44

Chng 3 PHN TCH GI THNH SN PHM

3.1. NGHA, NHIM V PHN TCH CHI PH SN XUT V GI THNH SN PHM HNG HO CA DOANH NGHIP 3.1.1. ngha Chi ph sn xut l biu hin bng tin ton b hao ph v lao ng sng v lao ng vt ho, pht sinh trong qu trnh sn xut sn phm. Bin ng tng hoc gim chi ph sn xut sn phm phn nh trnh iu hnh, khai thc, s dng tng hp cc yu t trong sn xut kinh doanh ca doanh nghip nhm nh gi tnh hnh thc hin nh mc chi ph sn xut. Gi thnh v gi bn sn phm l nhng ch tiu nh hng trc tip n li nhun kinh doanh ca doanh nghip. Bi vy, vic phn tch xc nh nguyn nhn nh hng bin ng gi thnh v gi bn sn phm, cung cp nhng thng tin gip cho nh qun tr ra quyt nh qun l chi ph sn xut v nh gi bn sn phm sao cho tng mc li

nhun cao nht trong kinh doanh ca doanh nghip. Vic tnh ton v phn tch chi ph sn xut kinh doanh gip cho doanh nghip bit c phi sn xut v phi bn vi mc gi bao nhiu th mi b p c chi ph. Qua doanh nghip xy dng k hoch sn xut v tiu th t mc li nhun ti a, ho vn hoc nu b l th mc l phi mc thp nht. Trn c s doanh nghip cn tm nguyn nhn xut bin php tit kim chi ph sn xut. Vic tnh ton ng, chi ph sn xut b ra s gip cho nh qun tr doanh nghip c th hnh dung c tnh hnh (thc trng) v hiu qu hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. y cng l vn c bn quyt nh la chn cc yu t u vo, x l u ra ca sn phm v xc nh nh mc chi ph hp l. Ngoi vic phn tch chi ph, tnh ton tng hp chi ph doanh nghip cn phi tm mi bin php iu chnh chi ph theo chin lc th trng. y l mt trong nhng cng vic cc k quan trng xc nh nh mc chi ph hp l. 3.1.2. Nhim v phn tch - Thu thp cc thng tin v chi ph sn xut, gi thnh, gi bn ca sn phm hng ho m doanh nghip ang sn xut kinh doanh trong k. - Vn dng cc phng php phn tch, phn tch nh gi mc nh hng ca cc nhn t n gi thnh, gi bn sn phm hng ho ca doanh nghip. - Nghin cu xu th bin ng ca gi thnh, gi bn n v sn phm ca doanh nghip qua cc k phn tch.

45

- Cung cp nhng thng tin cn thit v gi thnh, gi bn sn phm hng ho cho cc nh qun tr doanh nghip nhm phc v cho vic ra cc quyt nh v chi ph trong gi thnh v xc nh gi bn sn phm hp l. 3.2. KHI NIM CHI PH SN XUT V GI THNH SN PHM 3.2.1. Chi ph sn xut v phn loi chi ph 3.2.1.1. Khi nim chi ph sn xut Chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip l biu hiu bng tin ca tt c chi ph sn xut, chi ph lu thng (chi ph tiu th sn phm) v cc khon chi ph khc m doanh nghip phi b ra thc hin mi hot ng sn xut kinh doanh, trong mt thi k nht nh (thng l mt nm). 3.2.1.2. Phn loi chi ph sn xut kinh doanh a. Cn c theo ni dung kinh t: Theo cch phn loi ny ton b chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip c th chia lm 5 yu t.

- Chi ph nguyn vt liu mua ngoi: L ton b gi tr ca cc loi nguyn vt liu mua t bn ngoi, dng vo hot ng sn xut kinh doanh trong k ca doanh nghip nh nguyn liu, vt liu, nhin liu, - Chi ph tin lng v cc khon trch theo lng. - Chi ph v khu hao ti sn c nh. - Chi ph dch v mua ngoi: l ton b s tin phi tr cho cc dch v, s dng vo hot ng sn xut kinh doanh trong k, do cc n v khc bn ngoi cung cp (nh chi ph tr tin in, nc, in thoi, thu ngoi sa cha my mc thit b ). - Chi ph bng tin khc. b. Cn c theo cng dng kinh t v a im pht sinh chi ph: Chi ph sn xut kinh doanh c chia thnh cc khon mc sau. - Chi ph nguyn vt liu trc tip. - Chi ph nhn cng trc tip. - Chi ph sn xut chung. - Chi ph bn hng: L chi ph pht sinh trong qu trnh tiu th hng ho nh tin lng, cc khon ph cp tr cho nhn vin bn hng, chi ph thu ca hng, chi ph bo hnh, qung co, khuyn mi v .v - Chi ph qun l doanh nghip: L cc chi ph cho b my qun l v iu hnh ca doanh nghip, cc chi ph c lin quan n hot ng chung ca doanh nghip, nh chi ph v cng c dng c, chi ph khu hao ti sn c nh, chi ph phc v cho b my qun l, iu hnh doanh nghip, chi ph tip khch, hi hp, lng v ph cp ca i ng qun l doanh nghip.

46

Tc dng: Cch phn loi ny gip cho doanh nghip tnh c gi thnh cc loi sn phm, ng thi xc nh nh hng ca s bin ng tng khon mc i vi ton b gi thnh sn phm, nhm khai thc kh nng tim tng trong ni b doanh nghip h thp gi thnh. c. Cn c theo mi quan h vi khi lng sn phm sn xut : Theo cch phn loi ny, chi ph sn xut kinh doanh c phn thnh chi ph kh bin v chi ph bt bin.

- Chi ph kh bin: L nhng chi ph bin ng trc tip theo s thay i (tng hoc gim) ca sn lng sn phm, hng ho hoc doanh thu tiu th nh chi ph nguyn liu, vt liu, chi ph tin lng ca cng nhn trc tip, tin hoa hng bn hng v.v

- Chi ph bt bin (chi ph c nh hay nh ph): L nhng chi ph khng thay i hoc thay i t khi khi lng sn phm sn xut (hay tiu th) tng hoc gim nh chi ph khu hao ti sn c nh theo phng php ng thng; chi ph bo him; chi ph tr lng cho cc nh qun l, cc chuyn gia; cc khon thu; khon chi ph thu ti chnh hoc thu bt ng sn; chi ph bo him ri ro, chi ph in thp sng doanh nghip.

Tc dng: Vic phn loi chi ph sn xut kinh doanh theo phng php ny, cho ta thy mi quan h gia chi ph v sn lng sn xut sn phm, gip cho cc nh qun l tm ra cc bin php qun l thch hp vi tng loi chi ph h thp gi thnh sn phm, gip doanh nghip xc nh c sn lng sn xut hoc doanh thu nng cao hiu qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip. 3.2.2. Gi thnh sn phm v cc loi gi thnh sn phm 3.2.2.1. Khi nim v ngha ca gi thnh sn phm a. Khi nim Gi thnh sn phm l biu hin bng tin ton b chi ph ca doanh nghip hon thnh vic sn xut v tiu th mt khi lng sn phm nht nh. b. ngha ca gi thnh sn phm Trong qu trnh sn xut kinh doanh tit kim chi ph tng li nhun, tng kh nng cnh tranh, nng cao hiu qu hot ng sn xut kinh doanh, doanh nghip cn phi

hiu su sc ngha ca gi thnh sn phm. - Gi thnh l thc o mc chi ph sn xut v tiu th sn phm ca doanh

nghip, l cn c doanh nghip xc nh hiu qu sn xut kinh doanh v ra cc quyt nh kinh doanh ph hp. quyt nh sn xut mt loi sn phm no doanh nghip cn phi nm c nhu cu th trng, gi c th trng v iu tt yu phi bit c chi ph sn xut v chi ph tiu th sn phm m doanh nghip phi b ra. Trn c s xc nh hiu qu kinh doanh ca cc loi sn phm. Qua , doanh nghip la

47

chn loi sn phm sn xut v quyt nh khi lng sn phm sn xut nhm t li nhun ti a.

