PEDOMAN UMUM EJAAN JAWI BAHASA MELAYU

1. Latar Belakang

1.1 Sistem tulisan dan ejaan Jawi yang digunakan sekarang ialah sistem yang termuat

dalam buku Pedoman Ejaan Jawi yang Disempurnakan yang diterbitkan secara rasmi

oleh Dewan Bahasa dan Pustaka pada tahun 1986 (edisi kedua, 1987; edisi ketiga, 1993).

Sistem ini merupakan sistem ejaan Jawi terkini yang disempurnakan atau dimantapkan

daripada Kaedah Ejaan Jawi yang digunakan sebelumnya yang berasaskan Kaedah Ejaan

Jawi Za’ba (sebagaimana yang terdapat dalam buku Daftar Ejaan Melayu Jawi-Rumi,

1949). Pedoman Ejaan Jawi yang Disempurnakan (1986) dihasilkan daripada rumusan

Konvensyen Tulisan Jawi Peringkat Kebangsaan yang diadakan pada tahun 1984. Hasil

Konvensyen tahun 1984 itu telah diselaraskan dan diperkemas dengan maklumat yang

diperoleh daripada Konvensyen Tulisan Jawi anjuran Pusat Islam, Jabatan Perdana

Menteri, pada tahun 1991, dan Seminar Tulisan Jawi Peringkat Kebangsaan pada tahun

1993. Semua maklumat tersebut disemak dan disahkan oleh Jawatankuasa Teknikal

Ejaan Jawi Pusat Islam dan Dewan Bahasa dan Pustaka pada tahun 1993-1994.

1.2 Pedoman Umum Ejaan Jawi Bahasa Melayu yang termuat dalam buku ini

merupakan maklumat terkini tentang sistem ejaan Jawi yang disusun berdasarkan

dokumen-dokumen pedoman ejaan Jawi yang telah diterbitkan oleh DBP, dan maklumat-

maklumat pedoman ejaan Jawi yang diselaraskan selepas itu, khususnya daripada

terbitan-terbitan yang berikut:

(i) Pedoman Ejaan Jawi yang Disempurnakan, Dewan Bahasa dan Pustaka, Cetakan

Pertama Edisi Ketiga, 1993.

(ii) Daftar Ejaan Rumi-Jawi, Dewan Bahasa dan Pustaka, Cetakan Kedua, 1989.

2. Tulisan, Abjad dan Huruf

2.1 Tulisan Jawi ditulis (dan dibaca) dari kanan ke kiri (seperti sistem tulisan bahasa

Arab). Sistem tulisan ini tidak mempunyai huruf besar atau huruf kecil seperti tulisan

Rumi, tetapi perubahan bentuk huruf akan berlaku bagi beberapa huruf tertentu apabila

dirangkaikan dengan huruf yang lain dalam penulisan sesuatu perkataan.

2.2 Abjad Jawi bahasa Melayu sekarang mengandungi 37 huruf bentuk tunggal

yang tersusun seperti yang berikut:

2

Huruf Jawi Nama Padanan Rumi

alif a ا

²

ba

b

µ

ta

t

³

ta marbutah

t/h

·

sa [tha]

s, (th)

¹

jim

j

6

ca

c

»

ha [h a]

h, (h )

½

kha [khO]

kh

¾

dal

d

¿

zal [dhal]

z, (dh)

À

ra [rO]

r

Á

zai

z

Ã

sin

s

Å

syin

sy, (sh)

Ç

sad [s Od]

s, (s )

É

dad [d Od]

d, (d )

b

ta [tO]

t, (t )

e

za [zO]

z, (z)

Í

ain [÷ain] awal: a, i, u

akhir: k, (‘)

Ñ

ghain

gh

2

nga

ng

3

Huruf Jawi Nama Padanan Rumi

Ö

fa

f

?

pa

p

Ø

qaf

k, q, (q)

é

kaf

k

�

ga

g

Ü

lam

l

Þ

mim

m

à

nun

n

ä

wau

w, u, o

©

va

v

â

ha

h

ء

hamzah awal: gugur

akhir: k, (’)

1

ya

y, i, e taling

å

ye [ye]

e pepet akhir

:

nya

ny

Catatan 1: Huruf di dalam tanda kurung ialah padanan untuk transliterasi huruf

Arab kepada huruf Rumi dan padanan untuk mengeja istilah khusus daripada bahasa

Arab.

Catatan 2: Huruf ة (ta marbutah) disepadankan dengan huruf Rumi h dan t; dan t

bagi padanan transliterasi.

