Polska w Europie

1

POLSKA W EUROPIE

Opracowali:

Michał Nowak (Ocena polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej)

Szymon Sporysz (Ocena członkostwa Polski w UE z szerokiej perspektywy)

Jakub Tylek (Ocena jakości i satysfakcji z życia w Polsce na tle innych państw UE)

Kamil Wilczewski (Ocena postępów Polski we wdrażaniu strategii Europa 2020)

Dawid Rydzanicz (Ocena przyszłego członkostwa Polski w Unii Gospodarczej i Walutowej)

2

Wstęp

Polska – podstawowe dane statystyczne:

Ludność: ok. 38 mln osób

Powierzchnia całkowita: 312 km2

Stolica: Warszawa

PKB całkowite: 531.8 mld $

PKB per capita: 20.100 $

Bezrobocie: 12%

Inflacja: 4%

Dług publiczny: 56,7% PKB

I. Ocena polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej

Prezydencja w Radzie została przewidziana już w momencie utworzenia Europejskiej

Wspólnoty Węgla i Stali. Polega ona, w uproszczeniu, na przewodniczeniu pracom Rady oraz

jej organów. Należy również wspomnieć, iż często używany termin prezydencja w Unii

Europejskiej nie jest poprawny. Prawidłowe określenie to prezydencja w Radzie lub

prezydencja w Radzie UE. Istotnym jest fakt, że prezydencja nie należy do instytucji

unijnych, ani też do jednostek organizacyjnych. Początkowo okres trwania przewodnictwa

wynosił, na mocy Traktatu Paryskiego, trzy miesiące. Obecnie, zgodnie z postanowieniami

traktatów rzymskich, jest to sześć miesięcy. Najnowsza forma prezydencji została określona

przez Traktat Lizboński – grupa trzech państw przygotowuje, współpracując z Komisją

Europejską, program strategiczny na 1,5 roku. Polska współpracowała w tej kwestii z Danią

oraz Cyprem.1

1.1 Program polskiej prezydencji

Plan polskiej prezydencji składał się z dwóch części : strategicznej oraz operacyjnej.

Pierwsza z nich zakładała działania w trzech obszarach – integracji europejskiej w ramach

1 Zob. http://stosunki.pl/?q=content/podstawy-prawne-prezydencji-w-radzie-ue

3

wzrostu, bezpieczeństwa europejskiego (określane terminem Bezpieczna Europa), otwartości

Unii Europejskiej (Europa korzystająca na otwartości). Część operacyjna odnosiła się do

poszczególnych Rad, m.in. do spraw Ogólnych, Zagranicznych czy też Środowiska. Dążenia

do wzrostu skupiały się na rozwoju rynku wewnętrznego, porozumieniach z krajami trzecimi

oraz zapewnieniu dostatniego życia obywatelom Unii. Planowano reformę Wspólnej Polityki

Rolnej, pogłębienie rynku wewnętrznego, wspieranie MŚP, prace na patentami europejskimi

oraz rozwój kapitału intelektualnego. W ramach Bezpiecznej Europy priorytet uzyskały

działania w kierunku wzmocnienia zarządzania gospodarczego w UE. Za istotne uznano

również kwestie energetyki, bezpieczeństwa żywnościowego, a także siłę oddziaływania Unii

na arenie międzynarodowej. Ostatnia kwestia, otwartość, odnosiła się do współpracy z

krajami Europy Wschodniej, w tym z Rosją. Poruszona została również sprawa negocjacji z

Turcją – wykorzystać miano wszelkie sprzyjające okoliczności.2

1.2. Ocena polskiej prezydencji za granicą

Jak można było się spodziewać, wobec przewodnictwa Polski w Radzie wyrażano

zarówno pozytywne, jak i negatywne opinie. Chwalona za działania na rzecz Partnerstwa

Wschodniego oraz mobilizację do przeciwdziałania kryzysowi, Polska została zganiona za jej

własne podejście do waluty unijnej.

Według francuskiego Le Soir nasi politycy wywiązali się w odpowiedni sposób ze

zobowiązań, które niesie ze sobą prezydencja. Francuska gazeta podkreślała jednak, że

przewodnictwo naszego kraj ucierpiało ze względu na to, iż nie znajduje się w strefie Euro,

tym samym nie mając bezpośredniego wpływu na jej rozwój. Zaznaczono jednak, że minister

Sikorski odniósł się bezpośrednio do sytuacji strefy, wzywając niemiecki rząd do pomocy w

ratowaniu strefy.3

W inny sposób odnieśli się do polskiego kierownictwa Brytyjczycy. Wyspiarski The

Economist umniejszał znacząco prestiż prezydencji w Radzie UE przywołując zaledwie

sześciomiesięczny okres jej trwania oraz postanowienia Traktatu Lizbońskiego. Choć uznania

doczekały się polskie działania w sprawie krajów arabskich oraz wschodnioeuropejskich,

postawa Polski wobec wspólnej waluty i pozycji Polski w UE spotkała się z silną krytyką.

Według The Economist nasz kraj chciałby być zarówno jednym z pełniących najważniejszą

rolę w Unii jak również jednym z największych beneficjentów dotacji. Wytknięto również

2Zob. http://www.mf.gov.pl 3Zob.http://forsal.pl/artykuly/580370,le_soir_polska_prezydencja_cierpiala_poniewaz_nie_zajela_miejsca_przy_stole_strefy_euro.html

4

zablokowanie przez nasz kraj pakietu klimatycznego odnośnie emisji dwutlenku węgla.

Podsumowując ocenę, Brytyjczycy stwierdzili iż nasza prezydencja okzała się zbyt ambitna.4

Dobre oceny zebraliśmy natomiast od Chorwatów, choć niekoniecznie za sprawą

przewodnictwa Radzie. W ich opinii Polska jest krajem, który świecił przykładem w dobie

kryzysu gospodarczego oraz umiejętnie gospodaruje funduszami unijnymi. Zwrócili także

uwagę na polskie wsparcie w sprawia przyłączenia się Chorwacji do UE.5 Pozytywnie

wyrażali się również Włosi, doceniając polskie nawoływania do działań w sprawie wspólnej

waluty.

1.3. Polska prezydencja w kraju

W Polsce odczucia co do prezydencji są pozytywne. Określa się ją jako „udaną”,

„solidną”. Według wiceszefa MSW pokazaliśmy się od dobrej strony organizacyjnej i

kompetencyjnej. Polityk uważa również, iż stworzyliśmy skuteczny mechanizm współpracy

międzyinstytucjonalnej w Unii. Kolejnym z pozytywnych aspektów są skuteczne negocjacje

w sprawie strefy Schengen – jedynie Holandia pozostała na dawnym stanowisku, nie

zgadzając się na rozszerzenie. Podkreślono również skuteczną walkę z narkotykami, pracę

nad systemem azylowym oraz realizację projektu o małym ruchu granicznym na granicy z

