PODLOGE ZA VJEŽBE IZ OBRADNIH SISTEMA ZA …mf.unibl.org/upload/documents/Dokumenti/Predmeti/Obradni sistemi za... · Obrada složenih površina . Vretenasta glodala . 4 . Obrada

UNIVERZITET U BANJOJ LUCI MAINSKI FAKULTET

Katedra za proizvodne i raunarom podrane tehnologije

Branislav Sredanovi Gordana Globoki Laki

PODLOGE ZA VJEBE IZ OBRADNIH SISTEMA ZA OBRADU

REZANJEM

- Radna verzija skripte za vjebe -

Banja Luka, mart 2014. godine

OBRADNI SISTEMI ZA OBRADU REZANJEM .

Predgovor

Ova skripta je namjenjena studentima III godine Mainskog fakulteta Univerziteta u

Banjoj Luci koji pohaaju vjebe iz predmeta Obradni sistemi za obradu rezanjem.

Koncipirana je kao podloga za semestralni zadatak, pri emu studenti dobijaju polazne podatke i

na osnovu njih rijeavaju zadatke koncipirane u skripti.

Skripta je sainjena iz slinih dostupnih literaturnih izvora, knjiga, skripti i diplomskih

radova. Koristi se uz prezentacije sa vjebi. Svaka primjedba na sadraj, koncepciju i izgled

ovog materijala je korisna.

SKRIPTA JE PREDVIENA ZA INTERNU UPOTREBU!

B. S.

Vjezbe iz Obradnih sistema za rezanje i


Literatura

[1] Luki, Lj. FLEKSIBILNI TEHNOLOKI SISTEMI, Univerzitet u Kragujevcu, Mainski fakultet, Kraljevo, 2007.

[2] Jovievi, V. PROJEKTOVANJE TEHNOLOKIH PROCESA, Univerzitet u Banjoj Luci, Mainski fakultet, Banja Luka, 2005.

[3] Djapic, M., Lukic, Lj. APPLICATION OF THE DEMPSTER - SHAFER THEORY IN CONCEPTUAL DESIGN OF THE MACHINING CENTERS, Technical Gazette, Vol. 20, No.1., pp. 65 - 71, 2013.

[4] Nedi, B., MAINE ALATKE - PROJEKTOVANJE PRENOSNIKA MAINA ALATKI - Skripta, Mainski fakultet, Kragujevac, 2007

[5] Glavonji, M., Kokotovi, B., ivanovi, S. GLAVNO KRETANJA OBRADNOG CENTRA - KONFIGURISANJE GLAVNOG KRETANJA, Univerzitet u Beogradu, Mainski fakultet, Beograd, 2005.

[6] Glavonji, M., Kokotovi, B., ivanovi, S. POMONA KRETANJA OBRADNOG CENTRA - KONFIGURISANJE POMONIH KRETANJA, Univerzitet u Beogradu, Mainski fakultet, Beograd, 2005.

[7] ivkov, S. VERTIKALNA NUMERIKI UPRAVLJANA GLODALICA ZA IZRADU ALATA ZA LIVENJE PLASTINIH MASA - Diplomski rad, Univerzitet u Beogradu, Mainski fakultet, Beograd, 2002.

[8] Petrovi, P., PROJEKTOVANJE OBRADNIH SISTEMA - Separati predavanja, Univerzitet u Beogradu, Mainski fakultet, Beograd, 2011.

[9] Grupa autora, KOMPONENTE NUMERIKI UPRAVLJANIH ALATNIH MAINA - Skripta, Univerzitet u Niu, Mainski fakultet, Ni, 2001,

[10] Miltenovi, V., MAINSKI ELEMENTI - TABLICE I DIJAGRAMI, Univerzitet u Niu, Mainski fakultet, Ni, 2002.

[11] Obradni centri i moduli: www.hasscnc.com

[12] Obradni centri i moduli: www.hurco.com

[13] Glavna vretena: www.shaublin.ch

[14] Glavna vretena: www.franc-kessler.de

[15] Leajevi i uleitenja: www.skf.com

[16] Leajevi i uleitenja: www.fkl.com

[17] Elektromotori i elektrina vretena: www.dynospindles.com

[18] Elektromotori i elektrina vretena: www.simens.com

Vjebe iz Obradnih sistema za rezanje iii

http://www.hasscnc.com/http://www.hurco.com/http://www.shaublin.ch/http://www.franc-kessler.de/http://www.skf.com/http://www.fkl-serbia.com/http://www.dynospindles.com/http://www.simens.com/


Sadraj

1. DEFINISANJE STRUKTURE OBRADNOG CENTRA ......................................... 2. 1. Analiza predmeta obrade ...................................................................... 2. 2. Potrebni oblici i veliine kretanja ......................................................... 2. 3. Veliine kretanja i radni prostor ........................................................... 2. 4. Morfoloka analiza konstrucije obradnog centra .................................

2. PRORAUN OPTEREENJA OBRADOG CENTRA ........................................... 2.1. Otpori kod glodanja .............................................................................. 2.2. Otpori kod buenja ................................................................................ 2.3. Ukupni otpori ........................................................................................

3. KONFIGURISANJE MODULA GLAVNOG KRETANJA .................................... 3.1. Predprojektovanje glavnog vretena ....................................................... 3.2. Otpori u osloncima glavnog vretena ..................................................... 3.3. Provjera optereenja glavnog vretena ................................................... 3.4. Izbor uleitenja glavnog vretena .........................................................

4. KONFIGURISANJE MODULA POMONOG KRETANJA ................................. 4.1. Izbor i proraun voica ......................................................................... 4.2. Izbor i proraun kuglinog zavojnog vretena ....................................... 4.3. Konstruisanje postolja X ose ................................................................

5. POGONI NA OBRADNOM CENTRU .................................................................... 5.1. Izbor elektromotora glavnog vretena .................................................... 5.2. Izbor elektromotora X ose .....................................................................

6. POKAZATELJI KVALITETA OBRADNOG CENTRA ........................................ 6.1. Laboratorijska vjeba: Konstruisanje zupastog prenosnika ................ 6.2. Laboratorijska vjeba: Snimanje prenosnika glavnog kretanja ............ 6.3. Laboratorijska vjeba: Ispitivanje statike krutosti maine .................. 6.4. Laboratorijska vjeba: Ispitivanje geometrijske tanosti maine ......... 6.5. Laboratorijska vjeba: Ispitivanje radne tanosti maine .....................

1 3 7 9

10 19 21 22 23 25 27 30 32 34 43 45 50 54 57 59 60 63 65 73 75 79 83

Vjebe iz Obradnih sistema za rezanje v

1. DEFINISANJE STRUKTURE OBRADNOG CENTRA

1.1. ANALIZA PREDMETA OBRADE

Slika 2.1. Razvrstani dijelovi proizvodnog programa

Vjebe iz Obradnih sistema za rezanje 3

1.1.1. Uestanost klasificiranih oblika predmeta obrade [3]:

(pr) - primarno rotacioni dijelovi (pr+s) - primarno rotacioni dijelovi sa dodatnim oblicima (pp) - primarno prizmatini dijelovi (pp+s) - primarno prizmatini dijelovi sa dodatnim oblicima (pr+pp) - primarno prizmatini i primarno rotacioni dijelovi (pr+(pp+s) - primarno prizm. i rotac. dijelovi sa dodatnim oblicima (s) - svi ostali

Slika 2.2. Klasifikacija prema PERA i

Tabela 2.1. Broj dijelova prema klasama i vrstama obrade

Obrade Kategorije dijelova

pr pr+s pp pp+s pr+pp pr+(pp+s) s

Struganje 82 55 33 20 Glodanje 80 44 45 23 5 Buenje 27 32 33 68 Izrada navoja 10 13 13 27 Bruenje 18 8 20 11 22 11

1.1.2. Odnosi gabaritnih dimenzija na radnim predmetima (kolinika najvee i najmanje): Tabela 2.2. Broj dijelova prema gabaritnim dimenzijama

Kategorija Dugaki: Max / Min > 4 Ujednaeni: Max / Min < 4

pp 14 86

pp+s 22 78

pr+pp 19 81

pr+(pp+s) 23 77


1.1.3. Uestanost dimenzija radnih predmeta po osama: Tabela 2.3. Brojevi dijelova koje je mogue izradti na stolu date dimenzije

Veliine kretanja

Broj dijelova Dijagram uestanosti dimenzija X Y Z

200 3 4 5

250 6 11 8 315 8 17 9 400 15 19 11 500 13 25 27 630 29 9 2 800 3 4 5 1000 6 2 8 1250 8 7 4 1600 22 12 14 2000 11 4 6 2500 1 4 4

1.1.4. Gabaritne dimenzije se biraju na osnovu dominantne uestanosti:

Po x osi: Xg = 630 mm Po y osi: Yg = 500 mm Po z osi. Zg = 500 mm

1.1.5. Maksimalne veliine alata koji se koriste za obradu tehnolokih formi na proizvodu. Tabela 2.4. Maksimalne veliine alata

Alat Maks. prenik

Dmax (mm) Min. prenik

Dmax (mm) Maks. duina sa adapterima

Lmax (mm)

eono glodalo 100 20 200 Vretenasta glodala 40 3 120 Burgije 30 2 220 Razvrtai 30 3 220 Ureznice M16 M3 50


1.1.6. Osnovne informacije o proizvoda predstavnika [2]: Tabela 2.5. Osnovne informacije o proizvodu predstavniku

Osobina RP Vrijednost / Opis

Dominantni tip oblika predmeta Rotacioni Prizmatini Kombinovani Odnosi gabaritnih dimenzija Ujednaen Dugaki