- Gi thnh l mt cng c quan trng kim sot tnh hnh hot ng sn xut kinh doanh, xem xt hiu qu ca cc bin php t chc k thut. ngha ny c thc hin thng qua vic phn tch s bin ng c cu gi thnh gia cc k.

- Gi thnh l mt cn c quan trng doanh nghip xy dng chnh sch gi c ca doanh nghip i vi tng loi sn phm. 3.2.2.2. Phn loi gi thnh sn phm a. Cn c vo ti liu tnh ton: Gi thnh sn phm c chia lm 3 loi gi thnh k hoch, gi thnh thc t, gi thnh nh mc.

- Gi thnh k hoch: L loi gi thnh c xy dng trc khi bt u sn xut sn phm da trn cc nh mc kinh t k thut, v da trn s liu phn tch tnh hnh thc hin k hoch gi thnh ca k trc.

- Gi thnh thc t: L loi gi thnh c xy dng sau khi kt thc mt chu k sn xut, hoc mt thi k sn xut, c xc nh trn c s chi ph thc t chi ra sn xut v tiu th sn phm.

- Gi thnh nh mc: L loi gi thnh c tnh ton da trn c s nh mc kinh t k thut.

Tc dng: Cch phn loi ny to c s phn tch, so snh gia gi thnh thc t v gi thnh k hoch, qua rt ra nhng kt lun, nhng bin php cn thit qun l cho ph hp. b. Cn c theo cc giai on ca qu trnh sn xut kinh doanh v phm vi chi ph pht sinh: Gi thnh sn phm c phn lm 2 loi.

- Gi thnh sn xut: Bao gm nhng chi ph pht sinh cho vic sn xut sn phm phn xng nh:

+ Chi ph nguyn vt liu trc tip l cc khon chi ph v nguyn liu, vt liu, nhin liu s dng trc tip to ra sn phm dch v.

+ Chi ph nhn cng trc tip bao gm cc khon chi v tin lng, tin cng, cc khon trch np ca cng nhn trc tip to ra sn phm dch v m doanh nghip phi np theo quy nh.

+ Chi ph sn xut chung l nhng chi ph s dng chung cho hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. V d nh chi ph khu hao ti sn c nh, chi ph nguyn vt liu, cng c lao ng nh, chi ph dch v mua ngoi v .v

- Gi thnh ton b: Bao gm ton b chi ph pht sinh cho qu trnh sn xut v tiu th sn phm, c th nh sau:

48

+ Gi thnh sn xut ca ton b sn phm tiu th. + Chi ph bn hng: chi ph lin quan n vic tiu th sn phm, dch v nh chi

ph tin lng, v cc khon ph cp ca nhn vin bn hng, nhn vin ng gi, bc vc, vn chuyn, chi ph nguyn vt liu, dng c phc v cho vic bn hng.

+ Chi ph qun l doanh nghip: chi ph s dng cho b my qun l v iu hnh doanh nghip. 3.2.3. H gi thnh sn phm 3.2.3.1. Khi nim H gi thnh sn phm l vic tit kim cc chi ph b ra sn xut sn phm m khng lm gim cht lng ca sn phm sn xut. 3.2.3.2. ngha ca vic h gi thnh sn phm - H gi thnh sn phm l mt nhn t to iu kin thun li cho vic tiu th sn phm, v n to ra li th cnh tranh do vic gim gi bn sn phm. - H gi thnh sn phm l iu kin quan trng tng li nhun doanh nghip. - H gi thnh sn phm to iu kin tit kim vn trong sn xut kinh doanh, to iu kin m rng quy m sn xut kinh doanh. 3.3. PHN TCH CHUNG TNH HNH THC HIN K HOCH GI THNH Phn tch chung c thng tin khi qut v kt qu thc hin k hoch gi thnh ca tng loi v ca ton b sn phm. 3.3.1. Phn tch chung tnh hnh bin ng gi thnh n v sn phm 3.3.1.1.Ch tiu phn tch Phn tch tnh hnh bin ng gi thnh n v sn phm s dng ch tiu t l hon thnh k hoch gi thnh n v sn phm (tng loi sn phm). 3.3.1.2. Phng php phn tch: Phng php so snh

So snh gi thnh n v sn phm gia thc t nm nay vi thc t nm trc hoc gia thc t so vi k hoch. V d 3.1: C s liu v tnh hnh gi thnh n v sn phm ca doanh nghip N trong 2 nm bo co nh sau:

49

Bng 3.1 (n v tnh: 1.000 ng)

Gi thnh n v sn phm nm nay Sn phm

Gi thnh n v sn phm

thc t nm trc K hoch Thc t A 250 240 225 B 320 300 290 C 450 440 460 D - 150 160

Yu cu: Phn tch chung tnh hnh bin ng gi thnh n v sn phm. Bi gii:

Cn c s liu bng (3.1) cho ta lp bng phn tch Bng 3.2: Bng phn tch tnh hnh bin ng gi thnh n v sn phm

(n v tnh: 1.000 ng)

Gi thnh n v sn

phm nm nay

Chnh lch TT nm nay so vi TT nm

trc

Chnh lch TT so vi KH Sn

phm

Gi thnh n v sn

phm TT nm trc KH TT Mc

T l (%)

Mc T l (%)

A 250 240 225 -25 - 10 -15 - 6,25 B 320 300 290 -30 -9,375 -10 - 3,3 C 450 440 460 +10 +2,2 + 20 + 4,5 D - 150 160 - - +10 + 6,67

Cn c kt qu tnh ton bng (3.2) ta c th khi qut nh gi tnh hnh bin ng gi thnh n v sn phm nh sau: - Trong k doanh nghip sn xut 4 loi sn phm trong sn phm D mi a vo sn xut t k ny. - Doanh nghip xy dng k hoch gi thnh vi tinh thn tch cc (gi thnh k hoch ca 3 sn phm A, B, C u thp hn gi thnh thc t nm trc). - So snh gia thc t nm nay vi thc t nm trc ch c sn phm A v sn phm B h c gi thnh, c th: sn phm A h 25.000 ng/sn phm vi t l h 10%; sn phm B h 30.000 ng/sn phm vi t l h 9,375%. Ring sn phm C gi thnh thc t nm sau cao hn thc t nm trc l 10.000 ng/sn phm, tng ng vi t l tng 2,2% ta cn tm nguyn nhn c bin php khc phc.

