nr 9–10 (39–40) wrzesień–

październik 2015

nr 9–10 (wrzesień

październikPolakMały M

iesi

ęczn

ik

nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały2

Za oknem króluje piękna i bogata jesień. I chociaż poranki są chłodne, a pola zasnu-te mgłami, to w ciągu dnia mamy możli-wość odczuć ciepło słonecznych promieni. Dzień coraz krótszy, ale wciąż dużo czasu spędzamy na zabawach na świeżym po-wietrzu. Ile radości dostarczają nam piękne błyszczące kasztany! Na pewno pomaga-cie mamie przy zakupach. Zwróćcie uwa-gę na bogactwo kolorów na bazarkach. Jesień jest porą, kiedy robimy zapasy na okres zimowy. Nasze spiżarnie czy piw-niczne półki są pełne słoików, w których mamy ulubione marynowane czy kiszone ogórki, pomidory, pikle. A na zimowe dese-ry – gruszki, powidła śliwkowe czy dżemy owocowe. Źródłem wielu, tak potrzebnych w zimie, witamin są główki czosnku i cebu-li. Pola już są puste. Zbiory zebrane. Tylko kapusta nadal króluje na zagonach. Jej do-rodne główki jeszcze jakiś czas będą ozdo-bą naszych pół. Ale i na nie przyjdzie czas. Zebrane, poszatkowane, posolone, dopra-wione, pełne witamin znajdą się czy to w słojach, czy to w beczkach. Dzisiaj jednak chciałabym Wam przypomnieć o najbar-dziej popularnym w naszym jadłospisie i najczęściej występującym na naszych sto-łach warzywie – o ziemniaku.

To, że ojczyzną ziemniaka jest Amery-ka Południowa, to każdy z Was wie. Jak i to, że jako pierwsi uprawiali go Inkowie,

budując na zboczach Andów poletka i sys-temy sztucznego nawadniania. Inkowie uprawiali około 250 różnych odmian ziem-niaków. Źródła podają, że ziemniak trafi ł do Europy w połowie XVI wieku. Począt-kowo ziemniaki traktowano jak egzotycz-ną kulinarną ciekawostkę, a uprawiano go głównie jako rośliny ozdobne o pięknych kwiatach. Królowa Maria-Antonina, królo-wa Francji, żona Ludwika XVI, skazana na śmierć podczas rewolucji francuskiej, nosiła te kwiaty przy sukni. Przodkowie naszego rodzimego ziemniaka przybyli do Polski w iście królewskich okoliczno-ściach. Pierwsze sadzonki przywiózł swo-jej żonie Marysieńce król Jan III Sobieski, jako trofeum odsieczy wiedeńskiej i jako osobliwość cesarskich ogrodów w Wied-niu. Można też przypuszczać, że pierwsze ziemniaki w Polsce były jedzone właśnie w Warszawie w pałacu w Wilanowie. Do wzrostu popularności ziemniaka przyczy-nił się francuski farmaceuta i agronom An-toine Augustin Parmentier. Zajmował się technologią żywności i żywienia. Propago-wał dania z ziemniaków. Kazał obsadzać ziemniakami coraz większe pola i dozoro-wać je. Ale dozór był wyłącznie dzienny. Więc nocą, zainteresowani nowinką wie-śniacy, kradli sadzonki i zaczęli je uprawiać na własnych poletkach. A więc ziemniak. Tak często obwiniany za nadwagę, choro-

P�Ź��������Witajcie!

nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały 3

by cywilizacyjne czy problemy trawienne z pewnością nie zasłyżył na taką złą sławę. Wręcz przeciwnie!

Ziemniak to skarbnica witamin i mine-rałów. Zawiera potas, magnez, wapń, wi-taminy z grupy B, witaminę D, K i C. Tej ostatniej jest naprawdę sporo. Wprawdzie ubywa jej dużo podczas gotowania. Jed-nak straty będą znacznie mniejsze, gdy ziemniak w celu ugotowania wrzucimy już do wrzątku, a nie do zimnej wody. Naj-lepiej gotować ziemniaki w łupinach i na parze. Uwaga! Niemal bez wartości wita-minowych pozostają ziemniaki ucierane na tarce (np. tak popularne u nas placki), gdyż dochodzi do ich utleniania. Najbar-dziej lekko strawne są ziemniaki pieczone w łupinach. Pewnie dlatego tak smakują nam te upieczone podczas wycieczki w żarze po ognisku. Wyśmienitym daniem