Obwodem Kalinigradzkim.6

W tym samym tonie wypowiada się szef Centrum Strategii Europejskiej

DemosEuropa. Z kolei, wytknął on jednak parę niedociagnięć. Choć zgadza się ze sprawnym

działaniem i brakiem poważniejszych skarg na polskie przewodnictwo, zaznacza również, iż

w ciągu owych sześciu miesięcy nie poruszono niektórych istotnych kwestii. W tym wypadku

chodzi o brak umowy stowarzyszeniowej z Ukrainą, nieuzyskanie przez Serbię statusu kraju

kandydującego do UE oraz nie dość odważnie naświetlany problem wzrostu gospodarczego

na forum Unii.7

4 Zob. http://www.economist.com/node/18928668 5 Zob. http://forsal.pl/artykuly/586498,chorwaci_polska_to_gwiazda_w_unii_europejskiej.html 6 Zob. http://serwisy.gazetaprawna.pl/prezydencja/artykuly/580619,wiceszef-msw-o-polskiej-prezydencji-byla-bardzo-udana.html 7Zob.http://wyborcza.pl/prezydencja2011/1,111636,10884120,Swieboda__To_byla_solidna__menedzerska_prezydencja.html

5

II. Ocena członkostwa Polski w UE z szerokiej perspektywy

Polska przystąpiła do Unii Europejskiej 1 maja 2004r. Przystąpienie do Unii

Europejskiej wiązało się z mnóstwem oczekiwań odnośnie polepszenia sytuacji społeczno-

gosp. w Polsce. Ocena efektów członkostwa Polski w UE jest możliwa dzięki prowadzeniu

stałego monitoringu. Precyzyjne określenie wpływu członkostwa na poszczególne segmenty

gospodarki jest jednak nie zawsze możliwe. W dodatku ocena wpływu obecności Polski w

UE w 2010 roku wiąże się z dodatkowymi trudnościami wynikającymi z ogólnoświatowego

kryzysu ekonomicznego, natomiast kraje które w tym czasie osiągnęły znaczny wzrost

gospodarczy (powyżej 3% PKB) czyli Szwecja (6,2%), Słowacja (4,2%), Polska (3,9%),

Niemcy (3,7%), Finlandia (3,7%) stanowią swego rodzaju motor napędzający gospodarkę

europejską.8

Kryzys światowy oraz kiepska sytuacja w strefie euro odbiła się znacząco na

nastrojach panujących w państwach członkowskich UE, natomiast o czym warto wspomnieć,

nie miał on aż tak destruktywnego wpływu na nastroje Polaków jak na pozostałych obywateli

państw członkowskich UE. Pozytywny stosunek Polaków wynika w dużej mierze z naszych

doświadczeń transformacji, które pozwalały przetrwać gorsze kryzysy.

Po 2009 roku gdy miało miejsce apogeum kryzysu nastał okres stopniowego wzrostu

dla państw wychodzących z kryzysu, niestety spora część państw w wyniku kryzysu pogłębiła

się w swoich problemach gospodarczych. Rozbieżności w wynikach państw spowodowały

konsekwencje w dystrybucji wpływów politycznych UE. Zdecydowanymi beneficjentami

kryzysu pod tym względem była Polska, Szwecja oraz Niemcy. Polska dzięki swej postawie

oraz dobrym wynikom gospodarczym została uznana za odpowiedzialnego gracza na arenie

europejskiej.

Członkostwo Polski w UE przyczyniło się również do poprawy stabilności finansowej

naszego kraju, Polska jak i również inne kraje spoza strefy euro uzyskała możliwość

skorzystania z europejskiego mechanizmu pomocy finansowej na wypadek wystąpienia

napięć w bilansie płatniczym. Kolejnym elementem pomocy ze strony UE jest linia „swap”

uzyskana przez NBP co zwiększyło naszą płynność finansową.

8Zob. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tsieb020

6

2.1 Finansowy bilans członkostwa i wykorzystanie środków z funduszy UE

Polska gospodarka w latach 2004-2010 odnotowała 30% wzrost, co wskazuje na

znacznie szybszy wzrost w porównaniu do całej UE. Dla porównania gospodarka UE-27

urosła o 6% (UE-15 o 5%)9. Jedynie Słowacja uzyskała lepszy wynik od Polski (34%). Tak

dobry wynik w latach 2004-2010 na tle naszych europejskich partnerów jest potwierdzeniem

siły oraz konkurencyjności polskiej gospodarki i odzwierciedla wzrost w czasie kryzysu

(gospodarka urosła w 2009 r. o 1,6%, podczas gdy wszystkie pozostałe kraje UE odnotowały

spadek PKB)10 . Wysokie tempo wzrostu gospodarczego w porównaniu do naszych

europejskich partnerów skutkowało zwiększeniem wielkości polskiej gospodarki w

porównaniu do czołowych gospodarek UE. Jednym z najważniejszych czynników wzrostu

gospodarczego Polski w latach 2004-2011 były dotacje oraz transfery z budżetu UE.

Od momentu członkostwa Polski w UE do 28.02.2011 roku transfery wyniosły 49,8 mld

euro. W tym samym okresie Polska wpłaciła do budżetu UE 20,4 mld euro. Dodatnie saldo

przepływów finansowych z UE po siedmiu latach członkostwa ukształtowało się więc na

poziomie 29,5 mld euro.

Tabela 1 – Saldo przepływów finansowych pomiędzy Polską a UE w okresie 1 maja 2004 –

28 luty 2010r. w tyś. EUR

9 Obliczenia na podstawie eurostatu 10Zob.http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tsieb020

PRZEPŁYWY od V.2004 2005 2006 2007 2008 2009 do

28.II.2010 RAZEM

Środki

uzyskane 2 416 344

4 018

055

5 052

162

7 622

763

7 396

372

9 245

406

2 375

064 38 126 167

Zwroty do UE 0 -22 969 -4 046 -45 064 -7 826 -12 787 -58 -92 751

Składka do UE -1 318 980 -2 379

385

-2 522

450

-2 779

298

-3 402

108

-3 233

746 -922 314 -16 658 281

Saldo 1 097 364 1 615

701

2 495

666

4 798

401

3 986

401

5 998

872

1 382

692 21 375 135

% DNB PL - 0,66% 0,92% 1,54% 1,10% 1,95% - -

7

Członkostwo w UE dało możliwość Polsce korzystania ze środków polityki spójności

(fundusze strukturalne i Fundusz Spójności). W okresie 2004-2006 było to około 13,9 mld

euro, natomiast w latach 2007-2013 Polsce przypadnie ok. 67,3 mld euro. Środki te są

przeznaczane na projekty z zakresu infrastruktury transportowej, ochrony środowiska,

wspierania małych i średnich przedsiębiorstw, czy aktywizacji zawodowej osób

bezrobotnych. W tej ostatniej dziedzinie, z samych środków Europejskiego Funduszu

Społecznego, pomoc uzyskało w Polsce ponad 700 tys. Bezrobotnych, ponad 400 tys. z nich

dzięki polityce spójności znalazło zatrudnienie lub otworzyło własną działalność

gospodarczą.

W dodatku Polska jest największym beneficjentem netto jeżeli mowa o wykorzystaniu

środków z budżetu UE na lata 2007-2013.

Otwarcie zachodnioeuropejskich rynków pracy przyczyniło się do zwiększenia

transferów środków prywatnych z zagranicy do Polski. Według szacunków NBP po 1 maja

2004 r. wysokość tych transferów wzrosła dwukrotnie, by pod koniec 2010 r. wynieść w

sumie ok. 28,7 mld euro. W samym 2010 r. emigranci przebywający za granicą powyżej 12

miesięcy oraz ci, którzy wyjechali na krócej dokonali transferów na kwotę 4,2 mld euro. W

okresie od 1 maja 2004 r. do 31 grudnia 2010 r. strumień środków, które trafiły do Polski z

tytułu transferów z budżetu UE oraz prywatnych transferów polskich emigrantów, wyniósł

łącznie 75,8 mld euro (z czego aż 17%, tj. 12 mld €, w samym tylko 2010 r.).

