CRNA GORA

ZAVOD ZA ŠKOLSTVO

Predmetni program

LIKOVNA UMJETNOST I ili II razred opšte gimazije

Podgorica 2010.

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST Nastavni predmet

LIKOVNA UMJETNOST Predmetni program

LIKOVNA UMJETNOST I ili II razred opšte gimnazije

Izdavač: Zavod za školstvo

Urednik: dr Dragan Bogojević

Lektura: Danijela Đilas

Tehnička priprema: Nataša Perić

Dizajn korica: Nevena Čabrilo

Štampa: "Obod" Cetinje

Tiraž: 100

Podgorica, 2010. Na osnovu javno-važećeg opšteg dijela obrazovnog programa za opštu gimnaziju koji je utvrđen Rješenjem Ministarstva prosvjete i nauke od 24. marta 2004. godine (br. 01-1584/2), Savjet za opšte obrazovanje na 9. sjednici, održanoj 9. jula 2010. godine, utvrdio predmetni program LIKOVNA UMJETNOST za opštu gimnaziju.

2

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST S A D R Ž A J:

1. Naziv nastavnog predmeta i predmetnog programa .....................................................................................................................................5

2. Određenje predmetnog programa .................................................................................................................................................................5

3. Opšti ciljevi predmetnog programa................................................................................................................................................................6

4. Sadržaji i operativni ciljevi predmetnog programa.........................................................................................................................................7

5. Didaktičke preporuke...................................................................................................................................................................................11

6. Korelacije među predmetima.......................................................................................................................................................................11

7. Standardi znanja..........................................................................................................................................................................................12

8. Načini provjeravanja znanja i ocjenjivanje...................................................................................................................................................12

9. Resursi za realizaciju nastave .....................................................................................................................................................................13

10. Profil i stručna sprema nastavnika/ca i stručnih saradnika/ca...................................................................................................................14

3

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST

4

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST 1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA LIKOVNA UMJETNOST

NAZIV PREDMETNOG PROGRAMA LIKOVNA UMJETNOST

2. ODREĐENJE PREDMETNOG PROGRAMA a) Položaj, priroda i namjena predmetnog programa Likovna umjetnost je obavezan gimnazijski predmet koji učeniku/ci omogućava upoznavanje univerzalnosti likovnog jezika kao civilizacijske tekovine. Nadograđuje teoretska znanja o likovnom izražavanju stečena osnovnim školskim obrazovanjem. Tako se učenik/ca upućuje boljem razumijevanju pojmova teorije likovne umjetnosti. Upoznaju se različite likovne oblasti kroz vrijeme i prostor.

Program likovne umjetnosti obrađuje osnovne pojmove likovne umjetnosti i pristup likovnom djelu. To je širi uvod ka razumijevanju sadržaja istorije umjetnosti. Tako usvojeno znanje će pomoći uvodu u istoriju umjetnosti kao mogućem izbornom predmetu. Likovna umjetnost kao nastavni predmet omogućava da učenik/ca svijet likovnih misli, osjećanja i spoznaja poveže sa drugim vrstama umjetničkog izražavanja. Predmet želi predstaviti najvažnija umjetnička djela, koja oblikuju učenikov/cin pogled na estetske vrhunce, što utiče na njihov razvoj. Nastava likovne umjetnosti isprepliće osnovna teoretska saznanja (hronologija stilova, osnovna terminologija). U vremenu vizuelnih komunikacija i različitih informacijskih tehnologija, savladavanje likovnog jezika je potreban i neophodan proces. Učenici/e se tako osposobljavaju da prate i učestvuju u kulturnom i umjetničkom životu svoje sredine. Glavni cilj likovnog obrazovanja je likovno opismenjavanje (razumijevanje i izražavanje, vrednovanje i projektni rad), što omogućava

5

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST učeniku/ci individualnost u oblikovanju ličnih kriterijuma i pogleda u istoriji umjetnosti ili ga/je podstiče na dijalog i tolerantnu kritičnost. Predmet Likovna umjetnost mora pomoći učenicima/ama da postanu istančani gledaoci, izvođači, ljubitelji likovne umjetnosti, kojima će to biti sastavni dio života. Mora doprinijeti, kao važan faktor dobrog mentalnog zdravlja, njihovom estetskom i humanom razvoju i podizanju nivoa likovne i opšte kulture. b) Broj časova po godinama obrazovanja U I ili II razredu zastupljena je nastava likovne umjetnosti sa 1 časom nedjeljno.