4

3. Bentuk Huruf dan Cara Penulisannya

3.1 Bentuk huruf dalam tulisan Jawi bergantung kepada jenisnya dan kedudukannya

apabila ditulis secara tunggal, di pangkal kata, di tengah kata atau di akhir kata.

Tunggal Akhir Kata Tengah Kata Pangkal Kata

ا ° ° ا

² D C ±

µ G F ´

³ E Ô Ô

· I H ¶

¹ K J ¸

6 8 7 9

» M L º

½ O N ¼

¾ P P ¾

¿ Q Q ¿

À R R À

Á S S Á

à U T Â

Å W V Ä

Ç Y X Æ

É a Z È

b c c b

e f f Ë

Í Ï Î Ì

5

Tunggal Akhir Kata Tengah Kata Pangkal Kata

Ñ Ó Ò Ð

2 5 4 2

Ö i h Õ

? @ ~ €

Ø k j ×

é è l Ù

� „ ƒ ‚

Ü o n Û

Þ q p Ý

à s r ß

ä u u ä

© | | ©

â t ã á

ء ء ء ء

1 0 v ç

å å Ô Ô

: ; > < 3.2 Untuk mengeja perkataan, 37 huruf Jawi digolongkan ke dalam tiga kelompok

yang berikut, berdasarkan bentuknya sama ada boleh dirangkaikan atau tidak dengan

huruf yang ada di depannya atau di belakangnya.

(i)

Kelompok A: å © ä Á À ¿ ¾ ³ ¯

(ii)

Kelompok B: É Ç Å Ã ½ » 6 ¹ · µ ²

: 1 á à Þ Ü � é Ø ? Ö 2 Ñ Í Ë Ê

(iii)

Kelompok C: ¤

6

3.3 Apabila sesuatu perkataan yang terbina itu menggunakan huruf-huruf dalam

Kumpulan A sahaja, huruf-huruf tersebut tidak berubah bentuknya kerana tidak dapat

dirangkaikan antara satu dengan yang lain. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

¾¯

ada

¯À¯¾

dara

äÀ¾

deru

¯¾À

reda

¯¾ä¾

duda

¯ä¯À

rawa

3.4 Apabila mengeja perkataan, huruf-huruf dalam kelompok A tidak boleh

dirangkaikan dengan mana-mana huruf dalam Kumpulan B atau Kumpulan C yang ada

selepasnya, tetapi dirangkaikan dengan mana-mana huruf dalam Kumpulan B yang ada

sebelumnya. Contohnya:

Huruf Jawi Ejaan Jawi Padanan Rumi

¯ Þ°ç¾

diam

³ EnÝ°ÎÝ

muamalat

¾ 2P€

pedang

¿ ¯Qv±

beza

À tvÂR±

bersih

Á à¯SvÝ

mizan

ä qÛuÂ

sulam

© ivÂÀ|±uÂ

subversif

å æ°~vÛ

lipase

7

3.5 Apabila sesuatu perkataan yang terbina itu menggunakan huruf-huruf dalam

Kumpulan B sahaja, huruf-huruf tersebut berubah bentuknya kerana dirangkaikan antara

satu dengan yang lain. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

5vãCpÂ

sembahyang

sv~pv€

pimpin

ov~p´

tampil

s4Cp¸

jambangan

srvlTvpÙ

kemiskinan

5vnv~p´

tempeleng

3.6 Apabila mengeja perkataan, huruf-huruf dalam kelompok B berubah

bentuknya kerana dirangkaikan dengan mana-mana huruf dalam Kumpulan A yang ada

selepasnya, tetapi tidak boleh dirangkaikan dengan mana-mana huruf dalam Kumpulan A

yang ada sebelumnya. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

R±¾

debar

2PrçÀ

rendang

U€uÙ

kupas

uÙ°Ù

kaku

³°ÙÁ

zakat

0´°CÂ

sebati

¯ä°´R´

tertawa

8

3.7 Huruf hamzah boleh hadir di awal perkataan (biasanya pada nama khas bukan

Melayu) dan ditulis di tengah garisan tanpa “rumah” tetapi didekatkan dengan huruf yang

hadir selepasnya. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

2¤

Ng

2ä¤

Ong

3.8 Huruf hamzah yang berada di tengah perkataan ditulis di sebelah atas “rumah”

yang disediakan sebagai penyambung antara huruf-huruf yang ada sebelumnya dengan

yang selepasnya. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

tnBTÝ

masalah

El¢zÝ

malaikat

5B9

Ch’ng

3.9 Huruf hamzah ditulis sebagai pemisah antara dua huruf vokal, iaitu ai, au dan

ui, di tengah kata yang berpola KVVK. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

