePoreski teret snosi krajnji potroaPreduzee je transmisija poreza od potroaa do budetaPreduzee je obavezno da obrauna i plati porez te podnese mjeseni i konani izvjetaj

Uinci PDV-a

Finansijski uinak PDV-a

iroka porezna osnovica, jednostavan i lak nain ubiranja poreza je osnov za dobar finansijski uinak na dravni buetEkonomski uinak PDV-aPrevaljivanje poreza sa obveznika na destinatoraUticaj na politiku cijenaOporezivanje uvoza i oslobaanje izvozaSocijalni uinak PDV-aRegresivnost PDV-a

Uinci PDV-a na obveznike

Uesnici u obraunu i plaanjuPDV-a

DravaObveznici PDV-aNosioci poreskog tereta (destinatori)

PDV je neutralanna obveznika zbog prevaljivanjaporeskog tereta na potroaa (destinatora)

Indirektni uinci PDV-a

Ako se nije uspjelo prevaliti PDV na destinatoraTrokovi platnog prometaTrokovi finansiranja uslovljenipolitikom nabavki i prodaja kao i rokom plaanja PDV-a

Uinci PDV-a na potroae

Ekonomski uinak se ogleda u poveanju cijenaSocijalni uinak se ogleda u regresivnosti PDV-aUinci PDV-a su posledica:iroke poreske osnovice(nema oslobaanja)Jedna stopa PDV-a (17% i 0% za izvoz)

Smanjenje regresivnih uinaka PDV-a

Smanjenje regresivnog uinka unutar sistema pdv-a (oslobaanja, diferencirane stope)Smanjenje regresivnog uinka unutar poreskog sistema (poveanje stopa poreza drugih poreza, uvoenje drugih vrsta poreza i td.)Smanjenje regresivnog uinka PDV-a mjerama izvan poreskog sistema (socijalne pomoi, djeiji dodatak, stipendije, besplatne usluge itd.)

Raunovodstveni aspekt direktnih poreza

Direktni porezi su rezultat stvaranja nove vrijednosti kroz poslovnu aktivnost preduzea.Preduzee moe da planira svoje poresko optereenjeFinansijski rezultat odreuje visinu poreza a on je uzrokovan visinom prihoda i rashoda.

PLANIRANJE POREZNE POZICIJE PREDUZEA

Odabir oblika organizovanjaPlaniranje trokova:Nain obrauna amortizacijeStruktura kapitala

Struktura kapitala

Tako npr. ako je kamatna stopa na pozajmljena sredstva 10%, a porezna stopa na dobit preduzea 30%, onda je stvarna cijena duga 7,00%, odnosno,

10(1 -0,30)= 7,00%.

Ciljevi poreske politike

Eliminisatiuticaj porezne politike na odluivanje poduzetnika u smislu kojom djelatnou e se baviti niti koliko proizvoda e proizvestiStimulisatidomaa i strana ulaganja i ne ograniavati vlastiti kapitalzbog nepriznavanjakamataIzgradnjom novog poreskog sistema stvoriti uslove za jednostavno i efikasno izmirivanje poreznih obaveza kroz svoenje poreskog sistema na nekoliko poreskih oblika.

Ciljevi poreske politike

Prije svega treba uvesti jedinstven porez na dohodaki dobitkao savremeninain oporezivanja dohotka kako bi se izbjegla diskriminacija poreskih obveznika i Kako bi se izbjegla poreska konkurencijaIzgraditi savremenjedinstven poreski sistemOrganizirati jedinstvenu poreznu upravu

Grafiki prikaz

Documents

Poreski sistemi 2