2.2 Wymiana handlowa

W ciągu siedmiu lat członkostwa w UE polski eksport uległ podwojeniu (z poziomu 47,5 mld

euro w 2003 r. do poziomu 117, 4 mld euro w roku 2010). Głównym partnerem handlowym

Polski pozostaje UE, na którą przypada 78,6% polskiego eksportu oraz 58,8% importu.

Wśród 15 najważniejszych odbiorców polskiego eksportu znajduje się aż 12 państw UE, po

stronie importu jest ich 10. W wyniku akcesji Polski do UE udało się zlikwidować ujemne

saldo obrotów handlowych z państwami UE, charakterystyczne dla okresu przedakcesyjnego.

W 2010 r. również odnotowaliśmy dodatnie saldo obrotów z państwami UE - była to

nadwyżka o rekordowej wysokości 15,2 mld euro (dla porównania w 2007 r. wynosiła ona

zaledwie 3 mld euro, a w 2008 - 2,2 mld euro, natomiast w 2009 r., pomimo nienajlepszych

ogólnych wyników osiągniętych w handlu zagranicznym, była ona wysoka i wyniosła 11,75

mld euro). Stało się tak za sprawą silniejszego spadku po stronie importu niż eksportu:

odpowiednio 25,6% i 17,6% w handlu ogółem, z czego w ramach UE odpowiednio 28% i

15%). Spośród najważniejszych partnerów pozaeuropejskich odnotowano nieznaczny wzrost

8

eksportu do USA i Japonii (z poziomu 1,77 mld euro w 2009 r. do 2,1 mld euro w 2010 r.

oraz z 210 mln euro do 340 mln euro odpowiednio), co przy znacznie szybszym tempie

wzrostu importu z tych państw (2,4 i 2,1 mld euro w 2009 w porównaniu z 3,3 i 2,6 mld euro

w roku 2010) zaowocowało pogłębieniem deficytu obrotów handlowych z obydwoma

partnerami (z poziomu 0,7 do 1,1 mld euro w przypadku USA i 1,9 do 2,3 mld euro w

przypadku Japonii). Pogłębieniu uległ także deficyt w handlu z Chinami (z poziomu 8,9 mld

euro w 2009 r. do 11,1 mld euro w 2010 r.).

2.3 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne

Według szacunków Narodowego Banku Polskiego, na koniec 2010 roku,

skumulowana wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce wyniosła 144,6 mld

euro (w 2009 roku wartość BIZ w Polsce wyniosła 129,1 mld euro). W okresie styczeń-

grudzień 2010, napływ do Polski kapitału z tytułu bezpośrednich inwestycji zagranicznych

wyniósł 7,3 mld EUR. Polska pozostaje krajem o dużym zaufaniu inwestorów zagranicznych

o czym świadczyć może awans w rankingu FDI Confidence Index z 22 miejsca w 2007 roku

na pozycję 6 w 2010 roku. Pomimo zwiększającego się poziomu inwestycji w Polsce

płynących spoza Unii, państwa Unii Europejskiej pozostają największym źródłem napływu

BIZ do Polski – ich udział w całości napływu BIZ do Polski utrzymuje się w granicach 80-

90%, co świadczy o kluczowej roli objęcia polskiej gospodarki jednolitymi zasadami

obowiązującymi na rynku wewnętrznym UE. W 2010 roku z kwoty 7,3 mld euro napływu

kapitału zagranicznego 6 mld euro, tj. 82,6 % pochodziło z krajów Unii Europejskiej, reszta -

579 mln euro, tj. 17,4% z pozostałych krajów. Najwięcej środków pochodziło z Luksemburga

(1 941 mln euro), Niemiec (1 663 mln euro) oraz Włoch (1 025 mln euro).

2.4 Rynek pracy, migracja, edukacja

Jednym z efektów światowego kryzysu gospodarczego było pogłębienie się

bezrobocia w Polsce z 11% w 2009 r. do 12,1% w 2010 r11. Jednakże, porównując ten poziom

do ok. 20% bezrobocia w Polsce w 2003 r. należy zauważyć, że nastąpiła znacząca poprawa

na rynku pracy, a tendencja spadkowa utrzymywała się aż do okresu pojawienia się kryzysu.

11

Dane Eurostat różnią się od danych publikowanych w Urzędach Pracy w Polsce z powodu zastosowanej metodyki. Eurostat korzysta z danych zebranych wg metodyki Badań Aktywności Ekonomicznej Ludności, w ramach których średnioroczne bezrobocie w 2010 r. wyniosło 9,6%, podczas gdy wg danych GUS zebranych bezpośrednio z Urzędów Pracy, bezrobocie rejestrowane wyniosło średnio ok. 12,1% w 2010 r. Na koniec roku 2010 bezrobocie rejestrowane w Urzędach Pracy wynosiło 12,3%.

9

Według Eurostatu bezrobocie w Polsce w 2010 r., tak jak w UE-27 wyniosło 9,6%, podczas

gdy w strefie euro bezrobocie sięgnęło poziomu 10%. Niepokój budzi bezrobocie wśród

młodych, które sięgnęło 23,7% w 2010 r., ale problem dotyczy całej UE. W 2010 r. ok. 20

procentowe bezrobocie młodych notuje cała Unia Europejska, a niektóre nowe państwa

członkowskie notują stopy ponad 30%. Wśród nich należy wymienić Litwę (35,1%), Łotwę

(34,5%) i Estonię (32,2%) oraz Słowację (33,6%). Tendencja do wysokiego bezrobocia

wśród młodych nie ogranicza się jedynie do krajów Unii Europejskiej. Przykładowo, w USA

bezrobocie wśród młodych jest również wysokie i sięga 19,7%. Od wejścia Polski do UE

poprawiły się wskaźniki dotyczące zatrudnienia. W pierwszych trzech kwartałach 2010 r.

pracowało przeciętnie ok. 59,2% osób w wieku produkcyjnym, w porównaniu do ok. 51,1%

w pierwszych trzech kwartałach 2003 r. Wśród nowych państw członkowskich najmniej

aktywni zawodowo w pierwszych trzech kwartałach 2010 r. byli Węgrzy, których aktywność

zawodowa od akcesji pogorszyła się (z 56,9% w pierwszych trzech kwartałach 2003 do

55,3%). Najaktywniejsi zawodowo byli Słoweńcy, których sytuacja na rynku pracy poprawiła

się (z 62,3% w pierwszych trzech kwartałach 2003 r. do 66,4% w pierwszych trzech

kwartałach 2010 r.).