50

- So snh gia thc t vi k hoch: th cng ch c 2 sn phm A v B h c gi thnh, c th sn phm A h 15.000 ng/sn phm tng ng t l h 6,25% v sn phm B h 10.000 ng/sn phm tng ng t l h 3,3%, cn sn phm C v D u c gi thnh thc t cao hn k hoch, ta cn tm nguyn nhn c bin php khc phc. Qua tnh hnh trn ta thy doanh nghip cha thc hin tt cng tc gi thnh, cn phn tch tm nguyn nhn ti sao gi thnh hai sn phm C, D u tng c bin php khc phc. 3.3.2. Phn tch chung tnh hnh bin ng tng gi thnh Xut pht t mc ch qun l doanh nghip c th phn loi ton b sn phm hng ho sn xut ca doanh nghip lm hai loi sn phm so snh c v sn phm khng so snh c. - Sn phm so snh c: L nhng sn phm m doanh nghip chnh thc sn xut nhiu nm (k), qu trnh sn xut n nh v doanh nghip tch lu c kinh nghim trong qun l loi sn phm ny, c y ti liu tnh gi thnh, l cn c so snh khi s dng lm ti liu phn tch. - Sn phm khng so snh c: L sn phm mi a vo sn xut, hoc mi ang trong giai on sn xut th, qu trnh sn xut cha n nh, do doanh nghip cha tch lu c kinh nghim trong qun l v cha c y ti liu tnh gi thnh, v vy cha cn c so snh khi s dng lm ti liu phn tch. Mc tiu ca phn tch tnh hnh bin ng tng gi thnh l nh gi chung tnh hnh bin ng gi thnh ca ton b sn phm bng cch so snh gia tng gi thnh thc t vi tng gi thnh k hoch ( iu chnh theo sn lng thc t ca ton b sn phm) nhm nh gi tng qut tnh hnh thc hin ch tiu gi thnh, thy c u nhc im trong cng tc qun l gi thnh qua ch ra c khu trng im ca

cng tc qun l cng nh vic cn phi i su nghin cu gi thnh ca sn phm no hay khon mc chi ph no? 3.3.2.1. Ch tiu phn tch Phn tch tnh hnh bin ng tng gi thnh s dng ch tiu t l hon thnh k hoch gi thnh ton b sn phm (ton doanh nghip). 3.3.2.2. Phng php phn tch: Phng php so snh So snh gia tng gi thnh thc t vi tng gi thnh k hoch tnh theo sn lng thc t.

51

V d 3.2: C ti liu thng k v tnh hnh sn xut v gi thnh sn phm ca x nghip X nh sau:

Bng 3.3 Khi lng sn phm

(sn phm) Gi thnh n v sn phm

(1.000 ng/sn phm) Sn

phm K hoch Thc t Nm trc K hoch Thc t

A 1.500 1.650 300 295 294 B 3.000 2.850 200 195 201 C 1.350 1.350 100 96 95 D 3.600 3.300 - 140 141

Yu cu: Phn tch chung tnh hnh bin ng tng gi thnh. Bi gii: Da vo s liu bng (3.3), qua tnh ton ta lp bng phn tch

Bng 3.4: Bng phn tch tnh hnh bin ng tng gi thnh (n v tnh: 1.000 ng)

Sn lng thc t tnh theo gi thnh

Chnh lch TT/KH Sn phm

K hoch Thc t Mc T l (%) Sn phm so snh c - Sn phm A 486.750 485.100 - 1.650 - 0,339 - Sn phm B 555.750 572.850 17.100 3,077 - Sn phm C 129.600 128.250 - 1.350 - 1,041

Cng 1.172.000 1.186.200 14.100 1,202 Sn phm khng so snh c - Sn phm D 462.000 465.000 + 3.300 0,714

Tng cng 1.634.100 1.651.500 17.400 1,064 Cn c vo kt qu tnh ton bng (3.4) ta c th nh gi khi qut tnh hnh

gi thnh ca ton b sn phm nh sau. Tng gi thnh ca ton b sn phm, thc t so vi k hoch tng 17.400.000 ng vi t l tng tng ng 1,064%. iu ny phn nh cng tc qun l gi thnh ca doanh nghip cn nhiu tn ti. N biu hin s lng ph v nguyn vt liu, lao ng, tin vn trong qu trnh sn xut sn phm. iu ny khng tt lm cho li nhun ca doanh nghip s b gim.

52

Tuy nhin nh gi chnh xc hn, ta cn i su xem xt kt qu h gi thnh tng loi sn phm. - Sn phm so snh c: Tng gi thnh tng 14.100.000 ng vi t l tng l 1,2%. Trong sn phm A v C tng gi thnh gim, c th sn phm A tng gi thnh gim 1.650.000 ng vi t l gim 0,339%. Sn phm C tng gi thnh gim 1.350.000 ng vi t l gim 1,041%. y l s phn u ca doanh nghip trong vic thc hin k hoch h gi thnh ca hai sn phm A v C. Nhng sn phm B tng gi thnh tng 17.100.000 ng vi t l tng tng ng 3,077%. y l vn mu cht doanh nghip cn i su phn tch gi thnh sn phm B tng ln do nguyn nhn no, do khon mc chi ph no c bin php khc phc. - Sn phm khng so snh c: Ch c sn phm D l sn phm nm nay doanh nghip mi a vo sn xut th nhng tng gi thnh tng 3.300.000 ng, vi t l tng 0,714% ta cn xem xt vic lp k hoch gi thnh l chnh xc hay khng, n th hin tnh hp l khoa hc ca ch tiu gi thnh hay cha. Nu ch tiu a ra l hp l, khoa hc v chnh xc th vic thc hin k hoch gi thnh sn phm D cha tt. Doanh nghip cn i su nghin cu tm nguyn nhn , nu doanh nghip tip tc sn xut loi sn phm ny vi khi lng ln hn trong k hoch k ti. 3.4. PHN TCH TNH HNH THC HIN K HOCH H GI THNH SN PHM SO SNH C Mc tiu ca tt c cc doanh nghip sn xut l phn u h thp gi thnh, mc h cng nhiu kh nng tng li tc cng cao. H gi thnh l phng hng phn u cho tt c cc ngnh sn xut, cho tt c cc loi sn phm, d c sn xut nhiu chu k hay mi a vo sn xut. i vi sn phm so snh c l nhng sn phm c sn xut cc k trc hoc nm trc, c y ti liu hch ton chnh xc, y l cn c c s dng lm ti liu phn tch, sn phm so snh c thng chim mt t trng ln trong tng s sn phm sn xut. Do vic h gi thnh ca loi sn phm ny c ngha quyt nh trong vic phn u h gi thnh ca ton b sn phm. Vic phn tch tnh hnh thc hin k hoch h gi thnh ca sn phm so snh c, s dng hai ch tiu mc h gi thnh v t l h gi thnh. 3.4.1. Ch tiu phn tch a. Mc h (M) Mc h gi thnh l ch tiu v s tuyt i biu hin mc gim gi thnh nm nay so vi nm trc. N nh gi kh nng tng li nhun ca doanh nghip. b. T l h gi thnh (T)

53

T l h gi thnh l ch tiu v s tng i biu hin kt qu gim gi thnh nm nay so vi nm trc. Ch tiu ny phn nh tc gim gi thnh nhanh hay chm. Cc ch tiu ny tnh cho tng loi sn phm v tnh chung cho ton b sn phm. 3.4.2. Phng php phn tch 3.4.2.1. Phn tch chung phn tch chung tnh hnh thc hin nhim v h gi thnh ta s dng phng php so snh c tin hnh qua cc bc c th sau Ta gi: - QKi: Khi lng sn phm sn xut k hoch th i; - QTi: Khi lng sn phm sn xut thc t th i; - Zoi: Gi thnh n v sn phm th i nm trc; - ZKi: Gi thnh n v sn phm th i k k hoch; - ZTi: Gi thnh n v sn phm th i k thc t (thc hin); - MK: Mc h gi thnh k hoch; - MT: Mc h gi thnh thc t; - TK: T l h gi thnh k hoch; - TT: T l h gi thnh thc t. * Trnh t phn tch: ( 3 bc) Bc 1: Xc nh nhim v h gi thnh k hoch. MK = QKi (ZKi - Zoi) (3.1)

100xZQ

MToiKi

KK (3.2)

Bc 2: Xc nh kt qu h gi thnh thc t. MT = QTi (ZTi - Zoi) (3.3)