dla odchudzających się (rada dla waszych starszych sióstr) są takie pieczone w łu-pinach ziemniaki maczane w chudym jo-gurcie (a nie polewane masłem!) i obfi cie posypane ziołami. Spożywanie ziemnia-ków ma niebagatelny wpływ na układ po-karmowy, krwionośny, nerwowy i moczo-wy. Oczywiście wpływ pozytywny. Dlatego możecie śmiało twierdzić, że ziemniak jest zdrowy! I jak by je nie nazywano – pyry (w Poznańskiem), kartofl e (na Mazowszu, a i u nas), grule (na Podhalu), bulwy czy po prostu ziemniaki, to i tak zawsze smakują wyśmienicie. Najpopularniejsze potrawy z ziemniaków to pierogi, kluski, frytki, chip-sy, kopytka, zapiekanki, sałatki i zupy. A Ty ile znasz dań z naszych popularnych ziemniaków? Smacznego!

BABCIA KAZIA

Co można zrobić? O, ho, ho! Mówiąc najprościej: sto różnych różności.Kartoflankę, do onnych zup dodatki, miskę kopytek, patelnię frytek, ziemniaczane

płatki.A jeszcze (lizać palce!) placki smażone na smalcu – nie?I te super ziemniaki w mundurkach z gorącą, chrupiącą skórką, wyciągnięte z popiołu,

z ogniska, gdy mgły się snują dookoła i skra pryska.A my z ziemniaka robimy prosiaka, hipopotama, królika, krowę: cztery zapałki się wtyka,

ogon i rogi z drucika, oczy jarzębinowe, uszy z liści jesiennych ozdobią głowę. I gotowe.

Co można zrobić z ziemniaka

4 nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały

5nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały

Łamańce językowe

Żuru garŻaba warzy żuru gar, a pod garem drżący żar.

Żur wrze w garze,gar na żarze,to się skończy na pożarze!

Aż żółw zrzęda rzecze szczerze:- Niech się żaba żaru strzeże!

Smaży żaba smardzów wór, w garze wrze gorący żur.

Żółwik żabę żerdzią żga:- Niechże żaba żuru da!

Żółw zażera wrzący żur, żaba żuje smardzów wór.

Pusto w garze, żółw się maże, już nie zrzędzi o pożarze:

- Postaw, żabo, gar na żar. Zróbże jeszcze żuru gar!

Żaba warzy żuru gar, a pod garem drżący żar.

Żur wrze w garze,gar na żarze,to się skończy na pożarze..

facebook.com/polszczyzna

Rapowany alfabet

Raz, dwa, trzy i po polsku mówisz ty, t. I, Lwów 2015

6 nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały

Wykorzystajmy piękne jesienne weeken-dy na spacery. Namawiam Was na spacery do lasu. Można tylko podziwiać piękno przy-rody, a można jednocześnie nazbierać grzy-bów. A tych w okolicznych lasach znajdziecie mnóstwo. Grzybobranie przynosi wiele rado-ści, ale jest to również kolejny etap wzboga-cenia zapasów zimowych. Przydadzą się jak te marynowane, tak i suszone. A jakie pyszne są zupy czy sosy grzybowe!

A więc decyzja podjęta – wybieramy się na grzybobranie. Warto jednak wcześniej przypomnieć sobie, jak wyglądają najbar-dziej trujące gatunki grzybów. Tych nie zbie-ramy! Ale i nie niszczymy. Dlatego też poza koszem i nożykiem do zbierania grzybów nie zaszkodzi zabrać ze sobą do lasu podręczny atlas grzybów.

Jak zbieraćWykręcać czy wycinać? Zbierając grzyby,

należy też pamiętać, żeby nie niszczyć grzyb-ni, bo inaczej ani my, ani nikt inny nie znaj-dzie ich już więcej w takim miejscu. Dlatego najlepiej jest je wycinać ostrym nożem tuż przy ziemi. Pamiętajcie, że miejsce po grzy-bie należy przykryć ściółką, aby grzybnia bez potrzeby nie wysychała.

Gdzie zbierać grzyby?Jak znaleźć dobre miejsce? Podpowiem

Wam. Podgrzybki spotkacie praktycznie wszę-dzie, czyli w lasach sosnowych, liściastych i mieszanych. Lubią one podłoże trawiaste z wilgotnym poszyciem. Jeśli wybieramy się na borowiki, to warto ich szukać pod sosna-mi i świerkami, a w lasach liściastych – pod

Jesienne spacery

7nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały

dębami i bukami, na glebach piaszczystych. Koźlarze lubią lasy liściaste i mieszane, znaj-dziecie je pod topolami, brzozami, osikami i grabami, na zboczach i w parowach. Maśla-ki najczęściej rosną w trawach, lasach igla-stych, zwłaszcza pod modrzewiami.

