CHUN B V THCH NGHI VI S THAY I TRNG I HC Mc tiu: Bi ny s mang n cho bn nhng kin thc lin quan n: - Nhn bit tm quan trng khi theo hc i hc - Nhn bit nhng thay i h i hc - Chun b thch ng vi nhng thay i ny - Gii quyt vn tm l khi thay i TM QUAN TRNG CA VIC HC I HC C bao gi chng ta t t cho mnh cu hi mnh vo i hc lm g khng? Tr li c cu hi ny, chng ta mi thy r ng c trong hc tp ca mnh. C nhiu l dn dt cc bn tr quyt nh chn con ng tip tc hc i hc, v d nh: - K vng s c mt cng vic vi mc lng cao - Nng cao k nng ngh nghip cn thit - p ng nhu cu ca th trng lao ng - Theo ui nhng gic m v mt ngh nghip trong i - p lc t b m - ... Trong s nhng l do vo i hc, l do c sinh vin la chn nhiu nht chnh l c mt cng vic tt hn vi mc lng cao hn. Tuy nhin, trn thc t khi bc vo ging ng i hc, khng phi tt c mi ngi u c chung mc ch kim tin nhiu hn. Mi trng i hc l ni c th gip chng ta c thm nhiu kin thc, tng bc hi nhp vi x hi, hon thin tnh cch c th vng tin bc vo cuc sng v to dng ngh nghip. NHNG THAY I TRONG MI TRNG I HC1

Bc chn vo i hc, bn cn phi nhn thy nhng thay i s din ra trong mi trng hc tp mi v phi tm cch thch nghi vi nhng thay i c th t c kt qu cao trong hc tp. Mt s thay i ln m hu ht sinh vin u d dng nhn ra l s t do. S khng c nhng hnh thc im danh gt gao i hc. Bn c th i hc tr, vng mt, thy c khng kim tra bi ca bn mi ngy... T do trong cch hc s mang n cho bn nhng sng to mi trong hc tp. Bn c th pht huy ht kh nng ca mnh theo cch mnh mong mun, bn cng c th c thi gian biu hc tp linh ng hn. Nhng bn cnh , t do cng nh con dao hai li: n c th git cht thi gian ca bn mt cch v ch. Nhiu sinh vin dnh phn ln thi gian ca mnh chi game, ngi qun c-ph, tn gu...thay v n lp v h khng chu bt c s kim tra no trong cc bui hc. Bn Nguyn Ph Thng Lu, sinh vin khoa c kh ng lc hc trng i hc S phm K thut dn ra mt thc t: Nhiu SV bung th, trn tit hoc n lp ch im danh ch khng h tp trung nghe ging, n ma thi mi mn ti liu hc. Nhiu bn tuyn b ch n trng trong bui u v bui cui l ! Thm ch ch cn n trng bui cui cng nghe thy c ra cu hi n tp hoc lu phn trng tm l c ri (Tui tr online, 2006). Vp ng Ngay t nh ti theo gia nh ln min ni theo din kinh t mi. Sau khi tt nghip tiu hc, ba m ti gii ti v thnh ph hc tp. T mt cu b min ni cn b ng, rt r trc mi iu mi l, ti n lc ht mnh c c kt qu hc tp tt nht. Ti thi u vo trng i hc s phm vi mt tng lai sng ngi ca ngh nh gio. Cha m ti rt t ho.

2

trng mi, ti c thy c tn nhim giao cc trng trch trong cng tc on, Hi ca trng. Nh vo cc mi quan h c c trong cng vic, ti nhn nhiu vic lm thm v cng nh m ti kim c tin. Nhng thnh cng n mt cc dn dp v bt ng, ti tr thnh mt ngi ni ting trong cng vic v cng ni ting trong cc tiu tin ho phng... T mt sinh vin ngoan ngon, hin lnh v y hoi bo, ti tr thnh mt cng t Bc Liu trong gii sinh vin. Thi gian n lp ca ti ngy cng t i, sch v v ti liu hc tp cng dn tr nn xa l. By gi, ti ch bit nhiu n cc qun c ph ni ting, nhng qun n vi nhng bui say b t... Tin kim ra ngy cng t i trong khi nhu cu n tiu th c phnh ra mi, ti bt u lm quen vi t s, vi l. Trng th vui chi vi nhau n mng, thua cng nhu x xui, tng thiu th mn tm bn b i lc trng s tr. Sau mt vi ln may mn, nhng nga xui xo c ko di. Nhng ch n ca ti ngy cng tng dn. Ti khng cn l cng t m tr thnh cha- cha chm. n khi r sot la cc khon tin n, ti mi git mnh v khi s tin ln ti con s trn hai chc triu. S cc ch n n i, ti cng lc cng vng nh vi nhiu l do khc nhau, lc th nh bn, lc th hc n thi....Ch ti cho ba m ti, thy con ngy cng gy m, tiu ty c lo lng: Ti nghip con ti, lo hc nhiu qu... ...Cui cng, nh c ba bn cnh ti tm li chnh mnh. Ti nhn ra nhng sai lm v c gng thay i. Gi y ti tt nghip i hc v c nhn vo lm vic ti mt c quan nh nc. (Phm Ng (2006):7)

Tm li, mi trng i hc lm cho sinh vin t do hn v h c coi nh nhng ngi trng thnh v khng phi chu bt c s kim3

sot no, nhng n cng d lm cho sinh vin sa ng nhiu hn v nhng cm d m khng d g vt qua c. Mt thay i na l khi lng cng vic trong hc tp. Nu tht s hc nm bt kin thc v lm cc bi tp theo yu cu ca ging vin, bn s thy c rt nhiu iu cn phi c nh. Theo s liu nghin cu ca cc hc gi v phng php hc tp, c mi gi hc trn lp, bn cn t nht 2 gi hc nh (bao gm xem li bi c v chun b bi tip theo) (Sherfield et al., 2002). Tuy nhin, nhiu sinh vin vn c thi quen tr hon i n gn thi hn np bi hay n lc thi mi bt tay vo hc, do h khng c thi gian nghin cu, tm ti, trao i vi bn b. khc phc thi quen tr hon ny, sinh vin bc i hc cn tp thi quen ln lch lm vic (qun l thi gian) c th. Thay i tip theo m sinh vin phi quan tm chnh l phong cch ging dy ca ging vin bc i hc. Hu ht cc trng i hc hin nay ang tin hnh i mi phng php ging dy truyn thng thnh phng php khm ph-hp tc. Phng php ny yu cu nhm, ging vin (GV) trnh by s lc phn l thuyt gip SV nm khi nim trc khi tho lun, cc i tng c lin quan, a ra nhng so snh, i chiu lm ni bt vai tr, ngha ca vn , ng thi phn b cch thc, thi gian mt cch ph hp. Sau , lp hc c chia thnh cc nhm tho lun, ging vin s di chuyn lin tc hng dn nhm. Nhm no thc hin tt s c chn bo co v cc nhm cn li s nh gi. Vi phng php ny, sinh vin phi ch ng trong hc tp khng th i thy c c chp nh phng php hc truyn thng v vic lin h thc t to nn cht xc tc, kch thch s khm ph ca sinh vin. Theo bn Trng Vn Ngc, SV khoa c kh ng lc: Trn ging ng, nn tp trung nghe ging mt cch ch ng, t cu hi, so snh s lin quan gia kin thc mi v kin thc hc. Nn c tinh4

thn hoi nghi khoa hc v s t tin trong trnh by kin ca mnh, cn tch cc ghi ch nh du cc vn quan trng, trnh by d hiu (Tui tr online, 2006). Sinh vin cng cn phi chun b chnh l tip cn vi cng ngh thng tin. Khc vi ph thng, bc i hc, c nhng ging vin yu cu sinh vin np bi qua mng, hng dn nghin cu trn Internet, s dng CD-ROM, np cc bo co nh bng my tnh. iu ny, i hi sinh vin phi khng ngng hc tp nm bt kin thc my tnh v cng ngh ca n cng nhiu cng tt. Cui cng, cc bn sinh vin cng cn lu , i hc, thnh phn sinh vin s a dng hn. Nu bc ph thng, bn hc ca chng ta l nhng ngi cng lng, cng huyn, cng tnh th khi ging ng i hc, bn s thy c rt nhiu sinh vin n t cc vng min khc nhau trong c nc mang theo nhng khc bit v gi tr, vn ha, phong tc, tp qun, ging ni.... iu ny i hi chng ta phi c s chun b, sn sng hc tp v thch nghi vi nhng khc bit do s a dng mang li. C TNH CHUNG CA THAY I ng trc nhng thay i, bn c th d dng nhn ra do mt s c im chung nh sau: Thay i khng bao gi d dng-Cho d thay i l rt tt cho cuc sng ca chng ta, nhng i khi thc hin khng d dng cht no. V d, du bit rng, mi sng mnh nn thc dy lc 5 gi tp th dc nh i b, hay chy b... v nh vy l rt tt cho sc kho, nhng sao kh thc hin n th! Thay i thng gp phi s cng li ca bn thn- Nhng iu tr thnh thi quen th chng ta t mun thay i. Khi bc vo i hc, rt nhiu ging vin mong mun sinh vin t cho mnh cc cu hi hoc cht vn ging vin v nhng iu c nghe trn lp nhng hu nh rt

