prz

eglą

d

14 RAPORT WOJSKO TECHNIKA OBRONNOŚĆ 01/19www.altair.com.pl

Według oficjalnych danych Unii Europejskiej i  Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w  2017 polski eksport uzbrojenia i  wy-posażenia wojskowego zamknął się kwotą 472,2 mln euro. Z kolei import – tylko z krajów UE – prze-kroczył nieco ponad 233 mln euro. Nie jest natomiast znany zakres importu ze Stanów Zjed-noczonych i innych państw. Moż-na jednak przypuszczać, że bi-lans handlu specjalnego był bliski zeru lub ujemny. Na 2017 przypadły bowiem m.in. częścio-we spłaty samolotów VIP, lotni-czych pocisków manewrujących rodziny JASSM czy podwozi do armatohaubic Krab.

Początek 2019 to czas spojrzenia wstecz na różnorakie bilanse eksportu i  importu specjalnego, czyli handlu bronią, amunicją i  sprzętem wojskowym, co według prawa unijnego wymaga specjalnego koncesjono-wania i  specjalnych licencji wywozowych

– teoretycznie gwarantując pełną przejrzy-stość tego rodzaju działań międzynaro-dowych. Stąd wielomiesięczne zbieranie da-nych, ich skrupulatne opracowywanie i  wydawanie w  formie dostępnych pań-stwom członkowskich biuletynów. Musi to trwać, nie można się więc dziwić, że dopiero pod koniec 2018 pojawia się stosowna do-kumentacja sumująca ostatecznie rok 2017, sygnowana przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych.

Od 14 grudnia 2018 dostępne jest w  Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (sygnatura C 453) dwudzieste roczne spra-wozdanie państw wspólnoty bilansujące ich handel specjalny w  2017. Ciekawostką jest to, że cały szereg krajów pozaunijnych przy-jęło kryteria kontrolne UE na tym polu i sto-suje się do wspólnotowych zasad transpa-

rencji unijnej. Są to Albania, Bośnia i  Hercegowina, była Jugosłowiańska Repu-blika Macedonii, Czarnogóra, Gruzja, Islan-dia, Kanada i Norwegia.

Za Bułgarią, Białorusią i SerbiąOpierając się na danych z zasobu Naro-

dów Zjednoczonych i  pierwszych zesta-wieniach unijnych podsumowaliśmy już polski eksport specjalny w 2017 (RAPORT--wto 06/2018 i  07/2018). Przypomnijmy jednak, że wbrew oficjalnemu entuzja-zmowi wyniki nie są imponujące. Za grani-cę wysłaliśmy broń i amunicję oraz sprzęt i  wyposażenie wojskowe o  wartości 472.214.096 euro, czyli ok. 2 mld zł, pod-nosząc nieco poprzeczkę roku 2016 – 382,9 mln euro (najgorzej było w  2013, tylko 336,5 mld euro).

P o l s k i e k s p o r t i   i m p o r t s p e c j a l n y w   2 0 1 7 ( p r a w i e ) r o z l i c z o n yWojciech ŁUCZAK

Największe kwotowo zlecenie eksportowe dotyczące sprzętu wojskowego było w 2017 związa-ne z  dostawami podzespołów dla południowoafrykańskich odmian fińskich transporterów AMW 8x8 o nazwie Badger, które są produkowane przez Denela. Przyniosło ono polskiemu Ro-somakowi ponad 78 mln euro obrotów, choć wymagało importu z Finlandii o wartości ponad 20 mln euro. Pierwsze seryjne Badgery powinny trafić do użytkownika w br.