U礰€

pais

D礰Ì

aib

À䤯

aur

Ã䤰€

paus

tç¤u±

buih

5ç¤äRÙ

keruing

9

3.10 Huruf hamzah ditulis tanpa “rumah” di tengah garisan apabila diapit oleh

huruf alif dengan huruf ya (diftong [ai] ) atau huruf alif dengan huruf wau (diftong [au] )

atau huruf alif-wau dengan huruf ya (diftong [oi]) yang mewujudkan diftong sebagai satu

suku kata. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

5vT礯

aising

àäRn礯

aileron

Gç¾ä¤¯

audit

èv´°Ýu´¤¯

automatik

3.11 Kata atau istilah serapan daripada bahasa Arab yang mengandungi huruf

hamzah ditulis seperti kedudukannya dalam bahasa sumber. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

¤uÈä

wuduk

¤zݯ

imlak

¤°h¼¯

ikhfak

¤°vC߯

anbia

ÞuݨÝ

makmum

3.12 Huruf hamzah digunakan sebagai pengganti huruf alif yang kedua apabila

terdapat urutan bunyi vokal [a] dengan vokal yang lain di tengah kata terutamanya kata

terbitan dan kata majmuk. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

°ãÂ䤰vFÂ

setiausaha

G礰ç

iaitu

°ãÂ䤰´°´

tatausaha

0Ù䤯À°Ù

karaoke

Gv±À䤯R€uÂ

supraorbit

¯ÀPr礰7r€

pancaindera

10

3.13 Huruf hamzah digunakan sebagai pengganti huruf alif awal kata dasar,

khususnya kata dasar yang bermula dengan vokal selain [a], apabila menerima awalan

serapan. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

ÜuÆ䤯R€

prausul

0¸ä¤°7T€

pascauji

ÀuFçPvB±uÂ

subeditor

0°rç¾Àä¤R€uÂ

superordinasi

Gv±À䤯R€uÂ

supraorbit

PvTÙuBçR´

trioksid

u3䤯RFÛä¯

ultraungu

Pengejaannya adalah seperti berikut:

Kata Padanan Jawi Asal Ejaan Sebenar

pra + usul ÜuƯ + ¯R€ ÜuÆ䤯R€

pasca + uji 0¸ä¯ + °7T€ 0¸ä¤°7T€

sub + editor ÀuFçPç¯ + ²u ÀuFçPvB±uÂ

super + ordinasi 0°rç¾Àä¯ + R€u 0°rç¾Àä¤R€uÂ

supra + orbit Gv±Àä¯ + ¯R€u Gv±À䤯R€uÂ

tri + oksid PvTÙä¯ + 1R´ PvTÙuBçR´

ultra + ungu u3ä¯ + ¯RFÛä¯ u3䤯RFÛä¯

11

Catatan: Huruf alif kata dasar yang bermula dengan vokal [a] apabila menerima

awalan yang tersebut adalah dikekalkan, tidak diganti dengan huruf hamzah. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

@ƒ3¯¯R€

praanggap

Rv¼¯¯R€

praakhir

Pv°±uÂ

subasid

4. Pelambangan Vokal

4.1 Dalam sistem ejaan Jawi sekarang, ada empat huruf vokal dan dua gabungan huruf

vokal (digraf) yang digunakan bagi melambangkan enam fonem vokal atau bunyi vokal

baku, iaitu [a], [i], [é], [e], [o] dan [u]. Huruf-huruf tersebut ialah alif, ya, ye (ya tanpa

titik) dan wau serta gabungan huruf alif-ya dan alif-wau.

Huruf Fonem Contoh Penggunaan

di depan di tengah di belakang

alif /a/ 0€¯ (api) 1¾°€ (padi) °ÂuÛ (lusa)

ya

(i) /i/

- ¯RvÙ (kira) 0‚í (lagi)

(ii) /é/

- zçÀ (rela) 0´°Â (sate)

ye /e/

-

- æpTvÛ°ßuv塧 (nasionalisme)

wau

(i) /u/

- 0Ýu± (bumi)

u´°± (batu)

(ii) /o/

- °ÝuÙ (koma) u´¯Pv€ (pidato)

alif-ya

(i) /i/ slç¯ (ikan)

-

-

(ii) /é/ Àulç¯ (ekor)

-

-

alif-wau

(i) /u/ RÛä¯ (ular)

-

-

(ii) /o/ 2Àä¯ (orang)

-

-

Penjelasan lanjut diberikan di perenggan 4.2 hingga 4.7 di bawah.