Trzeba przyznać, że nie wszyscy lubią jeść grzyby, ale takich osób jest mniejszość. Grzyby są świetnym dodatkiem do potraw, a przy okazji skrywają swoje tajemnice. Jak na przykład tę, że dostarczają organizmowi człowieka witaminę B 12 i są jedynym jej źró-dłem, które nie jest pochodzenia zwierzęce-go. Oprócz tego, grzyby dobrze wpływają na odporność naszego organizmu. Regularne ich spożywanie działa lepiej niż wiele zastrzy-ków przeciw grypie.

A czy wiecie, że grzyby nie są roślinami? Nie należą też do królestwa zwierząt.

Grzyby funkcjonują we własnej kategorii. Jest to ukryte królestwo. Widzialna część

grzyba jest tylko „owocem” tego organizmu. Niezwykle ważną jego częścią jest niewi-doczna grzybnia składająca się z sieci ma-leńkich włókien, które przeważnie są scho-wane w glebie czy drewnie.

Liczba grzybów na całym świecie jest olbrzymia, jest ich około 60 tys. gatunków. Większość z nich jest mikroskopijnych roz-miarów. Grzybów dużych, czyli takich, które można zauważyć gołym okiem, jest około 6,5 tys. gatunków.

Pierwsze grzyby na Ziemi zjawiły się praw-dopodobnie przed ponad miliardem lat.

Jednak pamiętajmy, że grzybobranie jest miłym i aktywnym spędzaniem wolnego cza-su. Życzę Wam pełnych koszyków tych pięk-nych... no właśnie... „owoców”, które czekają na Was, ukryte w leśnym runie. Bawią się z wami w „chowanego”. A więc udanej zaba-wy!

BABCIA KAZIA

8 nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały

Światowy Dzień Nauczyciela obchodzony jest w większości krajów na świecie w róż-nych dniach. 5 października pod patronatem UNESCO obchodzony jest Światowy Dzień Nauczyciela. Święto zostało ogłoszone w 1994 roku na pamiątkę podpisania w 1966 roku „Rekomendacji w sprawie statusu na-uczyciela” opracowanej przez UNESCO i Mię-dzynarodową Organizację Pracy. Światowy Dzień Nauczyciela ma na celu podkreślenie znaczenia zawodu nauczyciela w edukacji młodych ludzi.

W Polsce święto oświaty i szkolnictwa obchodzone jest 14 października, w rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej, któ-ra była pierwszym na świecie ministerstwem oświaty. Komisja Edukacji Narodowej została

utworzona z inicjatywy króla polskiego, Sta-nisława Augusta Poniatowskiego na mocy uchwały Sejmu Rozbiorowego z dnia 14 paź-dziernika 1773 roku.

Dzień Edukacji Narodowej jest okazją do nagradzania wyróżniających się dla edukacji osób. Minister Edukacji narodowej wręcza nauczycielom złote, srebrne oraz brązowe Krzyże Zasługi, medale Komisji Edukacji Na-rodowej oraz nagrody Ministra Edukacji Na-rodowej za osiągnięcia dydaktyczno-wycho-wawcze. Niektórzy uczniowie odwdzięczają się swoim nauczycielom organizując apele i uroczystości w swoich szkołach.

W ponad 100 państwach obchodzony jest Światowy Dzień Nauczyciela, ale w nie-których państwach obchodzony jest także na-rodowy Dzień Nauczyciela.

W pierwszą niedzielę paź-dziernika Dzień Nauczyciela ob-chodzony jest w Azerbejdża-nie, Białorusi, Kazachstanie, Kirgistanie, Ło-twie, Ukrainie, Mołdawii. Ar-gentyna obcho-dzi Dzień Nauczyciela – 11 września, Albania – 7 marca, Australia – ostatni piątek paździer-nika, Rosja – 5 października, Brazylia – 15 października, Wietnam – 20 listopada, Chiny – 10 września, Uzbekistan – 1 października.

Pamiętaj, żeby złożyć życzenia dla na-uczyciela lub wyślij specjalne kartki na dzień nauczyciela.