5

t sinh vin c hnh ng ny. Dng nh, thi quen hc tp th ng di ph thng lm cho h khng thch thay i. Thay i to ra mt mi trng mi v khng cn quen thuc nh trc kia- Chng ta i khi d bng lng vi nhng g tr nn quen thuc vi mnh. Nhng iu khng quen thuc c th lm cho chng ta cm thy lo s v nguy him. Tht kh c th hc c cch t b nhng iu quen thuc n vi nhng iu mi l. Con tu c th an ton khi neo bn cng, nhng con tu c to ra khng phi ng yn (Sherfield et al. (2002)). Chng ta cn nhn thc rng thay i l cn thit pht trin bn thn v x hi. Ti ang l mt vin chc mn cn ca cng ty n. Ri mt ngy ti nhn c li mi v lm "chief" ca mt b phn kinh doanh vi mc lng kh hp dn. Ti rt ho hc, mun c tha sc bung ra ngoi, nhng li e s bi lu nay vn quen sng trong "c ch" bo bc, s khng sc ng vng trc quy tc chu trch nhim ton b cho vic mnh lm... Ti c nhiu c m, mun t mnh lm ch mt doanh nghip, mun c lm ch nhng vic ca mnh... Nhng, ti khng c vn, li s b vp ng! Khng bit c ai suy ngh ging nh ti khng? C phi l ti qu rt r..." (Tui tr online, 2006). Bn ngh sao v dng tm s trn. iu quan trng l bit mnh mun g v nhm n kt qu s t c, bn s cm nhn c thay i ang din ra mt cch nh nhng hn. Tuy nhin chng ta cng cn bit rng, c tnh ca thay i l cn s can m v thay i chng d dng cht no. Thay i cn can m- ng trc s thay i, chng ta phi u tranh vi chnh bn thn mnh v vi ngn cn ca mt s ngi cho d iu l cn thit cho h, do lng can m khi bt u thay i l cn thit. Tuy nhin, cng ng t c lp mnh vi nhng ngi khng cng6

suy ngh, quan im vi mnh v s thay i bi v i khi chng ta vn hc c t h nhng bi hc qu gi. THCH NG VI THAY ng trc s thay i, c ngi c nhng chun b trc sn sng thay i, c ngi gp phi nhng thay i mi tm cch thch nghi, nhng cng c nhng ngi phn khng li s thay i. Tuy nhin chng ta phi nhn thy mt iu, nu chng ta khng mun thay i bn thn mnh th chng ta chng bc vo ging ng i hc. V vy, cch tt nht cho chng ta l nhn bit nhng thay i ang din ra v chun b thch nghi vi n. Sau y l mt s gi thch ng vi nhng thay i no : Tham gia vo s thay i Nhiu ngi trong chng ta cho thay i xy ra v khng c gng nh hng kt qu ca s thay i. Nhng sinh vin thnh cng s tham gia vo thay i ang din ra trong cuc sng ca h v c gng nh hng thay i n kt qu m h mong mun. L mt c gi hc gii v ham hc, Hng cng c m c vo i hc, y nhng gia nh Hng li qu kh khn. B m lm rung, Hng li l ch c sau Hng cn 3 em ang hc. Thy Hng am m hc hnh b m Hng rt thng nhng lc bt tng tm nn tm nhng li an i. Hng hiu c hon cnh gia nh, hiu c tm lng ca b m, nhng Hng li khng n t b c m m mnh p . Hng tm s: Gi em rt ri bi, em ang sng trong s giy v v lun phi u tranh t tng la chn. Em khng th no t b c m tr thnh c gio dy vn, khng n ph nim tin ca bn b c bit l s k vng qu ln ca c gio dy vn. Nhng em li khng mun l gnh nng ca gia nh, khng mun v mnh m cc em phi ngh hc. Sau nhiu m suy ngh, cui cng Hng cng i n quyt nh: S ngh mt7

nm vo Si Gn lm thu kim tin v sang nm nht nh s thi vo i hc S phm, tr thnh gio vin dy vn, d c kh khn th no Hng cng khng t b. (Qunh Lu-Hu Anh, 2006) Yu cu gip v tm s vi mi ngi Cch tt nht thch ng vi nhng thay i nhanh chng l bn nn yu cu c gip . ng cm thy xu h v iu ny. Nhiu ngi tri qua nhng thay i ging bn v h c rt nhiu kinh nghim gip bn. Nhng ngi c th gip bn vt qua nhng lo s, cng thng khi bt u thay i chnh l bn b, nhng ngi t vn hc tp, cc ging vin. Bn c th tm n trung tm h tr sinh vin, cc cu lc b sinh vin c gip . ng qu tr, thay i khng d dng v trong qu trnh thay i, chng ta vn gp phi nhiu kh khn. Ngoi ra, tm s vi mi ngi v nhng thay i ny cng l mt cch tt. K cho bn b hoc nhng ngi thn trong gia nh nhng g mnh ang lm, ang tri qua s gip bn c thm ngh lc v quyt tm thay i. Ngh n kt qu t c t thay i v nhn thc rng thay i l pht trin thch nghi vi s thay i, chng ta hy hng ti nhng kt qu mnh s t c trong tng lai v ng qu bn tm v nhng lo lng, kh khn trc mt. Cu vng ch xut hin sau cn ma (Sherfield et al. (2002)). V nu cuc sng lc no cng bnh lng, bn s khng cm nhn c tin b hay nhng thay i t bn thn. ...Con bit vo Si Gn hc i hc ngha l con phi hc cch sng t lp. Con phi lm quen vi cuc sng khng c nhng li dy bo n cn ca ba, khng c bn tay v v yu thng ca m. Con phi t khng nh mnh v bc i bng chnh i chn ca mnh gia mt mi trng sng nhiu c hi nhng cng lm thch thc v cm by. khng t ln con tht bi, vp ng, i lc mt8

mi n r ri, con tng chng khng cn cht sc mnh no bc tip... V khi y, hnh nh gia nh mnh li hin ln trong tm tr con. l cnh ba bt chp cn bnh au d dy kinh nin, hng ngy cm ci gi tng chic xe p cho hc sinh ch kim 200 ng mi chic; l nhng nm thng m on vai xch thng yaua i bn do khp hang cng ng hm. n by gi, ci tui 51, l cng nhn lm trng, ngy no m cng phi ti nc chm sc cy n ni nc ngm vo ngi. M pht bnh thng hn, lc th cm cm, ri thp khp, chn tay t di. Con li nh n ci lng cng v mt i vt v lo cho con, cho chu ca b ni. Con qun sao c nh mt lp lnh nim vui v n ci mm mm ca b mi ln con nhn c mt gii thng hay hc bng no ! V con bit con khng c quyn b cuc, con phi ng ln, phi hc cch sng t lp cho tht tt. (Bi Th Minh Chu (2006), Thanhnien online) Bn cnh nhng thay i v hnh vi nu trn, bn cng nn tp thi quen thit lp cc mc tiu trong hc tp, trong cuc sng cng nh s dng h thng qun l thi gian. iu ny s gip cho bn thy trc c nhng thay i ca mnh v qun l chng tt hn. Ni dung v thit lp mc tiu v qun l thi gian s c trnh by trong bi 2 v 3. Cu hi tho lun 1. Hy lit k nhng l do chnh m bn vo i hc. Hy c gng trung thc vi chn bn thn? 2. L sinh vin mi bc vo i hc, bn cm thy kh khn nht khi thch ng vi s thay i no ging ng i hc? 3. Hy nu cm xc tch cc ln tiu cc ca bn khi phn ng vi thay i?9

THIT LP MC TIU TRONG HC TP V TRONG CUC SNG Sau khi c xong bi ny, chng ta s: Hiu ngha ca mc tiu khi chng ta thit lp Bit cch thit lp mc tiu c th t c Lp k hoch v thc hin c mc tiu.

Trong cuc sng, i khi chng ta c nhng chuyn du lch. Khi i, chng ta rt mong n c nhng ni mnh yu thch. Nhng c bao gi, bn cht dng li v nhn ra mnh khng bit nn i th no m trong tay li khng c bn ? Trong cuc sng cng vy, i khi chng ta c nhiu c m m khng th thc hin c v chng ta thiu s hng dn nh l thiu tm bn . Mc tiu khc vi c m ch mc tiu s lm cho cuc sng c ngha v gip cho c m ca chng ta tr thnh hin thc. Trong ni dung bi ny, cc bn s tm hiu ngha ca mc tiu, cch thit lp cc mc tiu v lp k hoch thc hin c nhng mc tiu . C TNH CA MC TIU 1. ng i theo ngi khc, hy ngh v chnh mnh. Khi thit lp mc tiu, iu quan trng nht m cc bn cn nh l mc tiu phi ph hp vi gi tr ca chng ta. Vy gi tr l g? Gi tr l nim tin bn vng v lu di v nhng iu c coi l quan trng trong cc tnh hung khc nhau, nim tin ny s nh hng cc quyt nh v hnh ng ca chng ta (Robbins S., 1999). Khi t ra mc tiu, chng ta ng nn nhng ngi khc li ko, nh hng n s t do trong suy ngh ca mnh m hy t li ch bn thn ln trn v lm theo nhng iu mnh tht s mong mun.10

Thit lp mc tiu cho chnh mnh Ti c sinh ra trong mt gia nh danh gi, l mt iu may mn. Ti tng rt t ho v c ba l mt bc s gii, m l mt lut s ti ba, cc anh ch u l nhng k s c ting. Ba m ti lun c gng to mi iu kin tt nht cho ti n hc thnh ti, ni tip truyn thng v vang ca gia nh. Ba m ti khng ngn ngi thc khuy, dy sm a n ti n nh nhng thy gio ni ting ti hc thm. Mi ngy ti mt l vi chu trnh i i v v chy ti chy lui, ri cn phi hc bi, lm bi n m c ngiNhng ri ma thi n, ti ch mun thi vo khoa vn mt trng cao ng s phm cho hp vi s trng v nguyn vng ca ti, th m ba m li nhn ti nh mt qui vt. Anh hai th ci ngt cho rng ti ni a. Ch ba nghim chnh hi ti sao ti mun i bn cho phi. Ni chung mi ngi u phn i gay gt v bt ti phi chn c ba nguyn vng u l nhng trng c danh ting. Ti khng bit lm th no u trng y, nhng nu u ri th l th no tr thnh mt bc s khi tm hn ti lc no cng trn my. Ti li cng khng th tr thnh mt k s xy dng bi th cht yu ui ca ti lm sao c th theo ui nhng cng trnh nay y, mai . Lm lut s ? Nghe th c v kh hp vi ngi gii vn , nhng ti vn khng quen s cnh tranh, u chi th lm sao m ci vi ngi ta. Ti sao ba m ti v cc anh ch khng chu hiu rng ti ch l mt a b sng ni tm, hay m mng. Ti thch tr thnh mt thy gio dy tr th v mi trng y hp vi ti, m cng v ti yu ting ci tr th. M c y bnh d nhng cng trong sng v ng t ho, ng ti phi c gng t c lm ch. Nhng ti sao ba m ti li cho rng

11

h s xu h n cht khi bn b bit rng ti ch l mt sinh vin cao ng? Cc anh ch ti li cho rng lng mt gio vin s khng nui thn! V ti sao mi ngi li ngh rng gio vin cp 1 th s khng c trng vng? Chnh nhng gio vin cp 1 y dy cho ti nhng con ch, nhng bi ton u tin. V chnh ba m ti, anh ch ti cng tri qua ln u tin i hc vi gio vin cp 1 y. V li nh bao nhiu ngi ni, chng c ngh g l khng cao qu m ch c ngi khng cao thng m thi. Cui cng ti quyt nh. Truyn thng gia nh l ng t ho nhng n khng th l chic nm chn cht tng li, hnh phc ca ti trong y. Ti khng mun ba m ti chy vy, gi gm lm g na. Ti chn con ng tr thnh ngi lnh. C th ti s khng giu c, danh gi bng cc anh ch ca ti nhng cha chc l ti khng c hnh phc nh h. Nht l khi nhn nhng i mt tr th trong veo, ngh mnh l ngi em li an bnh cho mi ngi, ti thy lng mnh m p l (Trch Danh gi gia nh, Hunh Cao Sn (7/2006)).