100xZQ

MToiTi

TT (3.4)

Bc 3: Xc nh kt qu h gi thnh thc t so vi k hoch. M = MT - MK (3.5) T = TT - TK. (3.6) Nhn xt: M = MT - MK v T = TT - TK 0: Hon thnh k hoch h gi thnh; M = MT - MK v T = TT - TK > 0: cha hon thnh k hoch h gi thnh. 3.4.2.2. Phn tch mc nh hng ca cc nhn t n i tng phn tch

54

Bc 4: Xc nh mc nh hng ca cc nhn t n kt qu h gi thnh thc t so vi k hoch phn tch mc nh hng ca cc nhn t n kt qu h gi thnh ta s dng phng php thay th lin hon. C ba nhn t nh hng n kt qu h gi thnh thc t so vi k hoch l khi lng sn phm sn xut, kt cu v gi thnh n v sn phm. Thay th ln 1: Thay khi lng sn phm sn xut k hoch bng khi lng sn phm sn xut thc t vi iu kin gi nh cc nhn t khc khng i (kt cu mt hng v gi thnh n v sn phm khng i). Mc ch ca vic thay th ny nhm xc nh mc nh hng ca nhn t khi lng sn phm n mc h v t l h. Thay khi lng sn phm sn xut k hoch bng khi lng sn phm sn xut thc t trong iu kin kt cu khng i ngha l thay khi lng sn phm sn xut k hoch bng khi lng sn phm sn xut thc t trong iu kin t l hon thnh k hoch sn xut ca tt c cc sn phm u bng nhau v bng t l hon thnh k hoch sn xut chung ca tt c cc sn phm (ton doanh nghip). Nu ta gi QTi l khi lng sn phm sn xut thc t th i trong iu kin kt cu khng i ta c: QTi = K. QKi M - K: t l hon thnh k hoch sn xut ca tt c cc sn phm (hng s) v c tnh theo cng thc:

oiKi

oiTi

ZQZQ

K (3.7)

Mc h, t l h trong trng hp ny: MK1 = QTi (ZKi - Zoi) = KQKi (ZKi - Zoi) MK1 = KQKi (ZKi - Zoi) M ta c: QKi (ZKi - Zoi) = MK MK1 = K. MK (3.8)

TK1 = 1001 xZQM

oiTi

K

= 100. xZKQ

MKoiKi

K

TK1 = TK (3.9) Mc nh hng ca nhn t khi lng sn phm sn xut n mc h v t l h: MQ = MK1 - MK

55

= K.MK - MK = (K - 1) MK. (3.10) TQ = TK1 - TK (TK1) TQ = 0 (3.11) Thay th ln 2: Thay kt cu mt hng k hoch bng kt cu mt hng thc t, mc ch ca vic thay th ny nhm xc nh mc nh hng ca kt cu mt hng n mc h v t l h gi thnh. Thay kt cu mt hng k hoch bng kt cu mt hng thc t ngha l thay khi lng sn phm sn xut thc t vi kt cu k hoch bng khi lng sn phm sn xut thc t vi kt cu thc t. Hay ni cch khc l thay khi lng sn phm sn xut thc t vi gi nh t l hon thnh k hoch sn xut ca tt c cc sn phm u bng nhau, bng khi lng sn phm sn xut thc t vi t l hon thnh k hoch sn xut thc t ca mi sn phm. Ngha l thay QTi = QTi. Mc h v t l h trong trng hp ny: MK2 = QTi (ZKi - Zoi) (3.12)

TK2 = 1002 xZQM

oiTi

K

(3.13)

Mc nh hng ca nhn t kt cu mt hng n mc h v t l h l: MK/C = MK2 - MK1 (3.14) TK/C = TK2 - TK1(TK) (3.15)

Hay: TK/C = 100/ xZQM

oiTi

CK

(3.16)

Thay th ln 3: Thay gi thnh sn xut k hoch bng gi thnh sn xut thc t. Mc ch ca vic thay th ny nhm xc nh mc nh hng ca nhn t gi thnh. Mc h v t l h trong trng hp ny chnh l mc h thc t (MT) v t l h thc t (TT). Mc nh hng ca nhn t gi thnh n mc h v t l h l: MZ = MT - MK2 = [QTi (ZTi - Zoi)] - [QTi (ZKi - Zoi)] Mz = QTi (ZTi - ZKi) (3.17) Tz = TT - TK2 (3.18)

Hay: TZ = 100xZQM

oiTi

Z

(3.19)

56

Bc 5: Tng hp nh hng ca cc nhn t v kt lun. Trnh t phn tch tnh hnh thc hin k hoch h gi thnh sn phm so snh c tm tt theo bng sau.

Bng 3.5 Trnh t phn tch

(5 bc) Mc h T l h (%)

- Bc 1: MK = QKi(ZKi - Zoi) 100xZQMT

ioKi

KK

- Bc 2: MT = QTi(ZTi - Zoi) 100xZQMT

oiTi

TT

- Bc 3: M = MT - MK T = TT - TK - Bc 4: + Sn lng: + Kt cu mt hng: + Gi thnh

MQ = (K -1) MK MK/C = MK2 - MK1

+ MK2 = QTi (ZKi - Zoi) + MK1 = K.MK

MZ = MT - MK2 Hay: MZ = QTi(ZTi - ZKi)

TQ = 0

TK/c = TK2 - TK1 (TK)

Hay: TK/C = 100/ xZQM

oiTi

CK

TZ = TT - TK2

Hay: TZ = 100xZQM

oiTi

Z

- Bc 5: M = MQ +MK/C + MZ T = TQ+ TK/C +TZ V d 3.3: Tnh hnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip X th hin ti liu sau.

Bng 3.6 Khi lng sn phm sn xut

(sn phm) Gi thnh n v sn phm

(1.000 ng/sn phm) Sn phm K hoch Thc t Nm trc K hoch Thc t

A 1.000 1.500 - 200 205 B 5.000 4.000 150 130 120 C 3.000 3.600 320 300 280

Yu cu: Phn tch tnh hnh thc hin k hoch h gi thnh sn phm so snh c. Bi gii: * Phn tch chung Cn c s liu bng (3.6), ta lp bng phn tch.

57

Bng 3.7: Bng phn tch gi thnh sn phm so snh c (vt: triu ng)

Sn lng k hoch tnh theo gi thnh

Sn lng thc t tnh theo gi thnh Sn phm so snh c

QKiZoi QKiZKi QTiZoi QTiZKi QTiZTi B 750 650 600 520 480 C 960 900 1.152 1.080 1.008

Cng 1.710 1.550 1.752 1.600 1.488 Cn c ti liu tnh ton bng (3.7), ta tin hnh phn tch qua nm bc sau: Bc 1: Xc nh nhim v h gi thnh k hoch. MK = 1.550 - 1.710 = - 160 (triu ng)

100710.1160 xTK

= - 9,3 (%).