żródło: kartki.pl

Światowy Dzień Nauczyciela

9nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały

Drogie dzieci! W tym liścikuo jedno Was proszę:żebyście się co dzień myły,bo brudnych nie znoszę.

Czy pod studnią, czy na misce,w rzece czy w sadzawce,ale myć się! Bo przyjadęi sam wszystko sprawdzę!

Inicjatywa ta wyszła od Organizacji Naro-dów Zjednoczonych w 2008 roku. Akcja ma zachęcać wszystkich ludzi, a zwłaszcza dzie-ci – do regularnego mycia rąk jako kluczowe-go elementu profilaktyki przeciw biegunce i infekcjom układu oddechowego.

Choć mieszkańcom krajów wysoko roz-winiętych może wydawać się to niepojęte, biegunka i zapalenie płuc doprowadzają co

Światowy Dzień Mycia RąkŚwiatowy Dzień Mycia Rąk przypada 15 października (czwartek).

roku do śmierci ponad 3 milionów dzieci po-niżej piątego roku życia. Jak twierdzą organi-zatorzy kampanii, wykształcenie w młodych ludziach nawyku mycia rąk (z użyciem mydła) przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety może ocalić więcej istnień ludzkich niż jaka-kolwiek szczepionka.

W inicjatywę tę zaangażowało się łącz-nie 70 państw, głównie rozwijających się, gdzie współczynnik śmiertelności dzieci jest szczególnie wy-soki. Jak się okazuje, nie tylko dzieci trzeba uczyć podstawowych zasad higieny. Bada-nia w Stanach Zjed-noczonych ujawniły, że aż 30% mężczyzn nie myje rąk po sko-rzystaniu z toalet w miejscach publicznych.

źródło: kalbi.pl

List do dzieci Myć się dzieci, myć do czysta,chłopcy i dziewczynki,bo inaczej powiem, żeścienie dzieci, lecz świnki!

Trzeć się mydłem, gąbką, szczotką,w misce, w nurtach rzeczki!Bądźcie czyste!Z poważeniem –autor książeczki dla dzieci!

Julian Tuwim

Święto, które obchodzone jest corocznie 31 października powstało z inicjatywy przedstawicieli banków europejskich podczas 1. Międzynarodowej Konferencji Kas Oszczędno-ściowych w Mediolanie w 1924 roku w celu zapewnienia sta-bilnego i długotrwałego rozwoju społeczeństw poprzez na-głaśnianie idei oszczędzania.

W kongresie wzięło udział 354 delegatów z 27 krajów. Główną postacią, która uczestniczyła w kongresie był prof. Filippo Ravizza, ówczesny dyrektor nowo powstałego Świa-towego Instytutu Kas Oszczędnościowych (World Savings Banks Institute, WSBI).

Według uczestników kongresu, odpowiednia wiedza na temat pomnażania oszczędności miała w perspektywie za-pewnić stabilny rozwój społeczeństw. W tym celu postano-wiono iż 31 października każdego roku będą organizować w swoich krajach działania edukacyjne kierowane do wszyst-kich obywateli, niezależnie od wieku, statusu społecznego czy posiadanych środków.

pl.wikipedia.org

ŚWIATOWY DZIEŃ OSZCZĘDZANIA

nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały10810

nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały 11911

nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały12

Przygody Koziołka Matołka (fragmenty)

Rzekł do siebie: „Niech wprzód spyta Ten, co w drogę się wybiera!” Więc z powagą wielką wkroczył Do księgarni Gebethnera.

Tam go pięknie przywitali, On zaś wszystkim podał łapę I powiada: „Niech panowie Jakąś mi pokażą mapę”.

Gdy mu wszystko objaśnili, Kozioł, ucieszony wielce, Zapamiętał, że iść musi W stronę, gdzie jest miasto Kielce.

Lecz gdy wyszedł na ulicę I gdy ujrzał ludzi mrowie, Wszystko mu się poplątało W jego biednej, koziej głowie.

Wtem zobaczył długi pociąg, A w nim chłopców stu z nartami. „Ej, koziołku! – zakrzyknęli. Skacz tu do nas i jedź z nami!

„Doskonale! – rzekł koziołek. –Właśnie w tamte zdążam strony”, Polem dobrym towarzyszomZłożył piękne trzy ukłony.