2. nh hnh tng lai ca mnh thng qua nhng mc tiu Chng ta cng nhn thy rng, mc tiu s gip cuc sng ca chng ta r rng v c ngha hn. Mc tiu cng l ng c thc y chng ta phn u, l con ng dn dt chng ta n tng lai. Tuy nhin, i khi chng ta cng khng bit tng lai ca mnh s l g hay nh th no? Vy hy t cho mnh mt s cu hi trc khi a ra mc tiu, v d nh: Cch no tt nht thnh cng? Khi a ra cu hi ny, phi xc nh c thnh cng theo bn l g. V d, i vi sinh vin c th

12

im hc s l yu t quan trng quyt nh n s thnh cng ging ng i hc. C nn su tm bng cp? Nhiu ngi mi tt nghip nhanh chng v mng v cuc sng i lm, h thy mnh khng i n u, chn ngn vi cng vic, bun chn vi nhng quy nh c quan, v ngh rng cch duy nht ci thin hon cnh l i hc. Tuy nhin, nu bn i hc mt ngnh m bn khng chc chnh xc c thch hp khng, c th bn s c kt cc khng hay, hoc nng lc ca bn mt ln na li b b qua. Khi no th i hc? Khi iu duy nht lm bn khng vi ti chc v cao hn m bn mong i l do thiu mt bng MBA. Sau khi lm ngnh ny nhiu nm, cui cng bn thy mt ch thch hp cho mnh. Khi bn cm thy tht cn thit v khao kht kin thc trong mt lnh vc c bit. Khi bn hon thnh mi th theo cch c th trong lnh vc ca bn vi bng c nhn v mun pht trin lnh vc . Khng i hc Khi bn nn cng vic hin ti v mun tm mt cng vic mi. Bn mun to cho mnh l ngi n tng khi c thm nhng danh xng ng pha trc tn bn, nh Thc s... g g . i hc nh l mt cch ly li thi gian. Khi bn nghe lnh vc ngh ang c nhu cu cao, nhng cha thc s c gng lnh vc ca mnh ngay t u. (L Ngn, 2006)

13

Vai tr ca mc tiu l g? Tr li cu hi ny, chng ta s bit mnh ang u. C bao gi bn nhiu th nh bt, ng, mui, trng vo mt ci chn m khng bit lm g? Hay bn ng loanh quanh bn nh bng bn nhng li khng bit chi nh th no? Ngi lm bnh gii cng nh ngi chi bng bn gii s bit h ang lm g v ti sao h phi lm nh vy. Tm li, h c mc tiu trong u. Quan nim v mc tiu ca bn l g? Mc tiu c 2 dng: mc tiu chnh yu v mc tiu th yu. Trong cuc sng, chng ta c rt nhiu mc tiu nh nh lm c bi tp no , kt thc cc bi tp do thy giao v nh.Khi hon thnh nhng mc tiu ny, c th chng ta c cm gic thnh cng d rt t nhng chnh iu ny s a chng ta n c mt iu g ln lao hn. Hy hnh dung mt ngi chi bng r, mi ln nh bng vo li, mt cm gic thnh cng xut hin. D nhin mt ln nh bng vo li khng c ngha l i bn chin thng nhng tch ly sau nhiu ln, bn c th s l ngi chin thng trong trn u. Do , chng ta ng xem thng nhng mc tiu n gin (th yu), chnh nhng mc tiu nh ny s gip chng ta t c mc tiu chnh yu. Mc tiu chnh yu gii hn ti u? Mc tiu chnh yu nn l mc tiu di hn. Tuy nhin, mc ch phn u c th cao nhng mc tiu thit lp phi c th v r rng. V d: sc kho, hnh phc, an ton, tnh yu, v tin bc l nhng iu m chng ta hng n trong cuc sng nhng khng th coi l mc tiu v n qu m h. Thay vo , nu bn t cho mnh nhng mc tiu nh tr thnh mt nh marketer gii nht c th hoc nghin cu ra mt loi thuc cha bnh ung th th cc mc tiu c th ny c th dn dt bn ny ra nhng tng mi thc hin chng.14

Mnh nn lm g vi mc tiu mnh chn? nu bn chn c cho mnh mc tiu no th nn vit ra giy. Mc tiu ch trong u c th s vn cn rt m h. Vit ra giy, bn s thy r mnh cn lm g. Ngoi ra, vit ra giy cng gip bn nh lu hn mc tiu ca mnh t ra. i khi nn ch, nhn thy mc tiu chng ta li c thm sc lc phn u. 3. Khi t ra mc tiu, ch nn ngh n cht lng, ng chy theo s lng Nhiu ngi trong chng ta lun suy ngh trong u v mt mc tiu: lm th no c nhiu tin. Chnh v vy, rt nhiu ngi tham gia vo cc hot ng gii tr c tnh c cc t phng tin truyn hnh, chi s x, vo casino th vn may v hy vng c th kim c nhiu tin vi s vn t i ca mnh. Dng nh, tin em li hnh phc cho con ngi. Tuy nhin vn c nhng cu chuyn c ng trn tp ch, hay sch bo k v nhng ngi c nhng mc tiu sng khc ngoi vic kim c nhiu tin. Trong gii sinh vin, c rt nhiu bn cho vic kim tin chi phi mc tiu ngh nghip ca mnh. Cc sinh vin c kh nng thng c gng t ra nhng mc tiu ngh nghip sao cho c th kim c nhiu tin, tr nn danh gi v d dng leo ln nhng nc thang cao trong x hi. H b qua nhng am m v kh nng ring c ca bn thn. C th vi ngh nghip la chn c nhiu tin, h s hi lng trc mt nhng s hi tic s xut hin khi tin khng cn l yu t quyt nh trong cuc sng ca h na!

15

Chn con ng chng gai Nhng ngi ch x Ph Trung, huyn Tn Ph, ng Nai vn cn nh Nguyn Th Thu Sng t thu nh mu m kinh doanh, lun theo cha - mt thng gia ngnh nng, thy sn - i khp ni xem v hc cch kinh doanh. Vy m chn cho mnh mt con ng i ti tng lai, Sng li chn m thut. Nhng ngi cha khng ng , ng mun con gi gii giang ca ng tr thnh bc s. Sng thi i hc v u cng lc ba trng: lut, ngoi thng v m thut. Ngi cha lnh cho con gi khng hc ngnh y nh mun ca ng th hc ngoi thng theo ngh kinh doanh ca gia nh. Sng gt u, khn gi i Si Gn. Mt nm sau, gia nh pht hin: trng Sng ang hc khng phi l ngoi thng m l... m thut! D rt khm phc ba, thng ba, nhng mnh ngh phi theo ci mnh am m. K hoch c mt i phi do t mnh quyt nh thi - Sng nh li. Kin thc v ngnh m thut qung co lc ang cn rt mi m i vi nhng ngi tr Si Gn. Thu thp kin thc ngnh qung co l mc tiu u tin ca Sng. Ti sao cc chng trnh qung co, slogan qung co ca cc nc li hay hn, sc tch v bt ng hn VN? Quyt i sn tm b quyt , Sng sn c hc bng ngn thi gian sang Nht. x Ph Tang, Sng nhn ra chn cho nh hng, mt vic quen thuc m c lnh ngh trong nhng nm Si Gn. Su thng ti Nht, c thu thp cho mnh kh nhiu vn ling v kinh nghim v tip th v qung co. Ri khi c mt ngi bn nhng cho tm v may mn du lch Thi Lan, Sng cng xin gia hn thm thi gian li tm kim thng tin cho ti nghin cu khoa hc v qung co m mnh ang lm.

16

T nhng kinh nghim ny, Sng ng dng vo nhng cng trnh nghin cu v ot gii thng cao trong cc cuc thi Eureka TP.HCM: Th trng qung co VN: thc trng v gii php (gii ba, nm 2000) v Ch TP.HCM: thc trng v xu hng pht trin (gii nht, nm 2001). Ra trng, c nhiu cng ty, tp on qung co tn tui sn n, Sng tri qua ba nm lm vic nhiu cng ty qung co hng u VN vi mc lng 1.200 USD/thng. Tn ca c gi tr ny c lc ni ln nh mt hin tng trong gii copywriter (ngi vit qung co) khi vit cc slogan v li qung co cho nhiu nhn hng danh ting. Trong , gim c ca Vietnam Marcom rt ng vi cu slogan Copywriter - ngn s ca thng hiu do Sng t v chn cu lm slogan cho lp o to copywriter ca trng. Lm li t u lm ch Nhiu ngi bt ng khi nghe tin Thu Sng xin ngh v khng lm cho bt k cng ty qung co no na. Sng vch cho mnh hai con ng: hoc tip tc l ngi lm thu hoc t lm cho mnh. Sng quyt nh chn cho mnh con ng lm li t u lm ch. Mt k hoch thnh lp Sng Group ra i vi nhiu hng pht trin tng nhnh mt: qung co, thi trang, chm sc sc p v nh hng... Qung co l mng thun tay nhng ngay t khi ra ring, Sng kit sc trong su thng u. Trong rt nhiu m r ri vi cng vic ca mt b ch, nhiu ln c t hi: C nn quay v con ng lm thu hay khng? Chng cn phi mt sc, mi thng kim c ngn USD qu nhn nh vi mt kinh nghim v nng lc ca mnh. Cn by gi con ng lm ch qu sc chng gai, lm hoi m thu vn khng b c chi, trong khi qu stress?. Nhng ri ngh lc chin thng, c quyt nh m song song nhnh thi trang ly ngn nui

