Upload
michal-nowak
View
218
Download
2
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Polska w Eurpie - projekt
Citation preview
1
POLSKA W EUROPIE
Opracowali:
Michał Nowak (Ocena polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej)
Szymon Sporysz (Ocena członkostwa Polski w UE z szerokiej perspektywy)
Jakub Tylek (Ocena jakości i satysfakcji z życia w Polsce na tle innych państw UE)
Kamil Wilczewski (Ocena postępów Polski we wdrażaniu strategii Europa 2020)
Dawid Rydzanicz (Ocena przyszłego członkostwa Polski w Unii Gospodarczej i Walutowej)
2
Wstęp
Polska – podstawowe dane statystyczne:
Ludność: ok. 38 mln osób
Powierzchnia całkowita: 312 km2
Stolica: Warszawa
PKB całkowite: 531.8 mld $
PKB per capita: 20.100 $
Bezrobocie: 12%
Inflacja: 4%
Dług publiczny: 56,7% PKB
I. Ocena polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej
Prezydencja w Radzie została przewidziana już w momencie utworzenia Europejskiej
Wspólnoty Węgla i Stali. Polega ona, w uproszczeniu, na przewodniczeniu pracom Rady oraz
jej organów. Należy również wspomnieć, iż często używany termin prezydencja w Unii
Europejskiej nie jest poprawny. Prawidłowe określenie to prezydencja w Radzie lub
prezydencja w Radzie UE. Istotnym jest fakt, że prezydencja nie należy do instytucji
unijnych, ani też do jednostek organizacyjnych. Początkowo okres trwania przewodnictwa
wynosił, na mocy Traktatu Paryskiego, trzy miesiące. Obecnie, zgodnie z postanowieniami
traktatów rzymskich, jest to sześć miesięcy. Najnowsza forma prezydencji została określona
przez Traktat Lizboński – grupa trzech państw przygotowuje, współpracując z Komisją
Europejską, program strategiczny na 1,5 roku. Polska współpracowała w tej kwestii z Danią
oraz Cyprem.1
1.1 Program polskiej prezydencji
Plan polskiej prezydencji składał się z dwóch części : strategicznej oraz operacyjnej.
Pierwsza z nich zakładała działania w trzech obszarach – integracji europejskiej w ramach
1 Zob. http://stosunki.pl/?q=content/podstawy-prawne-prezydencji-w-radzie-ue
3
wzrostu, bezpieczeństwa europejskiego (określane terminem Bezpieczna Europa), otwartości
Unii Europejskiej (Europa korzystająca na otwartości). Część operacyjna odnosiła się do
poszczególnych Rad, m.in. do spraw Ogólnych, Zagranicznych czy też Środowiska. Dążenia
do wzrostu skupiały się na rozwoju rynku wewnętrznego, porozumieniach z krajami trzecimi
oraz zapewnieniu dostatniego życia obywatelom Unii. Planowano reformę Wspólnej Polityki
Rolnej, pogłębienie rynku wewnętrznego, wspieranie MŚP, prace na patentami europejskimi
oraz rozwój kapitału intelektualnego. W ramach Bezpiecznej Europy priorytet uzyskały
działania w kierunku wzmocnienia zarządzania gospodarczego w UE. Za istotne uznano
również kwestie energetyki, bezpieczeństwa żywnościowego, a także siłę oddziaływania Unii
na arenie międzynarodowej. Ostatnia kwestia, otwartość, odnosiła się do współpracy z
krajami Europy Wschodniej, w tym z Rosją. Poruszona została również sprawa negocjacji z
Turcją – wykorzystać miano wszelkie sprzyjające okoliczności.2
1.2. Ocena polskiej prezydencji za granicą
Jak można było się spodziewać, wobec przewodnictwa Polski w Radzie wyrażano
zarówno pozytywne, jak i negatywne opinie. Chwalona za działania na rzecz Partnerstwa
Wschodniego oraz mobilizację do przeciwdziałania kryzysowi, Polska została zganiona za jej
własne podejście do waluty unijnej.
Według francuskiego Le Soir nasi politycy wywiązali się w odpowiedni sposób ze
zobowiązań, które niesie ze sobą prezydencja. Francuska gazeta podkreślała jednak, że
przewodnictwo naszego kraj ucierpiało ze względu na to, iż nie znajduje się w strefie Euro,
tym samym nie mając bezpośredniego wpływu na jej rozwój. Zaznaczono jednak, że minister
Sikorski odniósł się bezpośrednio do sytuacji strefy, wzywając niemiecki rząd do pomocy w
ratowaniu strefy.3
W inny sposób odnieśli się do polskiego kierownictwa Brytyjczycy. Wyspiarski The
Economist umniejszał znacząco prestiż prezydencji w Radzie UE przywołując zaledwie
sześciomiesięczny okres jej trwania oraz postanowienia Traktatu Lizbońskiego. Choć uznania
doczekały się polskie działania w sprawie krajów arabskich oraz wschodnioeuropejskich,
postawa Polski wobec wspólnej waluty i pozycji Polski w UE spotkała się z silną krytyką.
Według The Economist nasz kraj chciałby być zarówno jednym z pełniących najważniejszą
rolę w Unii jak również jednym z największych beneficjentów dotacji. Wytknięto również
2Zob. http://www.mf.gov.pl 3Zob.http://forsal.pl/artykuly/580370,le_soir_polska_prezydencja_cierpiala_poniewaz_nie_zajela_miejsca_przy_stole_strefy_euro.html
4
zablokowanie przez nasz kraj pakietu klimatycznego odnośnie emisji dwutlenku węgla.
Podsumowując ocenę, Brytyjczycy stwierdzili iż nasza prezydencja okzała się zbyt ambitna.4
Dobre oceny zebraliśmy natomiast od Chorwatów, choć niekoniecznie za sprawą
przewodnictwa Radzie. W ich opinii Polska jest krajem, który świecił przykładem w dobie
kryzysu gospodarczego oraz umiejętnie gospodaruje funduszami unijnymi. Zwrócili także
uwagę na polskie wsparcie w sprawia przyłączenia się Chorwacji do UE.5 Pozytywnie
wyrażali się również Włosi, doceniając polskie nawoływania do działań w sprawie wspólnej
waluty.
