Metodologija NIR-a- prvi dio: Uvod -3/10/2008- prvi dio: Uvod -Prof. dr. Nijaz Bajgorinijaz.bajgoric@efsa.unsa.bawww.efsa.unsa.ba/~nijaz.bajgoricDva osnovna pristupa u elaboriranju metoda istraivanja Soft pristup (osnovni metodoloki okvir, proces istraivanja, metode, nauni radovi, mag. rad, nauni izvori, IT-podrka, osnove kvantit. 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu2nauni izvori, IT-podrka, osnove kvantit. metoda, tehnika i alata) Hard pristup (detaljno razmatranje kvantitativno-kvalitativnog analitikog instrumentarija koji se koristi u naunom radu)Okvirni sadraj predavanja: Nauno istraivanje; proces istraivanja; istraivaki projekat; metode istraivanja Nauni radovi i publikacije; magistarski rad; struktuiranje mag. rada; vodi za izradu mag. 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu3struktuiranje mag. rada; vodi za izradu mag. rada; koritenje literature E-izvori za NIR; sistemi indeksiranja; nauna produktivnost univerziteta i drava; komparacija univerziteta; IT-podrka za NIR Primjer primjene stat. metodeLiteratura okvirni spisak Kuki, S., Marki, B., Metodologija drutvenih znanosti, Ekonomski fakultet Mostar, 2006 Saunders, M., Thornhill, A., Lewis, P., Research Methods for Business Students, FT/Prentice-Hall, 2009 Remenyi, D. et al., Doing Research in Business and Management, Sage, 1998 unji, ., Metodologija,Beograd, 2005. Belak, S., Uvod u znanost, ibenik, 2005. 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu4 Belak, S., Uvod u znanost, ibenik, 2005. ei, B., Opta metodologija, Nauna knjiga, Beograd, 1980. Zelenika, R., Metodologija i tehnologija izrade znanstenog i strunog djela, Rijeka, 1990. ami, M., Kako nastaje nauno djelo, Sarajevo,1980 Peujli, M., Mili, B., Metodologija drutvenih nauka, Beograd, 2000. Faze naunog istraivanja Izbor i definiranje predmeta istraivanja Odredjivanje cilja (ciljeva) istraivanja Postavljanje hipoteza i ev. definisanjevarijabli Izrada projekta istraivanja3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu5 Izrada projekta istraivanja Prikupljanje podataka Obrada podataka Interpretacija podataka Izvjetaj o rezultatima istraivanjaIzbor i definiranje predmeta istraivanja Uoavanje i definisanje problema istraivanja (problem, problem domain) Podrazumijeva i traenje naunih informacija koje su 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu6 Podrazumijeva i traenje naunih informacija koje su potrebne za formuliranja predmeta istraivanjaVrste istraivanja: Opis - deskripcija Objanjenje - eksploracija Analiza Komparacija komparativna analiza3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu7 Komparacija komparativna analiza Rjeavanje problema Benchmarking Novo teorijsko-konceptualno rjeenje Case ...Izrada projekta istraivanja predmet ili problem istraivanja cilj (ili ciljevi) istraivanja, struktura projekta metode i tehnike istraivanja orijentacijski kalendar radova3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu8 orijentacijski kalendar radova sastav ekipe istraivanja financijska i druga sredstva potrebna za istraivanje projekcija rezultata i koristi koje se mogu oekivati od realiziranog istraivanjaPrikupljanje podataka- Izvori informacija - Biblioteki izvori (knjige, nauni i struni asopisi, i ostala bibl. gradja) Dokumentacijski centri Arhive3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu9 Statistiki i referalni centri E-izvori (E-sources): online baze, e-asopisi Ostali izvori sa Interneta (open, free): cases, white papers, reports, success stories, webcasts Itd. Obrada podataka U veini sluajeva je to primjena matematikih, statistikih, simulacijskih, MS/OR metoda i tehnika U savremenim uslovima, primjena 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu10 U savremenim uslovima, primjena navedenih metoda i tehnika ide uz obavezno koritenje sw alata (standardnih ili specijalistikih) Interpretacija dobivenih rezultata Rezultate je potrebno dovesti u vezu sa postavljenim hipotezama u smislu da li ih ti rezultati potvruju ili pobijaju Uporediti rezultate sa rezultatima slinih istraivanja 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu11istraivanja