17

di. Thu nh xng, ch thn c gim c vt ln vi vi vc, tng ci nt, ng vin, chy tng ch u mi lng mu a thch Cng ty t ti tng trt ngi nh ca c va mua trong hm Phan Vn Tr (Q.5, TP.HCM). Ngy y m Sng nhn con m ni trong nc mt: Hc i hc i lm th may h con?. By gi th Sng c hai ca hng ti TP.HCM v H Ni, c xng sn xut ring vi nhng nhn vin chuyn nghip, nhng mu thi trang do chnh c thit k bt u c khch hng. T 100 triu ng ban u, nay s vn ca Sng tng gp 10 ln, nhn hiu thi trang Chun Chun t dn dn tr thnh s la chn ca ngi tiu dng. K hoch trong nm 2006 ca Sng l m thm hai ca hng na TP.HCM; trong vng ba nm ti s pht trin tip hai nhnh qung co v thi trang ca Sng Group ln mt cp mnh hn v bt u u t cho cc nhnh chm sc sc p v nh hng. Vi Sng, con ng tui 26 d chng gai nhng vn cn di (ng Ti, 2006) CCH THIT LP MC TIU KH THI Khi thit lp mc tiu, ci kh nht chnh l mc tiu c th t c hay khng. C nhiu gi chng ta cn nhc khi t ra cc mc tiu. Trong ni dung bi ny, chng ti xin gii thiu vi cc bn cch t ra mc tiu theo quan im SMART (Specific: c th- Measurable: c th o lng c- Achievable: c th t c- Relevant: ph hp- Timed: c thi hn) 1. Mc tiu phi c th: iu ny rt quan trng bi bn phi t ra cc mc tiu m bn c th kim sot c. Mc tiu cng c th bao nhiu, con ng t c n cng r rng by nhiu. V d: khi bn t ra mc tiu i mnh l mt cuc sng hnh phc, vy quan nim v hnh phc ca bn l g? Nhng18

iu g s mang li cho bn hnh phc? Cng xc nh r bn s cng d dng t c n. D nhin nhng iu mang li hnh phc cho bn phi nm trong kh nng kim sot ca bn m khng chu tc ng qu ln ca mi trng, ca s may ri. 2. Mc tiu phi o lng c: t ra mc tiu c th o lng c l khi bn c th t c tt c cc iu kin thc hin c mc tiu , bn c th cm thy t tin v thoi mi khi vn ti n. Nu bn cm thy mnh thiu mt s yu t no t c ban nn iu chnh li mc tiu hoc phn tch nhng l do tht bi t mnh s c nhng bin php ph hp hon thin cc k nng. 3. Mc tiu c th t c: Khi ngh n cch lm th no t c mc tiu t ra, bn hy c gng tr li nhng cu hi nh sau: - Mnh cn nhng k nng g t c mc tiu ny? - Mnh cn c kin thc hoc nhng thng tin g? - Mnh c cn s gip , hp tc hay h tr no khng? - Mnh cn phi c nhng ngun lc no? - Mnh cn a ra tin thc hin nh th no? - Mnh c cn t ra cc gi nh khng? - C cch no tt hn thc hin mc tiu ny khng? 4. Mc tiu phi ph hp vi bn thn: Mc tiu ca chng ta i khi khng th t c v nhng l do sau: Do ngi khc t ra: nhng ngi ny c th l b m, x hi hoc cc phng tin truyn thng i chng. H t ra nhng mc tiu ny khng da trn kh nng ca bn m da trn nhng g h mun. Thiu thng tin: nu bn khng hiu r nhng g mnh c gng t c v cng khng nh gi ng k nng v kin thc ca mnh th bn kh c th a ra nhng mc tiu hin thc v hiu qu19

Lun k vng vo kt qu thc hin cng vic tt nht ca bn thn: nhiu ngi t ra mc tiu da trn kt qu lm vic tt nht ca h. H b qua nhng yu t c th nh hng n kt qu cng vic trong qu trnh thc hin mc tiu hoc khi t c kt qu tt nht , h may mn c c nhng yu t thun li m khng chc rng nhng ln sau h c th c c. Thiu tn trng bn thn: nu bn khng tn trng bn thn, lm vic theo thch, mun ngh ngi, vui chi lc no cng c th mc tiu ca bn s gp nhiu ri ro. 5. Mc tiu phi c thi hn hon thnh: Thi hn hon thnh mc tiu s nhc nh bn phi c gng, trnh tr hon, n trnh mc tiu. Thi hn cng l yu t ng vin gip bn n lc hn trong qu trnh thc hin mc tiu. Ngoi ra, thi hn cng l mt trong nhng yu cu cn thit ca qun l thi gian v cng vic ca bn. LP K HOCH V THC HIN MC TIU T RA 1. Lp k hoch thc hin mc tiu Sau khi t ra mc tiu tha mn nm yu cu nu trn, bn cn ln k hoch thc hin. C hnh dung mc tiu l ch m chng ta cn i n v k hoch l nhng con ng i n ch. Khi a ra k hoch, cn phi bit mnh bt u t u. Mt mc tiu c th c nhiu k hoch khc nhau thc hin, ci kh l k hoch no l tt nht cng nh con ng no l ngn nht. Mt k hoch c coi l c hiu sut (kt qu cao nht so vi cng sc b ra t nht) khi bn bit cn bng gia nhng g bn cn hay mun vi nhng iu bn c th phi tr gi. S tr gi ny khng ch n thun l tin bc, n cn c th l thi gian hoc cng sc ca bn thn. V d, bn ln k hoch phi thc m hc bi l ci gi qu t c kin20

thc so vi sc khe ca bn, hay bn ln k hoch xem li bi hc trong mt tun trong khi k kim tra ch cn c 2 ngy cng l s tr gi v ch. Tuy nhin cng khng nn ngh rng con ng thng l con ng ngn nht bi v i khi ta li gp phi kh khn khi i trn con ng ny (chng ta c th c nhn nh ca Hong Chng v vic i ng vng vn n ch phn sau). Do , khi la chn k hoch thc hin mc tiu chng ta nn quan tm n vn hiu sut: c th mc tiu i hi nhiu bc thc hin nhng n li nm trong kh nng ca chng ta. i ng vng cng n ...ch Thi rt i hc cha phi l cnh ca vo i ng li. C nhiu con ng, tuy phi i vng, xa hn mt cht, mt thi gian hn nhng b li c nhiu kinh nghim hn v rt nhiu ngi vn thnh cng, l kinh nghim Nguyn Hong Chng- ngi i ng vng ri sau 5 nm, anh c mt vic lm tng i n nh: Trng phng k thut ca mt cng ty nc ngoi. T cng nhn... Tt nghip ph thng trung hc, Chung khng chn cho mnh con ng phi vo i hc bng mi gi m chn cho mnh con ng lm cng nhn vi suy ngh: va kim tin va trau di kinh nghim. Khi c ngun lc v kinh t th s bt u i hc i hc. Ngh l lm, Chng xin vo lm cng nhn cho mt cng ty chuyn sn xut khuy o xut khu. Anh bt u cng vic th tin di s hng dn ca mt ngi th c kinh nghim. Vi s yu thch cng vic nn ch mt thi gian ngn nhng chic nt o th ca Chng dn c hon thinv lm ngy mt nhanh hn. Ch trong vng mt nm u tin, Chng

21

c nhiu sng kin ng ch ngi a ln lm nhn vin qun l cht lng. Vi vn ting Anh t hc, nhiu ln Chng trc tip ni chuyn vi chuyn gia ngi , trnh by nhng kin ca mnh v k thut, a ra cc mu m mi v nhiu ln nhng sng kin c chp thun. Hang Chng k: Nm 2003, cng ty a sang Vit nam mt ci my lm giao tin to hnh iu khin bng my vi tnh. y l cc my hin i, Vit nam hu nh cha c loi my , ti liu hng dn iu khin ton bng ting nn vic tm hiu s dng n l c vn , ti cng vi mt anh k s in khc my m gn na thng mi s dng c. iu ny khin cho ng ch ngi phi phc. Kt qu ch trong 3 nm, Chng t mt cng nhn tr thnh mt trng phng k thut ca mt cng ty nc ngoi. ... n ging ng i hc Cng vic i hi phi c trnh cao, thc c iu , Chng ghi tn hc luyn thi i hc, v thi vo trng H dn lp Lc Hng (ng Nai). D c thc tin, s dng nhng my mc hin i nhng vi Chng iu cha . Ban ngy i lm, ti v mit mi trn ging ng phn no gip Chng gii p nhng thc mc v k thut m anh gp phi cng ty. Va hc, va lm, anh c thm nhiu kinh nghim v s ngng m bn b. Ti hi ngh khoa hc sinh vin ca trng, chng ti chng kin phn trnh by kh n tng ca Nguyn Hong Chng v ti: Ci tin quy trnh sn xut nt o t v s t nhin. Chng cho bit: Mnh a nhng ci tin k thut nh ch, khoan l, tin, nh axt, khc laser ht nt o p hn v c khch hng a chung hn...n nay t nhng sng kin ca Chng, cng ty ca anh tn dng v s lm nt o, bt s lm thc n cho gia sc, cn phn tha ca con s th lm trang sc.... Chng tin rng i ng vng vn n ch. Vn l phi t ra

22

mc tiu v nh hng cho ng (Thin Long, 2006)

Bn cng ng qu k vng cho mt bn k hoch m c th t c nhiu mc tiu. V d, k hoch hc lp ra cho mn kinh t vi m c th s khng ph hp vi mn ton hoc mn qun tr hc. Mi mc tiu s c mt k hoch ph hp vi n. Sau y, bn c th tham kho mt bn k hoch hc tp ca sinh vin t c mc tiu l im 8 trong k thi mn ting Anh. 2. Thc hin mc tiu theo k hoch Mc tiu v k hoch t ra s chng cn ngha nu n khng c thc hin. Tuy nhin khi i t mc tiu n thc hin, i khi chng ta gp rt nhiu tr ngi nh: tr han. Tr hon mt thi quen xu. L do chnh l i khi chng ta s tht bi, ngoi ra cn nhng vn khc nh trch nhim vi gia nh, ngi thay i nhng g ang c, hay s nhng hu qu i km...cng to cho chng ta thi quen tr hon. khc phc iu ny, hy c gng ngh v nhng iu mnh c th thay v nhng iu mnh khng th. thuyt phc bn thn mnh hn, bn c th ghi ra nhng thun li t bn thn khi thc hin mc tiu v nhng kh khn cn tr cn vt qua. Vi nhng kh khn gp phi, bn c th trao i vi thy c hoc bn b tm ra gii php v c thm ngh lc thc hin c mc tiu ca mnh (xem bng 2.1). Hy vit cc mc tiu, k hoch v hnh ng ca mnh vo nhng tm th v t n nhng ch mnh c th thy nhc nh chng ta tip tc theo ui v t c mc tiu do mnh t ra.Hnh 2.1 Mc tiu: t im 8 trong k thi mn ting Anh Mc tiu k hoch thc hin

23

K hoch: - T n bi: - Nghe: - Vit: Hnh ng: Bt u tin hnh vo ngy 1 thng 11 nm 2006, t lc 18 gi n 19 gi 30 (th 2, 4, 6) v 14 gi n 15 gi 30 (th 3, 5, 7) 30 pht n cc t hc 15 pht nghe bng 30 pht cho mt bi vit ngn - Hc cc t mi: 15 pht cho t mi

Cu hi tho lun 1. Hy t ra cho mnh mc tiu v phn tch mc tiu ca mnh xem c th thc hin c khng? Tho lun cng cc bn trong nhm. 2. Sau khi t ra mc tiu, hy ln k hoch thc hin v cc bc hnh ng t c mc tiu.