Razred Oblici nastave T

I ili II Ukupno

29(T+V) + 6

T – teorijski i drugi oblici nastave, za sve učenike/ce u odjeljenju, a prema interesovanju učenika/ca kreirati praktičnu nastavu kroz vježbe (V). 3. OPŠTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA Prema ovom programu predmet likovna umjetnost ima za cilj da učeniku/ci:

- pruži pregled razvoja, izvora i rasprostranjenosti umjetničkih stilova; - predstavi doprinose najvažnijih stvaralaca i ideja koje izražavaju njihova djela; - pruži uvod u samostalno vrednovanje likovnih ostvarenja; - izoštri osjetljivost za tekovine, a time i vrednovanje, čuvanje i zaštitu; - omogući pripremu za novo u umjetnosti i traženje "poruka" u likovnim djelima; - predstavi posebno nacionalnu umjetnost sa naglaskom na spomenike i djela iz užeg okruženja; - pomaže u razumijevanju vlastite umjetnosti i kulture i njenom vrednovanju u kulturnoj baštini Evrope; - omogući kultivisanje znanja o govoru likovnog jezika; - razvije svijest o ulozi estetskih vrijednosti i vizuelnih komunikacija u užem i širem okruženju;

6

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST - pruži navođenje na analitičko i sistematsko vrednovanje likovnih informacija i pojava; - prilikom doživljavanja i upoređivanja umjetničkih djela pruži spoznaju opštih i pojedinih istorijskih razdoblja; - omogući izražavanje individualnosti, kultivisanje i emancipaciju; - na osnovu istorijskih vrijednosti u umjetnosti i savremene likovne prakse izgradi kulturu dijaloga i tolerantnu kritičnost kao i da

učeniku/ci pruži podsticaj za to; - omogući da prati likovni život i da organizovano ili samostalno posjećuje likovne događaje; - razvije naviku za likovnu umjetnost i kulturu, kao sastavni dio života. 4. SADRŽAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

I razred - obavezni sadržaji Tema: UVOD U ISTORIJU UMJETNOSTI – UMJETNOST

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije Učenik/ca treba da: - usvoji opšte značenje umjetnosti kao

društvene pojave, posebno prirode umjetnosti kao oblika društvene svijesti,

- usvoji hronološki pregled istorije umjetnosti,

- pojasni pojmove likovna umjetnost, umjetničko djelo, stil, pravac i kritika.

Učenici/e: - posmatraju, - umjetnička djela kroz istoriju

umjetnosti, - analiziraju pojmove likovne

umjetnosti i istorije umjetnosti.

Umjetnost; likovna umjetnost; umjetničko djelo; stil; pravac; kritika. Muzej; galerija; kustos; arheologija; restaurator; konzervator.

Opšta istorija: povezivanje istorijskih dešavanja sa stilskim pravcima u istoriji umjetnosti.

7

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST Tema: LIKOVNA UMJETNOST

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije Učenik/ca treba da: - upozna područja likovnog

stvaralaštva, - se upozna sa različitim medijima

savremene vizuelne komunikacije.

Učenici/e: - posmatraju djela likovnih

umjetnosti, - objašnjavaju osnovne karakterisitke

likovnih umjetnosti.

Slikarstvo; vajarstvo; arhitektura; primijenjene umjetnosti; grafika; crtež; kompjuterska animacija; video umjetnost; umjetnička fotografija; scenografija.

Maternji jezik i književnost, istorija i psihologija.

Tema: LIKOVNO DJELO

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije Učenik/ca treba da: - objasni temu i motive koji su

zastupljeni u umjetničkom djelu, - upozna vrste perspektiva (linearna,

vazdušna i inverzna).

Učenici/e: - posmatraju, opisuju, analiziraju

likovne pojmove, - posmatraju djela likovne umjetnosti, - prema interesovanju i

sposobnostima primjenjuju vrste perspektiva.

Kompozicija (perspektiva, motiv; tema; žanr; portret; autoportret; akt; pejzaž; mrtva priroda; karikatura; enterijer; eksterijer).

Maternji jezik i književnost, psihologija, matematika (geometrija).