Komentarisatirezultate u kontekstu ciljeva istraivanja i postavljenih teza Proces istraivanja3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu12Proces istraivanja(Remenyi, Williams, Money, Swartz)1. Pregled i ocjena literature (literature review)2. Formulisanje istraivakog pitanja (research question)3. Definisanje izbor metodologije (methodology)4. Prikupljanje podataka (collecting evidence)3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu134. Prikupljanje podataka (collecting evidence)5. Analiza podataka (analysing the evidence)6. Kreiranje zakljuaka (conclusions)7. Razumijevanje ogranienja istraivanja (limitations)8. Preporuke za dalji rad (recommendations)Problem Podaci - Metode3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu14Vrste istraivanja, iz perspektive ekonomije/biznisa temeljna primijenjena deskriptivna analitika kvantitativna kvalitativna3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu15 kvantitativna kvalitativna konceptualna empirijskaIstraivake metode osnovna podjela: Kvantitativne Kvalitativne 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu16Metodologija vs. Metoda Metodologija filozofske osnove ilipretpostavke metode ili ireg spektra metoda3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu17 Metoda konkretizacija metodologije, naini, postupci provoenja istraivanja Tehnike specifini alati metodeKvalitativne vs kvantitativne metodeKvalitativno istraivanje Kvantitativno istraivanjeRezonovanje InduktivnoDeduktivno KonceptiIdentifikuje koncepte Identifikuje koncepte i/ili istrauje veze 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu18istrauje veze CiljDeskripcija problema ili problemskog podrujaIstraivanje veza izmedju emp. fenomena Rezultat Pojanjenje odredjenog problemskog podruja Prihvatanje/odbacivanje tezeNajee primijenjene metode naunog istraivanja su: induktivna i deduktivna metoda metode analize i sinteze metode apstrakcije i konkretizacije metode generalizacije i specijalizacije metoda klasifikacije 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu19 metoda klasifikacije metoda deskripcije metoda kompilacije komparativna metoda statistike metode matematike metode metode modeliranjai simuliranja eksperimentalne metode kibernetske i/ili metode sistemskog pristupa empirijske metoda metoda studija sluaja 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu20 metoda studija sluaja metoda anketiranja i intervjuiranja Delfi metoda brainstorming itd.3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu21Faze procesa istraivanja u funkciji dokazivanja hipoteze: identifikovanje definisanjeproblema odreivanje ciljeva istraivanja postavljanje hipoteze/a definisanje kljunih pojmova izbor istraivake strategije Izrada nacrta istraivanja3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu22 Izrada nacrta istraivanja odreivanje osnovnog skupa i/ili odabiranje uzorka istraivanja prikupljanje podataka obrada i analizapodataka tumaenje rezultata istraivanja pisanje izvetaja o obavljenom istraivanjuOdredjivanje varijabliVarijabla = promjenjiva veliina veliina koja moe imati razliite vrijednosti,moe biti: nezavisna varijabla zavisna varijabla3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu23 zavisna varijablaMatematikim rijenikom: Y = f(x) Hipoteza:a) Svrhovitab) Provjerljiva, dokaziva, odnosno izvediva.c) Mora rezultirati odredjenim zakljucima.d) Mora biti u saglasnosti sa ve provjerenim i 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu24d) Mora biti u saglasnosti sa ve provjerenim i opte prihvaenim znanjima. e) Jednostavna.Metode prikupljanja podataka Posmatranje Razgovori Intervjui Okrugli stolovi 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu25 Okrugli stolovi Case studije Statistiki podaci Anketni upitnici Testovi Itd.Case Study analiza individualnih sluajeva moe biti osoba, grupa, dogaaj, proces, firma,itd. tipian sluaj za odredjeni tip emp. Fenomena3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu26 tipian sluaj za odredjeni tip emp. Fenomena analiza sluaja omoguava generalizacijuznanja generalna primjena tih znanja za sluajeve