24

K NNG C SCH Mc tiu Sau khi hc xong bi ny, cc bn c th - Hiu r nhng yu t nh hng n tc c v hiu v cch khc phc. - Bit thm mt cch c nm vng nhng ni dung cp trong quyn sch - p dng cc k thut ghi chp khi c sch nng cao hiu qu c sch. Trong bi ny, chng ti mun gii thiu n cc bn cc k nng v k thut lin quan n c sch. Khi c sch, bn cnh vic luyn tp cc k nng tng tc c v hiu, cc bn cng cn bit nhng phn quan trng ca quyn sch cng nh cch c quyn sch nm c nhng ni dung m tc gi cho l quan trng hay ngi c cn hiu. Cui cng, c th nh lu hn nhng g chng ta c, bn cng nn tp thi quen ghi chp trong lc c. CI THIN TC C V HIU Hu ht chng ta khi c mt quyn sch thng thch c tht nhanh m vn hiu r nhng iu quyn sch mun ni. Lm c iu ny tht khng d cht no. Trong phn ny, cc bn s cng nhau tm hiu v cc k nng m ngi c c th s dng. Tuy nhin, trc tin cng cn phi ni s qua v hai vn c nh hng khng tt n tc c ca chng ta, l s di chuyn ca nh mt (eye movement) v pht m trong lc c (vocalization). 1. S di chuyn ca nh mt trong lc c Nhng nghin cu v vn ny cho thy trong khi c, mt chng ta c nhng im dng c nh (fixation), vi mi im dng ny, mt chng ta c th nhn c khong 10 ch, nh vy nu mt t qu di th c th25

chng ta khng c ht c (v d: informational) nhng nu mt t qu ngn th chng ta c th nhn thy nhiu hn (v d: bng, i hc...) Tuy nhin, phi c s tng thch gia nhng g mt c c vi kh nng x l ca b no. Nhiu khi, mi im dng ta c th c c 2 t nhng no chng ta khng th hiu cng lc (ng thi) c 2 t. Thm ch trong trng hp mt c th c c c ngn t trong mt pht v no c th hiu ht ngha ca c ngn t ny (iu ny rt kh xy ra), th no vn khng c thi gian lin kt ca cc t ny trc khi sang phn khc. y cng chnh l mt tr ngi nh hng n tc c. 2. Pht m trong lc c Nhiu ngi cho rng pht m trong lc c l mt thi quen xu cn loi b. C 4 dng pht m trong lc c: (1) c ngi pht m thnh ting mi t c c; (2) c ngi c nhm; (3) c ngi c thm; (4) c ngi suy ngh v m thanh ca nhng t ang c. Nh vy, cho d chng ta c c gng loi b vic pht m trong lc c th trn thc t s pht m ny vn l mt phn ca qu trnh c. Vy lm th no c th c nhanh hn hay ni cch khc, c cch no khc phc cc yu t nu trn trong qu trnh c? Tht ra, bn ch c th tng tc c bng mt cch rt t nhin bng cch c nhiu v luyn tp c nhanh hn ch bn khng th loi b c cc yu t nh hng n tc c nht l vn pht m trong lc c. Sau y l mt s gi tng tc c: Xy dng nn tng kin thc trc khi bt u c Trc khi bt u c mt quyn sch, bn hy dnh t pht suy ngh v ta quyn sch v c phn mc lc. Hy c gng tm hiu ca c hai yu t ny cng nhiu cng tt. V d, nu c quyn sch v nhng cuc thm him ca Sherlock Holmes, bn c th lin tng n26

nhng iu mnh bit v mt s truyn trinh thm trc nh truyn s c nhng tnh tit ly k, kh hiu, n mng, ti c.... T , bn s hnh dung c quyn sch mnh sp c mun ni v vn g. Hiu c bn cht ca quyn sch s gip bn thun li hn khi c (tp trung hn v c th on trc c ni dung). Nm bt tng, ng nh t Bn c th s dng t ng hnh tng ha tng hoc s kin, hnh ng. Mt khi lm c iu ny, t ng s khng cn trong u bn m ch cn li nhng tng hay s kin quan trng ca nhng iu c. Quan tm n on vn kt lun an vn cui cng ca mi phn thng th hin s kt ni cc d kin, s kin ca mt ni dung no m bn khng nn b qua. S dng ng iu Chng ta cng bit pht m l mt phn ca qu trnh c hiu. S dng pht m c hiu qu nht (c nhanh hn vi mc hiu cao hn) l thng qua ng iu (ln, xung ging trong lc c) v c c ng iu chnh l c din cm. Tuy nhin, khng nht thit phi pht m thnh ting khi c m bn c th cho u c ca mnh nhn nhy theo mi dng ch vi nhp ca ng iu m mnh cm nhn c. vic pht m thm tr thnh mt thi quen th trc ht cn phi c ln trong phng mt mnh, c mt cch tht din cm khong 10 hoc 15 pht. iu ny s to trong u bn mt mu c v bn s lun cm nhn c iu ny khi c thm. o Quan tm n t vng Chng ta cng c th ci thin tc c ca mnh bng cch nm vng v chnh xc ngha ca t vng. Mi t u c khi nim ca n. Bit c t gc, nh ngha chnh v ph, t ng ngha, tri ngha, nhng

27

khc bit tinh t gia cc t cng gip bn c th hiu c ca tc gi nhanh hn. Trn y l mt s gi gip bn c th c nhanh hn. Tuy nhin, vn cn nhiu ngh khc gip bn tng tc c. Trong phn phng php c v ghi chp trong lc c, chng ti s trnh by thm. TM HIU NI DUNG QUYN SCH KHI C 1. Nhng phn quan trng cn c u tin khi tm hiu v mt quyn sch Khi bc vo mt hc k, bn cn phi bit mnh s hc nhng mn hc no v hy c gng mua cc sch hc ngay t u cho d c mn gn cui hc k mnh mi hc. Vy khi cm mt quyn sch quyt nh c mua hay khng, bn cn phi c nhng g? Li gii thiu. Khi c phn gii thiu, bn s cm thy nh l c c hi c lm quen vi tc gi v c th tranh lun vi h v nhng iu mnh c. Ngoi ra, bn cng s tm thy nhng thng tin c gi tr v cc khi nim hay ni dung ca quyn sch. Trong phn ny, bn cng c th bit c: (1) Mc tiu ca tc gi, (2) cch t chc sp xp cc ni dung trnh by ca tc gi, (3) S khc bit ca quyn sch ny so vi nhng quyn sch khc, (4) nng lc chuyn mn v kinh nghim thc t ca tc gi, (5) Nhng ch li khc c th c khi c. Phn mc lc Trong mc ny, tc gi s lit k nhng phn, nhng chng v nhng u chnh trong mi chng. Khi c phn ny, chng ta s bit c cch t chc, sp xp ca quyn sch v mi chng c lin h vi chng tip theo nh th no. Ngoi ra, phn mc lc, bn cng c th nhn thy tc gi c nh km ph lc, ti liu tham kho, bng ch dn hay khng.28

c nhng phn cui quyn sch (ph lc, ti liu tham kho, bng ch dn) Nhng phn cui quyn sch thng c phn ph lc. Khi c phn ny, chng ta s c thm cc thng tin t bng biu, s hay cc ti liu chi tit v mt s phn c th no ca mt ch . V d, khi c v chng phn tch cng vic trong cun sch qun tr nhn s, bn c th tm thy phn ph lc quyn sch nhng bng, biu lin quan n m t cng vic hoc tiu chun cng vic minh ha cho d hnh dung. Ngoi ra, cui quyn sch, tc gi cng thng nh km ti liu tham kho. Phn ny cho chng ta bit ngi vit tham kho nhng tc gi no v nhng quyn sch no, qua ngi c c th bit nhng thng tin ch dn c thm cc ti liu khc. Bng ch dn s lit k nhng ti quan trng, nhng chnh i km vi s trang trong sch. iu ny gip bn c th nhanh chng tm c nhng phn cn c trong quyn sch. V d, khi tm nh ngha v th trng c quyn thiu s, bn c th tm n bng ch dn ca sch kinh t vi m. , ngi vit s ni r bn cn c trang s my c th hiu c khi nim ny. Tuy nhin, khng phi tt c cc sch hc u c bng ch dn. 2. Nhng phn quan trng cn c trong mi chng - c tn chng- chng ta c th hiu ngha ca chng thng qua u ca n v c th on c chng ny mun bn v vn g. - c phn gii thiu v tm tt mi chng- c phn ny c th hnh dung cu trc ca chng v nhng thng tin s thu lm c chng ny. - c cc mc v cc tiu mc ca chng - Nhn qua cc biu , hnh nh - c nhng ch in m, in nghing hoc gch di29

3. Phng php c SQ3R (S: survey, Q: Question, R1: Read, R2: Recite, R3: Review) Phng php ny ra i t thp nin 40 v vn cn p dng cho n ngy nay. Theo phng php ny qu trnh c ca chng ta cn din ra theo cc giai on: c kho st (Survey) c kho st c nhiu cng dng, nhng cng dng quan trng nht l nm c ngha ca quyn sch. Mt ngi bit c sch s chng bao gi bt u c mt chng m khng lt qua nhng ni dung ca chng. Nu bn b qua bc ny, bn ch mt thm thi gian ch khng tit kim thi gian. C 4 l do cn c kho st. (1) c kho st gip bn xy dng nn tng kin thc. Khi khng chun b trc kin thc c mt vn no , bn s c rt chm v cm thy kh hiu. Kho st l bc chun b bt u c mt vn no . iu ny cng ging nh khi bn nhn tng th mt bc tranh, bn s khng cn cm thy kh khn khi nhn tng phn ca bc tranh v s phi kt gia cc phn ny. Vy khi c kho st, chng ta s c nhng ch no? Bn phi c u ca mi chng, mi phn, c cu u hoc cu cui ca mi on vn nm chnh, lm quen vi tn nhn vt, c mc tiu ca chng, c phn gii thiu chng v phn tng kt nm khi qut ni dung ca chng hay ca quyn sch. (2) c kho st gip chng ta c c t chc tt hn. Khi xem xt ton b chng trc khi c, sinh vin s c th nh nhng g mnh c mt cch cht ch hn. (3) c kho st l mt bc khi ng tr c. Nu nh tp th dc cn c bc khi ng, th c kho st cng c coi l phn khi ng tr c trc khi bt u tp trung vo c. Nh vy, qu trnh c c th din ra lu hn v bn b hn.30