Kornel Makuszyński, Marian Walentynowicz

nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały14

Główną ideą stworze-nia szlaku turystyczne-go „Łódź Bajkowa” jest przypomnienie miesz-kańcom, a także przyby-wającym do miasta tury-stom niezwykle ważnego elementu marki filmowej Łodzi, jakim jest dorobek łódzkiej animacji. Idea ta jest realizowana poprzez połączenie miejsc związanych z edukacją, rozrywką, kul-turą, kinematografią i ustawienie przy nich rzeźb postaci nawiązujących do filmów zre-alizowanych przez Studio Małych Form Fil-mowych Se-ma-for. W Łodzi powstało ponad 1400 znanych filmów animowanych, które były emitowane w telewizji, w kilkudziesięciu krajach na całym świecie. Aby uhonorować bajkowe postacie i ich twórców, w Łodzi po-wstał szlak turystyczny „Łódź Bajkowa”.

Ulubieni bohaterowie wieczorynek, rozsiani po całym mieście, wywołują sentymentalny uśmiech na twarzach przechod-niów. Już teraz Miś Usza-tek wita gości spacerują-cych ulicą Piotrkowską, Mały Pingwin Pik-Pok za-prasza do Aquaparku Fala, koty: Filemon i Bonifacy sennie przeciągają się przed Muzeum Kinematografii, a Piotruś i jego piesek rysują zaczarowanym ołówkiem po ścianach Łódzkiego Domu Kultury, Plastuś

dźwiękiem swojego dzwonka zaprasza dzie-ci na lekcje w szkole mieszczącej się przy parku im. H. Sienkiewicza, Trzy Misie witają gości zwiedzających Muzeum Włókiennic-twa i Skansen. Wróbelek Ćwirek siedzi na gnieździe w Parku Źródliska przed wejściem do Palmiarni, a Maurycy i Hawranek witają dzieci odwiedzające ogród zoologiczny.

Bieżące informacje o „Łodzi Bajkowej” do-stępne są na: facebook.com/lodzbajkowa oraz na: www.bajkowa.lodz.pl

Łódź Bajkowa

Założyciel i wydawca: Mirosław Rowicki, засновник і видавець М. М. Ровіцкі. Projekt współfi nansowany ze środków Ministerstwa Spraw Zagra-nicznych RP w ramach konkursu na realizację zadania „Współpra-ca z Polonią i Polakami za granicą” za pośrednictwem fundacji „Wolność i Demo-kracja”.

15nr 9–10 (39–40) wrzesień–październik 2015 * Polak Mały

Pismo jest redagowane przez zespół „Kuriera Galicyjskiego”. Ad-res do korespondencji: Kurier Galicyjski – Polak Mały, skrytka poc-ztowa (a/c) nr 80, Iwano-Frankiwsk 76018, Ukraina, абонентська скринька № 80, Івано-Франківськ, Україна, e-mail: kuriergalicyjski@wp.pl, tel.: 0-038 (032) 2531520. Свідоцтво про державну реєстрацію Серія КВ № 18983-7773 Р видане Державною Реєстраційною Службою України 08. 06. 2012 р. Świadectwo rejestracji: seria KW nr 18983-7773 R wydane przez Państwową Rejestracyjną Służbę Ukrainy 08. 06. 2012 r.

Październik stoi u dwora, na wykop ziem-niaków pora.

Prędzej nasycisz się jedząc ziemniaki, niż patrząc na pieczeń.

Ugotowane z miłością ziemniaki lepiej smakują, niż usmażona w gniewie kiełbasa.

Na świętego Franciszka chłop już w polu nic nie zyska.

Na świętej Jadwigi babie lato fruwa na wyścigi.

Do świętej Jadwigi pozbieraj jabłka, orzechy i figi.

Jaki październik, taki marzec, doznał tego niejeden starzec.

Na obiad będzie kartoflanka, sałatka ziemniaczana, ziemniaki w mundurkach lub pierogi z kartoflami, a na deser babka kar-toflana.

Dla całej rodziny na zimowe czasy,ma mama na półkach dla wszystkich...

W spiżarni

Gospodarna wiewiórkaw dziupli ma na półkach skarbów pełne mieszki. Są na zimę szyszki i smaczne...

Pracowały całe lato pracowite pszczoły,abyś w czasie zimy mógł jeść dla zdrowia słodki...

Wpisując odpowiednie słowo, staniesz się

współatorem wiersza

Miesięcznik Polak Mały można zaprenumerować na poczcie na Ukrainie!!!KOD PRENUMERATYУКРПОШТА 68416

Cena prenumeraty pocztowej1 miesiąc – 3,50 hrywien

3 miesiące – 10,50 hrywien6 miesięcy – 21,00 hrywien12 miesięcy – 42,00 hrywny