Zdjęcie: Caracal Rooicat

p r z e g l ą d

RAPORT WOJSKO TECHNIKA OBRONNOŚĆ 01/19 15www.altair.com.pl

Właściwe proporcje uzyskujemy jednak konfrontując te dane z wynikami państw na-szego regionu. W 2017 Bułgaria wyekspedio-wała za granicę sprzęt specjalny o  wartości 1,7 mld euro, Białoruś – ponad 1 mld euro, a Serbia – 865 mln euro. Tym bardziej, że lwią część naszego licencjonowanego eksportu specjalnego tworzy sektor lotniczy – działa-jąc w  wewnętrznej strukturze aerokosmicz-nych megakoncernów. Dostarczone z Polski podzespoły i  komponenty czy nawet całe konstrukcje dopiero one sprzedają finalne-mu odbiorcy. Wystarczy powiedzieć, że w ten sposób sprzęt latający – pozycja ML10 euro-pejskiego Wykazu Uzbrojenia – wywieziony z  Polski w  2017 sumuje kwota 213.026.855 euro, czyli 45% wartości całego wywozu.

Dla porównania: wozy bojowe i ich kom-ponenty (pozycja ML6) to kwota 96,6 mln euro, na co składa się głównie kontrakt sie-mianowickiego Rosomaka. Klasyczne zaś systemy broni i  amunicja wytworzone w kraju – to tylko mała część polskiego eks-portu specjalnego. Broni o  kalibrze mniej-szym od 20 mm i  do 0,5 cala wywieźliśmy (w tym tę z magazynów wojskowych i kolek-cjonerską) za jedynie 5,6 mln euro. Broni o większym kalibrze za 28,1 mln (co prawdo-podobnie w dużej mierze wygenerował eks-port 23-mm armat z ZM Tarnów), zaś amuni-cji za 11, mln euro.

Za AtlantykiemIlustruje to doskonale grudniowy unijny

raport podsumowujący eksport specjalny krajów wspólnoty do USA. Dowiadujemy się, że Polska i  jej podmioty gospodarcze uzyskały w  2017 aż 235 licencji eksporto-wych na wywóz do Stanów Zjednoczonych wyrobów objętych zezwoleniami na sumę 466,7 mln euro, z czego na realną wysyłkę za Atlantyk przypadło 152,6 mln.

Podobnie jak w  poprzednich latach naj-większą porcję stanowiły produkty kategorii ML10, czyli statki powietrzne i ich podzespo-ły. Wnioskowano o 61 takich licencji ekspor-towych, na kwotę niemal 390 mln euro, jed-nak za ocean powędrował z  Polski sprzęt lotniczy o  wartości 146,6 mln. Co ciekawe,

wydano 16 licencji na wywóz do USA z Pol-ski broni strzeleckiej o  kalibrze mniejszym niż 20 mm o wartości aż 38,5 mln euro, ale realnie wywieziono jej jedynie za 928 tys. Przy czym amunicji strzeleckiej wywieźliśmy na ten najbardziej chłonny na tym polu ry-nek za niecałe 50 tys. euro. Aby daleko nie szukać, Łotwa w  tej samej kategorii pobiła nas na głowę wynikiem imponującym – 86,8 mln. Należy sobie jednak zadać pytanie – czy ta liczba nie wskazuje na utworzenie ka-nału reeksportu amunicji z  szeroko pojęte-go Wschodu za Atlantyk, a być może także do mało zasobnych sojuszników USA w róż-nych częściach świata.

W tworzącej cenzurkę prawdziwej nowo-czesności unijnej kategorii ML11, czyli sprzęcie elektronicznym o charakterze mili-tarnym czy komponentach statków ko-smicznych (m.in. WB Group) przyznano 3 li-cencje eksportowe na ogólną kwotę 4,17 mln, z  czego zrealizowano zamówienia o wartości 3,38 mln euro.

Od Wietnamu, po Ukrainę i RPAEksport naszych znakomitych, wysoce za-

awansowanych robotów, wykorzystywa-nych przez siły bezpieczeństwa na całym świecie – dzieło Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów PIAP (między inny-mi 3-generacji robota Gryf ) kryje pozycja ML20A. Czytamy w  zestawieniu roku 2017, że w  tej unijnej kategorii wydano licencje wywozowe na kwotę 736 tys. euro, a  fak-tyczny eksport zamknął się sumą 792 tys., co dla tak specyficznego rynku jest istotną wartością.