(4) c kho st khc phc sc ca tr c. Khi u cho mt vic no lun gp phi mt kh khn chnh l sc . Nhiu sinh vin cm thy m mt quyn sch v bt u c l mt vic lm kh khn. Kho st s lm cho h cm thy vic c sch tr nn d dng hn rt nhiu. a. t cu hi (Question) Trong lc c tng qut, chng ta c gng t cu hi nh c nhng thng tin g trong chng hay trong quyn sch. L do duy nht t cu hi trc khi c l buc chng ta tp trung v ch n cc t quan trng, cn thit hn v gip chng ta c c chn lc hn. Thng thng, nn chuyn cc mc thnh cu hi. Ngoi ra, nu cu hi chuyn t cc mc c tr li ngay khi bt u c, bn c th t nhng cu hi khc lin quan n nhng g mnh c, v d: - on vn ny mun ni iu g? - C nhng chi tit no quan trng h tr cho chnh? - V d ny c gip cho chnh ca on vn r hn khng? - Tc gi a ra nhng dn chng no? - on vn ny c ph hp vi ni dung ca chng ang c khng? - ... c (Read) Sau khi c kho st v t cu hi, chng ta bt u i vo c tng on trong chng. Khi c, chng ta ch c gng tr li mt cu hi trong u l on vn ny mun ni g. Nu khng th tr li c, bn phi c li cho n khi c th tr li c. Bn phi c v c gng hiu tt c cc on vn theo trnh t th bn mi c th hiu c ni dung ca c chng. C gng c tng v khi nim m tc gi mun trnh by ch khng phi c t. Kt thc mt on, dng li tr li cu hi v chnh ca on trc khi sang phn khc.31

Khi c on vn, bn cn ch nhng phn sau: - Cu ch . Bit c ch ca on vn cng l bit c chnh ca on. Thng thng, ch ca on vn c th nm cu u hoc cu cui on nhng cng c khi ngi c phi t tm ra ch (xem hnh 4.1). Hnh 4.1: Tm ch trong mt on vn Ngy nay, bn c th tm kim cng vic trn mng. Vi mt chic my tnh c kt ni, bn c th truy tp d liu ca hng vn cng vic c m t chi tit trong cc ngnh hoc lnh vc bn quan tm. Ngoi ra, bn c th tm kim cho mnh mt ng ch nh mong mun. Bn c th gi s yu l lch ca mnh trn mng, nhng ni m nh tuyn dng, cc cng ty hoc nhng ng ch mun tm ngi h d dng tham kho.

c on vn trn y, bn c th d dng nhn ra ch ca on vn nm cu u tin: tm kim cng vic trn mng. - c cc trng t. Khi c mt cu nu c on vn hay cu bt u bng cm t ni theo cch ny, th chc chn s c mt on hay mt cu bt u bng trng t ni theo cch khc. Nhng trng t bi v, mc d, khi.. l nhng trng t quan trng v n s lin kt cc phn trong cu. Trong qu trnh c, chng ta cng cn phi ghi ch nhng iu quan trng, phn ny s c trnh by mc sau. Sau khi c xong mt on vn, hy dnh ra mt hoc hai pht suy ngh v ngha ca on vn, ng vi v c sang on tip theo. Gi nh (Recite) Gi nh l bc n gin nhng quan trng. B qua bc ny, kt qu c sch ca bn c th cha hon chnh. Bc ny l lc chng ta t32

hi mnh c ci g? Nu khng gii thch c nhng iu mnh c, th c ngha l bn cha hiu v nn c li. Bng cch gi nh, bn c th ghi nh lu hn, chnh xc hn nhng g c v iu ny rt cn thit khi bc vo k thi. Vi cch c ny, bn c th nh t 3 n 4 tun sau . Xem li (Review) Bc xem li ny s c tin hnh sau khi bn c xong ton b mt chng. Bc ny kim tra chc chn xem mnh c hiu v nh nhng g mnh c. Tr li nhng cu hi c t ra ban u v lin kt cc cu hi ny thnh mt h thng d nh v d hiu. Qu trnh xem li ny khng ch din ra ngay sau khi c m bn nn thng xuyn xem li. iu ny gip cho qu trnh n tp thun li hn. Thi gian tt nht xem li ti liu c l na ting trc khi i ng. Nhng iu c s theo ta vo tim thc v gip chng ta ghi nh lu hn. GHI CHP TRONG LC C Trong lc c, tin hnh ghi chp s buc chng ta tp trung hn v gip cho bc xem li c d dng hn. Qu trnh ghi chp trong lc c cng cn thn, bn s cng c nhiu kin thc khi xem li. Chng ta c 3 h thng ghi chp la chn: H thng tiu chun (standard system) H thng ghi cu hi bn l (Questions-in-the-Margin System) H thng ghi chp tch ri (Separate Notes System) 1. H thng tiu chun H thng ghi chp tiu chun l mt cch ghi chp trong lc c, cch ny cho php chng ta nh du bng nhng k hiu ring ngay trn trang giy h tr cho bc xem li trong phng php c. Tuy nhin, khi nh du bn phi suy ngh tht k v cn thn. nh du qu nhiu vo mt trang bn s kh nhn ra nhng im quan trng, nh vy33

khi xem li bn li phi c gng gii m thay v nm bt tng ca tc gi. Sau y l mt s gi nh du dng cho h thng ny. Hnh 4.2 H thng tiu chun ghi chp trong lc c M t ch chnh hoc cu ch nhng h tr quan trng Khoanh trn cc s gn nhng Nhng yu t nh hng n ng t hay nhm t c gch di cu: ch nhng kin, s kin hay cc tho lun . Gi hng ha . Thu nhp . Gi hng ha lin quan . S thch... S dng du ngoc vung n cho nhiu dng quan trng nh bit... nhiu ngi... thi im... ti ni... S dng du sao (*) bn l cho * Gi c hng ha lm cho ng cu nhng c bit quan trng . C trt dc th nh ba sao cho nhng ** Cc yu t cn li lm dch chuyn quan trng nht ng cu *** iu quan trng nht.... Khoanh trn nhng t hoc Th trng c quyn thiu s l thut ng quan trng ng khung nhng t chuyn im th t l thiu nhng nh cung tip hay nhng t ch th t cp...34

V d gia gi c v lng cu.

Hai gch di cc t hoc cu ng cu th hin s tng quan S dng mt gch di cc t n t tia v tr...

Hn th na, s thiu ht ny l do... t cu hi bn cnh nhng dng m khi c khng hiu nhc bn phi hi ging vin?

Sau cng.... giai an khong 1.000.000.... thm ch ngy nay...

S dng ch trng u hoc cui trang giy ghi kin ca Ti sao khng s dng carbon? mnh sau khi c xong ................................................. ................................................. Kim tra li ti liu tham kho bit thm.

Chng ta c th tham kho mt on vn di y c nh du theo h thng tiu chun (hnh 4.3) Hnh 4.3: nh du theo h thng tiu chun Thc n v thuc Ti tng? sao Dn s chu u tng nhanh trong th k dn bin mt. Ngi dn Chu u sng lu hn n king v ch dinh dng Thc Vo u th k 18, ngi dn sng ph phm no thuc vo ht ng cc. Bnh m l thc n l thc n chnh trong ngy. Ngi nng dn vng35

dn s li 18. Bnh truyn nhim v nn i dn

chnh?

Beauvais ca Php mi ngy n ht khong na k bnh m, h ung nc lc hoc ru, bia hay mt t sa khng kem. Bnh m en c sn xut t hn hp gia bt m v la mch en. Nhng

Ngi Xct-len sao? Ch vn gi c?

ngi ngho cng n ng cc di dng l sp hoc cho. mt s vng bc Xctloi cho ny rt tt cho bao t. l Khng c g ng ngc nhin, ngi dn trong giai on ny u c kh nng mua bnh m vi gi ph hp. Ngi sn xut ln ngi tiu dng u nhn thy gi c rt hp l. Nhng vo cui th k 18, khi

n g? Ti len, ngi dn cn n cho bt yn mch,

Gii thch quan im truyn thng v gi v nn th trng kinh t b cng kch bi trit l v th t do?trng t do, vi th trng ny cung, cu khng th c iu tit. Trit l ny c chnh ph, ch t v cc nh kinh t ng h. Trong nhng nm mt ma, gi Phn ng tng cao, vn thc phm tr nn ri khi ma? mt lon. Ngi nng dn v cng nhn c gng chn cc toa tu ch ng cc hoc cp ng cc ca cc nh u c hay cc Phn ng thng gia giu c. Lc ny, chnh ph ca chnh nhn ra vn v vic phn phi ng cc ph? v h c gng kim sot gi c ngn chn cuc khng hong.36

2. H thng ghi cu hi bn l Vi h thng ny, bn s tp lm quen vi vic t cc cu hi bn cnh cc on vn c c c th gi nh li nhng iu c. Cu hi cng chnh xc th kh nng ghi nh nhng iu c ca bn s cng cao (xem hnh 4.3). p dng h thng ny, bn cn phi thc hin cc bc sau: 1. c kho st trc 2. Quay li on vn u tin va c v va c gng tr li iu g quan trng trong on vn ny 3. Vit cu hi ngn gn bn l trang giy bn cnh on vn m c cc d kin tr li c cu hi. 4. Gch di nhng t, nhng cu quan trng tr li cu hi. 2. H thng ghi chp tch ri p dng h thng ny trong lc c, bn cn phi c mt quyn s ghi chp. Sau y l mt s ch dn khi p dng h thng ny: 1. Bn s s dng hnh thc ghi chp Cornell (xem bi lng nghe v ghi chp) 2. c xong mi ghi chp 3. La chn k lng trc khi ghi chp 4. S dng cc t ng ca bn, khng chp li t ng ca tc gi 5. Vit thnh cu hon chnh 6. Nh v cc s hnh nh nu c.

