JU „ I SREDNJA ŠKOLA“ CAZIN

M A T U R S K I R A D

Stručno zvanje: Tehničar drumskog saobraćajaNaziv teme: Itinereri (prevozni putevi)

Nastavni predmet: Organizacija prevoza robe i putnika

Prezime i ime učenika/ce: Murić Mehrudin

Cazin, maja 2014. godine

UVOD

Transportna industrija je četvrta oblast materijalne proizvodnje koji predstavlja sastavni diorazvoja proizvodnih snaga i ima snažno povratno dejstvo u jedinstvenom procesu kružnog kretanjakapitala, jer “kružni tok kapitala izvršava se normalno samo do toga dok njegove različite faze prelaze jedna u drugu bez zastoja”.U procesu reprodukcije postoji tijesna povezanost između razvoja transporta kao samostalneoblasti materijalne proizvodnje i proizvodnih snaga društva.Pod pojmom transport podrazumijeva se privredna - uslužna djelatnost u okviru koje seodgovarajućom transportnom tehnologijom prenosi roba, putnici, vijesti ili energija u određenomvremenskom intervalu, između dvije tačke u prostoru.Kao značajan činilac procesa društvene reprodukcije, kao opšti uslov proizvodnje, saobraćajse tretira kao javna služba koja ima zadatak da zadovoljava potrebe društva i proizvoda. Proizvodtransportne djelatnosti je usluga koja ima svoju ekonomsku vrijednost koja se možerealizovati na tržištu.Saobraćaj predstavlja organizovano kretanje transportnih jedinica na zajedničkoj mreži i ona je posljedice primijenjene tehnologije i potrebe za prevozom (transportom). Saobraćaj nije privredna djelatnost i ne donosi ekonomsku korist, već izaziva štetu kroz utrošak energije zakretanje i kroz druge negativne efekte (ugrožavanje okoline, saobraćajne nezgode, saobraćajnazagušenost itd.). S ciljem postizanja dobre organizacije prevoza, što podrazumijeva najveću proizvodnost uznajnižu cijenu prevoza, vrši se izbor najpovoljnijeg prevoznog puta.Prevozni put je odabrani i važeći prevozni pravac kretanja vozila pri izvršenju prevozaizmeđu dva mjesta. Definisanje pravca kretanja vozila neophodno je kada su te dvije tačke spojenesa dva ili više pravaca i tada prevozni put obavezno propisuje dispečerska služba i unosi pravackretanja u putni nalog vozila. Odobreni prevozni put po pravilu mora biti najbrži i najkraći.Za pojam prevozni put u praksi se koriste i termini itinerer i maršruta. Ustvari, itinerer označava pravac kretanja prevoznog sredstva na jednoj relaciji, tj. između dvije krajnje tačke.

1

1.ITINERERI (PREVOZNI PUTEVI)

S ciljem postizanja dobre organizacije prevoza, što podrazumijeva najveću proizvodnost uznajnižu cijenu prevoza, vrši se izbor najpovoljnijeg prevoznog puta.Za upoređivanje proizvodnosti i nivoa transportnih troškova pri vršenju transporta koristi semetoda upoređivanja vrijednosti izmjeritelja eksploatacije koji se postižu na pojedinim vrstama prevoznog puta. U te svrhe vrši se: upoređivanje pređenog puta i izračunavanje izmjeritelja:koeficijenta iskorištenja pređenog puta - β, koeficijenta nultog pređenog puta – ω, vremena obrta -T0, broja vožnji – Zλ, broja obrta – Z0, i obima prevoza -Q .Kada se analiziraju sve moguće kombinacije kretanja vozila u toku prevoznog procesa, možese konstatovati da se svi prevozni putevi grupišu u četiri grupe:

ponavljajući, radijalni (zrakasti), prstenasti, sabirni ili distributivni, odnosno sabirno-distributivni.