Z ciekawostek warto odnotować zareje-strowaną w  raporcie unijnym dostawę z Polski statków powietrznych, bsl lub czę-ści do Wietnamu – jedna licencja o warto-ści 2 mln euro została w całości zrealizowa-na. Przy czym dostarczyliśmy dodatkowo temu krajowi sprzęt obrazowania terenu za prawie milion euro. Kto jest autorem tego sukcesu eksportowego, dość łatwo sobie wyobrazić... W sumie nasz bilans eksporto-

Czołowa dziesiątka importerów uzbrojenia i sprzętu wojskowego z Polski w 2017 według wartości rze-czywiście wykonanego eksportu (dane MSZ)Lp. Państwo wartość eksportu w tys. euro1 Stany Zjednoczone 152.592,12 RPA 78.316,13 Algieria 50.244,14 Bułgaria 29.952,35 Francja 28.123,26 Turcja 24.490,37 Kanada 12.834,48 Wielka Brytania 11.154,59 Hiszpania 9.380,610 Czechy 7.400,0

Sukcesem 2017 było również rozliczenie kontraktu i dostawa żaglowca szkolnego El-Mellah dla marynarki wojennej Algierii, co przełożyło się na ponad 40,6 mln euro

Zdjęcie: Przemysław Gurgurewicz

prz

eglą

d

16 RAPORT WOJSKO TECHNIKA OBRONNOŚĆ 01/19www.altair.com.pl

wy z  Wietnamem zamyka kwota 3,2 mln euro z 4 licencji.

Skromnie wypada podsumowanie na-szych interesów specjalnych z  tradycyjnym odbiorcą – Algierią. Wydano 20 licencji na 78,8 mln, a realnie zrealizowano dostawy za 50,2 mln euro. Ważne jest jednak, z  czego składa się ta kwota: praktycznie z  jednej wielkiej transakcji pozycji ML14, która sy-gnalizuje systemy treningowe, a  kryje po prostu dostawę ostateczną szkolnego ża-

Symulatory z OkęciaIstotnym elementem polskiego, zaawan-

sowanego technologicznie eksportu spe-cjalnego w 2017 były kontrakty zagraniczne działającej na warszawskim Okęciu spółki ETC-PZL Aerospace Industries. W odróżnie-niu od całej gamy eksportujących głównie podzespoły polskich przedsiębiorstw lotni-czych, jest ona m.in. finalnym producentem i  dostawcą dla wojsk lotniczych wielu kra-jów całego świata zaawansowanych symu-latorów katapultowania się i  procedur awaryjnych współczesnych samolotów bo-jowych. W tej specyficznej technologicznej niszy ETC-PZL Aerospace Industries jest jed-nym z wiodących globalnych graczy symu-latorowej superligi. Co ważne, jej rozwiąza-nia i  produkty są dziełem polskiej myśli konstrukcyjnej, choć udziałowcem jest ka-pitał amerykański.

W  2017 dostawy zagraniczne symulato-rów lotniczych – objętych obowiązkowymi procedurami licencyjnymi dla technologii i  produktów o  znaczeniu obronnym – sta-nowiły 13% obrotów ETC-PZL Aerospace Industries. Z Okęcia dostarczono:

- wojskom lotniczym Kataru: symulator katapultowania pilota myśliwca F-15 o  ogólnej wartości 4,34 mln zł, z  czego na 2017 przypadła ostatnia transza – 1,86 mln;

- wojskom lotniczym Indii: symulator ka-tapultowania pilotów myśliwców Jaguar, MiG-29 i Su-30 o ogólnej wartości 8,4 mln zł, z czego w 2017 finalna transza wyniosła 172,2 tys. zł;

- królewskim wojskom lotniczym Malezji: symulator katapultowania pilotów myśliwców MiG-29 i Su-30 o ogólnej wartości 3,94 mln zł, z czego w 2017 ostatnia transza wyniosła 864,7 tys. zł.