37

K NNG LNG NGHE V GHI CHP BI GING TRN LP Mc tiu Sau khi hc xong bi ny, sinh vin c th nm bt c nhng im sau: - Hiu r hn v quy trnh lng nghe theo cc bc c gi tt l ROAR. - Nhn thc c tm quan trng ca thi tch cc, tp trung v kh nng iu chnh trong lc lng nghe c th t c mc tiu khi n lp - Bit r v tm cch khc phc nhng cn tr trong qu trnh lng nghe - Tm hiu nhng vic cn chun b khi ghi chp - p dng quy trnh ghi chp L-STAR t kt qu cao trong hc tp - S dng mt trong nhiu k thut ghi chp bi c h thng. Ni dung ca bi ny ch trng n nhng bin php hon thin kh nng lng nghe ca bn v gip bn ghi chp bi trn lp mt cch khoa hc. Lng nghe tt kt hp vi ghi chp bi ging hp l s lm cho cc bui hc trn lp hu ch v th v hn. Bi ny c chia lm hai phn chnh: k nng lng nghe v k nng ghi chp bi ging trn lp. K NNG LNG NGHE Lng nghe c coi l bc u tin ca qu trnh ghi chp. Lng nghe khc vi nghe ch nu nghe c coi l phn x t nhin th lng nghe i hi chng ta phi c gng hiu c nhng iu nghe c. Lng nghe i hi phi ch trng n thi (attitude), ch tp trung (attention) v bit iu chnh (adjustment). Trong phn ny, chng ta s tm hiu quy trnh lng nghe, nhng k nng tr thnh mt ngi

38

bit cch lng nghe. Ngoi ra chng ta cng cn bit nhng cn tr trong lc lng nghe loi b. 1. Quy trnh lng nghe ROAR (R- Receiving, O-Organizing, AAssigning, R-Reacting) Ni n quy trnh lng nghe, chng ti mun gii thiu mt nghin cu ca Robert M. Sherfield v cc ng nghip c gi tt l quy trnh. Theo Sherfield lng nghe c coi l mt quy trnh gm 4 bc: (1) Tip nhn thng tin (Receiving), (2) T chc sp xp thng tin (Organizing), (3) Tm hiu ngha (Assigning) v (4) Phn ng (Reacting)- gi tt l ROAR. Tip nhn thng tin Tip nhn thng tin l mt bc trong qu trnh lng nghe xy ra khi bn ang nghe nhiu m thanh khc nhau. lng nghe tt th phn tip nhn thng tin phi tt. Mun nh vy bn cn phi: - Khng sao lng trong qu trnh trao i, ni chuyn - Trnh ct ngang li ngi ang ni - Ch n nhng ngn ng khng li nh c ch, iu b, biu cm... - Tp trung ch vo nhng iu ang c ni ch khng phi nhng iu sp c ni T chc sp xp thng tin Qu trnh t chc v tp trung l lc chng ta cn la chn nhng m thanh nghe c v ch n ngun gc, hng i hay ch ch ca n. Qu trnh ny s thc s c hiu qu khi bn c nhng biu hin sau: - ng i din hoc ng st bn ngi ang ni - Nhn vo ngi ang ni, lng nghe bng tai ln bng mt - C gng xy dng hnh nh v nhng iu c ni n Tm hiu ngha thng tin y l bc m tr c bn s gi tn hoc bit c ngha ca nhng iu nghe. V d, khi nghe mt ting ng ln, sau khi tip nhn v t39

chc la chn m thanh, bn s c gng tm hiu ting ng l g? Mt chic ly v? Mt chic chn hay mt quyn sch ri? bc ny, no ca bn s c gng lin kt nhng g nghe vi nhng g bn tng nghe trc (kinh nghim). Qu trnh lin kt ny c th gip ta nhn ra ting ng mi bng cch nh li nhng ting ng trc kia. Ta c th ly mt v d khc, khi bn hc mn kinh t vi m, ging vin s ni vi bn rng thu nhp tng s lm cho ng cu dch chuyn sang phi v xy ra hin tng gi tng nhng lng cu vn khng gim. Khi tm hiu ngha ca cu pht biu ny, bn s lin tng vi nhng iu mnh bit nh vo nhng dp tt, bn thy rng hu ht cc mt hng thng thng v cao cp u tng gi nhng sc mua vn khng h gim, iu ny l do tc ng ca thu nhp. Vo nhng dp Tt, thu nhp ca mi ngi s tng cao nh thng Tt, thng thng lng 13 hay kinh doanh, bun bn thun li. qu trnh tm hiu ngha thng tin c hiu qu, bn cn c gng: - Lin h thng tin vi nhng iu bit trc . - t cu hi cho ngi ni m bo chc chn mnh khng hiu nhm. - Nhn bit nhng chnh trong ni dung trnh by - Tm tt thng tin nghe c thnh nhng tp tin ngn d ghi nh - T mnh lp li nhng iu nghe. Phn ng Phn ng chnh l hnh ng i ph vi nhng g chng ta nghe c. V d, khi nghe mt ting ng ln trn u, bn s phn ng bng cch nhy sang ch khc. Khi nghe thy c ging bi bn c th phn ng bng cch gt u ng hoc lc u nu cm thy khng ng . Nh vy, phn ng c th coi l mt cn tr ca qu trnh lng nghe. Khi chn qu hay khi bn khng ng , bn c th c nhng phn ng khng hay

40

nh hng n qu trnh tip nhn thng tin. C th gim bt phn ng trong qu trnh lng nghe bng cch: - ng cm xc nh hng qu ln trong lc lng nghe (xem phn 3); khng nn vi v phn xt khi cha lng nghe ht nhng iu c trnh by. - Trnh phn ng thi qu cho d l ng hay khng vi ngi trnh by. - ng nn vi v kt lun khi cha tm hiu k v ngha ca thng tin nhn c. - Lun t thng tin ny gip ch g cho ta? s gip ta c thi tch cc hn khi lng nghe. 2. Nng cao thi , tp trung v bit iu chnh trong lc lng nghe qu trnh lng nghe c hiu qu, ngoi nhng gi nn lm v nn trnh trn, chng ta cng cn quan tm rn luyn thi , mc tp trung v kh nng iu chnh khi lng nghe. Th hin mt thi tch cc Mt thi lng nghe tch cc s lm cho u c bn ci m hn. Kevin J. Murphy ni u c con ngi cng ging nh nh th, n ch lm ng chc nng ca mnh khi n m ca. Ni nh vy c ngha bn phi c mt thi tch cc khi n lp, thi chnh l lun ngh ging vin s c nhiu iu hu ch mun ni vi bn trong bui hc ny. Hy ngh rng chun b cho mt bui ging, cc ging vin phi tm kim, la chn cc ti liu, c v sp xp chng mt thi gian di gi n sinh vin. Cho d trong trng hp bn khng ng vi phn trnh by ca ging vin, bn cng vn nn duy tr thi tch cc bi v c th ging vin khng sai. Hy ghi nhn v tho lun vi ging vin sau bui hc

41

C gng tp trung ch Khi ch , bn s tp trung, khi tp trung bn s bit c nhng iu quan trng cn ghi nhn v nh vy l bn ang hc c nhiu iu cn thit. Tp trung c hiu l: trong u bn phi bit vn trng tm ca cuc ni chuyn (hay bui ging bi) l g cng lc vi vic bn suy ngh ng hay khng vi nhng kin xung quanh vn ny. c th tp trung tt hn trong bui hc, bn phi c s chun b trc. Trc khi n lp cn phi xem li nhng ghi chp ca mnh bi h trc, dnh t pht suy on nhng g ging vin s ging trong bui hc hm nay. Xem qua cc phn c lin quan n bui hc c trong sch. Khi nghe bi ging, cc t s i vo b nh ngn hn ca chng ta, y n c nhanh chng chuyn thnh cc tng. Nu khng c bc chuyn i ny th bn s ri vo tnh trng nh trong cu thnh ng nghe tai ny, ra tai kia. Qu trnh chuyn i t thnh s gip chng ta ghi nh lu hn nhng g mnh nghe v nh vy l bn tp trung ch trong qu trnh lng nghe. Trau di kh nng bit iu chnh Kh nng ny cho php bn tr nn linh ng hn trong qu trnh lng nghe. i khi bn gp phi trng hp ging vin ni rng: Vic ny dn n 3 h qu quan trng nhng sau li trnh by n 4 hoc 5 h qu. Cng c trng hp, ngi nghe t cu hi v ging vin phi dng li gii thch. Trong nhng trng hp ny, khng nn b qua m phi thch nghi, lng nghe nhng iu khng nm trong sp xp m ta d tnh trc . S thch nghi ny c coi l kh nng bit iu chnh khi lng nghe. 3. Nhng iu nn trnh trong lc lng nghe v bin php khc phc Vi xt on

42

Mt trong nhng cn tr ln nht khi lng nghe l t ng b ngoi tai nhng g mnh ang nghe v: khng thch ni dung lng nghe, khng thch ngi ang ni chuyn, do mi trng xung quanh, do vn ha, a v x hi hay thi . y chnh l biu hin ca vi xt on trong lc lng nghe. loi b cn tr ny bn nn: - Tp trung lng nghe thng tin v lun nh rng thng tin ny c th s c gi tr cho mnh. C nhiu ni dung hin ti cha cn thit nhng c th s rt hu ch vi ta sau ny. - Hy c gng lng nghe thng ip ch khng phi ngi truyn thng ip. Nu bn khng thch ngi ang ni chuyn vi mnh, ng c gng n tnh cch hay con ngi ca h, hy tp trung vo thng tin ang c chuyn ti. Ngc li, i vi ngi chng ta thch, c th chng ta s d dng chp nhn nhng g h ni, iu cng khng tt. - ng yu t vn ha, chng tc, gii tnh, tui tc, mi trng hay a v x hi nh hng n qu trnh lng nghe. Mt ngi c quan im khc ta khng c ngha l h sai v ngc lai. i khi chnh nhng tri ngc ny s lm cho bn hc c nhiu iu mi v m mang u c hn. Va nghe, va ni i khi chng ta ri vo trng hp c gng ni trong lc ang nghe ngi khc ni. Lng nghe s hiu qu khi ta bit hc cch im lng bi im lng s cho bn c hi suy ngh v nhng iu c nghe trc khi c phn ng. khc phc cn tr ny, bn cn: - Buc mnh phi im lng khi lng nghe. Khi bn c gng im lng trong khong 10 pht lng nghe, bn c th s ngc nhin v nhng iu mnh nghe c. Cng c th, bn s cm thy lm c iu ny sao m kh khn n th.