III. Ocena jakości i satysfakcji z życia w Polsce na tle innych państw

UE

Od kilku już lat ocena jakości życia staje się ważnym tematem poruszanym na forum

międzynarodowym, czy to ONZ, czy UE. Odkryto bowiem, że wskaźniki ekonomiczne, jak

produkt krajowy brutto nie są wystarczające, aby w pełni ocenić poziom życia mieszkańców

kraju. Pojawiają się głosy sugerujące, że przy kreowaniu polityki publicznej należy skupić się

także na aspektach dotyczących czynników społecznych i ekologicznych, takich jak zdrowie,

poziom edukacji, czy średnia dlugość życia.12 Nie należy oczywiście zapominać o aspekcie

12 Zob. https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:VQjlg-2UAKEJ:www.eurofound.europa.eu/pubdocs/2010/47/pl/1/EF1047PL.pdf+Ocena+jako%C5%9Bci+i+satysfakcji+z+%C5%BCycia+w+Polsce+na+tle+innych+pa%C5%84stw+UE&hl=pl&gl=pl&pid=bl&srcid=ADGEESjSKNlp0aVXRcGxOWC4Ts_bm3sHur1OWYd0sEibLvX2c3YcofpDF2iWQnuh7grrxkW2J1LwJjWbI-XBmI0FQLsTXmhv6VM0M8ImbKo-_ykJQeEVO1MdaIi0pnxbMuAiRWfLHMjm&sig=AHIEtbRpYmWKmbsKRvFCR9P0L1Y2S4KOvg

10

gospodarczym, trzeba sobie jednak uświadomić, że suche, ekonomiczne dane nie dają nam

pełnego obrazu o jakości życia i dobrobycie mieszkańców, czego najlepszym dowodem będą,

nieeuropejskie wprawdzie, ale idealnie nadające się do zobrazowania problemu Chiny, które

pod względem PKB plasują się w czołówce światowej, lecz pod względem życia w

najlepszym wypadku umieszczane są w połowie stawki, w towarzystwie o wiele

biedniejszych państw.

3.1 Wskaźnik rozwoju społecznego (ang. HDI)

Już w 1990 roku pakistański ekonomista Mahbub ul Haq opracował wskaźnik jakości

życia, HDI, który od 1993 roku ONZ wykorzystuje w corocznych raportach dotyczących

rozwoju. Wskaźnik ten obecnie jest najpopularniejszym indeksem na Świecie określającym

jakość życia w poszczególnych państwach, opiera się on na czterech wartościach;

oczekiwanej długości życia, średniej liczbie lat edukacji, odebranej przez 25-letnich i

starszych mieszkańców, wskaźniku alfabetyzacji i dochód narodowy per capita, wyrażony w

USD i liczony według parytetu siły nabywczej.13 W grudniu 2011 roku opublikowano

najnowszy ranking, w którym Polska znalazła się na 39. miejscu, ze 187 sklasyfikowanych,

co dało nam awans o dwie pozycje w porównaniu z rokiem poprzednim i pozwoliło

wyprzedzić Portugalię. W rankingu znaleźliśmy się zaraz za Węgrami i ex aequo z Litwą.

Jednakże porównując ten wynik do innych państw Unii Europejskiej powodów do radości nie

mamy, znajdujemy się w tyle europejskiej stawki, lepiej żyje się choćby Czechom,

Słowakom, a nawet, mimo potężnego kryzysu, Grekom.Spośród pańśtw Unii Europejskiej

najlepiej żyje się Holendrom, Irlandczykom i Niemcom, europejską stawkę zamyka Bułgaria,

Rumunia, Portugalia i na czwartym od końca miejscu, Polska.14

3.2 Indeks jakości życia OECD

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. OECD) skupiająca 34 wysoko

rozwinięte i demokratyczne państwa, w tym i Polskę również prowadzi własna badania

dotyczące jakości życia mieszkańców państw członkowskich. Indeks jakości życia OECD

13 Zob. http://biznes.pwn.pl/haslo/3914492/indeks-rozwoju-spolecznego.html 14 Zob.http://forsal.pl/artykuly/563517,human_development_index_2011_awans_polski_w_rankingu_rozwoju_wyprzedzilismy_portugalie.html

11

ocenia więcej aspektów, niż HDI, twórcy raportu biorą pod uwagę warunki mieszkaniowe,

dochody, warunki zatrudnienia, środowisko naturalne, zaangażowanie obywateli w życie

publiczne, naukę i edukację, opiekę zdrowotną, poziom zadowolenia z życia, bezpieczeństwo,

oraz równowagę między życiem zawodowym i prywatnym.15 Według najnowszych danych

organizacji jesteśmy na 27. miejscu, między Słowacją, a Grecją. Z państw Unii Europejskiej

wyprzedzamy, poza Grecją także Portugalię, Węgry i Estonię. Na szczycie rankingu, spośród

państw należących do UE znalazły się Szwecja, Dania i Holandia. Autorzy chwalą nas za

poziom edukacji i bezpieczeństwa. Na drugim biegunie są dochody, opieka zdrowotna i

poziom satysfakcji z życia.16

Podsumowanie przedstawionych powyżej danych nie napawa optymizmem, Polacy

nie czują się szczęśliwi i bogaci, mimo, że wskaźniki ekonomiczne w ostatnich latach są

bardzo dobre. Dużo nam jeszcze brakuje do poziomu życia Zachodnich Europejczyków, nie

wspominając już o Skandynawach.

IV. Ocena postępów Polski we wdrażaniu strategii Europa 2020

„Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju

sprzyjającego wyłączeniu społecznemu” – jest to dokładna nazwa długookresowej strategii

rozwoju Unii Europejskiej przyjętej na lata 2010-2020. Dokument ten zatwierdzony został

przez Radę Europejską w czerwcu 2010r. Jest swego rodzaju następcą i kontynuacją wizji

rozwoju nakreślonej przez Strategię Lizbońską, która była realizowana przez państwa

członkowskie UE w latach 2010-2020. Ponadto jest ona również próbą odpowiedzi na liczne

słabości gospodarek krajów UE, które ujawniły się przede wszystkim w dobie

ogólnoświatowego kryzysu ekonomicznego zapoczątkowanego w 2008r. Można również

powiedzieć, że „Europa 2020” to także swego rodzaju odpowiedź na stale rosnące globalne

wyzwania. Zaliczyć można do nich przede wszystkim rosnącą konkurencję ze strony

gospodarek Stanów Zjednoczonych oraz Indii i Chin, zmiany klimatu, stopniowo topniejące

15 Zob. http://www.biztok.pl/Jak-wyglada-jakosc-zycia-wPolsce-a4220 16 Zob. http://www.oecdbetterlifeindex.org/

12

zasoby surowców naturalnych oraz szczególnie istotny dla Europy proces starzenia się

społeczeństwa a co za tym idzie zagrożenia dla obecnie funkcjonującego modelu socjalnego17.

Aby możliwa była ocena postępów w realizacji „Europa 2020” określonych zostało

pięć głównych celów dla całej Unii Europejskiej. Obrazują one w jakim stanie powinna

znaleźć się gospodarka UE w 2020r. Należą do nich:

• „cel 1: osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75% wśród kobiet i mężczyzn

w wieku 20-64 lata,

• cel 2: poprawa warunków działalności badawczo-rozwojowej, w szczególności z

myślą o tym, aby łączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w tym sektorze

osiągnął 3% PKB,

• cel 3: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z

1990r., zwiększenie o 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii,

dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 20%,

• cel 4: podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie odsetka

osób zbyt wcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz zwiększenie do co

najmniej 40% odsetka osób w wieku 30-34 lata mających wykształcenie wyższe,

• cel 5: wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza przez ograniczanie ubóstwa osób

o co najmniej 20 milionów obywateli UE”18.