W tym samym roku odbiorcom z Unii Europejskiej dostarczono:- dla włoskiej spółki Leonardo, w ramach realizacji dostaw samolotów treningowych Aer-

macchi M-346 do Polski: kompletny system symulacji opuszczania samolotu – ostatnia transza wyniosła 422,5 tys. zł;

- dla niemieckiej spółki symulacyjnej CAE: oprogramowanie do wybranego dla śmigłow-ców SW-4 symulatora lotu – ostatnia transza to 188 tys. zł.

Analizując dane UE można dojść do wniosku, że ok. 20 mln euro mogła przynieść sprzedaż

zestawów artyleryjskich kalibru 23 mm, prawdopodobnie na rynki bliskowschodnie.

W polskiej ofercie w tym zakresie znajdują się m.in. prezentowane ZU-23-2CP z prostym

celownikiem pierścieniowym, przeznaczone do użytku w klimacie tropikalnym suchym

Zdjęcie: ZM Tarnów

Symulatory katapultowania się i  procedur awaryjnych produkowanych w  ETC-PZL, na zlecenie południowokoreańskie, dla samolo-tów rodziny T-50

Zdjęcie: ETC-PZL Aerospace Industries

prz

eglą

d

18 RAPORT WOJSKO TECHNIKA OBRONNOŚĆ 01/19www.altair.com.pl

glowca El Mellah dla floty algierskiej, zaksię-gowaną w końcu w 2017, a nie 2016, jak na-leżało pierwotnie przypuszczać.

Należy przypomnieć, że projektantem okrętu szkolnego jest słynny Zygmunt Cho-reń, Polski Ojciec Współczesnych Żaglowców, zaś budowniczym – Remontowa Shipbuil-ding. Transakcję zaś prowadziła od samego początku spółka Cenzin, samodzielnie inwe-stując w  projekt. Dostawę El-Mellaha sym-bolizuje licencja eksportowa na kwotę 41.053.942 euro, zaś realna suma wywozu zamknęła się w  40.649.575 euro. Wydano także 12 licencji eksportowych na eksport do Algierii w kategorii ML10 (sprzęt latający)na sumę 16,7 mln, ale realna kwota wywozu zamknęła się w 7,9 mln euro.

W miarę znaczącą pozycją był wywóz do Algierii pojazdów naziemnych i ich kompo-nentów za 1,6 mln euro (choć przygotowy-

wano się na 20 mln). Dwie małe licencje na sprzęt kierowania ogniem przyniosły w  9 tys., a jedna na materiały wybuchowe jedy-nie ponad 4 tys. euro.

Ciekawie rysuje się bilans eksportu spe-cjalnego na Ukrainę. Przyznano 50 licencji eksportowych o wartości 53,6 mln euro, ale realnie udało się sprzedać i wywieźć za na-szą wschodnią granice sprzęt wart 6,97 mln. Co dostarczyliśmy Kijowowi w  2017? Naj-więcej wartościowo pojazdów bojowych i  jego komponentów, co z pewnością kryje dostawy podzespołów i reeksport. 11 licen-cji eksportowych na nieco ponad 22 mln euro dało w efekcie 4 mln realnego ekspor-tu. Na podstawie jednej licencji wysłaliśmy na Ukrainę sprzęt do kierowania ogniem za nieco ponad 1 mln euro i  materiały wybu-chowe za 1,22 mln euro. Na te ostatnie przy-znano 6 licencji eksportowych za 3,9 mln.

W pozycjach sygnalizujących broń i amuni-cję znajdują się realne kwoty liczone w trzech setkach tysięcy euro, choć w licen-cjach przygotowywano się do wysyłki o wartości ok. 18 mln. Wnioskowano też o 2 licencje eksportowe w kategorii statki lata-jące i  bezzałogowce, co może sugerować dostawę bsl za skromną kwotę 568 tys. euro, ale brakuje danych o skorzystaniu z tych ze-zwoleń.

Łatwo natomiast rozszyfrować charakter jedynej licencji na wywóz z Polski pojazdów bojowych i ich komponentów do Południo-wej Afryki w  2017. Dostawa zamknęła się kwotą 78.316.116 euro. Zleceniobiorcą i wy-konawcą kontraktu na części i  podzespoły transporterów opancerzonych była spółka Rosomak z  Siemianowic Śląskich. Według nieoficjalnych informacji, polskiemu pod-miotowi udzielono także w  2018 licencji eksportowej dla RPA o podobnej wysokości, ponad 70 mln euro.