Materijal sa najloijom obradivou Cr - Ni elik

Dominantne obrade i odgovarajui alati

1 Ravno glodanje eona glodala

2 Glodanje stepenika i utora Vretenasta glodala

3 Obrada sloenih povrina Vretenasta glodala

4 Obrada otvora Burgije i ureznici

Tanost za dominantne obrade 0,01 mm

Kvalitet za dominantne obrade N7

Teina predmeta obrade (mg) 100 kg

Radni predmet sa najsloenijim povrinama i obradama Blok motora BM - 200

Slika 2.3. Karakteristian dio - blok motora


1.2. POTREBNI OBLICI I VRSTE KRETANJA

1.2.1. Povoljan poloaj radnog predmeta - X osa orjentisana prema najduoj ivici:

Rb Karateristini oblici na

radnom predmetu

Zahvat pomou osa Mogua ravan bazira

Alati X Y Z A B C

1 Gornja ravan paralelna xy ravni

+ + +

XY eono glodalo

2 Sloena povrina na gornjoj strani XY Vretenasto glodalo

3 Otvori na gornjoj strani XY Burgije i ureznice

4 Desna kosa ravan

+ + + +

XY eono glodalo

5 Sloena povr na desnoj kosoj strani XY Vretenasto

glodalo

6 Otvori na desnoj kosoj strani XY Burgije i ureznice

7 Lijeva kosa ravan

+ + + +

XY eono glodalo

8 Sloena povr na lijevoj kosoj strani XY Vretenasto

glodalo

9 Otvori na lijevoj kosoj strani XY Burgije i ureznice

10 Desna ravna strana paralelna XZ ravni

XY eono glodalo

11 Sloena povrina na desnoj strani paralelnoj XZ ravni XY Vretenasto

glodalo

12 Otvori sa desne strane paralelne XZ ravni XY Burgije i ureznice

13 Lijeva ravna strana paralelna XZ ravni

+ + + +

XY eono glodalo

14 Sloena povrina na lijevoj strani paralelnoj XZ ravni XY Vretenasto

glodalo

15 Otvori sa lijeve strane paralelne XZ ravni XY Burgije i ureznice

16 Bona lijeva ravna strana paralelna YZ ravni

+ + +

XY eono glodalo

17 Sloena povrina na lijevoj strani paralelnoj YZ ravni + XY Vretenasto

glodalo

18 Otvori na lijevoj strani paralelnoj YZ ravni XY Burgije i ureznice

19 Bona desna ravna strana paralelna YZ ravni

+ + + +

XY ili okretanje eono glodalo

20 Sloena povrina na desnoj strani paralelnoj YZ ravni XY ili okretanje Vretenasto

glodalo

21 Otvori na desnoj strani paralelnoj YZ ravni XY ili okretanje Burgije i ureznice

22 Donja ravna strana paralena XY ravni

+ + +

Novo baziranje eono glodalo

23 Sloena povrina na donjoj strani paralena XY ravni Novo baziranje Vretenasto

glodalo

24 Otvori na donjoj strani paralena XY ravni Novo baziranje Burgije i ureznice


Slika 2.10. Obradak sa povoljnom orijentaciom 1.2.2. Potrebna kretanja, dobijena na osnovu analize potreba obrade odnosno potrebnih osa za

dovoenje radnog predmeta u poziciju za obradu: Biraju se:

Translatorne: X, Y i Z Obrtne: A i C

1.2.3. Poloaj glavnog vretena se bira na osnovu dominantne uestanosti radnih predmeta i

izdvojenih operacija izrade:

Bira se: Vertikalno glavno vreteno 1.2.4. Vrsta upravljanja zavisi od sloenosti radnog predmeta, tehnologije i strukture maine. S

obzirom da je potrebno izvesti sloenu obradu povrina, bira se:

Bira se: 5D upravljanje


1.3. VELIINE KRETANJA I RADNI PROSTOR

Slika 2.11. Radni prostor kod vertikalnog obradnog sistema 1.3.1. Dimenzije radnog stola zavise od gabaritnih dimenzija najveeg radnog predmeta:

XS = 1.1 XG = 1.1 630 = 700 mm YS = 1.1 YG = 1.1 500 = 550 mm ZS = 1.1 ZG = 1.1 500 = 550 mm

1.3.2. Potrebna veliina klizaa za kretanje po X osi (struktura sa dugakom X osom):

XK = 1.1 (y + 1) YG = 1.1 (1 + 1) 630 = 1386 mm 1.3.3. Potrebna veliina klizaa za kretanje po Y osi (najkraa osa):

YK = 1.1 (x + 1) XG = 1.1 (0 + 1) 500 = 550 mm 1.3.4. Potrebna veliina klizaa za kretanje po Z osi (struktura sa dugakom Z osom):

ZK = 1.1 ZG + 1.5 Lmax = 1.1 500 + 1.5 220 = 880 mm 1.3.5. Prostor radnog predmeta:

PRP = XK YK ZK = 1.4 0.55 0.88 = 0.68 m 1.3.6. Radni prostor:

RP = XS YS ZS = 0.7 0.55 0.55 = 0.22 m


1.4. MORFOLOKA ANALIZA OBRADNOG CENTRA

1.4.1. Izvrioci funkcija: Tabela 2.6. Izvrioci funkcija

Izvrioci funkcija

1 2 3 4

Mod

ul g

lavn

og

vret

ena

1 Prihvat alata ISO HSK

2 Uleitenje Aksijalno Radijalno-aksijalno

Radijalno Tandemi

3 Pogon Korani DC AC

4 Veza sa vretenom Elektrino vratilo In line Zupasti

prenosnik Remeni

prenosnik

Mod

ul p

omo

nog

kret

anja

5 Sistem voenja Kotrljajne Klizne

6 Vrste kl. voica Klasine Hidro-statike Hidro-

dinamike Aero-

statike

7 Oblik kliznih voica

Otvorene pravugaone

Zatvorene pravugaone

V voice Lastin rep

8 Regulisanje zazora Letva bez nagiba Letva sa nagibom Bez regulisanja

9 Podmazivanje Pumpom Mau Potapanjem

10 Zatita voica Uzduni titnici Kruti titnici Teleskopski Harmonika

11 Pretvara kretanja

Kuglino zavojno vreteno

Klizno zavojno vreteno

Zupanik zupasta letva

12 Uleitenje vretena

Jedna strana Dvije strane

13 Pogon Linearni motor

Korani motor

Servomotor

14 Uleitenja Radijalni kuglini Radijalno

aksijalno kug. Radijalni valjasti

Tandemi

Stac

iona

rni d

io -

post

olje

15 Oblik postolja Otvoren Zatvoren

16 Vrsta ojaanja Rebra Dupli zidovi

17 Poloaj rebara Popreni Uzduni Dijagonalni

18 Materijal Sivi liv elik Beton

Upr

av-

ljanj

e

19 Nain Manuelno Automatski

Izm

jena

al

ata 20 Magacin alata

Lanasti sa radijalnim sjeditima

Lanasti sa paralelnim sjeditima

Dobo sa radijalnim sjeditima

Dobo sa paralelnim sjeditima

21 Izmjena alata Manuelno Automatski

Izm

jena

pa

leta

22 Izmjena paleta

Manuelno Automatski


1.4.2. Definisanje varijanti obradnog centra: Tabela 2.7. Varijante prema izvriocima

Element Varijante

V1 V2 V3

1 2 1 1 2 2 4 1 3 2 3 2 4 1 4 3 5 1 2 2 6 3 2 1 7 3 3 2 8 1 2 2 9 1 1 2 10 3 4 2 11 1 1 3 12 2 2 1 13 1 3 2 14 2 3 1 15 2 1 2 16 1 1 1 17 1 2 2 18 2 1 2 19 2 2 2 20 2 4 5 21 2 2 2 22 1 1 1

1.4.3. Ocjene varijanti obradnog centra: Tabela 2.8. Ocjene varijanti

Karakteristika maine

Varijante

V1 V2 V3

Tanost 10 9 8

Brzina 9 9 4

Snaga 6 10 5

Krutost 8 9 6

Fleksibilnost 5 8 7

Odravanje 4 7 5

Ukupni zbir 42 52 35

Srednja ocjena 7.0 8.7 5.8


1.4.4. Razmatranje izvedenih rjeenja obradnog centra: Tabela.2.9. Razliite konstrukcije obradnih centara HURCO


1.4.5. Formiranje struktura obradnog centra se vri na osnovu iskustva i moguih izvedbi konstrukcije (potrebno je razmotriti to vie moguih modularnih struktura):

Tabela 3.6. Razliite strukuture obradnih centara stubnog tipa sa obrtnim stolovima

AFO

XY

ZC

v

FAO

XY

ZC

v

AFX

OY

ZC

v

FAX

OY

ZC

v

AFX

YO

ZC

v

FAX

YO

ZC

v

AFY

XO

ZC

v

FAY

XO

ZC

v


Razliite strukture obradnih centara stubnog tipa sa obrtnim glavama

AO

XY

ZB

Cv

FOX

YZ

AC

v

AX

OY

ZB

Cv

FXO

YZ

AC

v

FXY

OZ

BC

v

FXY

OZ

AV

XO

YZ

BA

Cv

XY

OZ

BA

Cv


Tabela 3.7. Razliite strukture obradnih centara portalnog tipa

AFX

YO

ZC

v

AFY

OX

ZC

v

AFO

XY

ZC

v

AFO

XY

ZC

v

FOX

YZ

Cv

OX

YZ

BA

Cv

AFO

XZ

YC

v

OX

ZY

AB

Cv


1.4.6. Izbor povoljne strukture obradnog sistema se vri na osnovu karakteristika razmatranih struktura. U tom smislu mogu smislu moe se koristi sljedea tabela:

Tabela 3.8. Neka pravila izbora oblika strukture

Ako je Onda Napomena

Obl

ik

RP

Cilindrian Glavno kretanje izvodi RP Strugovi

Prizmatian Glavno obrtno kretanje izvodi AL Glodalice

Mas

a ra

dnog

pre

dmet

a mg > 400 kg Sva pomona i glavna kretanja izvodi AL Portalni tip

mg < 200 kg Pomona horizontalna moe da izvodi RP

mg < 100 kg Vertikalno pomono kretanje moe da izvodi RP

mg < 200 kg Obrtna pomona kretanja moe da izvodi RP

mg > 200 kg Obrtna pomona kretanja treba da izvodi AL

Vel

iin

e ra

dnog

pre

dmet

a

Zg > 300 mm Vertikalno pomono kretanje treba da izvodi AL

Zg > 350 mm Vertikalno kretanje treba preko dugake Z ose

Xg > 400 mm Horizontalno kretanje po X osi treba da izvodi RP

Yg > 400 mm Kretanje po Y osi treba da izvodi RP

Xg > 300 mm Treba izbjegavati nadovezivanje sa Y osom

Yg > 300 mm Treba izbjegavati nadovezivanje sa X osom

Zg < 300 mm Vertikalno kretanje moe preko kratke Z ose

Potr

ebna

kru

tost

(ta

nost

)

Poviena Izbjegavati obrtna pomona kretanja AL

Poviena U sutini izbjegavati pomona obrtna kretanja

Poviena Izbjegavati vertikalno kretanje RP po Z osi

Poviena Stacionarni modul u sredini strukturne formule

Poviena Izbjegavati vezana obrtna kretanja

Poviena Kretanje po Z osi treba vezati za postolje

Normalna Podjeliti pomona obrtna kretanja na A i RP

Normalna Obrtno kretanje oko dugake X ose izvodi RP


1.4.7. Povoljna struktura obradnog sistema je varijanta koja zadovoljava najvei broj kriterijuma postavljenih pred obradni sistem. Na osnovu smijernica bira se struktura:

FAXOYZCv

1.4.8. Odabir izvedbe obradnog centra vri se na osnovu povoljne strukture. Pri tome se vri

konani izbor konstrukcije obradnog centra. Slika 3.9. Razliite izvedbe strukture FAXOYZCv

Dug

ake

X i

Z o

se

Kra

tke

X i

Z o

se

- Dovoljna krutost - Dugake X i Z ose - Mogunost veeg radnog prostora - Inercijalne sile u Y osi poviene

- Smanjenja krutost - Kratke X i Z ose - Totalno smanjeni radni prostor - Inercijalne sile u Y osi smanjene

Dug

ake

X i

Z o

se

Port

alni

tip

obra

dnog

cen

tra

- Dovoljna krutost - Dugake X i Z ose - Smanjeni radni prostor - Inercijalne sile u Y osi poviene

- Poviena krutost - Dugake X, Y i Z ose - Mogunost veeg radnog prostora - Smanjena mogunost manipulacije obradkom


1.4.9. Odabire se prikazana struktura obradnog centra sa modulima:

Slika 3.7. Odabrana struktura obradnog centra gdje je: 1 - Modul glavnog vretena (vertikalno)

2 - Modul linearnog kretanja u pravcu Z ose (stubna izvedba)

3 - Modul linearnog kretanja u pravcu Y ose

4 - Postolje obradnog centra (stacionarni modul)

5 - Modul linearnog kretanja u pravcu X ose (translatorni sto)

6 - Modul pomonog obrtnog kretanja oko osa X i Z (obrtno - zakretni sto)


2. PRORAUN OPTEREENJA OBRADNIH CENTARA

2.1. OTPORI KOD GLODANJA

2.1.1. Vrijednost obimne sile glodanja se rauna za predviene teke uslove obrade vretenastim

glodalom (u sutini, maksimalne vrijednosti sila ne prelaze 5000 N):

hmvqr

ryx

fGO KKKKDbzSaCF ffff = 1

50001.18.196.01.1403031.010820 1.195.08.01.1 = GOF [N] gdje je:

b = 30 mm Maksimalna irina glodanja a = 10 mm Maksimalna dubina rezanja zr = 3 Pretpostavljeni broj zuba u zahvatu S1 = 0.1 mm/z Maksimalni korak po zubu D = 40 mm Maksimalni prenik glodala Cf = 820 Koeficijent materijala obratka xf = 1.1 Eksponent dubine rezanja yf = 0.8 Eksponent koraka obrade rf = 0.95 Eksponent irine glodanja qf = -1.1 Eksponent prenika glodanja

Tabela 4.1. Koeficijenti obimne sile glodanja [4]

2.1.2. Maksimalna sila glodanja u XY ravni:

650050003.13.1max === GOG FF [N] 2.1.3. Maksimalni moment glodanja:

100

2000405000

2000max

max =

=

=DF

M GOG [Nm]


2.2. OTPORI KOD BUENJA

2.2.1. Maksimalni otpor pomonom kretanju (u pravcu ose burgije):

51501.0251030 7.013 11 ==yx

f SDCF [N]

gdje je:

D = 25 [mm] Prenik burgije S = 0.1 [mm/o] Maksimalni korak pri buenju za predviene uslove Cf = 840 Koeficijent materijala obratka x1 = 1 Eksponent prenika burgije y1 = 0.7 Eksponent koraka buenja

2.2.2. Maksimalni obrtni moment (moment uvijanja burgije):

421000

1.0254201000

8.02

=

=

=yx

mB

SDCM [Nm]

gdje je.

Cm = 345 Koeficijent materijala obratka x = 2 Eksponent prenika burgije y = 0.8 Eksponent koraka buenja

Tabela 4.3. Koeficijenti otpora pri buenju [4]


2.3. UKUPNA OPTEREENJA

2.3.1. Brzina obrade s obzirom na pretpostavku o korienim alatima i snazi maine: Tabela 4.4. Preporuene brzine obrade pri glodanju [4]

Tabela 4.5. Preporuene brzine obrade pri buenju [4]

Preporuene brzine su:

Brzina pri glodanju: vG = 82 m/min brzina pri buenju: vB = 40 m/min

mjerodavna brzina: v = 90 m/min

2.3.2. Snaga glodanja:

75.91060

9065006000 3

maxmax =

=

= GGGvF

P [kW]


2.3.3. Snaga buenja:

25.21055.9

510421055.9 36

=

=

=nMP BB [kW]

gdje je za preporuenu brzinu rezanja i maksimalni prenik alata:

51025

4010001000=

=

= D

vn BB [o/min]

2.3.4. Mjerodavna snaga:

75.9)25.2;75.9max(),max( === BGU PPP [kW] 2.3.5. Mjerodavni moment:

100)42,100max(),max( === BGU MMM [Nm] - maksimalni se javlja pri glodanju 2.3.6. Referentni broj obrtaja pri pojavi mjerodavnog momenta:

71640

9010001000

max

max =

=

= D

vnr [o/min]

2.3.7. Maksimalni broj obrtaja glavnog vretena:

955039010001000

min

maxmax =

=

= D

vn [o/min]

2.3.8. Nominalni broj obrtaja glavnog vretena, bira se na osnovu maksimalnog broja obrtaja:

n = 10 000 [o/min] 2.3.9. Optereenja glavnog vretena: Tabela 4.6. Konane vrijednosti optereenja

Vrsta optereenja Vrijednost

Sila u pravcu Z ose Aksijalna sila 5150 N

Sila u pravcu X ose Radijalna sila 6500 N

Sila u pravcu Y ose

Moment Moment uvijanja 100 Nm


3. KONFIGURISANJE MODULA GLAVNOG VRETENA

3.1. PREDPROJEKTOVANJE GLAVNOG VRETENA

3.1.1. Tip prihvata se bira na osnovu broja obrtaja glavnog vretena i tipa maine: Usvaja se: ISO 40

Tabela 5.1. Tipovi prihvata alata

Tip Osobine Podruije

ISO Prihvat sa strmim konusom 7:24 (Tepered Shank) n 10000 min-1

HSK Cilindrini prihvat (Hollow Shank Taper) n > 10000 min-1 Tabela 5.2. Veliine prihvata alata

Tip Oznaka veliine Primjena

ISO 30 Veoma male maine 40 Obradni centri srednje veliine 50 Veliki obradni centri

HSK

24 Mikromaine 30 Obradni centri za mikroobradu 38 Mali visokobrzinski obradni centri 48 Visokobrzinski obradni centri srednje veliine 60 Veliki visokobrzinski obradni centri

3.1.2. Materijal glavnog vretena: Bira se elik: .4320 (legirani elik za cementaciju) Izdrljivost materijala na naizmjenino optereenje savijanja: 320)1( =D [N/mm]

Izdrljivost materijala na istosmjerno optereenje uvijanja: 300)0( =D [N/mm]

Izdrljivost materijala na istosmjerno optereenje pritiska: 400)0( =D [N/mm]

Jangov modul elastinosti: E = 2.1 105 [N/mm2]


Slika 5.7. Prikljune dimenzije ISO prihvata [5] 3.1.3. Koeficijenti raspona u pogledu glavnih veliina glavnog vretena formiraju se na osnovu

empirijskog znanja, prema datim smjernicama:

ako su odnosi A

a DaK = i

abKb = tada je:


Tabela 5.3. Pribline vrijednosti prenika glavnog vretena na prednjem leaju:

Tip Prenik vretena na prednjem leaju DA za snage maine (kW)

1.5 - 3.5 3.5 - 7.5 7.5 - 14.5 14.5 - 22 22 - 30

Strugovi 60 - 90 70 - 125 95 - 165 130 - 220 200 - 240

Glodalice 50 - 90 60 - 110 80 - 130 100 - 250 220 - 250

Brusilice 40 - 60 50 - 80 70 - 95 85 - 105 100 - 110

Tabela 5.4. Pribline vrijednosti koeficijenata raspona

Tip Preciznost obrade ili krutost vratila Koeficijent prepusta kod

prednjeg leaja Ka Koeficijent meurastojanja

izmeu leajeva Kb

I Visoka 0.60 - 1.50 3.70 - 1.25 II Srednja 1.25 - 2.50 1.50 - 0.70 III Niska 2.50 - 5.00 0.70- 0.30

3.1.4. Karakteristini prenici na glavnom vretenu, mogu se u predprojektu usvojiti na sljedei

nain: Usvaja se spoljanji prenik na osloncu A: 90=AD [mm] Prenik srednjeg dijela glavnog vretena: 85909.09.0 == AS DD [mm]

Prenik vretena na zadnjem osloncu - osloncu B: 75859.09.0 == SB DD [mm] 3.1.5. Veliine prepusta zavise od preuzetih koeficijenata. Rastojanje izmeu oslonaca: b = 400 mm Maksimalni dozvoljeni prepust pri razmatranim reimima rezanja: a = 120 mm Prepust na strani remenog prenosnika: c = 60 mm

3.1.6. Konstrukcija glavnog vretena se razmatra za razliite izvedbe sklopa glavnog vretena: Bira se: Glavno vreteno sa remenim prenosnikom na konzolnom prepustu


3.2. OTPORI U OSLONCIMA GLAVNOG VRETENA

3.2.1. Sila kojom remen pritiska vratilo, prema priruniku:

3500100100000215.15.125.1 ===

wAq d

TCF [N]

3.2.2. Otpori oslonaca za konstrukciju sa konszolno postavljenim remenim prenosnikom:

Slika 5.12. ema optereenja vratila sa konzolno postavljenim remenim prenosom

01

==

n

iiX 0= Aa XF

01

==

n

iiY 0=++ qBAr FYYF

01

==

n

iAM 0)( =++ cbFbYaF qBr


Za prikazani smijer dijelovanja sile rezanja:

5150== aA FX [N]

2075400

1206500)60400(3500)(=

+=

+=

baFcbF

Y rqB [N]

7925207535006500 =+=+= BqrA YFFY [N]

Za suprotni smijer dijelovanja sile rezanja:

5975400

120)6500()60400(3500)(=

+=

+=

baFcbF

Y rqB [N]

8975597535006500 =+=+= BqrA YFFY [N]

3.2.3. Maksimalni momenti savijanja: Evidentno je da je najvei moment savijanja u osloncu A:

7800001206500max ==== aFMM rlSA [Nmm]

3.2.4. Ekvivalentni moment savijanja, moment koji uzima naprezanje na uvijanje:

781833100000207.1780000

2

22

22max =

+=

+= TMM oi

[Nmm]

gdje je: 07.1300320

)0(

)1( ===

D

Do

koeficijent ekvivalencije napona

3.2.5. Ugib glavnog vretena na prepustu, za maksimalnu vrijednost sile rezanja:

027.01633

223

=

+

+

=

bc

bc

bcb

EIabF

EIabF

EIaFy

x

q

x

r

x

rgv mm

gdje je:

( )4464

dDI x =


3.3. PROVJERA OPTEREENJA GLAVNOG VRETENA

3.3.1. Provjera vratila s obzirom na savijanje:

Dozvoljeni napon na savijanje: 915.3

320)1( === S

Ddoz

[N/mm]

Jednaina savijanja je x

sdoz W

M iz ega slijedi

doz

sx

MW

Otporni moment poprenog presjeka D

dDWx44

32

=

Zamjenom se dobija:

doz

sMD

dD

44

32

uvrtavanjem vrijednosti

9178183332

32

44

D

D

dobija se nejednaina: 01048576875134 DD

Rjeenje nejednaine je priblino 85.47D [mm] to zadovoljava! 3.3.2. Provjera vratila s obzirom na uvijanje:

Napon na uvijanje je dozpW

T iz ega slijedi doz

pTW

Otporni polarni moment poprenog presjeka glavnog vretena: D

dDWp44

16

=

Dozvoljeni napon na uvijanje: 855.3

300)0( ===SD

doz

[N/mm]

Zamjenom veliina dobija se nejednaina:

doz

TD

dD

44

16

Uvrtavanjem veliina:

8510000032

16

44

D

D

dobija se nejednaina: 0104857659924 DD

Rjeenje nejednaine je priblino 45.33D [mm] to zadovoljava!


3.3.3. Provjera vratila s obzirom na pritisak:

Napon na pritisak je doza

AF

iz ega slijedi doz

aFA

Povrina poprenog presjeka glavnog vretena: ( )224

dDA =

Dozvoljeni napon na pritisak: 1155.3

400)0( ===SD

doz

[N/mm]

Zamjenom veliina dobija se nejednaina:

( )doz

aFdD

22

4

Uvrtavanjem veliina:

( )115515032

422 D

dobija se nejednaina: 1081D

Rjeenje nejednaine je priblino 88.32D [mm] to zadovoljava! 3.3.4. Provjera deformisanja vratila s obzirom na pritisak: Aksijalna krutost gleavnog vretena rauna se za veliinu prepusta jer je oslonac A nepokretan.

Jednaina za deformaciju: EAlF

l a

=

Povrina poprenog presjeka: ( )224

dDA =

Uvrtavanjem veliina dobije se

( )224

dDEaF

l a

=

zamjenom vrijednosti dobija se veliina aksijalnog pomjeranja:

( ) 0005.03290101.212051504

225 =

=

l [mm]

Aksijalna deformacija glavnog vretena je jako mala to zadovoljava!


3.4. IZBOR ULEITENJA GLAVNOG VRETENA

3.4.1. Izbor tipa uleitenja Bira se: tandem ugradnja Tabela 5.8. Princip rasporeda vie leajeva na osloncu [15]

Principi ugradnje vie leajeva na jednom osloncu

Nain ugradnje

Naziv O raspored X raspored Tandem raspored

Karakteristike Prenos aksijalne sile u oba pravca Prenos aksijalne sile samo u

jednom pravcu 3.4.2. Izbor sistema uleitenja

Bira se: sistem C Tabela 5.9. Izbor sistema uleitenja [5]

Tip Prednje nepokretno uleitenje Zadnje pokretno

uleitenje Velike brzine

Tanost u radu Krutost

Radni vijek

A

+ + + + + + + + +

B

+ + + + + + + + +

C

+ + + + + + + + +

D

+ + + + + + + +

D

+ + + + + + + +

E

+ + + + + + + - -


3.4.3. Izbor leaja na nepokretnom osloncu A:

Tip leaja, bira se na osnovu tipa optereenja, a poto se na mestu A javljaju radijalna i aksijalna sila, bira se leaj iz grupe radijalno-aksijalnih leajeva: Precizni kuglini jednoredni leaj sa kosim dodirom 25 montiran u

TANDEMU, proizvoaa SKF Tabela 5.11. Precizni jednoredni kuglini leajevi sa kosim dodirom [15]


Faktor vrste kotrljajnih tela Obzirom da je rije o prstenastom jednorednom leaju sa kotrljajnim tijelima u obliku

kuglica, tada je: = 3

Broj asova rada Lh, za alatnu maini iznosi L = 15000 ... 25000 h, te se usvaja:

L = 15000 [h]

Odnos aksijalne i radijalne sile:

57.089755150

==rA

aA

FF

Koeficijent aksijalnog i radijalnog optereenja

Prema tipu leaja oitava se vrijednost: e = 0.68

Prema navedenom odnosu aksijalne i radijalne komponente sile i tipa leaja, montiranja u

tandemu, poto je odnos sila manji od e, vrijednosti:

Faktor radijalnog optereenja: X = 1 Faktor aksijalnog optereenja: Y = 0

Tabela 5.10. Proraun ekvivalentnog optereenja - SKF [15]

Ekvivalentno dinamiko optereenje na osloncu A

89755138089751 =+=+= ar FYFXF [N]

Potrebna dinamika nosivost leaja na osloncu A

18710

150001000060975.810

603

66

hALn

FC [kN]


Provjera dinamike nosivosti i izbor broja leajeva Bira se leaj: 7218 ACD - proizvoaa SKF

irina leaja B = 30 mm; vanjski prenik D = 160 mm Podruije broja obrtaja: nmax < 12000 min-1, to odgovara! Dinamika nosivost leaja: C = 121 kN

Kako dinamika nosivost jednog leaja nije dovoljna, ugrauje se vie leajeva (broj

leajeva - i), pri emu se nosivost rauna: CiCn =7.0 , pa je broj potrebnih leajeva:

86.1121187

7.07.0 ==C

Ci A , na osnovu ega se usvaja i = 2 leaja u tandemu

3.4.4. Izbor leaja na pokretnom osloncu B:

Tip leaja, bira se na osnovu tipa optereenja, a poto se na mestu B javljaju sile, bira se leaj iz grupe radijalno leajeva: Jednoredni valjasti leaj sa konusnim provrtom tipa NU

Faktor vrste kotrljajnih tela

Obzirom da je rije o prstenastom jednorednom leaju sa kotrljajnim tijelima u obliku kuglica, tada je:

= 3.33

Broj asova rada Lh se usvaja kao i za prednji leaj:

L = 15000 [h]

Odnos aksijalne i radijalne sile (kao radijlna sila moe se uzeti teina konstrukcije):

17.059751000

==rB

aB

FF

gdje je FaB = 1000 N - teina vratila sa remenicom

Koeficijent aksijalnog i radijalnog optereenja Iz tablice se oitavaju vrijednosti:

Koeficijent radijalnog optereenja: X = 1 Koeficijent aksijalnog optereenja: Y = 0


Ekvivalentno dinamiko optereenje na osloncu B:

59751000057001 =+=+= ar FYFXF [N] Tabela 5.12. Jednoredni valjasti leaj sa konusnim provrtom [15]


Potrebna dinamika nosivost leaja na osloncu B

9210

150001000060975.510

6033.3

66

hBLn

FC [kN]

Provjera dinamike nosivosti i izbor broja leajeva Bira se leaj: NUP 215 ECP - proizvoaa SKF

irina leaja B = 25 mm; vanjski prenik D = 130 mm Podruije broja obrtaja: nmax < 6700 min-1, to granino odgovara! Dinamika nosivost leaja: C = 150 kN, to odgovara!