1.3. Polska prezydencja w kraju
W Polsce odczucia co do prezydencji są pozytywne. Określa się ją jako „udaną”,
„solidną”. Według wiceszefa MSW pokazaliśmy się od dobrej strony organizacyjnej i
kompetencyjnej. Polityk uważa również, iż stworzyliśmy skuteczny mechanizm współpracy
międzyinstytucjonalnej w Unii. Kolejnym z pozytywnych aspektów są skuteczne negocjacje
w sprawie strefy Schengen – jedynie Holandia pozostała na dawnym stanowisku, nie
zgadzając się na rozszerzenie. Podkreślono również skuteczną walkę z narkotykami, pracę
nad systemem azylowym oraz realizację projektu o małym ruchu granicznym na granicy z
Obwodem Kalinigradzkim.6
W tym samym tonie wypowiada się szef Centrum Strategii Europejskiej
DemosEuropa. Z kolei, wytknął on jednak parę niedociagnięć. Choć zgadza się ze sprawnym
działaniem i brakiem poważniejszych skarg na polskie przewodnictwo, zaznacza również, iż
w ciągu owych sześciu miesięcy nie poruszono niektórych istotnych kwestii. W tym wypadku
chodzi o brak umowy stowarzyszeniowej z Ukrainą, nieuzyskanie przez Serbię statusu kraju
kandydującego do UE oraz nie dość odważnie naświetlany problem wzrostu gospodarczego
na forum Unii.7
4 Zob. http://www.economist.com/node/18928668 5 Zob. http://forsal.pl/artykuly/586498,chorwaci_polska_to_gwiazda_w_unii_europejskiej.html 6 Zob. http://serwisy.gazetaprawna.pl/prezydencja/artykuly/580619,wiceszef-msw-o-polskiej-prezydencji-byla-bardzo-udana.html 7Zob.http://wyborcza.pl/prezydencja2011/1,111636,10884120,Swieboda__To_byla_solidna__menedzerska_prezydencja.html
5
II. Ocena członkostwa Polski w UE z szerokiej perspektywy
Polska przystąpiła do Unii Europejskiej 1 maja 2004r. Przystąpienie do Unii
Europejskiej wiązało się z mnóstwem oczekiwań odnośnie polepszenia sytuacji społeczno-
gosp. w Polsce. Ocena efektów członkostwa Polski w UE jest możliwa dzięki prowadzeniu
stałego monitoringu. Precyzyjne określenie wpływu członkostwa na poszczególne segmenty
gospodarki jest jednak nie zawsze możliwe. W dodatku ocena wpływu obecności Polski w
UE w 2010 roku wiąże się z dodatkowymi trudnościami wynikającymi z ogólnoświatowego
kryzysu ekonomicznego, natomiast kraje które w tym czasie osiągnęły znaczny wzrost
gospodarczy (powyżej 3% PKB) czyli Szwecja (6,2%), Słowacja (4,2%), Polska (3,9%),
Niemcy (3,7%), Finlandia (3,7%) stanowią swego rodzaju motor napędzający gospodarkę
europejską.8
Kryzys światowy oraz kiepska sytuacja w strefie euro odbiła się znacząco na
nastrojach panujących w państwach członkowskich UE, natomiast o czym warto wspomnieć,
nie miał on aż tak destruktywnego wpływu na nastroje Polaków jak na pozostałych obywateli
państw członkowskich UE. Pozytywny stosunek Polaków wynika w dużej mierze z naszych
doświadczeń transformacji, które pozwalały przetrwać gorsze kryzysy.
Po 2009 roku gdy miało miejsce apogeum kryzysu nastał okres stopniowego wzrostu
dla państw wychodzących z kryzysu, niestety spora część państw w wyniku kryzysu pogłębiła
się w swoich problemach gospodarczych. Rozbieżności w wynikach państw spowodowały
konsekwencje w dystrybucji wpływów politycznych UE. Zdecydowanymi beneficjentami
kryzysu pod tym względem była Polska, Szwecja oraz Niemcy. Polska dzięki swej postawie
oraz dobrym wynikom gospodarczym została uznana za odpowiedzialnego gracza na arenie
europejskiej.
Członkostwo Polski w UE przyczyniło się również do poprawy stabilności finansowej
naszego kraju, Polska jak i również inne kraje spoza strefy euro uzyskała możliwość
skorzystania z europejskiego mechanizmu pomocy finansowej na wypadek wystąpienia
napięć w bilansie płatniczym. Kolejnym elementem pomocy ze strony UE jest linia „swap”
uzyskana przez NBP co zwiększyło naszą płynność finansową.
8Zob. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tsieb020
6
2.1 Finansowy bilans członkostwa i wykorzystanie środków z funduszy UE
Polska gospodarka w latach 2004-2010 odnotowała 30% wzrost, co wskazuje na
znacznie szybszy wzrost w porównaniu do całej UE. Dla porównania gospodarka UE-27
urosła o 6% (UE-15 o 5%)9. Jedynie Słowacja uzyskała lepszy wynik od Polski (34%). Tak
dobry wynik w latach 2004-2010 na tle naszych europejskich partnerów jest potwierdzeniem
siły oraz konkurencyjności polskiej gospodarki i odzwierciedla wzrost w czasie kryzysu
(gospodarka urosła w 2009 r. o 1,6%, podczas gdy wszystkie pozostałe kraje UE odnotowały
spadek PKB)10 . Wysokie tempo wzrostu gospodarczego w porównaniu do naszych
europejskich partnerów skutkowało zwiększeniem wielkości polskiej gospodarki w
porównaniu do czołowych gospodarek UE. Jednym z najważniejszych czynników wzrostu
gospodarczego Polski w latach 2004-2011 były dotacje oraz transfery z budżetu UE.
Od momentu członkostwa Polski w UE do 28.02.2011 roku transfery wyniosły 49,8 mld
euro. W tym samym okresie Polska wpłaciła do budżetu UE 20,4 mld euro. Dodatnie saldo
przepływów finansowych z UE po siedmiu latach członkostwa ukształtowało się więc na
poziomie 29,5 mld euro.
Tabela 1 – Saldo przepływów finansowych pomiędzy Polską a UE w okresie 1 maja 2004 –
28 luty 2010r. w tyś. EUR
9 Obliczenia na podstawie eurostatu 10Zob.http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tsieb020
PRZEPŁYWY od V.2004 2005 2006 2007 2008 2009 do
28.II.2010 RAZEM
Środki
uzyskane 2 416 344
4 018
055
5 052
162
7 622
763
7 396
372
9 245
406
2 375
064 38 126 167
Zwroty do UE 0 -22 969 -4 046 -45 064 -7 826 -12 787 -58 -92 751
Składka do UE -1 318 980 -2 379
385
-2 522
450
-2 779
298
-3 402
108
-3 233
746 -922 314 -16 658 281
Saldo 1 097 364 1 615
701
2 495
666
4 798
401
3 986
401
5 998
872
1 382
692 21 375 135
% DNB PL - 0,66% 0,92% 1,54% 1,10% 1,95% - -
7
Członkostwo w UE dało możliwość Polsce korzystania ze środków polityki spójności
(fundusze strukturalne i Fundusz Spójności). W okresie 2004-2006 było to około 13,9 mld
euro, natomiast w latach 2007-2013 Polsce przypadnie ok. 67,3 mld euro. Środki te są
przeznaczane na projekty z zakresu infrastruktury transportowej, ochrony środowiska,
wspierania małych i średnich przedsiębiorstw, czy aktywizacji zawodowej osób
bezrobotnych. W tej ostatniej dziedzinie, z samych środków Europejskiego Funduszu
Społecznego, pomoc uzyskało w Polsce ponad 700 tys. Bezrobotnych, ponad 400 tys. z nich
dzięki polityce spójności znalazło zatrudnienie lub otworzyło własną działalność
gospodarczą.
W dodatku Polska jest największym beneficjentem netto jeżeli mowa o wykorzystaniu
środków z budżetu UE na lata 2007-2013.
Otwarcie zachodnioeuropejskich rynków pracy przyczyniło się do zwiększenia
transferów środków prywatnych z zagranicy do Polski. Według szacunków NBP po 1 maja
2004 r. wysokość tych transferów wzrosła dwukrotnie, by pod koniec 2010 r. wynieść w
sumie ok. 28,7 mld euro. W samym 2010 r. emigranci przebywający za granicą powyżej 12
miesięcy oraz ci, którzy wyjechali na krócej dokonali transferów na kwotę 4,2 mld euro. W
okresie od 1 maja 2004 r. do 31 grudnia 2010 r. strumień środków, które trafiły do Polski z
tytułu transferów z budżetu UE oraz prywatnych transferów polskich emigrantów, wyniósł
łącznie 75,8 mld euro (z czego aż 17%, tj. 12 mld €, w samym tylko 2010 r.).