Wymienione wcześniej cele przekładane są na cele krajowe, tak aby każde państwo

mogło kontrolować swoje postępy w ich realizacji. To w jaki sposób przekładają się na cele

dla Polski zanalizowane jest poniżej.

17 Zob. „Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu”, Ministerstwo Gospodarki, 3 marca 2010r. s. 3-4. 18 Tamże, s. 4.

4.1 Cel krajowy 1: osiągnię ź

wśród kobiet i mężczyzn w wieku 20

źródło: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_poland_pl.pdf

Zdaniem KE cel krajowy, który założ

jednak jak najbardziej osią

przedstawionych jej przez KE.

szkoleń i uczenia się przez całe ż

na celu szerszy dostęp do zawodów regulowanych)

zwiększenia wysiłków mających na celu zmniejszenie

zacieśnienia współpracy mię ę ż

uruchamiane są mechanizmy mają

naukowym i przemysłowym

zakrojone wysiłki mające na celu rozwią ą

w tym wprowadzenie zachęt dla

rynku pracy. Aby wspomóc realizację ęś ę

zalecenia KE mówiącego o stworzeniu

dziećmi (Polska ma jeden z najniż ź ą

w wieku przedszkolnym w całej Europie), dzię ź

zatrudnienia kobiet. Dotychczasowe zadania w tym zakresie wydają ę ć

niewystarczające. Co więcej ś

przedszkolnym zostały jeszcze

19 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/swd2012_poland_pl.pdfhttp://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/csr2012_poland_pl.pdf

64,9 64,6 64,8

60

62

64

66

68

70

72

2009 2010 2011

Ścieżka dojśzatrudnienia osób w wielku 20

ągnięcie wskaźnika zatrudnienia dla Polski na poziomie 71%

ś ężczyzn w wieku 20-64 lata.

http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_poland_pl.pdf, s.11

Zdaniem KE cel krajowy, który założyła sobie Polska jest bardzo ambitny, niemniej

jednak jak najbardziej osiągalny. Polska częściowo zastosowała się ń

przedstawionych jej przez KE. Wprowadzony został szereg reform w dziedzinie kształcenia,

przez całe życie (np. reforma szkolnictwa wyższego czy reforma mają

ęp do zawodów regulowanych). Istnieje jednak dalsza potrzeba

ących na celu zmniejszenie niedopasowania umieję ś ż

między przedsiębiorstwami i uczelniami wyż

ą mechanizmy mające na celu stymulowanie współpracy mię ś

naukowym i przemysłowym. Należy jednak zwiększyć ich skalę oraz podjąć

ące na celu rozwiązanie utrzymujących się problemów strukturalnych

ęt dla przedsiębiorstw do prowadzenia innowacyjnych

rynku pracy. Aby wspomóc realizację tego celu częściowo dostosowano się

ącego o stworzeniu dodatkowych miejsc w placówkach opieki nad

(Polska ma jeden z najniższych wskaźników obrazujących poziom skolaryzacji dziec

w wieku przedszkolnym w całej Europie), dzięki czemu wzrostowi ulec powinien wskaź

zatrudnienia kobiet. Dotychczasowe zadania w tym zakresie wydają ę ć

ą ęcej środki przeznaczone na placówki opieki nad dzieć

jeszcze obniżone w ustawie budżetowej przyjętej na 2012

http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/swd2012_poland_pl.pdf s. 25 oraz http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/csr2012_poland_pl.pdf s. 4.

64,8 65,4 65,9 66,5 67,1 67,9 68,6 69,4 70,2

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 20182019

Ś żka dojścia do realizacji celu krajowego w kwestii zatrudnienia osób w wielku 20-64 (w procentach )

13

ą ę źnika zatrudnienia dla Polski na poziomie 71%

, s.11

żyła sobie Polska jest bardzo ambitny, niemniej

zastosowała się do zaleceń

reform w dziedzinie kształcenia,

ższego czy reforma mająca

jednak dalsza potrzeba

niedopasowania umiejętności, a także

ę ębiorstwami i uczelniami wyższymi. Stopniowo

współpracy między środowiskiem

ż ę ć ę oraz podjąć szerzej

ę problemów strukturalnych,

ębiorstw do prowadzenia innowacyjnych działań na

ę ęściowo dostosowano się do kolejnego

dodatkowych miejsc w placówkach opieki nad

ż ź ących poziom skolaryzacji dzieci

ęki czemu wzrostowi ulec powinien wskaźnik

zatrudnienia kobiet. Dotychczasowe zadania w tym zakresie wydają się być jednak

placówki opieki nad dziećmi w wieku

ż ętej na 2012r19.

70,2 71

2019 cel na 2020

Ś ż ścia do realizacji celu krajowego w kwestii

4.2 Cel krajowy 2: poprawa warunków działalnoś

szczególności z myślą o tym, aby łą

tym sektorze osiągnął 1,7 % PKB

źródło: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_poland_pl.pdf

Znajdujący się powyżej wykres przedstawia ś ż ę ś

zakresie inwestycji w sektor B+R. Zgodnie z raportem Komisji Europejskiej Polska

jak Litwa, Łotwa, Bułgaria i Rumunia znajduje się ś ą

znaczący podnieść tempo inwestycji w tym sektorze jeż ą ą ąć ż

(w przypadku Polski jest to 1,7% PKB). Jako główny powód takiej sytuacji

to, że założenia przez te państwa podję ż ź ę

pod uwagę ich przeszłość oraz poziom bazowy na jakim znajdował się

więcej struktura gospodarki w Polsce i innych wymienionyc

inwestycji w sektor B+R. Aby sytuacja ta uległa zmianie potrzebne są ą

strukturalne co dodatkowo spowalnia wzrost tych inwestycji. W celu realizacji celu

nakreślonego przez „Europa 2020” do ż

za zadania ułatwić prowadzenie polityki naukowej, naukowo

państwa, dostosowanej do europejskich i

że w Polsce, podobnie jak w innych krajach, które przys

sektor B+R pochodzą w wię ś ś ą

wykorzystywane niż inwestycje ze ś ą

jedną z głównych przyczyn tak powolnego wzrostu w

20 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/12_research__development.pdf

0,74 0,8 0,83

0

0,5

1

1,5

2

2011 2012 2013

Ścieżka dojścia do celu krajowego w zakresie wydatków na

4.2 Cel krajowy 2: poprawa warunków działalności badawczo-rozwojowej w Polsce, w

ś ś ą o tym, aby łączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w

ą ął 1,7 % PKB

http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_poland_pl.pdf

ą ę powyżej wykres przedstawia ścieżkę dojścia do celu krajowego w

zakresie inwestycji w sektor B+R. Zgodnie z raportem Komisji Europejskiej Polska

jak Litwa, Łotwa, Bułgaria i Rumunia znajduje się wśród krajów, które muszą

ą ść tempo inwestycji w tym sektorze jeżeli chcą osiągnąć założ

(w przypadku Polski jest to 1,7% PKB). Jako główny powód takiej sytuacji

ż ż ństwa podjęte były bardzo ambitne, szczególnie jeż ź ę

ę ść oraz poziom bazowy na jakim znajdował się u nich ten sektor. Co

ęcej struktura gospodarki w Polsce i innych wymienionych krajach jest niekorzystna dla

inwestycji w sektor B+R. Aby sytuacja ta uległa zmianie potrzebne są ą


ślonego przez „Europa 2020” do życia powołany został Krajowy Program Badań ą

ć prowadzenie polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej

stwa, dostosowanej do europejskich i światowych standardów. Trzeba jednak zauważ ć

że w Polsce, podobnie jak w innych krajach, które przystąpiły do UE po 2004r. inwestycje w

ą w większości ze środków publicznych, które są mniej efektywnie

ż inwestycje ze środków pochodzących od prywatnych inwestorów. Jest to

ą z głównych przyczyn tak powolnego wzrostu wskaźnika w tym sektorze

http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/12_research__development.pdf s.2-3.