istevrstePrikupljanje podataka Intervju Anketa Upitnik 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu27Anketa Anketa se realizuje ispitivanjem osoba cijele populacije ili dijela populacije. Precizno definisati populaciju. Precizno definisati potrebnu informaciju u 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu28 Precizno definisati potrebnu informaciju u funkciji cilja i predmeta istraivanja. Anketa moe ukljuivati sve osobe jedne populacije. Drugi tip ankete koji se ee primjenjuje u 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu29 Drugi tip ankete koji se ee primjenjuje u praksi jeanketa odreenog broja osoba populacije koji se naziva uzorak.Vrste anketa bez anketara: pismom, putem asopisa, putem maila i e-maila, preko Web-a) uz pomo anketara, intervjuom (direktno, 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu30 uz pomo anketara, intervjuom (direktno, preko telefona)Upitnik paljivo planiranje pitanja (varijabli) kratkoa razumljivost pitanja za ocijenu prikladnosti3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu31 pitanja za ocijenu prikladnosti ispitivanje na prethodnom uzorku dva tipa pitanja: otvorena (bez ponuenih odgovora) zatvorena (s ponuenim odgovorima)Pitanja otvorenog tipa1. Godina roenja: _________________2. Pol: ____________3. kolska sprema: ____________3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu324. Zaposlenje: _________________5. Brani status: _________________6. Radno iskustvo:________________Pitanja zatvorenog tipaKoju ste kolu zavrili:a) osnovnu kolub) srednju koluc) viu kolud) visoku koluZaposlenje-status:a) nezaposlenb) zaposlenc) penzioner3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu33d) domaicaBrani status:a) Oenjen/udatab) Neoenjen(neudatac) Rastavljen/ad) Udovac/udovicaRadno iskustvo: a) manje od 1 godineb) 1-5 godinac) 5-10 godinad) vie od 10 godinaPitanja zatvorenog tipaizraavanje stavova, Likertova ljestvica3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu34Metoda uzoraka Utvruje obiljeja jedne populacije iz obiljeja prethodno utvrdjenog uzorka Procjenjuje parametre populacije na osnovuparametara uzorka i ocjenjuje pouzdanost te 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu35parametara uzorka i ocjenjuje pouzdanost te procjeneUzorci mogu biti: - Probabilistiki uzorci- Neprobabilistiki ili namjerni Prednosti metode uzorka: Smanjenje trokova Bre prikupljanje podataka i dobivanje odredjenihprocjena3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu36odredjenihprocjena Vei kvalitet rezultata, budui da ankete pomou uzorka vode za to obueni ljudiNedostaci metode uzoraka:- uzorak ne daje podatak za svaku jedinicu iz stat. skupa- rezultati sadre i tzv. pogreku uzorka- neophodna posebna obuka za 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu37- neophodna posebna obuka za sporovodjenje ove metode Eksperiment Prikupljanje podataka eksperimentisanjem podrazumijeva sistematsku i kontrolisanu realizaciju eksperimenta sa namjerom da se izuavaju razni fenomeni, porede situacije ili provjere hipoteze. 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu38situacije ili provjere hipoteze. Postupak realizacije eksperimenta se strogo kontrolie prema unaprijed razraenom protokolu.Prezentacija statistikih podataka Deskriptivna Statistike serije Tabelarna Grafika 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu39 Grafika Koritenjem matematikog instrumentarija.Varijable u istraivanju3/10/2008Ciljsvakog istraivanja Utvrivanje povezanosti i medjusobnihuzronih odnosa meu varijablama (promjenjivim veliinama): nezavisno 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu41(promjenjivim veliinama): nezavisno promjenjiva i zavisno promjenjiva veliina (e)Promjenljive (varijable) Ako se jedna ili vie karakteristika nekog objekta ili pojave moe mijenjati, onda se ona se moe posmatrati kao promjenjiva (promjenljiva veliina) ili varijabla Promjenjiva veliina predstavlja neko empirijsko 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu42 Promjenjiva veliina predstavlja neko empirijsko svojstvo objekta, empirijske pojave ili procesa, stanja, dogaaja