2.2 Wymiana handlowa
W ciągu siedmiu lat członkostwa w UE polski eksport uległ podwojeniu (z poziomu 47,5 mld
euro w 2003 r. do poziomu 117, 4 mld euro w roku 2010). Głównym partnerem handlowym
Polski pozostaje UE, na którą przypada 78,6% polskiego eksportu oraz 58,8% importu.
Wśród 15 najważniejszych odbiorców polskiego eksportu znajduje się aż 12 państw UE, po
stronie importu jest ich 10. W wyniku akcesji Polski do UE udało się zlikwidować ujemne
saldo obrotów handlowych z państwami UE, charakterystyczne dla okresu przedakcesyjnego.
W 2010 r. również odnotowaliśmy dodatnie saldo obrotów z państwami UE - była to
nadwyżka o rekordowej wysokości 15,2 mld euro (dla porównania w 2007 r. wynosiła ona
zaledwie 3 mld euro, a w 2008 - 2,2 mld euro, natomiast w 2009 r., pomimo nienajlepszych
ogólnych wyników osiągniętych w handlu zagranicznym, była ona wysoka i wyniosła 11,75
mld euro). Stało się tak za sprawą silniejszego spadku po stronie importu niż eksportu:
odpowiednio 25,6% i 17,6% w handlu ogółem, z czego w ramach UE odpowiednio 28% i
15%). Spośród najważniejszych partnerów pozaeuropejskich odnotowano nieznaczny wzrost
8
eksportu do USA i Japonii (z poziomu 1,77 mld euro w 2009 r. do 2,1 mld euro w 2010 r.
oraz z 210 mln euro do 340 mln euro odpowiednio), co przy znacznie szybszym tempie
wzrostu importu z tych państw (2,4 i 2,1 mld euro w 2009 w porównaniu z 3,3 i 2,6 mld euro
w roku 2010) zaowocowało pogłębieniem deficytu obrotów handlowych z obydwoma
partnerami (z poziomu 0,7 do 1,1 mld euro w przypadku USA i 1,9 do 2,3 mld euro w
przypadku Japonii). Pogłębieniu uległ także deficyt w handlu z Chinami (z poziomu 8,9 mld
euro w 2009 r. do 11,1 mld euro w 2010 r.).
2.3 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne
Według szacunków Narodowego Banku Polskiego, na koniec 2010 roku,
skumulowana wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce wyniosła 144,6 mld
euro (w 2009 roku wartość BIZ w Polsce wyniosła 129,1 mld euro). W okresie styczeń-
grudzień 2010, napływ do Polski kapitału z tytułu bezpośrednich inwestycji zagranicznych
wyniósł 7,3 mld EUR. Polska pozostaje krajem o dużym zaufaniu inwestorów zagranicznych
o czym świadczyć może awans w rankingu FDI Confidence Index z 22 miejsca w 2007 roku
na pozycję 6 w 2010 roku. Pomimo zwiększającego się poziomu inwestycji w Polsce
płynących spoza Unii, państwa Unii Europejskiej pozostają największym źródłem napływu
BIZ do Polski – ich udział w całości napływu BIZ do Polski utrzymuje się w granicach 80-
90%, co świadczy o kluczowej roli objęcia polskiej gospodarki jednolitymi zasadami
obowiązującymi na rynku wewnętrznym UE. W 2010 roku z kwoty 7,3 mld euro napływu
kapitału zagranicznego 6 mld euro, tj. 82,6 % pochodziło z krajów Unii Europejskiej, reszta -
579 mln euro, tj. 17,4% z pozostałych krajów. Najwięcej środków pochodziło z Luksemburga
(1 941 mln euro), Niemiec (1 663 mln euro) oraz Włoch (1 025 mln euro).
2.4 Rynek pracy, migracja, edukacja
Jednym z efektów światowego kryzysu gospodarczego było pogłębienie się
bezrobocia w Polsce z 11% w 2009 r. do 12,1% w 2010 r11. Jednakże, porównując ten poziom
do ok. 20% bezrobocia w Polsce w 2003 r. należy zauważyć, że nastąpiła znacząca poprawa
na rynku pracy, a tendencja spadkowa utrzymywała się aż do okresu pojawienia się kryzysu.
11
Dane Eurostat różnią się od danych publikowanych w Urzędach Pracy w Polsce z powodu zastosowanej metodyki. Eurostat korzysta z danych zebranych wg metodyki Badań Aktywności Ekonomicznej Ludności, w ramach których średnioroczne bezrobocie w 2010 r. wyniosło 9,6%, podczas gdy wg danych GUS zebranych bezpośrednio z Urzędów Pracy, bezrobocie rejestrowane wyniosło średnio ok. 12,1% w 2010 r. Na koniec roku 2010 bezrobocie rejestrowane w Urzędach Pracy wynosiło 12,3%.
9
Według Eurostatu bezrobocie w Polsce w 2010 r., tak jak w UE-27 wyniosło 9,6%, podczas
gdy w strefie euro bezrobocie sięgnęło poziomu 10%. Niepokój budzi bezrobocie wśród
młodych, które sięgnęło 23,7% w 2010 r., ale problem dotyczy całej UE. W 2010 r. ok. 20
procentowe bezrobocie młodych notuje cała Unia Europejska, a niektóre nowe państwa
członkowskie notują stopy ponad 30%. Wśród nich należy wymienić Litwę (35,1%), Łotwę
(34,5%) i Estonię (32,2%) oraz Słowację (33,6%). Tendencja do wysokiego bezrobocia
wśród młodych nie ogranicza się jedynie do krajów Unii Europejskiej. Przykładowo, w USA
bezrobocie wśród młodych jest również wysokie i sięga 19,7%. Od wejścia Polski do UE
poprawiły się wskaźniki dotyczące zatrudnienia. W pierwszych trzech kwartałach 2010 r.
pracowało przeciętnie ok. 59,2% osób w wieku produkcyjnym, w porównaniu do ok. 51,1%
w pierwszych trzech kwartałach 2003 r. Wśród nowych państw członkowskich najmniej
aktywni zawodowo w pierwszych trzech kwartałach 2010 r. byli Węgrzy, których aktywność
zawodowa od akcesji pogorszyła się (z 56,9% w pierwszych trzech kwartałach 2003 do
55,3%). Najaktywniejsi zawodowo byli Słoweńcy, których sytuacja na rynku pracy poprawiła
się (z 62,3% w pierwszych trzech kwartałach 2003 r. do 66,4% w pierwszych trzech
kwartałach 2010 r.).