Unijny import do PolskiPora wreszcie na spojrzenie na nas sa-

mych, czyli na bilans tego, co służy polskiej obronności, a  zostało zakontraktowane i  sprowadzone do Polski w  2017 z  krajów unijnych i  z  nimi stowarzyszonych (bez USA). W  sumie w  krajach wspólnoty przy-znano 683 licencje eksportowe na wywóz do Polski broni, amunicji, sprzętu wojskowe-go i  materiałów wybuchowych o  łącznej wartości 1, 207 mld euro, ale realny eksport europejski do naszego kraju osiągnął po-ziom 233.961.050 euro.

Za największego krezusa eksportowego Europy na naszym rynku zbrojeniowym na-leży uznać Italię. Włosi otrzymali 27 licencji eksportowych na kwotę 207,4 mln euro, a wwieźli do naszego kraju wyroby o cha-rakterze obronnym za 128,7 mln. Z  zesta-wienia wynika, że największą pozycję sta-nowi ML3 – amunicja i  zapalniki oraz specjalnie zaprojektowane do nich ele-menty składowe.

W  RFN wydano 185 specjalnych licencji eksportowych do Polski o  wartości 81,6 mln euro. Niestety metodologia obli-czeń u  naszych zachodnich sąsiadów nie pozwala na dokładne stwierdzenie, czy w całości z tego skorzystano. Analiza zgło-

W imporcie jednym z poważniejszych kwotowo przedsięwzięć była modernizacja czołgów Leopard 2A4 do wariantu PL. Wartość to szacunkowo kilkadziesiąt mln euro / Zdjęcie: Rheinmetall Landsysteme

Największym przegranym na polskim rynku byli Francuzi, którym nie udało się sfinalizo-wać podpisanego już kontraktu na sprzedaż 50 śmigłowców rodziny Caracal / Zdjęcie: Airbus Helicopters

prz

eglą

d

20 RAPORT WOJSKO TECHNIKA OBRONNOŚĆ 01/19www.altair.com.pl

szeń eksportowych wskazuje jednak na istotne znaczenie kontraktu na moderniza-cję czołgów Leopard 2A4 do odmiany PL. Ponad połowa wartości licencji dotyczyła bowiem wozów bojowych, amunicji i  sys-temów artyleryjskich kalibru ponad 20 mm. Były to liczby bardzo podobne do zgłoszonych rok wcześniej, natomiast w poprzednich latach oscylowały w grani-cach kilkunastu mln euro, co wskazuje na kwotę niezbędną do corocznego sprowa-dzania części zamiennych dla bieżącej eks-ploatacji wozów rodziny Leopard 2.

Największymi przegranymi w  2017 na polskim rynku, jak łatwo zgadnąć, byli Fran-cuzi. Pozytywnie rozpatrzono 55 francu-skich licencji eksportowych na kwotę aż 846 mln euro, ale zre-alizowano dostawy za jedynie 20,8 mln euro. Prawdopodobnie wiązało się to z  wyprzedzają-cym składaniem dokumentów umożliwiających przywiezienie do Polski systemów uzbrojenia śmigłowców i  ich wyposażenia, łącznie z amunicją i układami jej kierowania, choć wiadomo, jak skończył się cały program zaku-pu wiropłatów... W konsekwen-cji Francuzom udało się realnie wyeksportować do polski znacznie mniej niż Czechom, których wwóz do Polski za-mknął się kwotą niemal dokład-nie 28 mln euro. Znacznie niżej