i sl., koje moe imati razliite vrijednosti Problem istraivanja karakter odnosa izmeu dvije ili veeg broja promjenjivih. Zavisne i nezavisne promjenjive Varijabla koju istraiva eli da objasni (ije ponaanje eli da istrauje) naziva se zavisna varijabla. Matematiki se izraava kao Y. Varijabla za koju istraiva oekuje utie na 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu43 Varijabla za koju istraiva oekuje utie na ponaanje zavisne varijable naziva se nezavisna varijabla. Oznaava se sa X. Ukoliko zavisnost postoji, ona se matematiki oznaava kao Y = f(X)Metode naunog istraivanja- kratak opis najee koritenih metoda, prema: Belak, S., Uvodu znanost, VTM ibenik, 20053/10/2008znanost, VTM ibenik, 2005Induktivna metodaInduktivna metoda je primjena induktivnog naina zakljuivanja pomou kojeg se na osnovu analize pojedinanih injenicadolazi do zakljuka o optem sudu, od zapaanja konkretnihpojedinanih sluajeva dolazi do optih zakljuaka. 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu45konkretnihpojedinanih sluajeva dolazi do optih zakljuaka. Deduktivna metodaDeduktivna metoda je primjena deduktivnog naina zakljuivanja prema kojem se iz optih sudova izvode posebni i pojedinani zakljuci. 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu46Deduktivna metoda u nauci slui za: objanjenje injenica i zakona, za predvianje buduih dogaaja, za otkrivanje novih injenica i zakona, za dokazivanje postavljenih teza, za provjeravanje hipoteza i za nauno izlaganje.Metoda analizeMetoda analize je postupak naunog istraivanja ralanjivanjem sloenih pojmova, sudova i zakljuaka na njihove jednostavnije sastavne dijelove i elemente. Postoje dvije vrste analize: deskriptivna, kada se opisuju 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu47Postoje dvije vrste analize: deskriptivna, kada se opisuju elementi neke cjeline i eksplikativna, kada se pokuava objasniti odreena cjelina na osnovu njenih dijelova.Metoda sintezeMetoda sinteze je postupak naunog istraivanja i objanjavanja stvarnosti putem sinteze jednostavnih sudova u sloenije.Sinteza je proces uoptavanja u kojemu nastaju sve apstraktniji pojmovi u usporeivanju s prethodnim pojmovima. 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu48Sinteza je nain sistematiziranja znanja po zakonitostima formalne logike, kao proces izgradnje teorijskog znanja u pravcu od posebnog ka opem.Metoda apstrakcijeApstrakcija je misaoni postupak bilo kakvog odvajanja, bilo odvajanje opteg i eliminisanje posebnog, bilo misaoni postupak odvajanja posebnog i individualnog, zanemarivanje opteg. Apstrakcija ima dvostruki smisao: apstrakcija opteg ili 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu49Apstrakcija ima dvostruki smisao: apstrakcija opteg ili apstrakcija posebnog. Apstrakcijom se odvajaju nebitni od bitnih elemenata pojave ili predmeta istraivanja.Apstrakcija poiva na analizi, ali analiza kao postupak rastavljanja, predstavlja i odvajanje, apstrakciju dijelova iz cjeline pojave.Metoda konkretizacijeKonkretizacija je postupak suprotan apstrakciji. Konkretizacija moe biti: shvatanje jedinstva apstraktno-opteg u posebnom i individualnom, shvatanje jedinstva apstraktno-posebnog s optim u svakom predmetu ili pojavi. 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu50svakom predmetu ili pojavi. Bilo da se odreuje apstraktno-opte u posebnom ili apstraktno-posebno u optem, s pomou opteg vri se konkretizacija, jer se predmet istraivanja konkretno shvata kao realno jedinstvo opteg i posebnog.Metoda generalizacijeMetoda generalizacije je misaoni postupak uoptavanja kojim se od jednog posebnog pojma dolazi do uoptenijeg koji je po stepenu vii od ostalih pojedinanih. Od pojedinanih opaanja izvode se uopteni zakljuci, koji su realni samo ako imaju 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu51uopteni zakljuci, koji su realni samo ako imaju oslonac u stvarnosti.Metoda specijalizacijeMetoda specijalizacije je postupak kojim se od opteg pojma dolazi do novog pojma, manjeg obima a veeg sadraja.Specijalizacija se temelji na analitiko-sintetikoj metodi i apstraktno-konkretiziranoj metodi. 