III. Ocena jakości i satysfakcji z życia w Polsce na tle innych państw
UE
Od kilku już lat ocena jakości życia staje się ważnym tematem poruszanym na forum
międzynarodowym, czy to ONZ, czy UE. Odkryto bowiem, że wskaźniki ekonomiczne, jak
produkt krajowy brutto nie są wystarczające, aby w pełni ocenić poziom życia mieszkańców
kraju. Pojawiają się głosy sugerujące, że przy kreowaniu polityki publicznej należy skupić się
także na aspektach dotyczących czynników społecznych i ekologicznych, takich jak zdrowie,
poziom edukacji, czy średnia dlugość życia.12 Nie należy oczywiście zapominać o aspekcie
12 Zob. https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:VQjlg-2UAKEJ:www.eurofound.europa.eu/pubdocs/2010/47/pl/1/EF1047PL.pdf+Ocena+jako%C5%9Bci+i+satysfakcji+z+%C5%BCycia+w+Polsce+na+tle+innych+pa%C5%84stw+UE&hl=pl&gl=pl&pid=bl&srcid=ADGEESjSKNlp0aVXRcGxOWC4Ts_bm3sHur1OWYd0sEibLvX2c3YcofpDF2iWQnuh7grrxkW2J1LwJjWbI-XBmI0FQLsTXmhv6VM0M8ImbKo-_ykJQeEVO1MdaIi0pnxbMuAiRWfLHMjm&sig=AHIEtbRpYmWKmbsKRvFCR9P0L1Y2S4KOvg
10
gospodarczym, trzeba sobie jednak uświadomić, że suche, ekonomiczne dane nie dają nam
pełnego obrazu o jakości życia i dobrobycie mieszkańców, czego najlepszym dowodem będą,
nieeuropejskie wprawdzie, ale idealnie nadające się do zobrazowania problemu Chiny, które
pod względem PKB plasują się w czołówce światowej, lecz pod względem życia w
najlepszym wypadku umieszczane są w połowie stawki, w towarzystwie o wiele
biedniejszych państw.
3.1 Wskaźnik rozwoju społecznego (ang. HDI)
Już w 1990 roku pakistański ekonomista Mahbub ul Haq opracował wskaźnik jakości
życia, HDI, który od 1993 roku ONZ wykorzystuje w corocznych raportach dotyczących
rozwoju. Wskaźnik ten obecnie jest najpopularniejszym indeksem na Świecie określającym
jakość życia w poszczególnych państwach, opiera się on na czterech wartościach;
oczekiwanej długości życia, średniej liczbie lat edukacji, odebranej przez 25-letnich i
starszych mieszkańców, wskaźniku alfabetyzacji i dochód narodowy per capita, wyrażony w
USD i liczony według parytetu siły nabywczej.13 W grudniu 2011 roku opublikowano
najnowszy ranking, w którym Polska znalazła się na 39. miejscu, ze 187 sklasyfikowanych,
co dało nam awans o dwie pozycje w porównaniu z rokiem poprzednim i pozwoliło
wyprzedzić Portugalię. W rankingu znaleźliśmy się zaraz za Węgrami i ex aequo z Litwą.
Jednakże porównując ten wynik do innych państw Unii Europejskiej powodów do radości nie
mamy, znajdujemy się w tyle europejskiej stawki, lepiej żyje się choćby Czechom,
Słowakom, a nawet, mimo potężnego kryzysu, Grekom.Spośród pańśtw Unii Europejskiej
najlepiej żyje się Holendrom, Irlandczykom i Niemcom, europejską stawkę zamyka Bułgaria,
Rumunia, Portugalia i na czwartym od końca miejscu, Polska.14
3.2 Indeks jakości życia OECD
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. OECD) skupiająca 34 wysoko
rozwinięte i demokratyczne państwa, w tym i Polskę również prowadzi własna badania
dotyczące jakości życia mieszkańców państw członkowskich. Indeks jakości życia OECD
13 Zob. http://biznes.pwn.pl/haslo/3914492/indeks-rozwoju-spolecznego.html 14 Zob.http://forsal.pl/artykuly/563517,human_development_index_2011_awans_polski_w_rankingu_rozwoju_wyprzedzilismy_portugalie.html
11
ocenia więcej aspektów, niż HDI, twórcy raportu biorą pod uwagę warunki mieszkaniowe,
dochody, warunki zatrudnienia, środowisko naturalne, zaangażowanie obywateli w życie
publiczne, naukę i edukację, opiekę zdrowotną, poziom zadowolenia z życia, bezpieczeństwo,
oraz równowagę między życiem zawodowym i prywatnym.15 Według najnowszych danych
organizacji jesteśmy na 27. miejscu, między Słowacją, a Grecją. Z państw Unii Europejskiej
wyprzedzamy, poza Grecją także Portugalię, Węgry i Estonię. Na szczycie rankingu, spośród
państw należących do UE znalazły się Szwecja, Dania i Holandia. Autorzy chwalą nas za
poziom edukacji i bezpieczeństwa. Na drugim biegunie są dochody, opieka zdrowotna i
poziom satysfakcji z życia.16
Podsumowanie przedstawionych powyżej danych nie napawa optymizmem, Polacy
nie czują się szczęśliwi i bogaci, mimo, że wskaźniki ekonomiczne w ostatnich latach są
bardzo dobre. Dużo nam jeszcze brakuje do poziomu życia Zachodnich Europejczyków, nie
wspominając już o Skandynawach.
IV. Ocena postępów Polski we wdrażaniu strategii Europa 2020
„Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju
sprzyjającego wyłączeniu społecznemu” – jest to dokładna nazwa długookresowej strategii
rozwoju Unii Europejskiej przyjętej na lata 2010-2020. Dokument ten zatwierdzony został
przez Radę Europejską w czerwcu 2010r. Jest swego rodzaju następcą i kontynuacją wizji
rozwoju nakreślonej przez Strategię Lizbońską, która była realizowana przez państwa
członkowskie UE w latach 2010-2020. Ponadto jest ona również próbą odpowiedzi na liczne
słabości gospodarek krajów UE, które ujawniły się przede wszystkim w dobie
ogólnoświatowego kryzysu ekonomicznego zapoczątkowanego w 2008r. Można również
powiedzieć, że „Europa 2020” to także swego rodzaju odpowiedź na stale rosnące globalne
wyzwania. Zaliczyć można do nich przede wszystkim rosnącą konkurencję ze strony
gospodarek Stanów Zjednoczonych oraz Indii i Chin, zmiany klimatu, stopniowo topniejące
15 Zob. http://www.biztok.pl/Jak-wyglada-jakosc-zycia-wPolsce-a4220 16 Zob. http://www.oecdbetterlifeindex.org/
12
zasoby surowców naturalnych oraz szczególnie istotny dla Europy proces starzenia się
społeczeństwa a co za tym idzie zagrożenia dla obecnie funkcjonującego modelu socjalnego17.
Aby możliwa była ocena postępów w realizacji „Europa 2020” określonych zostało
pięć głównych celów dla całej Unii Europejskiej. Obrazują one w jakim stanie powinna
znaleźć się gospodarka UE w 2020r. Należą do nich:
• „cel 1: osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75% wśród kobiet i mężczyzn
w wieku 20-64 lata,
• cel 2: poprawa warunków działalności badawczo-rozwojowej, w szczególności z
myślą o tym, aby łączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w tym sektorze
osiągnął 3% PKB,
• cel 3: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z
1990r., zwiększenie o 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii,
dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 20%,
• cel 4: podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie odsetka
osób zbyt wcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz zwiększenie do co
najmniej 40% odsetka osób w wieku 30-34 lata mających wykształcenie wyższe,
• cel 5: wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza przez ograniczanie ubóstwa osób
o co najmniej 20 milionów obywateli UE”18.
Wymienione wcześniej cele przekładane są na cele krajowe, tak aby każde państwo
mogło kontrolować swoje postępy w ich realizacji. To w jaki sposób przekładają się na cele
dla Polski zanalizowane jest poniżej.