Polski eksport uzbrojenia w 2017 według kategorii Rejestru Uzbrojenia konwencjonalnego ONZ (dane MSZ)Kategoria Kraj importera Liczba Opis produktuCzołgi Czechy 23 T-72 Niemcy 3 Marder, Gepard, Leopard USA 8 T-34, Leopard 1A5Bojowe pojazdy opancerzone Czechy 3 R-3M Senegal 2 OncillaWielkokalibrowe systemy artyleryjskie - - -Samoloty bojowe - - -Śmigłowce szturmowe Senegal 1 Mi-24 Turcja 2 S-70i USA 2 S-70iOkręty wojenne - - -Rakiety i wyrzutnie przenośne plot. Bułgaria 5 9P148 Konkurs Niger 12 B8-M1 i UB-32 Szwecja 50 pociski 122 mm Litwa 80 Grom

tego pułapu znaleźli się Brytyjczycy (120 zezwoleń o wartości 15 mln euro) i Szwedzi z realną sumą 14,5 mln euro.

Ciekawostką jest to, że w wielu krajach kupowaliśmy prochy do produkcji amuni-cji. W Bułgarii za 157.355 euro, w Czechach za 240.547 euro, a  nawet we Francji (80 tys.), w  Hiszpanii (406 tys.) i  Szwecji (1,3 mln). W sumie sami eksportując mate-riały wybuchowe – głównie z  bydgoskie-go Nitro-Chemu, który stał się jednym z li-derów naszego eksportu – kupiliśmy wysokojakościowe prochy amunicyjne za ponad 2,1 mln euro, nie rozwiązując pro-blemu samodzielnego zaopatrzenia w ten typ materiałów.

Bilans handlu specjalnegoZ zestawienia UE wynika, że osiągnęliśmy

dodatnią wartość handlu specjalnego w wy-sokości niemal 240 mln euro. Niestety, o ile dane o polskim eksporcie są pełne, w impor-cie obejmują tylko kraje wspólnoty. Brakuje w nich przede wszystkim głównego gracza, Stanów Zjednoczonych.

Pierwszym elementem, który powinien zostać wzięty pod uwagę to wartość im-portu zza Atlantyku podzespołów lotni-czych do produkcji w Polsce. Jest bowiem oczywiste, że np. do 4 wyeksportowanych w  2017 z  zakładów w  Mielcu śmigłowców S-70i należało wcześniej sprowadzić np. sil-niki czy awionikę. Podobnie jak na płasz-czyźnie pojazdów bojowych i  ich podze-społów – 78 mln euro polskiego eksportu do RPA należy łączyć z importem z Finlan-dii na kwotę 19,2 mln euro.

Po wtóre, nie uwzględniono sum, które wydano na częściowe spłaty samolotów VIP, małych i  średnich. Kontrakt na te pierwsze podpisano jeszcze w  2016, a  drugie już w 2017. Łączna ich wartość to ok. 560 mln euro. Kolejne duże zamówienie dotyczyło lotniczych pocisków manewrujących AGM--158A JASSM, o wartości ok. 220 mln euro. Do tych kwot należy dodać środki na obsłu-gę samolotów F-16, a także na zakup sprzę-tu z innych krajów.

Wśród nich jedno z  czołowych miejsc musi zajmować Republika Korei, która w 2017 dostarczyła m.in. 12 podwozi dla ar-

matohaubic Krab. Wraz z kosz-tami licencji i transferu techno-logii ich wartość można szacować na kilkadziesiąt mln euro. Mimo braku szczegóło-wych danych można więc po-stawić tezę, że bilans polskie-go handlu specjalnego w 2017 był ujemny. Wyłączając zaś produkcję lotniczą spółek wchodzących w  skład zagra-nicznych koncernów, można mówić o  istotnej przewadze importu nad eksportem.

Wojciech ŁUCZAK, współpraca ML

W handlu specjalnym w Polsce specyficzne miejsce zajmują śmigłowce S-70i produkowa-ne w Mielcu. W 2017 do eksportu zaliczono rozliczenie dostaw pary takich wiropłatów do Turcji i kolejnej do Stanów Zjednoczonych (o łącznej wartości rzędu 30-40 mln euro). Z drugiej jednak strony, ich montaż wymagał importu kluczowych i drogich podzespołów

Zdjęcie: PZL w Mielcu

R