3.4.5. Deformacija sistema uleitenja

Iskazuje se kroz odstupanje osnih linija neoptereenog i optereenog glavnog vretena na prepustu (yul):

( ) ( ) 029.0175735120

427380400120

4006500 22

2

22

2 =

+

+=

+

+=

zp

rul C

aC

babFy [mm]

pri emu je:

815.0

893.048.0d

Frr

= [m] - radijalna deformacija leajeva za jedan leaj

koja za uleitenja iznosi:

6.4190

897548.048.0815.0

893.0

815.0

893.0

=

=

=A

rArA d

F [m]

5.3375

597548.048.0815.0

893.0

815.0

893.0

=

=

=B

rBrB d

F [m]

Na osnovu radijalne deformacije, mogu se izraunati krutosti leajeva:

r

rL

FC

=

pa e krutosti leajeva iznositi:

213690042.0

8975===

rA

rALA

FC

[N/mm]


175735034.0

5975===

rB

rBLB

FC

[N/mm]

Dok e ukupna krutosti uleitenja A iznositi:

4273802136902 === UAUA CiC [N/mm]


Nenaznaene ivice obriti 0.5/45

07.03.2014.

1.6

ISO 2768-1

GLAVNO VRETENO

Ra 0.8; Ra 1.6

0.8

.4320 (EN 19MnCr5)

Marko Markovi

Cementirati 0.5 mm (procedura 11/E3)

2:1

31.5 H8 +0.0390.000

32 H8 +0.0390.000

32 k6 +0.018+0.002

75 k6 +0.021+0.002

18 P8 -0.032-0.078

65 h7 0.000-0.030

Termika obrada:

Povrinska zatita:

Materijal:

Povrinska hrapavost:Tolerancija slobodnih mjera:

List:

Razmjera:Masa:

Oznaka:

Naziv:

Mr Branislav Sredanovi

Vjebe iz Obradnih sistema za rezanje

PregledStandard

ObradioDatum

ImeDatumIzmjeneSt.i. Zamjena za:L

Izv. pod.:

MAINSKI FAKULTETBanja Luka

12

-

12

66 0.1+0.1

160+0

.1

0.80.8 0.8

0.8 0.8

0.8

0.8

0.8

0.8Razmjera 1 : 2

PRESJEK A-A 0.80.8

0.8

0.08

27

0.1

25.6

8.30

28

31.5

28.5

/60

100.5

H8

32

91.5

3.32.9

+ 025

.5

23

H8

/45

67.4

1

/60

0.1+

140.6

5

137.8

42.1

0

1/45

PRESJEK B-B Razmjera 1 : 2

18 P

8

57

0.05

0.05 B

0.8

0.05

0.08

0.05

0.05 A

A0.05

B

30

70

112.5

-

79.5 k

6

120-

0

80

0.1

45

90

0

19.50.

1

90

620

75

-

0

59

0.1

k6

0.1

M65

x2

90

180

100

+

200

8 0+

3

65 h

7

A A

B

B

4. KONFIGURISANJE MODULA POMONOG KRETANJA

4.1. IZBOR I PRORAUN VOICA

4.1.1. Oblik voica je prvi korak u izboru voica je izbor oblika kliznih voica, prema

zahtijevima u pogledu pokretljivosti i bonog zazora. Klizne - za maine normalne preciznosti ( > 0,001 mm) i vee snage ( > 3 kW). Kotrljajne - za maine poviene preciznosti (< 0,001 mm) i manje snage ( < 3 kW)

Bira se: klizne voice - pravugaoni oblik

4.1.2. Izbor nazivne mjere voice je drugi korak u izboru voica, koja se moe usvojiti prema

potrebnoj irini modula X za linearno pomono kretanje:

=25

=55025

= 22

usvajanjem prve vee dobija se nazivna mjera Mvoica = 25

Tabela 6.1. Osnovne mjere kliznih voica [6]

Trouglaste voice

Kvadratne voice


4.1.3. Osnovne mjere voice H = 25 mm B = (2 ... 2.5) H = 2 25 = 50 mm m 0.5 H = 0.5 H = 14 mm 4.1.4. Materijal voica: Bira se: SL200

4.1.5. Optereenja voica se proraunavaju na osnovu oblika konstrukcije, eme optereenja i

rasporeda aktivnih optereenja.

Slika 6.6. Raspored sila na voicama [6] 4.1.6. Sile u pravcima osa: Sila rezanja u pravcu X ose: Fx = 6500 [N] Sila rezanja u pravcu Y ose: Fy = 6500 [N] Sila rezanja u pravcu Z ose: Fz = 5150 [N] Teina radnog predmeta i stola: G = 10000 [N]


Koordinate taaka na voicama - regulisana strana je strana gdje se nalazi letva za ponitavanje zazora i koja se smatra nepokretnim osloncem.

Y koordianata napadne take sile koja djeluje na sredini voice na regulisanoj strani:

YA = 0 Z koordianata napadne take sile koja djeluje na sredini voice na regulisanoj strani:

ZA = H / 2 = 25 / 2 = 12.5 [mm] Y koordianata napadne take sile koja djeluje na unutranjem dijelu voice na regulisanoj strani:

YB = B / 2 = 50 / 2 = 25 [mm] Z koordianata napadne take sile koja djeluje na unutranjem dijelu voice na regulisanoj strani:

ZB = 0 Y koordianata napadne take sile koja djeluje na sredini voice na neregulisanoj strani:

YC = YS = 550 [mm] Z koordianata napadne take sile koja djeluje na sredini voice na neregulisanoj strani:

ZC = H / 2 = 25 / 2 = 12.5 [mm] Ostale poznate veliine su:

Taka djelovanja rezultujue sile rezanja K (prema najdaljoj taki radnog prostora):

XF = XS = 700 [mm] YF = YS = 550 [mm] ZF = ZS = 550 [mm]

Teina taka predmeta obrade L (ukoliko se obradak postavi na sredinu stola):

XG = XS /2 = 700 / 2 = 350 [mm] YG = YS / 2 = 550 / 2 = 275 [mm] ZG = ZS / 2 = 550 / 2 = 275 [mm]

Taka djelovanja sila na zavojno vreteno N (ako je vreteno na sredini raspona i radnog stola):

XQ = XS / 2 = 700 / 2 = 350 [mm] YQ = YS / 2 = 550 / 2 = 275 [mm] ZQ = - 100 [mm] - procjenjena vrijednost

Nepoznate veliine koje e se odrediti iz postavljenih uslova su:

FA , FB , FC - sile koje direktno djeluju na voice Q - sila na vunom vretenu XA , XB , XC - koordinate djelovanja sila na voicama


4.1.7. Uslovi ravnotee prostornog sistema sila:

0= XiF 0=+++ QFFFF xCBA (1.1)

0= YiF 0= yB FF (1.2)

0= ZiF 0=+ GFFF zCA (1.3)

0= XiM 0=+ GYFYFZFY GzFyFCC (1.4)

0= YiM ( ) ( ) 0=+ GXFXFZQZFZXFZX GzFxFQCCCAAA (1.5) 0= ZiM ; 0=+ yFxFQCCBBBB FXFYQYFYFYFX (1.6)

Dopunski uslov - krutost voica srazmjerna je njihovoj efektivnoj irini, odnosno vai:

cFXaFX CCAA :: = (1.7) Rjeavanjem sistema dobija se: Iz (1.2) FB = Fy = 6500 [N]

Iz (1.4) 3650550

6500550515055010000275=

+=

+=

C

yFzFGC Y

FZFYGYF [N]

Iz (1.3) FA = Fz + G FC = 5150 + 10000 3650 = 11500 [N] Iz (1.1) Q = FA + FB + FC +Fx = 0.111500+ 0.16500 + 0.13650 + 6500 = 8665 [N]

Iz (1.7) A

CCA Fc

FXaX

=

Uvrtavanjem u (1.5) dobije se:

+

+++++=

caF

GXFXFZQZFZFZX

C

GZFXFQCCAAC

1

+

+++++=

505013650

10000350515070065005508665)100(36505.121.0115005.121.0CX

1345=CX [mm] pa e na osnovu jednaine (1.7) biti:

4271150050

3650134550=

=

=A

CCA Fc

FXaX [mm]