0,86 0,93 1,07 1,21 1,331,57

2014 2015 2016 2017 2018 2019

Ś ż ścia do celu krajowego w zakresie wydatków na B+R (% PKB)

14

rozwojowej w Polsce, w

ś ś ą ączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w

ą ę ż ś ż ę ścia do celu krajowego w

zakresie inwestycji w sektor B+R. Zgodnie z raportem Komisji Europejskiej Polska podobnie

ę śród krajów, które muszą w sposób

ą ść ż ą ą ąć założony sobie cel

(w przypadku Polski jest to 1,7% PKB). Jako główny powód takiej sytuacji wymienione jest

ż ż ń ęte były bardzo ambitne, szczególnie jeżeli weźmie się

ę ść ę u nich ten sektor. Co

h krajach jest niekorzystna dla

inwestycji w sektor B+R. Aby sytuacja ta uległa zmianie potrzebne są ciągłe zmiany


Krajowy Program Badań mający

technicznej i innowacyjnej

wiatowych standardów. Trzeba jednak zauważyć,

ąpiły do UE po 2004r. inwestycje w

ą ę ś środków publicznych, które są mniej efektywnie

ż ś ących od prywatnych inwestorów. Jest to

źnika w tym sektorze20.

1,7

cel na 2020

Ś ż ścia do celu krajowego w zakresie wydatków na

15

4.3 Cel krajowy 3: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 14% w stosunku do

poziomu z 1990r., zwiększenie do 15,48% udziału energii odnawialnej w ogólnym

zużyciu energii, dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 14%

Zgodnie z danymi Eurostatu, Polsce w chwili obecnej udało się ograniczyć emisję

gazów cieplarnianych do atmosfery o 17% w porównaniu z rokiem 1990. Oznacza to, że cel

krajowy ze strategii „Europa 2020” został osiągnięty, a nawet przekroczył założenia. Obecnie

podejmowane są dalsze inicjatywy mające na celu jeszcze większe obniżenie poziomu

zanieczyszczeń uwalnianych do atmosfery. Według raportu przygotowanego przez IBS nasz

kraj posiada możliwości pozwalające mu osiągnąć wynik na poziomie -53% w stosunku do

roku 199021.

Inaczej wygląda sytuacja w kwestii zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł

odnawialnych. W chwili obecnej ze źródeł odnawialnych pozyskiwane jest około 9% ogółu

energii. Zdaniem KE nasz kraj ma w tej dziedzinie pewne opóźnienia a spowodowane jest to

głównie tym, że opóźnione jest wdrażanie ustawodawstwa UE (np. ustawa o źródłach

odnawialnych mająca olbrzymie znaczenie dla tego sektora wejdzie w życie najwcześniej w

2013r.), jak również toczące się postępowania w sprawie naruszenia przepisów. Poza tym,

pamiętać trzeba, iż nasza gospodarka jest w ponad 90% uzależniona od elektrowni

węglowych, a przejście na odnawialne źródła energii wymaga zmian strukturalnych i

niemałych nakładów pieniężnych. W podobny sposób wygląda kwestia zwiększenia

efektywności energetycznej naszego kraju. Pomimo tego, że wskaźnik ten stale rośnie, to jego

tempo może okazać się za niskie aby osiągnąć w 2020r. założony cel. Wpływ na to ma przede

wszystkim, tak jak wyżej, opóźnione ustawodawstwo UE22.

21 Zob. http://www.wwfpl.panda.org/?8240/Polska-moze-obnizyc-emisje-o-53-procent&desktop=1 22 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/csr2012_poland_pl.pdf s.5.

4.4 Cel krajowy 4: podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie

odsetka osób zbyt wcześnie koń ą ę ż ę

najmniej 45% odsetka osób w wieku 30

źródło: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=t2020_40

Analizując cel jakim jest zmniejszenie odsetka osób koń ą ś

edukację, warto zaznaczyć, że Polska już ę ś

wskaźnik ten nie przekracza 10%. Nie oznacza to jednak, ż ń ą

jakiejkolwiek działalności mają ę ż

„Europa 2020” przełożonymi na cele krajowe, ilość

kończących swoją edukację ulegać ę ą ąć

4,5%23.


23 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/21_early_school_leaving.pdf s. 3.

5,4

33,5

44,5

55,5

6

2010

Odsetek osób koń ą ś ę(jako procent osób koń ą ę

35,3

0

10

20

30

40

50

2010

Osoby w wieku 30

Cel krajowy 4: podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie

śnie kończących naukę do poniżej 10% oraz zwię

najmniej 45% odsetka osób w wieku 30-34 lata posiadających wykształcenie wyż

ttp://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=t2020_40

ąc cel jakim jest zmniejszenie odsetka osób kończących przedwcześ

ę ć, że Polska już na starcie znajduje się wśród siedmiu

źnik ten nie przekracza 10%. Nie oznacza to jednak, że państwa te zaprzestaną

ści mającej na celu jego poprawę. Zgodnie bowiem z założ

żonymi na cele krajowe, ilość osób w wieku 18-24 lata

ń ą ą ę ulegać będzie dalszej redukcji by w 2020 roku osią ąć


Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/21_early_school_leaving.pdf s. 3.

5,6

4,5

2011 cel na 2020

Odsetek osób kończący przedwcześnie edukację(jako procent osób kończących edukację)

36,945

2011 cel na 2020

Osoby w wieku 30-34 lat posiadające wyższe wykształcenie (w procentach)

16

Cel krajowy 4: podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie

ś ń ą ę żej 10% oraz zwiększenie do co

ących wykształcenie wyższe

ttp://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=t2020_40

ą ń ących przedwcześnie

ę ć ż ż ę śród siedmiu krajów gdzie

ź ż ństwa te zaprzestaną

ś ą ę. Zgodnie bowiem z założeniami

24 lata przedwcześnie

ń ą ą ę ć ędzie dalszej redukcji by w 2020 roku osiągnąć poziom


cel na 2020

ń ą śnie edukację

cel na 2020

17

Nieco inaczej wygląda sytuacja w ramach realizacji celu mówiącego o tym, że co

najmniej 40% osób w wieku 30-34 lata będzie posiadało wyższe wykształcenie. W raku 2010

wskaźnik ten w Polsce wyniósł 35,3%. Dzięki reformom przede wszystkim szkolnictwa

wyższego wartość ta ma stale rosnąć, tak aby w 2020r. osiągnąć docelowy cel krajowy

wynoszący 45%. Warto przy tym zauważyć, że Polska znajduje się wśród państw, które swój

cel krajowy ustanowiły na poziomie stosunkowo wysokim24.

4.5 Cel krajowy 5: wspieranie włączenia społecznego oraz ograniczanie ubóstwa pośród

1,5 mln Polaków.