17 Zob. „Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu”, Ministerstwo Gospodarki, 3 marca 2010r. s. 3-4. 18 Tamże, s. 4.
4.1 Cel krajowy 1: osiągnię ź
wśród kobiet i mężczyzn w wieku 20
źródło: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_poland_pl.pdf
Zdaniem KE cel krajowy, który założ
jednak jak najbardziej osią
przedstawionych jej przez KE.
szkoleń i uczenia się przez całe ż
na celu szerszy dostęp do zawodów regulowanych)
zwiększenia wysiłków mających na celu zmniejszenie
zacieśnienia współpracy mię ę ż
uruchamiane są mechanizmy mają
naukowym i przemysłowym
zakrojone wysiłki mające na celu rozwią ą
w tym wprowadzenie zachęt dla
rynku pracy. Aby wspomóc realizację ęś ę
zalecenia KE mówiącego o stworzeniu
dziećmi (Polska ma jeden z najniż ź ą
w wieku przedszkolnym w całej Europie), dzię ź
zatrudnienia kobiet. Dotychczasowe zadania w tym zakresie wydają ę ć
niewystarczające. Co więcej ś
przedszkolnym zostały jeszcze
19 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/swd2012_poland_pl.pdfhttp://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/csr2012_poland_pl.pdf
64,9 64,6 64,8
60
62
64
66
68
70
72
2009 2010 2011
Ścieżka dojśzatrudnienia osób w wielku 20
ągnięcie wskaźnika zatrudnienia dla Polski na poziomie 71%
ś ężczyzn w wieku 20-64 lata.
http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_poland_pl.pdf, s.11
Zdaniem KE cel krajowy, który założyła sobie Polska jest bardzo ambitny, niemniej
jednak jak najbardziej osiągalny. Polska częściowo zastosowała się ń
przedstawionych jej przez KE. Wprowadzony został szereg reform w dziedzinie kształcenia,
przez całe życie (np. reforma szkolnictwa wyższego czy reforma mają
ęp do zawodów regulowanych). Istnieje jednak dalsza potrzeba
ących na celu zmniejszenie niedopasowania umieję ś ż
między przedsiębiorstwami i uczelniami wyż
ą mechanizmy mające na celu stymulowanie współpracy mię ś
naukowym i przemysłowym. Należy jednak zwiększyć ich skalę oraz podjąć
ące na celu rozwiązanie utrzymujących się problemów strukturalnych
ęt dla przedsiębiorstw do prowadzenia innowacyjnych
rynku pracy. Aby wspomóc realizację tego celu częściowo dostosowano się
ącego o stworzeniu dodatkowych miejsc w placówkach opieki nad
(Polska ma jeden z najniższych wskaźników obrazujących poziom skolaryzacji dziec
w wieku przedszkolnym w całej Europie), dzięki czemu wzrostowi ulec powinien wskaź
zatrudnienia kobiet. Dotychczasowe zadania w tym zakresie wydają ę ć
ą ęcej środki przeznaczone na placówki opieki nad dzieć
jeszcze obniżone w ustawie budżetowej przyjętej na 2012
http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/swd2012_poland_pl.pdf s. 25 oraz http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/csr2012_poland_pl.pdf s. 4.
64,8 65,4 65,9 66,5 67,1 67,9 68,6 69,4 70,2
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 20182019
Ś żka dojścia do realizacji celu krajowego w kwestii zatrudnienia osób w wielku 20-64 (w procentach )
13
ą ę źnika zatrudnienia dla Polski na poziomie 71%
, s.11
żyła sobie Polska jest bardzo ambitny, niemniej
zastosowała się do zaleceń
reform w dziedzinie kształcenia,
ższego czy reforma mająca
jednak dalsza potrzeba
niedopasowania umiejętności, a także
ę ębiorstwami i uczelniami wyższymi. Stopniowo
współpracy między środowiskiem
ż ę ć ę oraz podjąć szerzej
ę problemów strukturalnych,
ębiorstw do prowadzenia innowacyjnych działań na
ę ęściowo dostosowano się do kolejnego
dodatkowych miejsc w placówkach opieki nad
ż ź ących poziom skolaryzacji dzieci
ęki czemu wzrostowi ulec powinien wskaźnik
zatrudnienia kobiet. Dotychczasowe zadania w tym zakresie wydają się być jednak
placówki opieki nad dziećmi w wieku
ż ętej na 2012r19.
70,2 71
2019 cel na 2020
Ś ż ścia do realizacji celu krajowego w kwestii
4.2 Cel krajowy 2: poprawa warunków działalnoś
szczególności z myślą o tym, aby łą
tym sektorze osiągnął 1,7 % PKB
źródło: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_poland_pl.pdf
Znajdujący się powyżej wykres przedstawia ś ż ę ś
zakresie inwestycji w sektor B+R. Zgodnie z raportem Komisji Europejskiej Polska
jak Litwa, Łotwa, Bułgaria i Rumunia znajduje się ś ą
znaczący podnieść tempo inwestycji w tym sektorze jeż ą ą ąć ż
(w przypadku Polski jest to 1,7% PKB). Jako główny powód takiej sytuacji
to, że założenia przez te państwa podję ż ź ę
pod uwagę ich przeszłość oraz poziom bazowy na jakim znajdował się
więcej struktura gospodarki w Polsce i innych wymienionyc
inwestycji w sektor B+R. Aby sytuacja ta uległa zmianie potrzebne są ą
strukturalne co dodatkowo spowalnia wzrost tych inwestycji. W celu realizacji celu
nakreślonego przez „Europa 2020” do ż
za zadania ułatwić prowadzenie polityki naukowej, naukowo
państwa, dostosowanej do europejskich i
że w Polsce, podobnie jak w innych krajach, które przys
sektor B+R pochodzą w wię ś ś ą
wykorzystywane niż inwestycje ze ś ą
jedną z głównych przyczyn tak powolnego wzrostu w
20 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/12_research__development.pdf
0,74 0,8 0,83
0
0,5
1
1,5
2
2011 2012 2013
Ścieżka dojścia do celu krajowego w zakresie wydatków na
4.2 Cel krajowy 2: poprawa warunków działalności badawczo-rozwojowej w Polsce, w
ś ś ą o tym, aby łączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w
ą ął 1,7 % PKB
http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_poland_pl.pdf
ą ę powyżej wykres przedstawia ścieżkę dojścia do celu krajowego w
zakresie inwestycji w sektor B+R. Zgodnie z raportem Komisji Europejskiej Polska
jak Litwa, Łotwa, Bułgaria i Rumunia znajduje się wśród krajów, które muszą
ą ść tempo inwestycji w tym sektorze jeżeli chcą osiągnąć założ
(w przypadku Polski jest to 1,7% PKB). Jako główny powód takiej sytuacji
ż ż ństwa podjęte były bardzo ambitne, szczególnie jeż ź ę
ę ść oraz poziom bazowy na jakim znajdował się u nich ten sektor. Co
ęcej struktura gospodarki w Polsce i innych wymienionych krajach jest niekorzystna dla
inwestycji w sektor B+R. Aby sytuacja ta uległa zmianie potrzebne są ą
strukturalne co dodatkowo spowalnia wzrost tych inwestycji. W celu realizacji celu
ślonego przez „Europa 2020” do życia powołany został Krajowy Program Badań ą
ć prowadzenie polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej
stwa, dostosowanej do europejskich i światowych standardów. Trzeba jednak zauważ ć
że w Polsce, podobnie jak w innych krajach, które przystąpiły do UE po 2004r. inwestycje w
ą w większości ze środków publicznych, które są mniej efektywnie
ż inwestycje ze środków pochodzących od prywatnych inwestorów. Jest to
ą z głównych przyczyn tak powolnego wzrostu wskaźnika w tym sektorze
http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/12_research__development.pdf s.2-3.