Za uspješnu analizu metoda organizacije kretanja vozila koriste se određeni pojmovi kojiimaju slijedeće značenje:

određeni pravac kretanja vozila na jednoj relaciji između dvije krajnje tačke naziva se prevozni put, ITINERER ili MARŠRUTA,

dužina prevoznog puta je rastojanje pređenog transportnog sredstva od polazne do krajnjetačke prevoznog puta,

nulto dnevno vrijeme vozila je početno vrijeme za prelazak nultih kilometara do prvogmjesta utovara i na kraju od posljednjeg mjesta istovara do povratka u garažu,

obrt transportnog sredstva je završen potpuni ciklus transportnog procesa sa povratkomtransportnog sredstva u polaznu tačku,

vrijeme obrta – potrebno vrijeme rada vozila za izvršenje potpunog ciklusa transportnog procesa i povratak u polaznu tačku,

interval kretanja je vrijeme između nailaska dva uzastopna vozila na nekoj tački linije, kojase kreće u istom smjeru,

frekvencija kretanja je broj vozila na čas koja prođu u jednom smjeru kroz neku tačku na prevoznom putu.

1.1. Ponavljajući prevozni put

Ponavljajući prevozni put je takvo kretanje vozila pri vršenju transportnog procesa gdje sevožnje ponavljaju istim prevoznim putem između dvije tačke. Kod ponavljajućih prevoznih putevavožnja može biti:

u jednom smjeru sa teretom, u oba smjera sa teretom , sa djelimičnim iskorištenjem pređenog puta u jednom ili oba smjera.

U svim narednim slučajevima garaža može biti: van prevoznog puta između terminusa i izvan terminusa A i B, van prevoznog puta i nije između terminusa A i B, negdje na prevoznom putu.

Bitno je da od položaja garaže u odnosu na prevozni put zavisi da li će vozilo u toku danatrošiti nulto vrijeme za savlađivanje nultih kilometara ili će se nulti kilometri nalaziti na prevoznom putu, pa se nulto vrijeme neće odbijati, jer je uključeno u obrt vozila.

2

1.2. Ponavaljajući prevozni put sa povratnom praznom vožnjom sa položajem garaže van prevoznog puta između terminusa A i B

Ovaj prevozni put naziva se prost – ponavljajući, jer se u toku rada transportnog sredstva zavrijeme jednog obrta obavi samo jedna vožnja sa teretom.U slučaju ponavljajućeg itinerera sa povratnom praznom vožnjom, u toku jednog obrtavozila ostvaruju jednu vožnju. U ovom slučaju broj vožnji sa teretom Zλ= Zo + 1. Vozilo se sa posljednje vožnje sateretom ne vraća u terminus A, već se nultim kilometrima K n2vraća u garažu.

Slika 1. Ponavljajući prevozni put sa povratnom praznom vožnjom sa položajem garaže van prevoznog puta između terminusa A i B

3

4

1.3. Ponavljajući prevozni put sa povratnom praznom vožnjom sa položajem garaže izvan prevoznog puta sa strane od terminusa

Slika 1.1. Ponavljajući prevozni put sa povratnom praznom vožnjom sa položajem garaže izvan prevoznog puta sa strane od terminusa

5

Karakteristični izmjeritelji su:

6

1.4. Ponavljajući prevozni put sa povratnom praznom vožnjom sa položajem garaže na prevoznom putu između terminusa A i B

Slika 1.2. Ponavljajući prevozni put sa povratnom praznom vožnjom sa položajem garaže na prevoznom putu između terminusa A i B

1.5.Ponavljajući prevozni put sa prevoženjem robe u oba smjera na cijeloj dužini puta

Kod ponavljajućeg itinerera sa transportom u oba smjera u toku obrta vozila ostvaruju se dvije vožnje sa teretom Z0= 2Z0.Ovdje položaj garaže nema uticaja na odnos broja vožnji i obrta i nije bitno da li prevozzapočinje iz tačke A ili B. Nulti pređeni put će biti jednak dvostrukom rastojanju od garaže do tačke u kojoj se vrši prviutovar vozila.