Działania na rzecz ograniczenia skali ubóstwa i wykluczenia społecznego koncentrują

się w znacznej mierze na zwiększaniu szans na zatrudnienie osób defaworyzowanych na

rynku pracy (osoby młode, o niskim poziomie wykształcenia, o złym stanie zdrowia,

niepełnosprawne, osoby migrujące). Spowodowane jest to tym, że osoby i rodziny dotknięte

bezrobociem i biernością są najbardziej narażone na ryzyko ubóstwa i wykluczenia

społecznego. Państwo polskie nie dysponuje obecnie efektywnymi instrumentami np. z

zakresu zabezpieczenia społecznego, które są w stanie w zdecydowany sposób rozwiązywać

kwestie wykluczenia społecznego. Niezbędne jest kontynuowanie działań na rzecz

zwiększenia wykorzystania zatrudnienia socjalnego oraz rozwoju sektora ekonomii

społecznej, które umożliwi ą rozbudowę instrumentów zapewniających osobom

wykluczonym dostęp do usług społecznych oraz pozwalających na powrót na rynek pracy.

Dalszej modernizacji wymaga także zakres oraz jakość usług oferowanych przez system

pomocy społecznej. Ważnym środkiem dojścia do celu krajowego mówiącego o zmniejszeniu

wykluczenia społecznego i ubóstwa jest ukończenie prac w wejście w życie w czerwcu 2011r.

ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Przewidziana w niej aktywna

profilaktyka – wczesna praca z rodziną zagrożoną wykluczeniem, jak i położenie dużego

nacisku na prawidłowy proces usamodzielniania wychowanków pieczy zastępczej powinny

skutkować ograniczeniem liczby osób zagrożonych wykluczeniem społecznym25.

24 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/20_tertiary_education.pdf s. 3. 25 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nrp/nrp_poland_pl.pdf s.45-46.

18

V. Ocena przyszłego członkostwa Polski w Unii Gospodarczej i Walutowej

5.1 Koszty i zagrożenia wynikające z wejścia Polski do strefy euro.

Przystąpienie Polski do strefy euro oznacza zastąpienie złotego wspólną europejską

walutą. Jest to równoznaczne z utratą niezależności w zakresie polityki stopy procentowej

oraz rezygnacją ze stabilizującej funkcji płynnego kursu walutowego. Jeśli kurs jest płynny,

jak obecnie w Polsce, bank centralny ma znaczną autonomię w ustalaniu swoich stóp

procentowych. Możliwość prowadzenia polityki niezależnej stopy procentowej pozwala

władzom monetarnym koncentrować się na krajowych przesłankach polityki pieniężnej.

Płynny kurs walutowy, w odróżnieniu od kursu sztywnego, pozwala łagodzić wahania

produkcji i zatrudnienia, w szczególności w sytuacji wstrząsów w popycie zewnętrznym oraz

zmian relacji cen handlu zagranicznego. Przystąpienie do strefy euro rodzi więc pytanie, czy

po przekazaniu do EBC kompetencji w zakresie kształtowania polityki stopy procentowej

wspólna dla strefy euro polityka pieniężna będzie dla polskiej gospodarki właściwa.26

Po przystąpieniu do wspólnego obszaru walutowego istnieje możliwość wystąpienia

szoków asymetrycznych, czyli takich, które wywierają zróżnicowany wpływ na gospodarki

Polski i strefy euro. Do łagodzenia ich negatywnych skutków mogą zostać wykorzystane,

obok polityki fiskalnej, regulacje poziomu płac realnych oraz swobodny przepływ siły

roboczej.27 Niestety polski rynek pracy nie stanowi obecnie w pełni efektywnego

mechanizmu łagodzącego. Niepokojąca jest zwłaszcza niska elastyczność płac realnych. Jest

to m.in. efektem systemu negocjacji płacowych. Do mankamentów naszego rynku pracy

można zaliczyć również wysoki wskaźnik ochrony zatrudnienia, przy niskiej jakości kapitału

ludzkiego, w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej. W tej sytuacji rezygnacja z

własnej waluty i niezależności polityki pieniężnej w przypadku pojawienia się wstrząsów

asymetrycznych rodzi ryzyko wzrostu wahań produkcji, zatrudnienia oraz konsumpcji

dochodów gospodarstw domowych.28 Do ograniczenia tego ryzyka konieczna jest reforma

rynku pracy, przyczyniająca się do zwiększenia elastyczności kształtowania wynagrodzeń i

innych warunków zatrudnienia w przedsiębiorstwach.

26

Strategia przystąpienia Polski do strefy euro – załącznik do stanowiska Rady Przedsiębiorczości RP, 2006 r., www.radaprzedsiebiorczosci.pl 27 Zob. M. Wajda – Lichy, M. A. Dąbrowski, dz. cyt., s. 41. 28Zob. J. Borowski (red.), Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy euro, Warszawa 2004, s. 5-6

19

Kosztów przyjęcia przez Polskę euro nie można rozpatrywać wyłącznie z perspektywy

członkostwa naszego kraju w unii walutowej. Należy wziąć pod uwagę również koszty, jakie

zostaną poniesione w okresie dostosowawczym. Skutki realizowanej przez państwo polityki

ograniczania inflacji, radykalnego ograniczania wydatków budżetowych oraz redukcji długu

publicznego najdotkliwiej odczują obywatele.

Kolejne wyzwanie wiąże się z uczestnictwem Polski w systemie kursowym ERM II.

Spełnienie kryterium kursowego wymaga prowadzenia polityki makroekonomicznej, która

będzie sprzyjała ograniczaniu wahań kursowych i nie będzie wywoływać napięć na rynku

walutowym. Polski rynek jest bardzo płynny – rząd sprzedaj coraz więcej obligacji, zaś

relacja kapitału portfelowego do PKB należy do najwyższych na świecie, bo złoty traktowany

jest jako waluta rezerwowa w regionie. Stąd duże wahania kursu złoty – euro. W sytuacji

zawirowań na rynkach walutowych wymagałoby to częstych interwencji NBP i jest całkiem

prawdopodobne, że Polska pozbyłaby się w ten sposób swoich rezerw walutowych. Obecnie

70 mld euro jest niezbyt wielką kwotą jak na rozmiary operacji stabilizowania kursu złotego

przez dwa lata.29

Dla spełnienia kryterium kursowego niezwykle ważne jest również ustalenie parytetu

centralnego na poziomie postrzeganym przez rynek finansowy jako możliwy do utrzymania.

Z makroekonomicznego punktu widzenia realizacja powyższego zadania oznacza wybór

kursu zbliżonego do kursu długookresowej równowagi. Zbyt słaby kurs parytetowy będzie

oznaczał wzrost presji inflacyjnej, co może podważyć wiarygodność chęci integracji

monetarnej. Kurs zbyt silny może doprowadzić do spadku konkurencyjności eksportu,

wzrostu importu, nadmiernego wzrostu deficytu w rachunku obrotów bieżących i stać się

pośrednią przyczyną wystąpienia ataków spekulacyjnych. Ustalenie ostatecznego kursu

wymiany złotego na euro na przewartościowanym poziomie pociągałaby za sobą konieczność

dostosowania kursu realnego poprzez relatywny spadek płac i cen. W rezultacie nastąpiłoby

obniżenie aktywności gospodarczej, wzrost bezrobocia oraz spadek zysków przedsiębiorstw.