0,86 0,93 1,07 1,21 1,331,57
2014 2015 2016 2017 2018 2019
Ś ż ścia do celu krajowego w zakresie wydatków na B+R (% PKB)
14
rozwojowej w Polsce, w
ś ś ą ączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w
ą ę ż ś ż ę ścia do celu krajowego w
zakresie inwestycji w sektor B+R. Zgodnie z raportem Komisji Europejskiej Polska podobnie
ę śród krajów, które muszą w sposób
ą ść ż ą ą ąć założony sobie cel
(w przypadku Polski jest to 1,7% PKB). Jako główny powód takiej sytuacji wymienione jest
ż ż ń ęte były bardzo ambitne, szczególnie jeżeli weźmie się
ę ść ę u nich ten sektor. Co
h krajach jest niekorzystna dla
inwestycji w sektor B+R. Aby sytuacja ta uległa zmianie potrzebne są ciągłe zmiany
strukturalne co dodatkowo spowalnia wzrost tych inwestycji. W celu realizacji celu
Krajowy Program Badań mający
technicznej i innowacyjnej
wiatowych standardów. Trzeba jednak zauważyć,
ąpiły do UE po 2004r. inwestycje w
ą ę ś środków publicznych, które są mniej efektywnie
ż ś ących od prywatnych inwestorów. Jest to
źnika w tym sektorze20.
1,7
cel na 2020
Ś ż ścia do celu krajowego w zakresie wydatków na
15
4.3 Cel krajowy 3: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 14% w stosunku do
poziomu z 1990r., zwiększenie do 15,48% udziału energii odnawialnej w ogólnym
zużyciu energii, dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 14%
Zgodnie z danymi Eurostatu, Polsce w chwili obecnej udało się ograniczyć emisję
gazów cieplarnianych do atmosfery o 17% w porównaniu z rokiem 1990. Oznacza to, że cel
krajowy ze strategii „Europa 2020” został osiągnięty, a nawet przekroczył założenia. Obecnie
podejmowane są dalsze inicjatywy mające na celu jeszcze większe obniżenie poziomu
zanieczyszczeń uwalnianych do atmosfery. Według raportu przygotowanego przez IBS nasz
kraj posiada możliwości pozwalające mu osiągnąć wynik na poziomie -53% w stosunku do
roku 199021.
Inaczej wygląda sytuacja w kwestii zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł
odnawialnych. W chwili obecnej ze źródeł odnawialnych pozyskiwane jest około 9% ogółu
energii. Zdaniem KE nasz kraj ma w tej dziedzinie pewne opóźnienia a spowodowane jest to
głównie tym, że opóźnione jest wdrażanie ustawodawstwa UE (np. ustawa o źródłach
odnawialnych mająca olbrzymie znaczenie dla tego sektora wejdzie w życie najwcześniej w
2013r.), jak również toczące się postępowania w sprawie naruszenia przepisów. Poza tym,
pamiętać trzeba, iż nasza gospodarka jest w ponad 90% uzależniona od elektrowni
węglowych, a przejście na odnawialne źródła energii wymaga zmian strukturalnych i
niemałych nakładów pieniężnych. W podobny sposób wygląda kwestia zwiększenia
efektywności energetycznej naszego kraju. Pomimo tego, że wskaźnik ten stale rośnie, to jego
tempo może okazać się za niskie aby osiągnąć w 2020r. założony cel. Wpływ na to ma przede
wszystkim, tak jak wyżej, opóźnione ustawodawstwo UE22.
21 Zob. http://www.wwfpl.panda.org/?8240/Polska-moze-obnizyc-emisje-o-53-procent&desktop=1 22 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/csr2012_poland_pl.pdf s.5.
4.4 Cel krajowy 4: podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie
odsetka osób zbyt wcześnie koń ą ę ż ę
najmniej 45% odsetka osób w wieku 30
źródło: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=t2020_40
Analizując cel jakim jest zmniejszenie odsetka osób koń ą ś
edukację, warto zaznaczyć, że Polska już ę ś
wskaźnik ten nie przekracza 10%. Nie oznacza to jednak, ż ń ą
jakiejkolwiek działalności mają ę ż
„Europa 2020” przełożonymi na cele krajowe, ilość
kończących swoją edukację ulegać ę ą ąć
4,5%23.
źródło: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=t2020_41
23 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/21_early_school_leaving.pdf s. 3.
5,4
33,5
44,5
55,5
6
2010
Odsetek osób koń ą ś ę(jako procent osób koń ą ę
35,3
0
10
20
30
40
50
2010
Osoby w wieku 30
Cel krajowy 4: podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie
śnie kończących naukę do poniżej 10% oraz zwię
najmniej 45% odsetka osób w wieku 30-34 lata posiadających wykształcenie wyż
ttp://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=t2020_40
ąc cel jakim jest zmniejszenie odsetka osób kończących przedwcześ
ę ć, że Polska już na starcie znajduje się wśród siedmiu
źnik ten nie przekracza 10%. Nie oznacza to jednak, że państwa te zaprzestaną
ści mającej na celu jego poprawę. Zgodnie bowiem z założ
żonymi na cele krajowe, ilość osób w wieku 18-24 lata
ń ą ą ę ulegać będzie dalszej redukcji by w 2020 roku osią ąć
źródło: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=t2020_41
Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/21_early_school_leaving.pdf s. 3.
5,6
4,5
2011 cel na 2020
Odsetek osób kończący przedwcześnie edukację(jako procent osób kończących edukację)
36,945
2011 cel na 2020
Osoby w wieku 30-34 lat posiadające wyższe wykształcenie (w procentach)
16
Cel krajowy 4: podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie
ś ń ą ę żej 10% oraz zwiększenie do co
ących wykształcenie wyższe
ttp://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=t2020_40
ą ń ących przedwcześnie
ę ć ż ż ę śród siedmiu krajów gdzie
ź ż ństwa te zaprzestaną
ś ą ę. Zgodnie bowiem z założeniami
24 lata przedwcześnie
ń ą ą ę ć ędzie dalszej redukcji by w 2020 roku osiągnąć poziom
źródło: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=t2020_41
cel na 2020
ń ą śnie edukację
cel na 2020
17
Nieco inaczej wygląda sytuacja w ramach realizacji celu mówiącego o tym, że co
najmniej 40% osób w wieku 30-34 lata będzie posiadało wyższe wykształcenie. W raku 2010
wskaźnik ten w Polsce wyniósł 35,3%. Dzięki reformom przede wszystkim szkolnictwa
wyższego wartość ta ma stale rosnąć, tak aby w 2020r. osiągnąć docelowy cel krajowy
wynoszący 45%. Warto przy tym zauważyć, że Polska znajduje się wśród państw, które swój
cel krajowy ustanowiły na poziomie stosunkowo wysokim24.
4.5 Cel krajowy 5: wspieranie włączenia społecznego oraz ograniczanie ubóstwa pośród
1,5 mln Polaków.