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu52apstraktno-konkretiziranoj metodi. Da bi se tom metodom dolo od opteg do posebnog, potrebno je izvriti: konkretizaciju opteg u posebno, ili sintezu, apstrakciju posebnog iz opteg i analizu stvarnog opteg.Metoda dokazivanjaDokazivanje je jedna od najvanijih naunih metoda u kojoj su inkorporirane skoro sve metode i svi posebni metodiki postupci: analiza i sinteza, generalizacije i specijalizacija, indukcija i dedukcija, apstrakcija i konkretizacija. 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu53konkretizacija. Svrha metode je utvrditi tanost neke spoznaje.Metoda osporavanjaSuprotan postupak u odnosu na postupak dokazivanja je osporavanje. To je zapravo metodiki postupak kojim se umjesto dokazivanja teze, ona odbacuje i pobija. Ono se 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu54dokazivanja teze, ona odbacuje i pobija. Ono se sastoji u dokazivanju pogrenosti teze.Metoda klasifikacijeMetoda klasifikacije najstarija je i najjednostavnija nauna metoda.Klasifikacija je sistematska i potpuna podjela optega pojma na posebne, u okviru obima pojma. Nauka zapravo poinje klasifikacijom. Na osnovu spoznaja o 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu55Nauka zapravo poinje klasifikacijom. Na osnovu spoznaja o prirodi stvari, klasifikacija predstavlja sistemske grupe predmeta, ili raspodjele niza srodnih pojava. Tako se, na primjer, pojam nauke klasifikuje na pojedinane i univerzalne nauke.Metoda deskripcijeMetoda deskripcije je postupak jednostavnog opisivanja ili oitavanja injenica, procesa i predmeta u prirodi i drutvu te njihovih empirijskih potvrivanja odnosa i veza, ali bez naunog tumaenja i objanjavanja. Ova se metoda primjenjuje u poetnoj fazi naunog istraivanja, a ima veu vrijednost ako je jednostavno opisivanje povezano 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu56a ima veu vrijednost ako je jednostavno opisivanje povezano s objanjenjima o uoenim vanijim obiljejima opisivanih injenica, predmeta i procesa, njihovih zakonitosti i uzronih veza i odnosa.Metoda kompilacijeMetoda kompilacije je postupak preuzimanja tuih rezultata naunoistraivakog rada, odnosno tuih opaanja, stavova, zakljuaka i spoznaja. Metoda kompilacije moe se upotrijebiti u kombinaciji s drugim 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu57Metoda kompilacije moe se upotrijebiti u kombinaciji s drugim metodama u naunoistraivakom radu, tako da djelo nosi u to veoj mjeri lini peat autora kompilatora, koji e, uz lini pristup pisanju naunog ili strunog djela korektno i na uobiajen nain citirati sve ono to je od drugih preuzeo.Komparativna metodaKomparativna metoda je postupak usporeivanja istih ih srodnih pojava ili utvrivanja njihove slinosti u ponaanju i intenzitetu i razlika meu njima. Ova metoda omoguuje istraivaima da dou do raznih uoptavanja, novih zakljuaka koji obogauju 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu58uoptavanja, novih zakljuaka koji obogauju spoznaju.Statistika metodaStatistika metoda moe se nazvati i opta nauna metoda; u novije vrijeme postala jedna od najvanijih naunih metoda; esto se koristi u naunoistraivakom radu u svim naunim podrujima. Istraivanja u naunim podrujima drutvenih nauka nezamisliva su bez primjene statistike metode.3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu59Statistika je nauka o metodama pomou kojih analiziramo pojave koje nas okruuju, tako da pomou grafikona i izraunatih pokazatelja otkrivamo njihove strukture, karakteristike i zakonitosti u pojedinim vremenskim intervalima te uzrono-posljedine veze izmeu tih pojava.Metoda uzorakaIspitivanje dijela skupa na osnovu sluajnog izbora jedinica naziva se metoda uzoraka. Vrlo se esto primjenjuje u naunoistraivakom radu. Bit metode uzoraka je stav da se relevantne statistike informacije o masovnoj pojavi mogu odrediti na 3/10/2008 10/11/2010 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu60informacije o masovnoj pojavi mogu odrediti na osnovu malog uzorka. Problemi pouzdanosti metode uzoraka svode se na odreivanju veliine uzorka i reprezentativnosti odabranih jedinica.