Iz jednaine (1.6) slijedi da je:

B

yFxFQCCBBB F

FXFYQYFYFYX

+++=

9166500

65007006500550866527536505501.06500251.0=

+++=BX [mm]


4.1.8. Raspodjela pritiska na voicama se odreuje na osnovu empirijskih obrazaca, na osnovu kojih se koriste odgovarajui kriterijumi provjere povrinskog pritiska:

Ako je |xA, xB, xC| < L/6 raspored je trapez, a provjera se vri po kriterijumu: srDozsr pp

Ako je |xA, xB, xC| = L/6 raspored je trougao, a provjera se vri po kriterijumu: srDozsr pp

Ako je |xA, xB, xC| > L/6 raspored je dva trougla, a provjera se vri po kriterijumu: Dozsr pp max gdje je: L / 6 = 700 / 3 = 233,3 [mm] Poto je: (xA, xB, xC) < L / 6 raspodjela je trapez

Slika 6.7. Raspodjela pritiska na voicama prikazana je na slici 4.1.9. Dimenzionisanje voica od sivog liva SL200 vri se na osnovu kriterijuma da je

[ ]Papp Dozsr 6max 10)15...10( ==

Srednji pritisci za svaku od grana A, B, C su:

5102.37.005.0

11500=

=

=

LaFp AsrA [Pa] < pmaxDoz - zadovoljava

5108.37.0025.0

6500=

=

=

LbFp BsrB [Pa] < pmaxDoz - zadovoljava

5101.17.005.0

3650=

=

=

LcFp CsrC [Pa] < pmaxDoz - zadovoljava


4.2. IZBOR I PRORAUN KUGLINOG ZAVOJNOG VRETENA

4.2.1. Izbor kuglinog vretena vri se na osnovu preporuka proizvoaa. Tabela 6.2. Kuglino zavojno vreteno [6]

Nazivni prenik: d = 40 mm Standardna duina neoslonjenog dijela mora biti vei od hoda X ose: Lk = 1500 mm 4.2.2. Polazni podaci: m = msr + mob = 500 + 500 = 1000 kg - masa pokretnih djelova vmax = 0.5 m/s - maksimalna brzina t1 = 0,2 s - vrijeme ubrzanja = 0,1 - koeficijent trenja voica 4.2.3. Kriterijum dozvoljene aksijalne sile koristi maksimalnu aksijalnu silu Famax Ubrzanje:

=1

=0,50,2

= 2,5 2

Sila pri ubrzanju:

1 = + = 1000 1,75 + 0,1 1000 9,81 = 2730

Sila pri uniformnom kretanju:

2 = = 0,1 1000 9,81 = 981


Sila pri usporavanju: 3 = = 0,1 1000 9,81 1000 1,75 = 769 Sila usred radnog optereenja:

= (,,) = 6500 Maksimalna sila pritiska aksijalna sila na zavojnom vretenu je:

= 1 + = 2730 + 6500 = 9230 Dozvoljena sila pritiska:

= 4 3

64 2=

2,1 105 404 3 464 15002

= 463027

gdje je: E = 2.1 104 N/mm2 - Jangov modul elastinosti d - prenik jezgra vretena LK - maksimalna neoslonjena duina zavojnog vretena. fk = 4 - korekcioni faktor koji uzima u obzir tip uleitenja zavojnog vretena, za tip uleitenja sa 4 leaja na obe strane vretena

Slika 6.10. Prikaz veliine korekcionog faktora s obzirom na tip uleitenja [1]

Provjera aksijalne sile

= 463027 > = 9230 Na osnovu provedenog prorauna i provjere zakljuuje se da je maksimalna aksijalna sila na zavojnom vretenu znatno manja od dozvoljenje vrijednosti.


4.2.4. Kriterijum graninog broja obrtaja Maksimalni broj okretaja zavojnog vretena

=

=0,5

0,01= 50

= 3000

gdje je: p = 10 mm = 0,01 m - korak zavojnog vretena Teina neoslonjenog dijela vretena:

= 9,81 2

2

= 9,81 7500 0,04

2

2

1,5 = 140

Izraunavanje graninog broja obrtaja:

=30

4 104

0,26 3=

302,1 10

5 404 104

0,26 140 15003= 1998

Dozvoljeni broj obrtaja:

= 0,8 = 0,8 1998 2,24 = 3580

gdje je: fk = 2,24 - korekcioni faktor koji uzima u obzir tip uleitenja zavojnog vretena, za tip uleitenja sa 4 leaja na obe strane vretena

Slika 6.11. Korekcioni faktori koji uzimaju u obzir nain ugradnje i tip

uleitenja zavojnog vretena [1] Provjera graninog broja obrtaja:

Na osnovu prorauna slijedi: nmax = 3000 N < ndoz = 3580 N to zadovoljava!


4.2.5. Kriterijum krutosti Dozvoljeno aksijalno opterecenje navrtke:

=

=52700

5= 10540

gdje je: Ca = 141 kN - ukupna dinamika nosivost navrtke iz tabele fs = 5 - stepen sigurnosti, koji obuhvata uslove rada maine (rad pod uticajem vibracija i udara) Provjera krutosti

= 10540 > = 6500 to zadovoljava! 4.2.6. Kriterijum vijeka trajanja Radni vijek prema ukupnom broju obrtaja:

= 2

2 +

3

106 = 2 52700

981 + 6500

3

106 = 2,8 109

gdje je: C (N) - dinamika krutost kuglinog zavojnog vretena Fa2 (N) - sila pri uniformnom kretanju radnog stola FR (N) - sila rezanja Radni vijek prema ukupnom broju radnih sati:

=

60 =

2,8 109

60 900 1= 51851

gdje je: nm (min-1) - srednja vrijednost broja obrtaja (moe se uzeti nm = nmax / 2) fn (N) - stepen iskorienja kuglinog vretena Provjera radnog vijeka kuglinog zavojnog vretena:

Radni vijek za kuglina zavojna vretena se kree u sljedeim granicama:

Pri jednosmjernom optereenju i punom iskorienju: Lh = 10000 ... 20000 h Pri dvosmjernom optereenju i punom iskorienju: Lh = 20000 ... 40000 h

Na osnovu prorauna moe se zakljuiti da radni vijek kuglinog zavojnog vretena

zadovoljava posavljene kriterijume!


4.3. KONSTRUISANJE POSTOLJA X-OSE

4.3.1. Modeliranje napona i pomjeranja pomou MKE: Postolje se oslanja cijelom donjom stranom, pa je potrebno usvojiti fiksne oslonce:

Na irini stola voica postavlja se ukupno optereenje po osama:


Definie se veliina i tolerancija tetraedarskog konanog elementa:

Rjeavanje matrinih jednaina:


4.3.2. Rezultati simulacije:

Maksimalni napon:

Maksimalno pomjeranje:


5. POGONI NA OBRADNOM CENTRU

5.1. IZBOR ELEKTROMOTORA GLAVNOG VRETENA

5.1.1. Ulazni podaci za izbor pogona glavnog vretena: Tabela 7.3. Podaci potrebni za izbor pogona - preuzeto iz ranijeg prorauna

Karakteristika Izvor Vrijednost

Potrebna snaga Proraun optereenja 9.75 kW

Maksimalni moment Proraun optereenja 100 Nm

Broj obrtaja sa konstantnim momentom Proraun optereenja 716 o/min

Maksimalni broj obrtaja Proraun optereenja 9550 o/min 5.1.2. Izbor standardnog elektromotora: Proizvoa: SIEMENS Tip elektromotora: 1PH7 Kataloka oznaka elektromotora: 1PH7135-2NFOC-OL

Slika 7.17. Asihroni motor SIEMENS [18] Tabela 7.4. Karakteristike izabranog asihronog elektromotora Snaga (S1) kW 18.5 Referentni broj obrtaja min-1 1500 Moment (S1) Nm 118 Maksimalni broj obrtaja min-1 10000 Teina kg 130 Moment inercije kgm2 0.109


5.2. IZBOR ELEKTROMOTORA ZA POGON X-OSE

5.2.1. Obrtni moment zavojnog vretena: = 1 + = = 9230 5.2.2. Ugao uspona zavojaka na zavojnom vretenu:

= arctan

= arctan

10 40

= 4,5

5.2.3. Ugao trenja: = arctan() = arctan(0,05) = 2,9 5.2.4. Obrtni moment zavojnog vretena:

= 2 tan( + ) = 9230

0,042

tan(4,5 + 2,9) = 24

5.2.5. Redukovani obrtni moment uslijed prenosnog odnosa: > > 24 0,5 = 12 5.2.6. Maksimalan obrtni moment elektromotora u dinamikoj oblasti rada - za vrlo kratak

vremenski interval od 200 ms za ubrzanje, u praksi se uetverostruuje: = 4 = 4 12 = 48 5.2.7. Maksimalni broj obrtaja motora - se rauna na osnovu maksimalnog obrtaja zavojnog

vretena:

= = 3000 0,5 = 1500

5.2.8. Moment inercije obrtnih dijelova na kuginom zavojnom vretenu: = + 1 + = 3 103 + 4 104 + 2 104 = 0,004 2


gdje je: moment inercije kuglinog vretena:

=1

32 4 =

132

7850 0,044 1,5 = 3 103 2

moment inercije remenice na kuglinom zavojnom vretenu:

1 =1

32 4 =

132

7850 0,064 0,04 = 4 104 2

moment inercije uleitenja na kuglinom zavojnom vretenu (usvojeno):

= 2 104 2 5.2.9. Moment inercije linearnih elemenata na modulu:

= 91 2

3600 = 91 1000

0,012

3600 = 3 103 2

5.2.10. Redukovani moment inercije sveden na vratilo elektromotora:

=( + )

2=

(0,004 + 0,003)0,52

= 0,028 2

5.2.11. Moment inercije masa na vratilu elekromotora: = + 2 = 0,005 + 0,006 = 0,011 2 gdje je:

moment inercije elektromotora: = 5 103 2

moment inercije remenice na elektromotoru:

2 =1

32 4 =

132

7850 0,124 0,04 = 0,006 2

5.2.12. Ukupni moment inercije masa na vratilu elektromotora: = + = 0,011 + 0,028 = 0,039 2 5.2.13. Vrijeme ubrzanja pokretnih masa tum:

= 30

= 1500 0,039

30 48= 0,127


5.2.14. Provjera vremena ubrzanja: = 0,127 < = 0,2 to zadovoljava! 5.2.15. Izbor servomotor motora - motor se usvaja na osnovu izraunatog maksimalnog momenta

i normalnog momenta motora. Usvaja se sihroni servomotor SIEMENS 1FK7084 - 2 AC7 sledeih karakteristika: Snaga motora kW 3,5 Nazivni moment Nm 15 Nazivni broj obrtaja o/min 2000 Maksimalni broj obrtaja o/min 4200 Maksimalni moment Nm 81 Moment inercije kgm2 45 10-4

Slika 7.20. AC sihroni servomotor za pomono kretanje SIEMENS [18]


6. LABORATORIJSKE I GRAFIKE VJEBE

6.1. GRAFIKI RAD 1

Konstrukcija zupastog prenosnika za glavno kretanje

A. Zakonitost promjene broja obrtaja

Podaci

Vrsta promjene Geometrijska

Tip Jednostruka

Broj stepeni prenosa m = 4

Maksimalni prenik Dmax = 40 mm

Brzina obrade v = 90 m/min

Maksimalni broj obrtaja izlaznog vratila nmax = 7500 o/min 1. Minimalni broj obrtaja glavnog vretena:

71740

9010001000

maxmin =

=

= D

vn [o/min]

2. Faktor stepenovanja:

18.27177500

141

min

max === mnn

3. Standardni faktor stepenovanja: Standardni faktori stepenovanja se biraju iz niza: 1.12; 1.25; 1.4; 1.6; 1.8 i 2.0. Faktori stepenovanja u sutini predstavljaju prenosne odnose. Usvaja se prva manja standardna vrijednost: 2.0 4. Standardne vrijednosti brojeva obrtaja: Za faktor stepenovanja 2.0, uzimajui o obzir minimalni i maksimalni broj obrtaja, standardne vrijednosti su:

n1 = 900 [o/min] n2 = 1800 [o/min] n3 = 3550 [o/min] n4 = 7100 [o/min]


5. Ekvivalentni prenici - ekonomski prenici (na kojima se predvia promjena brzine):

8.31900

9010001000

11 =

=

= n

vD [mm]

9.151800

9010001000

22 =

=

= n

vD [mm]

1.83550

9010001000

33 =

=

= n

vD [mm]

0.47100

9010001000

44 =

=

= n

vD [mm]

6. Gubitak brzine:

45902

121=

=

= vv

[m/min]

7. Testerasti dijagram u prirodnim koordinatama:

Slika 6.1.1. Testerasti dijagram zupastog prenosnika u prirodnim koordinatama


8. Radni testerasti dijagram:

( ) 954.190loglog ==v

( ) 502.18.31loglog 1 ==D ( ) 201.19.15loglog 2 ==D ( ) 908.01.8loglog 3 ==D ( ) 602.00.4loglog 4 ==D

Slika 6.1.2. Testerasti dijagram zupastog prenosnika u prirodnim koordinatama


B. Konstrukcija zupastog prenosnika

Dodatni podaci

Minimalni broj zuba 17

Modul zupanika mn = 1 ... 3.5 9. lezingerov dijagram:

Slika 6.1.3. lezingerov zupastog dijagram 10. Kinematska ema prenosnika:

Slika 6.1.4. Kinematska ema zupastog prenosnika


11. ema ukljuivanja se formira na osnovu poloaja pomjerljivih grupa zupanika i lezingerovog dijagrama:

Ruica Broj obrtaja

n1 n2 n3 n4

R1

R2 12. Proraun broja zubaca zupanika (vri se na osnovu injenice o jednakom osnom

rastojanju zupanika na susjednim vratilima):

Zupasti par Z1/Z2

17min1 == ZZ usvaja se 1

2

1 = ZZ

34217

111

2 === ZZ

171 =Z 342 =Z

Zupasti par Z3/Z4

514321 =+=+ ZZZZ

22114

3 === ZZ

43 51 ZZ = 5.034 = ZZ

33 5.051 ZZ = 515.0 33 =+ ZZ

515.1 3 = Z

345.1

513 ==Z

17345151 34 === ZZ 343 =Z 174 =Z


Zupasti par Z5/Z6

265 =Z usvajamo (priblino prethodnom zbiru, i djeljivo sa dva)

0

6

5 =ZZ

26126056 === ZZ 265 =Z 266 =Z

Zupasti par Z7/Z8

5226266587 =+=+=+ ZZZZ

22118

7 === ZZ

87 52 ZZ = 5.078 = ZZ

77 5.052 ZZ = 525.0 33 =+ ZZ

525.1 7 = Z

67.345.1

527 ==Z

33.1767.345252 78 === ZZ

Usvaja se

357 =Z 178 =Z 13. Proraun stvarnih brojeva obrtaja, vri se na osnovu lezigerovog dijagrama:

9002525

34171800

6

5

2

11 === Z

ZZZnn u [o/min]

18531735

34171800

8

7

2

12 === Z

ZZZnn u [o/min]

36002525

17341800

6

5

4

33 === Z

ZZZ

nn u [o/min]

74121735

17341800

8

7

4

34 === Z

ZZZ

nn u [o/min]


14. Odstupanja stvarnih brojeva obtraja, vri se na osnovu standardnih i stvarnih brojeva obrtaja

Koristi se obrazac za proraun relativne greka: stn

stnrai n

nnn = , ije su dozvoljene granice od -

2% do 4.5%. Tabela 7.1. Odstupanja brojeva obrtaja kod zupastog prenosnika

i Standardni Proraunati Greka Ocjena

1 900 900 0.000% U granicama

2 1800 1853 2.944% U granicama

3 3550 3600 1.408% U granicama

4 7100 7412 4.394% U granicama 15. Proraun podionih prenika zupanika, vri se na osnovu usvojenog modula i broja zuba Usvaja se modul: mn = 3 [mm] Koristei poznati obrazac nii mZD = , podioni prenici e biti: Tabela 7.2. Prenici zupanika kod zupastog prenosnika

i Modul

mn Broj zubaca

Zi Podioni prenik

Di [mm]

1 3 17 51

2 3 34 102

3 3 34 102

4 3 17 51

5 3 25 75

6 3 25 75

7 3 35 105

8 3 17 51


6.2. LABORATORIJSKA VJEBA 1

Snimanje prenosnika glavnog kretanja

Zadatak:

Na univerzalnoj horizontalnoj alatnoj glodalici potrebno je izvriti snimanje prenosnika za glavno kretanje. Pri tome je potreno skicirati lezingerov dijagram, kinematsku emu prenosnika i emu ukljuivanja.

Rjeenje: 1. Osnovni podaci: Snaga motora: P = 4 kW Broj obrtaja motora: n = 1440 o/min Tip prenosnika: zupasti prenosnik Broj stepeni prenosa: m = 12 Vrsta prenosnika: IV/12 Tip prebacivanja: pomjerljive grupe 2. Faktor stepenovanja:

4.145

20001121

min

max === mnn

3. Dostupan broj obrtaja glavnog vretena:

n Broj obrtaja

(o/min) Slika prenosnika

1 45

2 63

3 90

4 125

5 180

6 250

7 355

8 500

9 710

10 1000

11 1400

12 2000


4. Kinematska ema prenosnika

Slika 6.2.1. Kinematska ema zupastog prenosnika glodalice u laboratoriji 5. lezingerov dijgram

Slika 6.2.2. lezingerov dijagram zupastog prenosnika glodalice u laboratoriji 6. ema ukljuivanja

Ruica Broj obrtaja

n1 n2 n3 n4 n5 n6 n7 n8 n9 n10 n11 n12

R1

R2

R3



Ispitivanje statike krutost maine alatke

Zadatak:

Izvriti ispitivanje statike krutosti univerzalnog struga ADA POTISJE US-220. U okviru ispitivanja odrediti krutost nosaa pinole, glavnog vrtena i nosaa alata. Silu pritiska mjeriti pomou mjernog lanca KISTLER 9257B, a pomjeranja karakteristinih taaka pomou komparatora sa magnetnim stalkom tanosti 0.001 mm.

Rjeenje: 1. Osnovni podaci: Prenik ispitnog obradka: D = 60 mm Razdaljina izmeu karakteristinih taaka: L = 420 mm Temperatura okoline: To = 20C Snaga maine: P = 4 kW Prenik glavnog vretena: Ds = 80 mm Raspon koraka: 0.02 ... 0.720 mm/o Raspon okrtaja: 16 ... 1440 o/min 2. Procedura mjerenja:

U steznu glavu maine i u pinolu postavljaju se kruti iljci, izmeu kojih se stegne posebno pripreljen ispitni obradak. Komparatori sa magnetnim stalkom se postvljaju na postolje struga, na mjestima prema slici 8.7. Mjerenje se vri na tako to se ispitni obradak preko nosaa alata optereeuje silom Fs, koja se postepeno poveava (200 N, 400 N, 500 N, ...). Za svako optereenje oitavaju vrijednosti pomjeranja nosaa alata (fNA), glavnog vretena (fGV) i zadnjeg suporta (fZS). Mjerenje se vri vie puta.