Tema: CRTANJE

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije Učenik/ca treba da: - usvoji osnovne crtačke tehnike (suve

i mokre).

Učenici/e: - prema sklonostima i interesovanju

pristupaju individualnom izvođenju različitih crtačkih tehnika.

Linija, skica, kroki, studija (viziranje), suve i mokre crtačke tehnike.

Matematika (geometrija), psihologija.

8

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST Tema: SLIKANJE

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije Učenik/ca treba da: - upozna različite slikarske tehnike, - razlikuje boje u bojenom krugu, - upozna bojeni ton kao osobinu boje

(valerski ključ - tonska analiza boje), - razvija senzibilitet za bojene kvalitete.

Učenici/e: - prema sklonostima i interesovanju

pristupaju individualnom izvođenju likovnih zadataka (vježbi).

Akvarel; gvaš; tempera; ulje; freska; ikona mozaik; vitraž; kolaž, akrilik… Likovni elemenat; boja; slika; bojeni krug; miješanje boja; tonska vrijednost boje; svjetlost - voler.

Fizika: spektar boja. Psihologija: psihološko dejstvo boje.

Tema: VAJARSTVO

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije Učenik/ca treba da: - se upozna sa značenjem različitih

vajarskih oblika.

Učenici/e: - upoređuju klasična i moderna

vajarska djela, - prepoznaju i uočavaju značaj

različitih vajarskih oblika.

Portret; poprsje – bista; torzo; kip – statua; figuralno vajarstvo; reljef (vrste). Vajarski prostor; reljef; kompozicija, oblik; forma; statičnost − dinamičnost; vajarske tehnike; vajarski materijali.

Opšta istorija, fizičko vaspitanje, psihologija, maternji jezik i književnost.

Tema: GRAFIKA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije Učenik/ca treba da: - upozna umjetničku i industrijsku

grafiku, - upozna grafičke tehnike.

Učenici/e: - posmatraju grafička djela, - izrađuju skice za grafički otisak.

Umjetnička i industrijska grafika; skica; matrica; otisak; grafički list; grafičke tehnike i materijali.

Opšta istorija, hemija (hemijske reakcije, kisjeline, boje).

9

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST Tema: ARHITEKTURA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije Učenik/ca treba da: - upoznaje arhitekturu kao likovnu

djelatnost (funkcionalni i estetski značaj),

- razlikuje spoljašnji i unutrašnji prostor.

Učenici/e: - upoređuju klasičnu i modernu

arhitekturu.

Arhitektura; urbanizam; hortikultura; enterijer i eksterijer.

Opšta istorija, matematika, geografija, psihologija (uticaj prostora na psihologiju čovjeka).

Tema: ISTORIJA UMJETNOSTI

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/Sadržaj Korelacije Učenik/ca treba da: - upozna karakteristike i glavne

predstavnike pojedinih perioda u istoriji likovne umjetnosti - Stari vijek, Srednji vijek, Novi vijek, moderna i savremena umjetnost sa osvrtom na crnogorsku umjetnost.

Učenici/e: - posmatraju, upoređuju i prepoznaju

primjere umjetničkih djela nacionalne i svjetske istorije umjetnosti.

Umjetnost: praistorije, Mesopotamije, Egipta, Grčke, Rima, romanike i gotike, islamska, vizantijska, renesansa, barok, umjetnost XIX vijeka, moderna, savremena i crnogorska moderna i savremena umjetnost

Opšta istorija, muzička umjetnost.

5. DIDAKTIČKE PREPORUKE U gimnaziji se nastava likovne umjetnosti izvodi sa 35 časova (29 +6) godišnje, odnosno sa 1 časom nedjeljno u 1. ili 2. razredu, a u višim razredima kroz izborne predmete. Nastava likovne umjetnosti može se izvoditi po različitim metodama. Često izbor zavisi od sadržine i broja raspoloživih sati. Osnovne