W warunkach znacznego przewartościowania kursu powrót do stanu równowagi mógłby

trwać nawet kilkanaście lat, jak w przypadku byłej NRD30.

Istotnymi kosztami są również te o charakterze technicznym związane z koniecznością

wymiany i modernizacji urządzeń elektronicznych celem ich dostosowania do rozliczeń we

wspólnej walucie. W okresie przejściowym, kiedy obowiązuje zarówno waluta narodowa, jak

29Zob. Krystyna Doliniak, „Euro coraz dalej”, Forbes, 04/2011, s.24-25 30 Strategia przystąpienia Polski do strefy euro – załącznik do stanowiska Rady Przedsiębiorczości RP, 2006 r., www.radaprzedsiebiorczosci.pl

20

i euro, trudności związane z prowadzeniem „podwójnej” rachunkowości są szczególnie duże.

Należy także zauważyć, że wymiernym kosztem, ponoszonym bezpośrednio w związku z

zamianą pieniądza narodowego na euro jest organizowanie szkoleń dla pracowników.31

5.2 Korzyści i szanse wynikające z uczestnictwa w Unii Gospodarczej i walutowej.

Przystąpienie do strefy euro pociąga za sobą szereg korzyści. Do najbardziej oczywistych

korzyści należy eliminacja kosztów transakcji związanych z wymianą złotego na euro. Koszty te

można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej z nich należą bezpośrednie koszty finansowe. Mają

one formę marży między kursem kupna i sprzedaży obcej waluty, opłat towarzyszących

operacjom wymiany oraz kosztów zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym. Druga grupa

obejmuje koszty administracyjne ponoszone przez podmioty gospodarcze w wyniku

zaangażowania środków w działalność związaną z prowadzeniem operacji walutowych. Są to

koszty zarządzania ryzykiem kursowym, dodatkowe nakłady na sprawozdawczość finansową oraz

koszty alternatywne z tytułu mniejszej efektywności zarządzania środkami pieniężnymi

rozproszonymi na rożnych rachunkach bankowych oraz dłuższego czasu trwania transferów walut

obcych32.

Drugą bardzo istotną korzyścią wynikającą z przystąpienia do unii walutowej jest

eliminacja ryzyka kursowego oraz redukcja krajowych stóp procentowych. Ryzyko kursowe

wynika z możliwości wystąpienia nieoczekiwanych zmian kursu walutowego, prowadzących do

spadku wartości aktywów lub wzrostu wartości zobowiązań, wyrażonej w walucie krajowej, w

stosunku do jej oczekiwanego poziomu.33 Ryzyko kursowe przynosi negatywne skutki dla

wzrostu gospodarczego. Zwiększa koszt kapitału, utrudnia planowanie inwestycyjne oraz

optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów. Eliminacja ryzyka kursowego poprawia warunki

prowadzenia działalności gospodarczej, uruchamiając procesy dostosowawcze w sferze handlu

oraz inwestycji zagranicznych i krajowych. Po pierwsze, eliminacja wahań kursowych obniża

niepewność eksporterów i importerów, co do przyszłego poziomu kosztów i przychodów, co

sprzyja rozwojowi wymiany handlowej. Po drugie, stabilny kurs walutowy ogranicza związane z

danym krajem ryzyko inwestycyjne, sprzyjając napływowi bezpośrednich inwestycji

zagranicznych. W porównaniu z inwestycjami krajowymi, inwestycje zagraniczne w większym

31 M. Wajda – Lichy, M. A. Dąbrowski, dz. cyt., rozdz. 3.4 32 Raport na temat pełnego uczestnictwa RP w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Zespół analityków NBP, Warszawa 2009, s.92-93 33 Tamże

21

stopniu stymulują napływ do kraju najnowszych technologii.34 Po trzecie, rezygnacja z własnej

waluty przyczynia się do spadku krajowych stop procentowych ze względu na eliminację zawartej

w nich premii za ryzyko kursowe. Tym samym maleje koszt kapitału, co prowadzi do wzrostu

inwestycji krajowych. Stabilny kurs walutowy odgrywa ponadto ważną rolę w stabilizowaniu

ogólnego poziomu cen, prowadząc do zwiększenia trafności podejmowanych decyzji

inwestycyjnych oraz bardziej efektywnej alokacji kapitału. Przystąpienie do strefy euro i

związana z nim eliminacja ryzyka kursowego znacznie zmieniają warunki funkcjonowania

podmiotów gospodarczych uczestniczących w handlu międzynarodowym. Eliminacja wahań

kursowych ogranicza niepewność związaną z kształtowaniem się przyszłych zysków eksporterów

i importerów, w związku, z czym powinna prowadzić do ożywienia wymiany handlowej.35

Do korzyści możemy również zaliczyć efekt transparencji, który polega na łatwym

porównywaniu cen wyrażonych we wspólnej walucie. Przejrzystość cen na obszarze liczącym

ponad 310 mln mieszkańców sprawia, że wzrasta poziom konkurencji, co w skali całego

obszaru stanowi bodziec do poprawy produktywności.36

Podsumowując, przyłączenie się Polski do systemu wspólnego europejskiego

pieniądza może być dla kraju źródłem wielu ważnych korzyści gospodarczych. Jednocześnie

proces integracji monetarnej niesie ze sobą koszty i zagrożenia. Jeżeli wziąć pod uwagę

kryteria konwergencji, które każdy kandydujący kraj musi spełnić, to w kwietniu 2010 r.

Polska spełniała dwa z czterech, mianowicie kryterium stabilności cen oraz kryterium stóp

procentowych. Cały czas poza naszym „zasięgiem” pozostaje kryterium fiskalne, ze względu

na to, że Polska jest objęta procedurą nadmiernego deficytu. Poza tym nie uczestniczymy w

mechanizmie ERM2, czyli nie spełniamy kryterium walutowego.37 Jako, że Unia Europejska

nie narzuca konkretnych terminów wejścia do „Eurolandu”, pojawia się coraz więcej głosów,

że nasz kraj wcale nie powinien się śpieszyć. Ze strony rządzących padały już różne daty - rok

2009, 2011, 2012, lecz w marcu tego roku ogłoszono, że w przygotowywanym obecnie

Narodowym Planie Wprowadzenia Euro w Polsce nie będzie żadnej daty. Może tak i lepiej,

ponieważ strefa euro przeżywa teraz kłopoty, o których jeszcze kilka lat temu nikomu się nie

śniło. Dwa państwa peryferyjne – Grecja i Irlandia wpadły w tarapaty wynikające z

nierozważnej polityki finansowej, dwa inne – Hiszpania i Portugalia kiepsko radzą sobie ze

skutkami kryzysu. Sytuacja ta narusza spójność unii monetarnej i chyba uzasadnione wydają

się obawy czy strefa euro w obecnym kształcie przetrwa. Pojawiły się nawet informacje, de

34 Tamże, s. 121 35 Tamże, s. 106 36 M. Wajda – Lichy, M. A. Dąbrowski, dz. cyt., s.40 37 Monitor konwergencji nominalnej, 06/2011, Ministerstwo Finansów RP.

22

facto nieprawdziwe, że Grecja zamierza opuścić „Euroland”. Atmosfera ta na pewno nie

sprzyja ani rozmowom, ani planom związanym z naszym wejściem do Europejskiej Unii

Monetarnej.

Documents

Polska w Europie