Bc 2: Xc nh kt qu h gi thnh thc t. MT = 1.488 - 1.752 = - 264 (triu ng)

xTT 752.1264

100 = - 15,06 (%)

Bc 3: Xc nh kt qu h gi thnh thc t so vi k hoch. M = (- 264) - (- 160) = - 104 (triu ng) T = (- 15,06) - (- 9,3) = - 5,76 (%) Kt qu tnh c bc 3 l i tng phn tch, m ta cn phi xc nh cc nhn t nh hng n i tng phn tch bc 4. Nhn xt: Doanh nghip thc hin tt k hoch h gi thnh sn phm so snh c, c th mc h tng l 104 triu ng, tng ng t l h tng 5,76%: nh gi tch cc. Tuy nhin, c th kt lun chnh xc hn ta i su nghin cu nh hng ca cc nhn t n tnh hnh thc hin k hoch h gi thnh sn phm so snh c. Bc 4: Xc nh mc nh hng ca cc nhn t n kt qu h gi thnh thc t so vi k hoch. - nh hng nhn t sn lng sn phm sn xut. MQ = (K - 1) MK

K =

oiKi

oiTi

ZQZQ =

710.1752.1 = 1,025

MQ = (1,025 - 1) (- 160) = - 4 (triu ng) TQ = 0

58

Nhn xt: Do sn lng sn phm sn xut tng 2,5% lm tng mc h 4 triu ng, t l h khng i. - nh hng nhn t kt cu mt hng.

MK/c = MK2 - MK1 MK1 = K.MK = 1,025 (-160) = - 164 (triu ng) MK2 = QTi (ZKi- Zoi) = 1.600 - 1.752 = -152 (triu ng)

MK/c = ( - 152) - (- 164) = 12 (triu ng)

TK/c = 100/ xZQ

MoiTi

cK

= 685,0100752.112

x (%)

Nhn xt: Do kt cu mt hng thay i (kt cu khng c li) lm gim mc h 12 triu ng, tng ng t l h gim 0,685%. - nh hng nhn t gi thnh n v sn phm. MZ = QTi (ZTi - ZKi)

= 1.488 - 1.600 = - 112 (triu ng)

TZ = 100xZQ

MoiTi

Z

= 39,61001752

112

x (%)

Nhn xt: Do gi thnh n v sn phm gim lm tng mc h 112 triu ng, tng ng t l h tng 6,39%. Bc 5: Tng hp nh hng ca cc nhn t v kt lun. - Tng hp nh hng ca cc nhn t + Mc h: M = MQ +Mk/c +MZ

= (- 4) + 12 + (- 112) = - 104 (triu ng) + T l h: T = TQ +Tk/c +TZ = 0 + 0,685 + ( - 6,39) = - 5,7 (%)

Kt lun: Tt c cc nhn t trn u tc ng n mc h v t l h gi thnh, c nhn t lm tng mc h (sn lng, gi thnh), c nhn t lm gim mc h (kt cu mt hng), trong ba nhn t trn nhn t gi thnh tc ng tch cc nht n mc h v t l h.

59

3.5. PHN TCH CH TIU CHI PH CHO 1.000 NG SN PHM HNG HO 3.5.1. Nhng vn chung Cng vi qu trnh pht trin khng ngng ca nn sn xut x hi, nhu cu a dng ca th trng v sn phm hng ho nn s lng sn phm sn xut ca mi ngnh, mi doanh nghip thay i hng ngy v tng ln nhanh chng v iu ny dn n mt s x nghip s lng sn phm so snh c chim mt t trng nh cn li l sn phm khng so snh c, c bit cc x nghip mi thnh lp th hu nh khng c sn phm so snh c. thy c chi ph b ra v kt qu thu v trong hot ng sn xut kinh doanh doanh nghip m ch gii hn vic nghin cu tnh hnh bin ng cng nh hon thnh k hoch trong phm vi sn phm so snh c s khng phn nh chnh xc vic phn tch tnh hnh thc hin k hoch h gi thnh sn phm, ta s khng thy c s c gng ca doanh nghip trong vic phn u h gi thnh sn phm nht l cc doanh nghip c s lng sn phm khng so snh c chim t trng ln trong tng s sn phm sn xut. Do thy r c kt qu ny ta phi phn tch ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho. Chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho l ch tiu phn nh mi quan h gia tng chi ph v tng gi tr sn phm hng ho tnh theo gi bn, c trong 1.000 ng sn phm hng ho sn xut v tiu th, th chi ph chim bao nhiu. Th hin mc hao ph cao hay thp trong 1.000 ng sn phm hng ho, chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho cng thp th li nhun ca doanh nghip thu c cng tng, hiu qu kinh doanh cng cao. Ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho c xc nh bng cng thc:

000.1xPQZQ

Fii

ii

(3.20)

Trong : - F: Chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho; - Qi: Khi lng sn phm sn xut tng loi th i; - Zi: Gi thnh n v sn phm hng ho th i; - Pi: Gi bn sn phm hng ho th i. Nh vy chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho ca x nghip chu nh hng ca cc nhn t sau y: kt cu mt hng, gi thnh n v sn phm v gi bn.

60

3.5.2. Phn tch ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho 3.5.2.1. Phn tch chung L xem xt, nh gi tnh hnh bin ng ca ch tiu chi ph 1.000 ng ca tng loi sn phm v ca tt c sn phm gia thc t vi k hoch, nhm nh gi khi qut tnh hnh thc hin chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho. a. Ch tiu phn tch - Chi ph cho 1000 ng sn phm hng ho tng loi sn phm; - Chi ph cho 1000 ng sn phm hng ho tt c sn phm (ton doanh nghip). b. Phng php phn tch: S dng phng php so snh. So snh chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho ca tng loi sn phm v tt c sn phm, thc t so vi k hoch. nh gi: Chi ph 1.000 ng sn phm hng ho tng loi sn phm v tt c sn phm thc t so vi k hoch gim nh gi tch cc v ngc li. 3.5.2.2. Phn tch mc nh hng ca cc nhn t n ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho Phn tch mc nh hng ca cc nhn t n ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho l xc nh mc nh hng ca sn lng sn phm sn xut, kt cu mt hng, gi thnh n v sn phm v gi bn n chi ph 1.000 ng sn phm hng ho. a. Ch tiu phn tch Cc nhn t nh hng n chi ph cho 1000 ng sn phm hng ho. b. Phng php phn tch: S dng phng php thay th lin hon. Ln lt thay th s k hoch bng s thc t ca cc nhn t theo trnh t khi lng sn phm sn xut, kt cu mt hng, gi thnh n v sn phm v gi bn sn phm. Mi ln thay th tnh ra ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho mi, ri so snh vi ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho tnh bc trc s xc nh mc nh hng ca nhn t va thay th. c. Trnh t phn tch Bc 1. Xc nh i tng phn tch. F = FT - FK (3.21) Bc 2. Xc nh mc nh hng ca cc nhn t. Thay th ln 1: Thay khi lng sn phm sn xut k hoch bng khi lng sn phm sn xut thc t vi iu kin gi nh cc nhn t khc khng i (kt cu mt hng v gi thnh n v sn phm, gi bn sn phm khng i). Mc ch ca vic thay th ny

61

nhm xc nh mc nh hng ca nhn t khi lng sn phm sn xut n chi ph 1.000 ng sn phm hng ho. Thay khi lng sn phm k hoch bng khi lng sn phm thc t trong iu kin kt cu khng i ngha l thay khi lng sn phm sn xut k hoch bng khi lng sn phm sn xut thc t vi gi nh t l hon thnh k hoch sn xut ca mi loi sn phm u bng nhau v bng t l hon thnh k hoch sn xut chung ca tt c cc sn phm. Nu ta gi QTi l khi lng sn phm sn xut thc t th i trong iu kin kt cu khng i ta c: QTi = K. QKi M - K: t l hon thnh k hoch sn xut ca tt c cc sn phm (hng s) ta c chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho trng hp ny l: (FK1)

000.11 xPQZQ

FKiTi

KiTiK

= 000.1x

PQKZQK

KiKi

KiKi

= FK (3.22)