10

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST metode rada kompletiraju informacije (izlaganje, dijalog, pokazivanje, tako da predavanje pruža slikovno gradivo preko (reprodukcija, dijapozitiva, digitalizovanih slika i dr.). Primjere nastavnik/ca abira sam/a, poštujući pri tome osnovne ciljeve nastave. Za savremenu nastavu likovne umjetnosti su važne ekskurzije, muzeji, galerije, ateljei, arheološke iskopine, restauratorske radionice itd. Tako se učenik/ca upoznaje sa kulturnom baštinom i razvija osjećaj očuvanja. Lokacije određuje nastavnik/ca, s obzirom na mogućnosti škole i učenika/ca, vodeći računa o okruženju. Preporučujemo najmanje jednu cjelodnevnu ekskurziju za obilazak značajnih nacionalnih spomenik,a kao i obaveznu posjetu Narodnom muzeju Crne Gore. Učenici/e učestvuju na različite načine u nastavi, pišu referate o umjetnicima koji su uzor za pojedino razdoblje, stil, itd. Tako se upućuju na korišćenje literature i navode se na samostalan rad, kao i na traženje novih informacija. Likovna umjetnost koristi iskustva književnosti, filozofije, istorije, muzike, televizije, Interneta ..., na šta se učeniku/ci skreće pažnja. Neophodno je povezivaznje teorijskog i praktičnog rada i kombinovanje metoda. Na taj način se ostvaruju bolji rezultati u procesu učenja. Ograničen broj časova od nastavnika/ca zahtijeva pažljivo planiranje i doslednu realizaciju časova. Unutar pojedinih likovnih zadataka može se povezati više cjelina. Sadržaji predmeta se prilikom učenja proučavaju povezano. Posebnu pažnju treba posvetiti kritičkom vrednovanju likovnog djela. Likovni pedagog usmjerava učenika/cu da gleda, uočava, razlikuje likovne izraze, razlikuje sredstva i različite materijale. Likovni pedagog podstiče nadarene i manje nadarene učenike/ce ka likovnom izražavanju. Nastava otvara mogućnost za samostalno vrednovanje i kritički osvrt. Samo tako će umjetnost teorijskih znanja razvijati likovne sposobnosti učenika/ca. Treba učenike/ce podsticati na samostalni stvaralački rad uz pomoć dostupne literature i savremenih audio-vizuelnih sredstava. Nastavnik/ca naizmjenično realizuje nastavne sadržaje i svakom nastavnom sadržaju namjenjuje približno jednak broj časova. 6. KORELACIJE MEĐU PREDMETIMA Likovna umjetnost podstiče na korišćenje znanja i iskustva drugih predmeta, humanističkih i socijalnih nauka, maternjeg jezika i formalnog (matematičkog) mišljenja u interesu umjetničkog stvaranja. Preciznija određenja korelacija su data u operativnim ciljevima predmeta, kao i korelacijama predmeta.

11

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST 7. STANDARDI ZNANJA Učenik/ca: - poznaje istoriju umjetnosti, opisuje likovno djelo kroz temu, motiv i likovne elemente, - prepoznaje i razlikuje pojedina područja likovnog stvaralaštva kao što su: crtanje, slikanje, vajanje, grafika i arhitektura, - zna da prepozna razdoblja opšte i nacionalne istorije umjetnosti, - zna da koristi stručnu literaturu i savremena audio i vizuelna sredstva za izradu referata, seminarskih i praktičnih radova, - može da primijeni u praksi znanja iz oblasti likovne umjetnosti, - praktično primjenjuje osnovne likovne elemente: linija, površina, oblik, boja, kompozicija, - zna opisati vlastito djelo, kao i djelo svog vršnjaka. 8. NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA I OCJENJIVANJA Provjeravanje i ocjenjivanje se obavlja usmeno i pismeno (ocjenjivanje referata). Tako se provjeravanjem ocjenjuje razumijevanje, upotreba znanja, analiza, sinteza i sposobnost vrednovanja. Prilikom likovnih sadržaja iz likovne umjetnosti provjeravaju se i ocjenjuju komentari, projektni i seminarski radovi, kao i drugi oblici saradnje i nastupa na času. Ocjenjivanje je posebno važno za učenike/ce koji/e se budu odlučili/e za izborni predmet likovna umjetnost. Ocjenjivanje ne treba da znači selektivnost nego usmjeravanje. Za kvalitetno ocjenjivanje i provjeravanje znanja profesor/profesorica mora primijeniti stručna i didaktička znanja, različite načine i individualan pristup učenicima/ama, dosljednost, objektivnost, plansko i javno ocjenjivanje. Zato što je provjera i ocjenjivanje vrlo važno, zahtjeva od profesora/profesorice veliko znanje ne samo iz struke, nego i iz didaktike i psihologije. Znanje ne smije biti vrednovano samo na nivou reprodukcija nego razumijevanja i upotrebe. Prilikom provjeravanja i ocjenjivanja postignutih rezultata treba voditi računa o emocionalnom, moralnom, estetskom i psihomotornom području.