7

Slika 1.3. Ponavljajući prevozni put sa prevoženjem robe u oba smjera na cijeloj dužini puta

8

1.6. Ponavljajući prevozni put sa prevoženjem robe u oba smjera i sadjelimičnim iskorištenjem pređenog puta

Slika 1.4.Vrste ponavljajućih prevoznih puteva sa djelimičnim iskorišenjem pređenog puta u povratnoj vožnji a) i b) Smaknuti pređeni put sa djelimičnim iskorištenjem pređenog puta u obasmjera c)

1.7. Ponavljajući prevozni put sa djelimičnim iskorištenjem prevoznog puta u povratnoj vožnji sa položajem garaže van prevoznog puta

Slika 1.5. Ponavljajući prevozni put sa djelimičnim iskorištenjem prevoznog puta u povratnoj vožnjisa položajem garaže van prevoznog puta

9

1.8. Ponavljajući prevozni put sa djelimičnim iskorištenjem pređenog puta u povratnoj vožnji sa položajem garaže van prevoznog puta između terminusa A i B

Slika 1.6. Ponavljajući prevozni put sa djelimičnim iskorištenjem pređenog puta u povratnoj vožnjisa položajem garaže van prevoznog puta između terminusa A i B

1.9 Ponavljajući prevozni put sa djelimičnim iskorištenjem pređenog puta u povratnoj vožnji sa položajem garaže na prevoznom putu

Slika 1.7. Položaji garaže u odnosu na liniju. Ponavljajući prevozni put sa djelimičnim iskorištenjem pređenog puta u povratnoj vožnji i položajem garaže

10

2. RADIJALNI PREVOZNI PUT

Slika 2. Radijalni prevozni put

11

3. PRSTENASTI PREVOZNI PUT

Slika 3. Oblici prstenastog prevoznog puta

12

13

4. DISTRIBUTIVNI (SABIRNI) PREVOZNI PUT

Slika 4. Distributivni (sabirni) prevozni put

14

Slika 4.1. Sabirni prevozni put

15

16

5. IZBOR ITINERERA

17

Slika 5. Oblici kružnog itinerera

Slika 5.1. Prikaz organizacije prevoza između četiri punkta

18

19

ZAKLJUČAK

Prevozni put je odabrani i važeći prevozni pravac kretanja vozila pri izvršenju

prevozaizmeđu dva mjesta. Definisanje pravca kretanja vozila neophodno je kada su te

dvije tačke spojenesa dva ili više pravaca i tada prevozni put obavezno propisuje

dispečerska služba i unosi pravackretanja u putni nalog vozila. Odobreni prevozni put

po pravilu mora biti najbrži i najkraći.Za pojam prevozni put u praksi se koriste i

termini itinerer i maršruta. Ustvari, itinerer označava pravac kretanja prevoznog

sredstva na jednoj relaciji, tj. između dvije krajnje tačke.S ciljem postizanja dobre

organizacije prevoza, što podrazumijeva najveću proizvodnost uznajnižu cijenu

prevoza, vrši se izbor najpovoljnijeg prevoznog puta.Za upoređivanje proizvodnosti i

nivoa transportnih troškova pri vršenju transporta koristi semetoda upoređivanja

vrijednosti izmjeritelja eksploatacije koji se postižu na pojedinim vrstama prevoznog

puta. U te svrhe vrši se upoređivanje pređenog puta i izračunavanje

izmjeritelja:koeficijenta iskorištenja pređenog puta - β, koeficijenta nultog pređenog

puta – ω, vremena obrta -T0, broja vožnji-Zλ, broja obrta – Z0, i obima prevoza -Q .Kada

se analiziraju sve moguće kombinacije kretanja vozila u toku prevoznog procesa,

možese konstatovati da se svi prevozni putevi grupišu u četiri grupe:

ponavljajući,

radijalni (zrakasti),

prstenasti,

sabirni ili distributivni, odnosno sabirno-distributivni.

20