Mc nh hng ca nhn t s lng sn phm sn xut n chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho l: FQ = FK - FK FQ = 0 (3.23) Nh vy khi lng sn phm hng ho sn xut khng nh hng n ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho. Thay th ln 2: Thay kt cu mt hng k hoch bng kt cu mt hng thc t, nhm xc nh mc nh hng ca nhn t kt cu mt hng n chi ph 1.000 ng sn phm hng ho. Thay kt cu mt hng k hoch bng kt cu mt hng thc t ngha l thay khi lng sn phm sn xut thc t trong iu kin gi nh bng khi lng sn phm sn xut thc t vi kt cu thc t ca n. Hay ni cch khc l thay khi lng sn phm sn xut thc t vi gi nh t l hon thnh k hoch sn xut ca tt c cc sn phm u bng nhau, bng khi lng sn phm sn xut thc t vi t l hon thnh k hoch sn xut thc t ca mi sn phm. Ngha l thay QTi = QTi. Chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho trong trng hp ny: (FK2)

000.12 xPQZQ

FKiTi

iKTiK

(3.24)

Mc nh hng ca nhn t kt cu mt hng n chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho. FK/C = FK2 - FK1 (FK) (3.25)

62

Thay th ln 3: Thay gi thnh n v k hoch bng gi thnh n v thc t, nhm xc nh mc nh hng ca nhn t gi thnh n chi ph 1.000 ng sn phm hng ho. Chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho trong trng hp ny: (FK3)

000.13 xPQZQ

FKiTi

TiTiK

(3.26)

Mc nh hng ca nhn t gi thnh n v n chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho. FZ = FK3 - FK2 (3.27) Thay th ln 4: Thay gi bn k hoch bng gi bn thc t, nhm xc nh mc nh hng ca nhn t gi bn n chi ph 1.000 ng sn phm hng ho. Chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho trong trng hp ny l chi ph 1.000 ng sn phm hng ho thc t (FT) Mc nh hng ca nhn t gi bn sn phm n chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho. FP = FK4 (FT) - FK3 (3.28) Bc 3: Tng hp nh hng ca cc nhn t v kt lun V d 3.4: Cng ty D c ti liu nm 2011 nh sau: (n v tnh: ng)

Bng 3.8 Sn lng sn xut

(ci) Gi thnh n v

sn phm Gi bn n v

sn phm Sn phm KH TT KH TT KH TT

A 100 120 22.000 20.000 30.000 32.000 B 250 240 42.000 40.000 55.000 54.000

Yu cu: Phn tch ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho. Bi gii: Cn c s liu bng (3.8), ta lp bng phn tch.

Bng 3.9: Bng phn tch ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho (n v tnh: 1.000 ng)

Tng gi thnh (1.000 ng)

Tng doanh thu (1.000 ng)

Chi ph 1.000 ng sn phm hng ho (ng)

SP

QKZK QTZK QTZT QKPK QTPK Q TPT FK FT A 2.200 2.640 2.400 3.000 3.600 3.840 733 625 B 10.500 10.080 9.600 13.750 13.200 12.960 764 741

Cng 12.700 12.720 12.000 16.750 16.800 16.800 758 714

63

* Phn tch chung - Xt chi ph 1.000 ng sn phm hng ha tng loi.

+FA = 625 - 733 = - 108 (ng) +FB = 741 - 764 = - 23 (ng)

Nhn xt: Chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho ca sn phm A, B u gim, nh gi tch cc. - Xt chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ha ton cng ty.

F = FT - FK = 714 - 758 = - 44 (ng) Nhn xt: Chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ha ton cng ty gim 44 ng, nh gi tch cc. * Phn tch mc nh hng ca cc nhn t n ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho. Bc 1: Xc nh i tng phn tch. F = - 44 (ng) Bc 2: Xc nh mc nh hng ca cc nhn t.

- nh hng nhn t sn lng sn phm sn xut. Fq = 0. Nhn xt: Nhn t sn lng sn phm sn xut khng nh hng n chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho.

- nh hng nhn t kt cu mt hng. FK/C = FK2 - FK1(FK)

7571000800.16720.12000.1

.

.2 xx

PQZQ

FKiTi

KiTiK (ng)

FK/C = 757 - 758 = -1 (ng) Nhn xt: Do kt cu mt hng thay i lm ch tiu chi ph cho 1.000 sn phm hng ho gim 1 ng, nh gi tt.

- nh hng nhn t gi thnh n v sn phm: FZ = FK3 - FK2

FK3 = 1000xPQZQ

KiTi

TiTi

=

800.16000.12 x 1.000 = 714 (ng)

FZ = 714 - 757 = - 43 (ng). Nhn xt: Do gi thnh n v sn phm gim lm ch tiu chi ph cho 1.000 sn phm hng ho gim 43 ng, nh gi tt.

64

- nh hng nhn t gi bn: Fp = FK4 (FT) - FK3 = 714 - 714 = 0 Nhn xt: Do gi bn sn phm A tng, sn phm B gim nn khng nh hng n ch tiu chi ph cho 1.000 sn phm hng ho. Bc 3: Tng hp nh hng ca cc nhn t v kt lun.

+ Tng hp: F = Fq +FK/C +FZ+ FP = 0 + ( - 1) + (- 43) + 0 = - 44 (ng)

+ Kt lun: Ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho thc t so vi k hoch gim 44 ng do nh hng 2 nhn t kt cu mt hng v gi thnh trong 2 nhn t trn th nhn t gi thnh tc ng tch cc nht. 3.6. PHN TCH CC KHON MC GI THNH Trong cng tc qun l doanh nghip, chi ph sn xut v gi thnh sn phm hng ho l nhng ch tiu kinh t quan trng, lun c cc nh qun l doanh nghip quan tm, ch trng. V l nhng ch tiu phn nh cht lng ca mi hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Thng qua nhng thng tin v chi ph sn xut v gi thnh sn phm, nhng ngi qun l khng ch nm c chi ph sn xut v gi thnh sn phm thc t ca tng loi sn phm, tng (gim) m cn bit c th s tng ln, gim i l khon mc no. Mi khon mc chi ph u c ngun gc pht sinh, con ng hnh thnh v tnh cht khc nhau. phn u gim gi thnh sn phm, doanh nghip phi gim c cc khon mc gi thnh. Tu theo tng loi hnh hot ng ca doanh nghip, chi ph sn xut c th chia thnh cc khon mc chi ph khc nhau. Song, trong phm vi nghin cu ca chng ny ch trnh by phng php phn tch tnh hnh bin ng mt s khon mc chi ph ch yu sau: - Khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip; - Khon mc chi ph nhn cng trc tip; - Khon mc chi ph sn xut chung. 3.6.1. Phn tch khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip Trong tng gi thnh cng nh trong gi thnh n v, khon mc chi ph nguyn vt liu thng chim t trng ln. Do , chi ph nguyn vt liu bin ng n quyt nh n s tc ng ca gi thnh sn phm, gim chi ph nguyn vt liu l bin php quan trng nhm gim gi thnh. Mun s dng hp l v tit kim nguyn vt liu cn