Działania na rzecz ograniczenia skali ubóstwa i wykluczenia społecznego koncentrują
się w znacznej mierze na zwiększaniu szans na zatrudnienie osób defaworyzowanych na
rynku pracy (osoby młode, o niskim poziomie wykształcenia, o złym stanie zdrowia,
niepełnosprawne, osoby migrujące). Spowodowane jest to tym, że osoby i rodziny dotknięte
bezrobociem i biernością są najbardziej narażone na ryzyko ubóstwa i wykluczenia
społecznego. Państwo polskie nie dysponuje obecnie efektywnymi instrumentami np. z
zakresu zabezpieczenia społecznego, które są w stanie w zdecydowany sposób rozwiązywać
kwestie wykluczenia społecznego. Niezbędne jest kontynuowanie działań na rzecz
zwiększenia wykorzystania zatrudnienia socjalnego oraz rozwoju sektora ekonomii
społecznej, które umożliwi ą rozbudowę instrumentów zapewniających osobom
wykluczonym dostęp do usług społecznych oraz pozwalających na powrót na rynek pracy.
Dalszej modernizacji wymaga także zakres oraz jakość usług oferowanych przez system
pomocy społecznej. Ważnym środkiem dojścia do celu krajowego mówiącego o zmniejszeniu
wykluczenia społecznego i ubóstwa jest ukończenie prac w wejście w życie w czerwcu 2011r.
ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Przewidziana w niej aktywna
profilaktyka – wczesna praca z rodziną zagrożoną wykluczeniem, jak i położenie dużego
nacisku na prawidłowy proces usamodzielniania wychowanków pieczy zastępczej powinny
skutkować ograniczeniem liczby osób zagrożonych wykluczeniem społecznym25.
24 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/20_tertiary_education.pdf s. 3. 25 Zob. http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nrp/nrp_poland_pl.pdf s.45-46.
18
V. Ocena przyszłego członkostwa Polski w Unii Gospodarczej i Walutowej
5.1 Koszty i zagrożenia wynikające z wejścia Polski do strefy euro.
Przystąpienie Polski do strefy euro oznacza zastąpienie złotego wspólną europejską
walutą. Jest to równoznaczne z utratą niezależności w zakresie polityki stopy procentowej
oraz rezygnacją ze stabilizującej funkcji płynnego kursu walutowego. Jeśli kurs jest płynny,
jak obecnie w Polsce, bank centralny ma znaczną autonomię w ustalaniu swoich stóp
procentowych. Możliwość prowadzenia polityki niezależnej stopy procentowej pozwala
władzom monetarnym koncentrować się na krajowych przesłankach polityki pieniężnej.
Płynny kurs walutowy, w odróżnieniu od kursu sztywnego, pozwala łagodzić wahania
produkcji i zatrudnienia, w szczególności w sytuacji wstrząsów w popycie zewnętrznym oraz
zmian relacji cen handlu zagranicznego. Przystąpienie do strefy euro rodzi więc pytanie, czy
po przekazaniu do EBC kompetencji w zakresie kształtowania polityki stopy procentowej
wspólna dla strefy euro polityka pieniężna będzie dla polskiej gospodarki właściwa.26
Po przystąpieniu do wspólnego obszaru walutowego istnieje możliwość wystąpienia
szoków asymetrycznych, czyli takich, które wywierają zróżnicowany wpływ na gospodarki
Polski i strefy euro. Do łagodzenia ich negatywnych skutków mogą zostać wykorzystane,
obok polityki fiskalnej, regulacje poziomu płac realnych oraz swobodny przepływ siły
roboczej.27 Niestety polski rynek pracy nie stanowi obecnie w pełni efektywnego
mechanizmu łagodzącego. Niepokojąca jest zwłaszcza niska elastyczność płac realnych. Jest
to m.in. efektem systemu negocjacji płacowych. Do mankamentów naszego rynku pracy
można zaliczyć również wysoki wskaźnik ochrony zatrudnienia, przy niskiej jakości kapitału
ludzkiego, w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej. W tej sytuacji rezygnacja z
własnej waluty i niezależności polityki pieniężnej w przypadku pojawienia się wstrząsów
asymetrycznych rodzi ryzyko wzrostu wahań produkcji, zatrudnienia oraz konsumpcji
dochodów gospodarstw domowych.28 Do ograniczenia tego ryzyka konieczna jest reforma
rynku pracy, przyczyniająca się do zwiększenia elastyczności kształtowania wynagrodzeń i
innych warunków zatrudnienia w przedsiębiorstwach.
26
Strategia przystąpienia Polski do strefy euro – załącznik do stanowiska Rady Przedsiębiorczości RP, 2006 r., www.radaprzedsiebiorczosci.pl 27 Zob. M. Wajda – Lichy, M. A. Dąbrowski, dz. cyt., s. 41. 28Zob. J. Borowski (red.), Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy euro, Warszawa 2004, s. 5-6
19
Kosztów przyjęcia przez Polskę euro nie można rozpatrywać wyłącznie z perspektywy
członkostwa naszego kraju w unii walutowej. Należy wziąć pod uwagę również koszty, jakie
zostaną poniesione w okresie dostosowawczym. Skutki realizowanej przez państwo polityki
ograniczania inflacji, radykalnego ograniczania wydatków budżetowych oraz redukcji długu
publicznego najdotkliwiej odczują obywatele.
Kolejne wyzwanie wiąże się z uczestnictwem Polski w systemie kursowym ERM II.
Spełnienie kryterium kursowego wymaga prowadzenia polityki makroekonomicznej, która
będzie sprzyjała ograniczaniu wahań kursowych i nie będzie wywoływać napięć na rynku
walutowym. Polski rynek jest bardzo płynny – rząd sprzedaj coraz więcej obligacji, zaś
relacja kapitału portfelowego do PKB należy do najwyższych na świecie, bo złoty traktowany
jest jako waluta rezerwowa w regionie. Stąd duże wahania kursu złoty – euro. W sytuacji
zawirowań na rynkach walutowych wymagałoby to częstych interwencji NBP i jest całkiem
prawdopodobne, że Polska pozbyłaby się w ten sposób swoich rezerw walutowych. Obecnie
70 mld euro jest niezbyt wielką kwotą jak na rozmiary operacji stabilizowania kursu złotego
przez dwa lata.29
Dla spełnienia kryterium kursowego niezwykle ważne jest również ustalenie parytetu
centralnego na poziomie postrzeganym przez rynek finansowy jako możliwy do utrzymania.
Z makroekonomicznego punktu widzenia realizacja powyższego zadania oznacza wybór
kursu zbliżonego do kursu długookresowej równowagi. Zbyt słaby kurs parytetowy będzie
oznaczał wzrost presji inflacyjnej, co może podważyć wiarygodność chęci integracji
monetarnej. Kurs zbyt silny może doprowadzić do spadku konkurencyjności eksportu,
wzrostu importu, nadmiernego wzrostu deficytu w rachunku obrotów bieżących i stać się
pośrednią przyczyną wystąpienia ataków spekulacyjnych. Ustalenie ostatecznego kursu
wymiany złotego na euro na przewartościowanym poziomie pociągałaby za sobą konieczność
dostosowania kursu realnego poprzez relatywny spadek płac i cen. W rezultacie nastąpiłoby
obniżenie aktywności gospodarczej, wzrost bezrobocia oraz spadek zysków przedsiębiorstw.