12

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST 9. RESURSI ZA REALIZACIJU NASTAVE 9.1. Materijalni uslovi, standardi i normativi za nastavu likovne umjetnosti u gimnazijama

- Kabinet - Stručna biblioteka - Reprodukcije, dijapozitivi, video materijal... - Dijaprojektor - Kompjuter - Audio i video oprema 9.2. Okvirni spisak literature i drugih izvora

1. Arnheim, Rudolf: Art and visual perception. A Psychologie of the Creative Eye, Berkley, University of California Press, 1965. 2. Bloom, B.: Taksonomija i klasifikacija obrazovnih i odgojnih ciljeva, knjiga 1, kognitivno područje, Beograd, Republički zavod za

unapređivanje vaspitanja i obrazovanja, 1981. 3. Butina, Milan: Elementi likovne prakse , Ljubljana, 1997. 4. H.W. Janson: Istorija umjetnosti, Narodna knjiga, Beograd, 1992, 5. Kandinsky, Wassily: Punkt und Linie zur Flache. Beitrag zur Analyse der malerischen Elemente, Bern, Berteli Verlag, 1973. 6. Karlavaris, Bogomil: Metodika likovnog odgoja 1, Rijeka, Hofbauer, 1991. 7. Ljiljana Zeković, Nataša Nikčević, Dragan Radovanović, Aleksandar Čilikov, Maja Dedić: Leksikon crnogorskih umjetnika 1946-2001,

ULUCG, Podgorica, 2001. 8. Marković, M.: Prostor – vrijeme – trajanje, Centar savremene umjetnosti, Galerija „Most“, Podgorica, 2000. 9. Mijović, Pavle: Umjetničko blago Crne Gore, Centralna narodna biblioteka “Đurđe Crnojević”, Cetinje, 1991. 10. Monografija Petra Lubarde, Narodni muzej Crne Gore Cetinje i Muzej savremene umjetnosti Beograd, 2008. 11. Opšta istorija umjetnosti, Narodna knjiga − Zebra, Beograd, 1998. 12. Perović, Olga: Ogledi, kritike, Centar savremene umjetnosti, Galerija „Most”, Podgorica, 1997. 13. Perović, Olga: Likovna hronika, Monitor, Podgorica, 1998. 14. Piaget, Jean: Psihologija inteligencije, Beograd, Nolit, 1980. 15. Read, Herbert: The Origins of Form, London, Thames and Hudson, 1965. 16. Vasić, Pavle: Uvod u likovnu umjetnost, Narodna Knjiga, Beograd, 1977. 17. Vujičić, Rajko: Studija crnogorske istorije umjetnosti, Centralna narodna biblioteka “Đurđe Crnojević”, Cetinje, 1990.

13

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST 10. PROFIL I STRUČNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUČNIH SARADNIKA/CA Obavezna visoka stručna sprema (VSS) iz oblasti likovne umjetnosti, primijenjene umjetnosti i istorije umjetnosti. Unaprijeđenu verziju predmetnog programa LIKOVNA UMJETNOST za I ili II razred opšte gimnazije uradila je Komisija u sastavu: Ljiljana Kolundžić, član Mirjana Vučković, član Dragan Berilažić, član

14

Zavod za školstvo LIKOVNA UMJETNOST

CIP – Каталогизација у публикацији Централна народна библиотека Црне Горе, Цетињe 373 . 5 . 016 : 73 / 76 (497 . 16) LIKOVNA umjetnost : I ili II razred opšte gimnazije : predmetni program / [ urednik Dragan Bogojević ] . – Podgorica : Zavod za školstvo, 2010 (Cetinje : Obod). - 16 str : tabele ; 25 cm Tiraž 100. – Bibliografija: str. 13 . ISBN 978 -9940 -24- 009 -7 a) Ликовна умјетност - Oпшта гимназија - Наставни план и програм – Црна Гора COBISS.CG – ID 16305168

15