65

phi bit ngun gc hnh thnh t m bit c cc nhn t, mc tnh cht nh hng ca tng nhn t. Qua ra nhng bin php cn thit gim chi ph nguyn vt liu trong gi thnh. Mi loi sn phm c sn xut v ch to t nhng loi vt liu khc nhau, vi mc tiu hao khc nhau v gi c ca mi loi vt liu cng khc nhau. Do , phi nghin cu phn tch khon mc chi ph nguyn vt liu tnh vo gi thnh ca tng loi sn phm, sau tng hp li. 3.6.1.1.Ch tiu phn tch Phn tch bin ng khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip s dng ch tiu chi ph nguyn vt liu trc tip. fgmQCV .. (3.29) Trong : - Q: Sn lng sn phm sn xut tng loi; - m: Mc tiu hao nguyn vt liu cho mt n v sn phm; - g: n gi tng loi nguyn vt liu; - f: gi tr ph liu thu hi (nu c). T cng thc tng qut (3.29), khi tnh ton ta xc nh khon chi ph nguyn vt liu trc tip cho tng k: - K k hoch: KKKTVK fgmQC .. (3.30) - K thc t: TTTTVT fgmQC .. (3.31) Lu : - Khi phn tch khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip trong gi thnh sn phm mc ch l nghin cu khon chi ph nguyn vt liu trong gi thnh sn phm thc t nn ngi ta khng xt s bin ng ca nhn t sn lng, nhng khi xt s bin ng ca cc nhn t khc th nhn t sn lng c gi c nh k thc t. - V ch nghin cu khon mc nguyn vt liu trc tip cho tng loi sn phm nn khi phn tch khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip cng khng nghin cu nh hng nhn t kt cu mt hng. 3.6.1.2. Phng php phn tch a. Phn tch chung So snh gia khon chi thc t so vi khon chi k hoch iu chnh. - CV = CVT - CVK 0 : Hon thnh k hoch chi ph nguyn vt liu trc tip; - CV = CVT - CVK > 0: Khng hon thnh k hoch chi ph nguyn vt liu trc tip.

66

b. Xc nh mc nh hng ca cc nhn t xc nh cc nhn t nh hng v tm nguyn nhn gy nn mc nh hng n khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip ta s dng phng php thay th lin hon. T cng thc (3.29), khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip thc t tng (gim) l do nh hng ca cc nhn t mc tiu hao nguyn vt liu cho mt n v sn phm, n gi tng loi nguyn vt liu v gi tr ph liu thu hi (nu c). - Nhn t lng nguyn vt liu trc tip tiu hao (bin ng lng). Theo nguyn tc ca phng php thay th lin hon, xc nh nh hng ca nhn t lng nguyn vt liu trc tip tiu hao, phi c nh nhn t gi mua nguyn vt liu trc tip v gi tr ph liu thu hi theo tr s k k hoch. CVm = QTmTgK - QTmKgK. (3.32) CVm: Bin ng chi ph nguyn vt liu trc tip do nh hng ca nhn t lng nguyn vt liu tiu hao. - Nhn t gi mua nguyn vt liu trc tip (bin ng gi). Theo nguyn tc ca phng php thay th lin hon, xc nh nh hng ca nhn t gi mua nguyn vt liu trc tip phi c nh nhn t lng nguyn vt liu trc tip tiu hao theo tr s thc t v gi tr ph liu thu hi theo tr s k k hoch. CVg = QTmTgT - QTmTgK. (3.33) CVg: Bin ng chi ph nguyn vt liu trc tip do nh hng ca nhn t gi mua nguyn vt liu. - Nhn t gi tr ph liu thu hi: Theo nguyn tc ca phng php thay th lin hon, xc nh nh hng ca nhn t gi tr ph liu thu hi phi c nh nhn t lng nguyn vt liu trc tip tiu hao v gi mua nguyn vt liu trc tip theo tr s thc t. CVf = - (fT - fK) (3.34) CVf: Bin ng chi ph nguyn vt liu trc tip do nh hng ca nhn t gi tr ph liu thu hi. Ngoi cc nhn t trn trong thc t sn xut v nhiu l do khch quan v ch quan doanh nghip c th s dng nguyn vt liu ny thay th cho nguyn vt liu khc trong qu trnh sn xut ch to sn phm, gia cc loi nguyn vt liu khc nhau c mc tiu hao v gi c khc nhau. Do vic thay th nguyn vt liu trong sn xut cng lm cho chi ph nguyn vt liu trong gi thnh sn phm bin ng. V d 3.5: Cng ty TNHH Thanh Long c ti liu sau.

67

- K k hoch. Sn xut 900 sn phm A bng hai loi nguyn vt liu l L v V, mi sn phm s

dng 5m vt liu L v 8 kg vt liu V. Gi mua vt liu L l 10.000 ng/m v vt liu V l 20.000 ng/kg. - K thc t.

Sn xut 1.000 sn phm A bng hai loi nguyn vt liu l L v V, mi sn phm s dng 4m vt liu L v 9 kg vt liu V. Gi mua vt liu L l 12.000 ng/m v vt liu V l 22.000 ng/kg. Yu cu: Phn tch khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip. Bi gii: Cn c s liu bi cho, ta lp bng phn tch. Bng 3.10: Phn tch tnh hnh bin ng khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip

K hoch Thc t Tng chi ph tnh cho 1.000

sn phm (tr.) Chnh lch thc t so

vi k hoch (tr.) Loi NVL

n v

tnh mK gK () mT gT () QTmKgK QTmTgK QTmTgT Lng Gi Tng L m 5 10.000 4 12.000 50 40 48 -10 8 - 2 V kg 8 20.000 9 22.000 160 180 198 20 18 38 x x x x x 210 220 246 10 26 36

Nhn xt: Qua kt qu tnh ton bng (3.10), ta thy tng chi ph nguyn vt liu dng sn xut 1.000 sn phm A thc t so vi k hoch tng 36.000.000 ng. Nguyn nhn ch yu l do lng v gi nguyn vt liu thc t so vi k hoch tng. nh gi chnh xc ta phn tch c th tng trng hp lng v gi sau. *Bin ng lng: Lng vt liu bin ng lm chi ph nguyn vt liu trc tip tng 10.000.000 ng ch yu l do:

- Lng nguyn vt liu V s dng thc t so k hoch tng 1kg/sn phm, lm cho chi ph nguyn vt liu V tng 20.000.000 ng.

- Lng nguyn vt liu L thc t so vi k hoch gim 1m/sn phm lm cho chi ph nguyn vt liu L gim 10.000.000 ng. c kt lun chung v tnh hnh s dng nguyn vt liu tt hay khng tt ta cn phi kt hp vi b phn k thut tm nguyn nhn v c bin php khc phc nht l i vi loi nguyn vt liu V. * Bin ng v gi: Nhn t gi tng lm tng chi ph nguyn vt liu trc tip tng 26.000.000 ng l do:

68

- Gi ca 2 loi nguyn vt liu thc t so vi k hoch u tng, c th: + Gi ca nguyn vt liu L thc t so vi k hoch tng 2.000 ng/m lm chi ph nguyn vt liu L tng 8.000.000 ng. - Gi ca nguyn vt liu V thc t so vi k hoch tng 2.000 ng/kg lm chi ph nguyn vt liu V tng 18.000.000 ng. Nhn t gi bin ng thng do yu t khch quan nh trt gi, chi ph vn chuyn tng do xng du. Do vy nh gi chnh xc doanh nghip cn kt hp phn tch ng thi nhiu yu t. 3.6.2. Phn tch khon mc chi ph nhn cng trc tip Chi ph nhn cng trc tip l khon tin lng ca cng nhn trc tip c tnh trong gi thnh sn phm, l mt trong nhng khon mc quan trng ca gi thnh, l hao ph lao ng ch yu to ra s lng v cht lng sn phm. Tit kim chi ph nhn cng gp phn tit kim chi ph sn xut h thp gi thnh sn phm. Chi ph nhn cng trc tip c nhiu nhn t nh hng nh s thay i mc nng sut lao ng, tnh hnh s dng thi gian lao ng, trnh lnh ngh ca cng nhn, trnh s dng my mc thit b sn xut v cc khon ph cp tin lng v. v. . . Mc ch l phn tch khon mc chi ph nhn cng trc tip. 3.6.2.1. Ch tiu phn tch Phn tch bin ng khon mc chi ph nhn cng trc tip s dng ch tiu chi ph nhn cng trc tip.