Slika 6.3.1. ema mjerenja statike krutosti kod univerzalnog struga


3. Rezultati mjerenja: Tabela 6.3.1. Izmjerene vrijednosti

Pomjeranja Sila pritiska Fs (N)

fNA (m)

Rb 1 2 3 4 5

fGV (m)

1 2 3 4 5

fZS (m)

1 2 3 4 5

4. Dijagrami sila pomjeranje, histerzsis dijagrami:

Histerezis dijagrami za svaku taku u kojoj se mjeri pomjerenje:

Ukupno pomjeranje: fGV = ________ m Elastino pomjeranje: eGV = ________ m Zazor: zGV = ________ m

Slika 6.3.2. Histerezis dijagram glavnog vretena


Ukupno pomjeranje: fNA = ________ m Elastino pomjeranje: eNA = ________ m Zazor: zNA = ________ m

Slika 6.3.3. Histerezis dijagram nosaa alata

Ukupno pomjeranje: fZS = ________ m Elastino pomjeranje: eZS = ________ m Zazor: zZS = ________ m

Slika 6.3.4. Histerezis dijagram zadnjeg suporta


5. Proraun konstanti statike krutosti: Tabela 6.3.2. Statike konstante maine

Rb Naziv Obrazac Jedinica Vrijednost

1 Statika krutost glavnog vretena

=2

kN/m

2 Statika krutost nosaa alata

=

kN/m

3 Satika krutost zadnjeg suporta

=2

kN/m

4 Statika krutost maine 1

=1

+14

1

+1

kN/m

5 Ukupan zazor maine = +12 ( + ) kN/m



Ispitivanje geometrijske tanosti maine alatke

Zadatak:

Izvriti ispitivanje geometrijske tanosti vertikalne NC glodalice Microcut WF-800. U okviru ispitivanja odrediti geometrijske tanosti radnog stola i vretena. Odstupanja oblika i poloaja karakteristinih taaka mjeriti pomou komparatora sa magnetnim stalkom tanosti 0.001 mm.

Rjeenje: 1. Osnovni podaci: Temperatura okoline: To = 20C Snaga maine: P = 5 kW Dimenzije radnog stola: 800 x 500 Radni prostor / hodovi: 500 x 350 x300 Kretanja X/Y/Z: sto / alat / sto Prihvat alata: ISO 40 Spoljanji prenik vretena: Ds = 80 mm Unutranji prenijk vretena: Du = 40 mm Prenik prednjeg leaja: Dl = 35 mm 2. Procedura mjerenja:

Ispitivanje spoljanjeg radijalnog bacanja (rgv), spoljanjeg aksijalnog bacanja (agv) i unutranjeg aksijalnog bacanja (rpa) glavnog vretena, izvodi se pomoi koparatera sa magnetnim stalkom koji se postavljaju na statine dijelove maine, nezavisne od glavnog vretena (Slika 6.4.1. lijevo). Prilikom ispitivanja potrebno je glavnom vretenu zadati laganu rotaciju i pustiti da mjerne igle klize po odgovarajuim povrinama.

Standardna procedura nalae i ispitivanje paralelnosti voica glavnog vretena u horizontalnoj (vgv) i vertikalnoj ravni (hgv). Ispitivanje je potrebno provesti uz lagano pomono kretanje nosaa glavnog vretena, pri emu mjerne igle klize po vertikalnoj odnosno horizontalnoj povrini voica (Slika 8.11. desno).

Ispitivanje tanosti uzdunog kretanja radnog stola (xrs) izvodi se laganim pomjeranjem radnog stola po X osi, pri emu ispitna igla klizi po ravnom dijelu stola. Komparater se privruje za glavno vreteno koje je, u svim sluajevima, zakoeno (Slika 6.4.2.) Ispitivanje poprenog kretanja radnog stola (yrs) se izvodi laganim kretanjem maine po Y osi, pri emu mjerna igla klizi po povrini planparalelnog mjerila. Prizma mora biti privrena za radni sto, umjerena i upravna na uzdunu osu stola. Prizma ima duinu veu od 300 mm. Ispitivanje tanosti vertikalnog krtanja (zrs) se izvodi laganim kretanjem maine po Z osi. I u ovom sluaju se koristi planparalelno mjerilo, sa istim karakteristikama kao u prethodnom postupku. Mjerna igla prilikom mjerenja klizi po povrini planparalelnog mjerila.


Slika 6.4.1. Ispitivanje tanosti rotacije (lijevo) i kretanja (desno) glavnog vretena glodalice

Slika 6.4.2. Ispitivanje kretanja radnog stola glodalice


3. Rezultati mjerenja: Tabela 6.4.1. Izmjerene vrijednosti odstupanja za glodalicu WF-800

Rb Karakteristika Oznaka Odstupanje

Dozvoljeno Izmjereno

1 Centrinost unutranjeg konusa glavnog vretena rpa

0.010 mm ________ mm

2 Centrinost spoljanjeg konusa glavnog vretena odnosno cilindra glavnog vretena

rgv 0.010 mm ________ mm

3 Aksijalno bacanje eone strane glavnog vretena agv 0.015 mm ________ mm

4 Paralelnost povrine radnog stola sa pravce njegovog uzdunog pomjeranja xrs 0.020 mm ________ mm

5 Paralelnost pravca poprenog kretanja radnog stola sa pravcem ose glavnog vretena u vertikalnoj ravni

zrs 0.020 na 300 mm ________ mm

6 Paralelnost pravca poprenog kretanja radnog stola sa pravcem ose glavnog vretena u u horizontalnoj ravni

yrs 0.020 na 300 mm ________ mm

7 Paralelnost voica nosaa glavnog vretena sa pravcem kretanja glavnog vretena u horizontalnoj ravni

hgv 0.020 na 300 mm ________ mm

8 Paralelnost voica nosaa glavnog vretena sa pravcem kretanja glavnog vretena u vertikalnoj ravni

vgv 0.020 na 300 mm ________ mm

9 Mrtvi hod ruice 4/100

obrtaja ruice ________ mm



Ispitivanje radne tanosti maine alatke

Zadatak:

Izvriti ispitivanje radne tanosti vertikalne NC glodalice Microcut WF-800. U okviru ispitivanja odrediti tanost rada osa radnog stola i vretena. Odstupanja mjera karakteristinih taaka mjeriti pomou komparatora montiranim na prihvat u glavnom vretenu tanosti 0.001 mm.

Napomena: ispitivanje se improvizouje zbog nedostatka precizne mjerne opreme (laserski ureaj za mjerenje).

Rjeenje: 1. Osnovni podaci: Temperatura okoline: To = 20C Snaga maine: P = 5 kW Dimenzije radnog stola: 800 x 500 Radni prostor / hodovi: 500 x 350 x300 Kretanja X/Y/Z: sto / alat / sto Prihvat alata: ISO 40 Upravljanje: linijsko (paraaksijalno) Upravljaka jedinica: Haidenhain TNC 26 2. Procedura mjerenja:

Na prethodno postavljenom ureaju za stezanje na radnom stolu maine alatke, potrebno je postaviti set planparalnih mjerila odgovarajue nazivne mjere. Mjerila se postavljaju u odgovarajui poloaj u zavisnosti od ose ija se tanost kretanja ispituje (Slika 6.5.1.).

Prilikom ispitivanja, maini se preko upravljake jedinice zadaje pozicija koja se dobija sabiranjem ili oduzimanjem nazivnih mjera planparalelnih mjerila u setu. Kada se ticalo mikrometra, postavljenog u glavno vreteno, nasloni na odgovaraje mjerilo oitava se vrijednost na komparatoru. Oitana vrijednost, pozitivna ili negativna, predstavlja greku pozicioniranja.

Mjernje i ispitivanje se moe ponoviti i vie puta, kombinujui razliite pravce i smijerove prilaza planparalelnim mjerilima.


Slika 6.5.1. Ispitivanje radne tanosti maine: po X osi (lijevo) i Z osi (desno) 3. Rezultati mjerenja: Tabela 6.5.1. Izmjerene vrijednosti odstupanja po osama za glodalicu WF-800

Rb mjere

Nominalna mjera

x y z

Smijer prilaenja br. 1

1

2

3

4

Smijer prilaenja br. 2

1

2

3

4


4. Dijagrami:

Slika 6.5.2. Dijagrami greaka pozicioniranja po osama


00 A Korice00 B Prazna stranica00 C Predgovor00 D Prazna stranica00 E Literatura00 F Prazna stranica00 G Sadrzaj00 H Prazna stranica01 A Naslov01 Definisanje strukture obradnog centra02 A Naslov02 Proracun opterecenja obradnih centara03 A Naslov03 Konfigurisanje modula glavnog vretena03 Z Glavno vreteno03 Z Prazna stranica04 A Naslov04 Konfigurisanje modula pomocnog kretanja05 A Naslov05 Pogoni na obradnom centru06 A Naslov06 Laboratorijske i graficke vjezbe

Documents

PODLOGE ZA VJEŽBE IZ OBRADNIH SISTEMA ZA …mf.unibl.org/upload/documents/Dokumenti/Predmeti/Obradni sistemi za... · Obrada složenih površina . Vretenasta glodala . 4 . Obrada