43

- t cu hi cho ngi trnh by v c gng lng nghe cu tr li ca h. Vic tp thi quen t cu hi v lng nghe cu tr li cng l cch luyn tp im lng trong lc lng nghe. Cm xc Cm xc c th s cn tr rt ln n qu trnh lng nghe ca chng ta. S lo lng, s hi, tc gin....s lm cho bn khng tp trung lng nghe c. V d, lm sao bn c th lng nghe bi ging ca thy c trong khi bn ang lo lng v bi kim tra ngy mai? Nh vy, khi lng nghe bn phi bit loi b cm xc ca mnh . Mun vy cn phi: - Bit r cm xc ca mnh trc khi lng nghe. V d, khi ang qu tc gin ng nn nghe nhng iu cng lm bn tc gin v s dn n phn ng khng tt. - Tp trung vo thng ip vi suy ngh s dng nhng thng tin nhn c nh th no. - C gng xy dng hnh nh tch cc v thng ip mnh nghe c K NNG GHI CHP BI GING TRN LP Mc ch ch yu ca ghi chp l ghi nhn li nhng g ta nghe. Nu c c kh nng lng nghe v ghi chp, chng ta c hai k nng gi tr nht trong hc tp ca sinh vin. Ghi chp cn quan trng ch, bn s: - Tr nn tch cc hn trong qu trnh lng nghe - C thm ti liu tham kho hc tp - C th to ra nhng hnh nh gi nh li nhng iu nghe Nhng vic cn chun b ghi chp c hiu qu - Chun b y cc dng c ghi chp nh: bt vit, tp v, ty... - Phi tham d lp hc y ghi chp. Nu bn mn tp ca ngi khc, c th bn s khng c hay hiu c nhng iu h ghi chp.

44

- Trc khi n lp, cn chun b trc nh nh lm bi tp, c ti liu trc. - Nn mang sch hc n lp phng trng hp ging vin yu cu nh du nhng phn quan trng trong quyn sch. - Nn t cu hi v tch cc tham gia vo bui hc. Khi khng hiu bi, chng ta cn mnh dn t cu hi v tham gia tr li cc cu hi do ging vin t ra. Nhiu ging vin s da vo cu hi ca sinh vin ging dy v tm tt ni dung ti liu c. - La chn ch ngi gn bng, gn ni thy gio ging 1. Quy trnh ghi chp L-STAR (L- Listening, S- Set It Down, TTranlating, A-Analyzing, R-Remembering). Nhiu ngi cho rng, mt trong nhng cch ghi chp hiu qu nht chnh l phng php L-STAR. Quy trnh ny gm 5 bc: (1) Lng nghe, (2) Vit ra giy, (3) Din gii, (4) Phn tch v (5) Ghi nh. Ngoi vic ci thin k nng ghi chp, phng php L-STAR cn rt hu ch cho sinh vin trong hc tp v thi c. Lng nghe Bn ch c th ghi chp tt khi bn bit cch lng nghe. Vn ny c trnh by trong mc lng nghe. Vit ra giy y l mt cng vic rt kh khn, c nhng ging vin sp xp v cung cp thng tin rt r rng d hiu, nhng cng c nhng ging vin lm vic ny khng theo mt trt t no c. H ch nu vn v tm cch gii quyt. Do , chn lc thng tin ghi chp cng nh la chn hnh thc ghi chp cng cn phi c k nng tuy khng th ghi ht tt c nhng iu ging vin trnh by trn lp nhng vn m bo nhng thng tin quan trng khng b b qua. Mt trong nhng bin php tt nht khc phc kh khn ny l: rn luyn k nng lng nghe, la chn k thut ghi chp ph hp (s c trnh by mc 3) bn cng45

nn tp lm quen vi cch vit tt. C nhng k hiu vit tt mang tnh ton cu nhng cng c nhng k hiu vit tt theo cch ring ca bn (xem hnh 4.1) Hnh 4.1: K hiu vit tt + cng, thm vo, tnh tch cc - bt i, tnh tiu cc x i s, nhn ln khng bng nhau c khong > ln hn, tng ln < t hn, gim xung ~ ng sin hay cosin tim cn, tin n ng dng do thay i vng Din gii Cng vic bn cn lm ngay sau khi kt thc mt bui hc l c li nhng ghi chp ca bn trn lp. Nhiu sinh vin cho rng bc ny khng quan trng hay s mt thi gian. Suy ngh nh vy bn s khng pht hin ra nhng sai st ca mnh trong ghi chp v mt c hi hi li ging vin hoc bn b. Khi v nh, hoc n th vin bn nn dnh thi gian trong ngy xem li v din gii nhng ghi chp trn lp. Qu trnh ny s gip bn tng kt nhng g hc v lin h vi nhng iu hc trc . Qu trnh ny cng gip bn sa li chnh t, vit li cc cu, on vn, din gii46

Giao ng # con s ^ tng ln * quan trng ... vn, vn ? cu hi & v w/ vi w/o khng / t l f tn sut (lp li) % phn trm

nhng t vit tt, chun b cu hi cho bui hc sau. C rt nhiu vic cn lm trong bc ny nhng nu bn c gng p dng trong vng mt tun bn s thy mnh tin b rt nhanh trong vic c hiu cc ti liu v tt nhin im hc ca bn cng s cao. Phn tch Bc ny s c tin hnh sau khi bn kt thc din gii. Khi phn tch, cn t ra 2 cu hi c bn: (1) iu ny c ngha g? (2) Ti sao n li quan trng? Tr li c hai cu hi ny, bn nm rt r mn hc ca mnh. Tuy nhin, khng th tr li chng mt cch nhanh chng c. Bn cn phi c phn ghi chp, c sch, cc ti liu h tr khc, hoc tm kim thng tin bn ngoi. Nhng iu ny rt quan trng v n gip bn hiu bi tt hn. Cng cn nh rng, c nhiu mn hc m bi hm nay lin quan n bi hm trc, nu bn khng hiu bi hm trc th bn cng s chng hiu c bi hm sau. Do vy phn tch nhng ghi chp ca mnh trong khi din gii l bc rt cn thit. Ghi nh Sau khi lng nghe, ghi chp, din gii v phn tch, th bc cui cng l c gng ghi nh nhng g hc. Nh vy qu trnh n tp ca bn s din ra nh nhng v n gin i rt nhiu. 2. Cc k thut ghi chp Trong ni dung phn ny, chng ti s trnh by 3 k thut ghi chp thng gp v bn c th p dng mt trong 3 cch ny. Tuy nhin, trc khi p dng k thut ghi chp, cn ch nhng im sau: - Nh ghi ngy, thng m bn ghi chp v t t cho ni dung ghi chp - Mi mn hc nn c mt quyn tp ghi chp ring. - Nn ghi nhng thng tin c vit ln bng, phim trong hay cc s , biu . - ng vit qu nghuch ngoc47

- S dng t vit tt - Kp nhng ti liu i km (ging vin pht nu c) vo phn ghi chp tng ng. K thut ghi chp cng Vi k thut ny, bn s lit k nhng u chnh ca chng v cc tiu mc. Cc ny hay c sinh vin s dng nhiu nhng i khi n li gy kh khn cho sinh vin nu thy gio trnh by ging bi khng theo dng cng. Nhiu thy gio khuyn chng ta khng nn s dng h thng ghi chp ny. Nu c p dng, bn nn cn phi thu thp u thng tin t bi ging trn lp v cc thng tin sau y kt hp ghi chp v xy dng thnh cng cho mnh. Hnh 4.2 s minh ha v k thut ghi chp cng Hnh 4.2 V d v k thut ghi chp cng K nng hc tp 7/10/2006 ti: Lng nghe Th t I. Phng php lng nghe (ROAR) A. Tip nhn thng tin (R= Receiving) 1. Cc dng m thanh 2. Nghe thng tin B. T chc sp xp thng tin (O= Organizing) 1. Chn lc lng nghe 2. Tm hiu ni pht ra m thanh, hng i v ch C. Din gii (A = Assigning) 1. Tm hiu ngha 2. C th nghe nhiu ln D. Phn ng (R= Reacting) 1. Phn ng vi nhng iu c nghe 2. Cch phn ng II. Cc nh ngha v lng nghe

48

III.

...

Ngun: Sherfield et al (2002), Building on Your Best trang 178 H thng ghi chp theo s Nu bn l ngi thch hc theo dng hnh nh th phng php ghi chp ny rt ph hp. H thng ghi chp ny cho php bn bin i cc thng tin nhn c thnh mt s . Thng qua s ny, bn s thy c cc mi lin h gia cc s kin, ngy thng,... (xem hnh 4.3). Tuy nhin, mi cch ghi chp i hi nhng k nng khc nhau, do ng p dng nu nh thy bn hc ca mnh s dng v n c th khng ph hp vi cch hc ca bn. Hnh 4.3 V d v h thng ghi chp theo s Tip nhn thng tin (1) T chc, sp xp (2) Din gii (3) Phn ng (4) Phn ng (1)

Nghe m thanh, thng tin

Chn lc thng tin Tm hiu ngun gc

K thut ghi chp Cornell (k thut ghi chp ch T) Ngi u tin a ra nguyn tc ghi chp cho h thng ny l Tin s Walter Pauk ca i hc Cornell. K thut ny i hi chia trang giy ra lm 2 phn nh hnh 4.4. phn B, chng ta s dnh ghi ch nhng thng tin nghe c. Phn A dng t cu hi c tnh cht tng kt li nhng thng tin phn B. Hnh 4.4: Mu ghi chp CornellPhn A (t cu hi) Phn B (ghi ch)

Phn C (ghi tm tt) 49

Khi ghi chp phn B, chng ta c th da trn k thut ghi chp cng hoc k thut ghi chp s c trnh by phn trn. Kt thc mt ch hay mt chng, bn s dng thc gch ngang v ghi tm tt nhng chnh, quan trng ca chng ngay di vch gch ngang (phn C). Chng ta hy cng nhau xem v d mu trong hnh 4.5. Hnh 4.5: V d v h thng ghi chp Cornell K nng hc tp ti: Lng nghe Qu lng trnh I. nghe 17/10/2006 Th t Quy trnh lng nghe (ROAR) A. Tip nhn thng tin 1. Cc dng m thanh 2. Nghe thng tin B. T chc, sp xp thng tin 1. Chn lc lng nghe 2. Tm hiu ni php ra m thanh, hng i v ch ch. C. Din gii 1. Tm hiu ngha 2. C th nghe nhiu ln D. Phn ng 1. Phn ng vi nhng iu c nghe 2. Cch phn ng II. Cc nh ngha v lng nghe nh ngha v nghe? Nhng cn III. lng A. Lng nghe c mc ch B. Lng nghe khch quan C. Lng nghe c tnh xy dng Nhng cn tr trong lc lng

din ra nh th no?

50

tr khi lng nghe?

nghe A. Vi xt on B. Va nghe, va ni C. Cm xc

Qu trnh lng nghe bao gm tip nhn, t chc, din gii v phn ng. Nhng cn tr khi lng nghe: vi xt on, va nghe va ni, cm xc. Ngun: Sherfield et al (2002), Building on Your Best trang 178 Cu hi tho lun Hy s dng h thng Cornell ghi li mt bi ging hc trn lp. Tho lun cng cc bn khc trong lp.

T kho: Kin thc, k nng, thch nghi, hnh vi, mc tiu, tch cc, nhn thc, thay i, nh hng, pht trin,

51