Chi ph NC trc tip

= S lng sn phm sn xut

xLng thi gian lao ng trc tip hao ph sn xut ra n v sn phm

xn gi cho 1 n v

thi gian lao ng (3.35)

T cng thc tng qut (3.35), khi tnh ton ta xc nh khon chi ph nhn cng trc tip cho tng k: - K k hoch: KKTNK gtQC .. (3.36) - K thc t: TTTNT gtQC .. (3.37) 3.6.2.2. Phng php phn tch a. Phn tch chung: S dng phng php so snh So snh tng chi ph nhn cng trc tip thc t so vi k hoch nh gi khi qut tnh hnh bin ng v mt tng s. CN = CNT - CNK 0: Hon thnh k hoch chi ph nhn cng trc tip; CN = CNT - CNK > 0: Khng hon thnh k hoch chi ph nhn cng trc tip.

69

b. Xc nh mc nh hng ca cc nhn t xc nh cc nhn t nh hng v tm nguyn nhn tc ng n khon mc chi ph nhn cng trc tip ta s dng phng php thay th lin hon. T cng thc (3.35), khon mc chi ph nhn cng trc tip thc t tng (gim) l do nh hng ca cc nhn t c bn, l lng thi gian lao ng trc tip hao ph sn xut ra n v sn phm hng ho (gi, ngy cng) v n gi cho mt n v thi gian lao ng. - Nhn t lng thi gian lao ng trc tip hao ph sn xut ra n v sn phm hang ha (bin ng lng). Theo nguyn tc phng php thay th lin hon, xc nh nh hng ca nhn t lng thi gian lao ng trc tip hao ph, phi c nh n gi cho mt n v thi gian lao ng trc tip theo tr s k hoch. CNt = QTtTgK - QTtKgK. (3.38) CNt: Bin ng chi ph nhn cng trc tip do nh hng ca nhn t lng thi gian lao ng trc tip hao ph. - Nhn t n gi cho mt n v thi gian lao ng (bin ng gi). Theo nguyn tc phng php thay th lin hon, xc nh nh hng ca nhn t n gi cho mt n v thi gian lao ng trc tip, phi c nh nhn t lng thi gian

lao ng trc tip hao ph theo tr s thc t. CNg =QTtTgT - QTtTgK. (3.39) CNg: Bin ng chi ph nhn cng trc tip do nh hng ca nhn t n gi cho mt n v thi gian lao ng. 3.6.3. Phn tch khon mc chi ph sn xut chung Khon mc chi ph sn xut chung l ton b cc chi ph lin quan n vic phc v qun l sn xut, ch to sn phm trong cc phn xng. 3.6.3.1. c im chi ph sn xut chung - Gm nhiu ni dung kinh t do s pht sinh ca nhiu hot ng khc nhau: + Do nhiu b phn qun l khc nhau trong doanh nghip m nhn. + Cng lc lin quan n nhiu loi sn phm sn xut nn trong qu trnh tnh gi thnh phi thng qua phng php phn b xc nh chi ph sn xut chung cho tng loi sn phm. + Bao gm c nh ph v bin ph m ch yu l nh ph. - Do cc c im nu trn nn khi phn tch khon mc chi ph sn xut chung trong gi thnh, nh gi ng bin ng ca chi ph ngi ta thng phn tch chi ph

sn xut chung thnh 2 yu t l bin ph v nh ph.

70

+ i vi bin ph sn xut chung, cc bc phn tch tng t nh phn tch bin ng khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip, chi ph nhn cng trc tip. + i vi nh ph sn xut chung ta c th tin hnh n gin hn, ch cn so snh nh ph sn xut chung thc t vi nh ph sn xut chung k hoch xc nh mc

bin ng. 3.6.3.2. Phn tch bin ng bin ph sn xut chung Phng php phn tch ging nh phn tch cc khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip v khon mc chi ph nhn cng trc tip. a. Ch tiu phn tch Phn tch bin ng bin ph sn xut chung s dng ch tiu bin ph sn xut chung xc nh cho tng k theo cng thc: CK = QTtKbK (3.40) CT = QTtTbT (3.41) Trong : - CK: Bin ph sn xut chung k hoch; - CT: Bin ph sn xut chung thc t; - QT: S lng sn phm sn xut thc t; - tK: Lng thi gian chy my k hoch sn xut 1 sn phm; - tT: Lng thi gian chy my thc t sn xut 1 sn phm; - bK: Bin ph sn xut chung k hoch 1 gi my sn xut; - bT: Bin ph sn xut chung thc t 1 gi my sn xut. b. Phng php phn tch * nh gi chung. C = CT - CK 0: Hon thnh k hoch bin ph sn xut chung. * Xc nh nh hng ca cc nhn t.

- Nhn t lng thi gian chy my sn xut (bin ng nng sut). Theo nguyn tc phng php thay th lin hon, xc nh nh hng ca nhn t lng thi gian chy my sn xut, phi c nh bin ph sn xut chung n v theo tr s

k hoch. Ct= QTtTbK - QTtKbK (3.42) Ct: Bin ng bin ph sn xut chung do nh hng ca nhn t lng thi gian chy my sn xut.

71

- Nhn t bin ph sn xut chung n v (bin ng gi). Theo nguyn tc phng php thay th lin hon, xc nh nh hng ca nhn t

bin ph sn xut chung n v phi c nh ca nhn t lng thi gian chy my sn xut theo tr s thc t.

Cb= QTtTbT - QTtTbK (3.43) Ct: Bin ng bin ph sn xut chung do nh hng ca nhn t gi. 3.6.3.3. Phn tch bin ng nh ph sn xut chung a. Ch tiu phn tch Phn tch bin ng nh ph sn xut chung ngi ta s dng ch tiu nh ph sn xut chung. b. Phng php phn tch * nh gi chung: = T - K 0: Hon thnh k hoch nh ph sn xut chung. Trong : - T: nh ph sn xut chung thc t; - K: nh ph sn xut chung k k hoch (tnh theo sn lng thc t). * Xc nh nh hng ca cc nhn t:

- Nhn t lng sn phm sn xut (bin ng nng sut). Q = K - K (tnh theo sn lng thc t). Q: Bin ng nh ph sn xut chung do nh hng ca nhn t lng sn

phm sn xut. Lu : Bin ng nh ph sn xut chung quan h t l nghch vi bin ng ca s lng sn phm sn xut.

- Nhn t xy dng k hoch. KH = T - K KH: Bin ng nh ph sn xut chung do nh hng ca nhn t lp k hoch.

72

Cu hi n tp 1. Trnh by ngha v nhim v phn tch chi ph sn xut v gi thnh sn phm hng ho ca doanh nghip. 2. Trnh by phng php phn loi chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip. 3. Trnh by phng php phn tch chung tnh hnh thc hin k hoch gi thnh. 4. Trnh by phng php phn tch mc h v t l h gi thnh sn phm so snh c. 5. Trnh by phng php phn tch ch tiu chi ph cho 1.000 ng sn phm hng ho. 6. Trnh by phng php phn tch khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip trong gi thnh sn phm hng ho ca doanh nghip. 7. Trnh by phng php phn tch khon mc chi ph nhn cng trc tip trong gi thnh sn phm hng ho ca doanh nghip. 8. Trnh by phng php phn tch khon mc chi ph sn xut chung.