W warunkach znacznego przewartościowania kursu powrót do stanu równowagi mógłby
trwać nawet kilkanaście lat, jak w przypadku byłej NRD30.
Istotnymi kosztami są również te o charakterze technicznym związane z koniecznością
wymiany i modernizacji urządzeń elektronicznych celem ich dostosowania do rozliczeń we
wspólnej walucie. W okresie przejściowym, kiedy obowiązuje zarówno waluta narodowa, jak
29Zob. Krystyna Doliniak, „Euro coraz dalej”, Forbes, 04/2011, s.24-25 30 Strategia przystąpienia Polski do strefy euro – załącznik do stanowiska Rady Przedsiębiorczości RP, 2006 r., www.radaprzedsiebiorczosci.pl
20
i euro, trudności związane z prowadzeniem „podwójnej” rachunkowości są szczególnie duże.
Należy także zauważyć, że wymiernym kosztem, ponoszonym bezpośrednio w związku z
zamianą pieniądza narodowego na euro jest organizowanie szkoleń dla pracowników.31
5.2 Korzyści i szanse wynikające z uczestnictwa w Unii Gospodarczej i walutowej.
Przystąpienie do strefy euro pociąga za sobą szereg korzyści. Do najbardziej oczywistych
korzyści należy eliminacja kosztów transakcji związanych z wymianą złotego na euro. Koszty te
można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej z nich należą bezpośrednie koszty finansowe. Mają
one formę marży między kursem kupna i sprzedaży obcej waluty, opłat towarzyszących
operacjom wymiany oraz kosztów zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym. Druga grupa
obejmuje koszty administracyjne ponoszone przez podmioty gospodarcze w wyniku
zaangażowania środków w działalność związaną z prowadzeniem operacji walutowych. Są to
koszty zarządzania ryzykiem kursowym, dodatkowe nakłady na sprawozdawczość finansową oraz
koszty alternatywne z tytułu mniejszej efektywności zarządzania środkami pieniężnymi
rozproszonymi na rożnych rachunkach bankowych oraz dłuższego czasu trwania transferów walut
obcych32.
Drugą bardzo istotną korzyścią wynikającą z przystąpienia do unii walutowej jest
eliminacja ryzyka kursowego oraz redukcja krajowych stóp procentowych. Ryzyko kursowe
wynika z możliwości wystąpienia nieoczekiwanych zmian kursu walutowego, prowadzących do
spadku wartości aktywów lub wzrostu wartości zobowiązań, wyrażonej w walucie krajowej, w
stosunku do jej oczekiwanego poziomu.33 Ryzyko kursowe przynosi negatywne skutki dla
wzrostu gospodarczego. Zwiększa koszt kapitału, utrudnia planowanie inwestycyjne oraz
optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów. Eliminacja ryzyka kursowego poprawia warunki
prowadzenia działalności gospodarczej, uruchamiając procesy dostosowawcze w sferze handlu
oraz inwestycji zagranicznych i krajowych. Po pierwsze, eliminacja wahań kursowych obniża
niepewność eksporterów i importerów, co do przyszłego poziomu kosztów i przychodów, co
sprzyja rozwojowi wymiany handlowej. Po drugie, stabilny kurs walutowy ogranicza związane z
danym krajem ryzyko inwestycyjne, sprzyjając napływowi bezpośrednich inwestycji
zagranicznych. W porównaniu z inwestycjami krajowymi, inwestycje zagraniczne w większym
31 M. Wajda – Lichy, M. A. Dąbrowski, dz. cyt., rozdz. 3.4 32 Raport na temat pełnego uczestnictwa RP w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Zespół analityków NBP, Warszawa 2009, s.92-93 33 Tamże
21
stopniu stymulują napływ do kraju najnowszych technologii.34 Po trzecie, rezygnacja z własnej
waluty przyczynia się do spadku krajowych stop procentowych ze względu na eliminację zawartej
w nich premii za ryzyko kursowe. Tym samym maleje koszt kapitału, co prowadzi do wzrostu
inwestycji krajowych. Stabilny kurs walutowy odgrywa ponadto ważną rolę w stabilizowaniu
ogólnego poziomu cen, prowadząc do zwiększenia trafności podejmowanych decyzji
inwestycyjnych oraz bardziej efektywnej alokacji kapitału. Przystąpienie do strefy euro i
związana z nim eliminacja ryzyka kursowego znacznie zmieniają warunki funkcjonowania
podmiotów gospodarczych uczestniczących w handlu międzynarodowym. Eliminacja wahań
kursowych ogranicza niepewność związaną z kształtowaniem się przyszłych zysków eksporterów
i importerów, w związku, z czym powinna prowadzić do ożywienia wymiany handlowej.35
Do korzyści możemy również zaliczyć efekt transparencji, który polega na łatwym
porównywaniu cen wyrażonych we wspólnej walucie. Przejrzystość cen na obszarze liczącym
ponad 310 mln mieszkańców sprawia, że wzrasta poziom konkurencji, co w skali całego
obszaru stanowi bodziec do poprawy produktywności.36
Podsumowując, przyłączenie się Polski do systemu wspólnego europejskiego
pieniądza może być dla kraju źródłem wielu ważnych korzyści gospodarczych. Jednocześnie
proces integracji monetarnej niesie ze sobą koszty i zagrożenia. Jeżeli wziąć pod uwagę
kryteria konwergencji, które każdy kandydujący kraj musi spełnić, to w kwietniu 2010 r.
Polska spełniała dwa z czterech, mianowicie kryterium stabilności cen oraz kryterium stóp
procentowych. Cały czas poza naszym „zasięgiem” pozostaje kryterium fiskalne, ze względu
na to, że Polska jest objęta procedurą nadmiernego deficytu. Poza tym nie uczestniczymy w
mechanizmie ERM2, czyli nie spełniamy kryterium walutowego.37 Jako, że Unia Europejska
nie narzuca konkretnych terminów wejścia do „Eurolandu”, pojawia się coraz więcej głosów,
że nasz kraj wcale nie powinien się śpieszyć. Ze strony rządzących padały już różne daty - rok
2009, 2011, 2012, lecz w marcu tego roku ogłoszono, że w przygotowywanym obecnie
Narodowym Planie Wprowadzenia Euro w Polsce nie będzie żadnej daty. Może tak i lepiej,
ponieważ strefa euro przeżywa teraz kłopoty, o których jeszcze kilka lat temu nikomu się nie
śniło. Dwa państwa peryferyjne – Grecja i Irlandia wpadły w tarapaty wynikające z
nierozważnej polityki finansowej, dwa inne – Hiszpania i Portugalia kiepsko radzą sobie ze
skutkami kryzysu. Sytuacja ta narusza spójność unii monetarnej i chyba uzasadnione wydają
się obawy czy strefa euro w obecnym kształcie przetrwa. Pojawiły się nawet informacje, de
34 Tamże, s. 121 35 Tamże, s. 106 36 M. Wajda – Lichy, M. A. Dąbrowski, dz. cyt., s.40 37 Monitor konwergencji nominalnej, 06/2011, Ministerstwo Finansów RP.
22
facto nieprawdziwe, że Grecja zamierza opuścić „Euroland”. Atmosfera ta na pewno nie
sprzyja ani rozmowom, ani planom związanym z naszym wejściem do Europejskiej Unii
Monetarnej.