12

4.2 Vokal [a] dilambangkan dengan dua cara yang berikut:

(i) Vokal [a] dilambangkan dengan huruf alif apabila membuka suku kata atau

terletak di suku kata terbuka. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

k߯

anak

µul3¯

angkut

kß°´

tanak

u´°Â

satu

°9À¯

arca

¯À°F߯

antara

(ii) Vokal [a] tidak dilambangkan dengan huruf alif apabila hadir di suku kata

tertutup. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

tFr± bantah

5CpÙ kembang

RvT4Û langsir

sÙu sukan

tÛul sekolah

s´uCÝÀ rambutan

13

4.3 Vokal [i] dilambangkan dengan dua cara yang berikut:

(i) Vokal [i] dilambangkan dengan huruf alif-ya apabila hadir di awal kata.

Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

slç¯

ikan

0Tç¯

isi

UCpç¯

imbas

1RFTç¯

isteri

(ii) Vokal [i] dilambangkan dengan huruf ya apabila hadir di suku kata

terbuka atau suku kata tertutup di tengah atau akhir kata. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

0TvÂ

sisi

0Fv´

titi

0~pvÝ

mimpi

sv4ç¾

dingin

Gv~pvá

himpit

5vCpvn±

belimbing

4.4 Vokal [é] taling dilambangkan dengan dua cara yang berikut:

(i) Vokal [é] taling dilambangkan dengan huruf alif-ya apabila hadir di awal

kata. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

Øunç¯

elok

ÀPç¯

edar

kvJç¯

ejek

14

ovT4ç¯

engsel

(ii) Vokal [é] taling dilambangkan dengan huruf ya apabila hadir di suku kata

terbuka atau suku kata tertutup di tengah atau akhir kata. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

0‚ä°´

tauge

0~pv´

tempe

tv7vÛ

leceh

k7v±

becak

5çPrvÂ

sendeng

tvlvnÂ

selekeh

4.5 Vokal [e] pepet dilambangkan dengan tiga cara yang berikut:

(i) Vokal [e] pepet dilambangkan dengan huruf alif apabila hadir di awal kata.

Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

kݯ

emak

5v~ݯ

emping

ä°l3¯

engkau

tF߯

entah

15

(ii) Vokal [e] pepet tidak dilambangkan dengan apa-apa huruf apabila hadir di

suku kata terbuka sebelum akhir atau suku kata tertutup. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

2Pr‚

gendang

tnCÂ

sebelah

1RFrÝ

menteri

„3RÙ

kerengga

RFvÝ

meter

sÝuÙä¾

\dokumen

(iii) Vokal [e] pepet dilambangkan dengan huruf ye (huruf ya tanpa titik)

apabila hadir di suku kata akhir terbuka. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

å¾uFvÝ

metode

æpTvÛ°ßuv°ß

nasionalisme

æpTvß°lvÝ

mekanisme

æ°~vÛ

lipase

4.6 Vokal [o] dilambangkan dengan dua cara yang berikut:

(i) Vokal [o] dilambangkan dengan huruf alif-wau apabila hadir di awal kata.

Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

2Àä¯

orang

tvÛä¯

oleh

kCÝä¯

ombak

16

Ãul3ä¯

ongkos

(ii) Vokal [o] dilambangkan dengan huruf wau apabila hadir di suku kata

terbuka atau suku kata tertutup di tengah atau akhir kata. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

°´uÙ

kota

¯PßäÀ

ronda

u´uÂ

soto

âä¾u¸

jodoh

u´¯Pv€

pidato

2ul3äRÙ

kerongkong

4.7 Vokal [u] dilambangkan dengan dua cara yang berikut:

(i) Vokal [u] dilambangkan dengan huruf alif-wau apabila hadir di awal kata.

Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

G±ä¯

ubat

°Fßä¯

unta

Þ°~Ýä¯

umpama

àuƒ3ä¯

unggun

(ii) Vokal [u] dilambangkan dengan huruf wau apabila hadir di suku kata

terbuka atau suku kata tertutup di tengah atau akhir kata. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

uÙuÂ

suku

uFßu±

buntu

âuÛuÂ

suluh

ÞuFßuÙ

kuntum

uCÝäR´

terumbu

17

ÀuÝupnÙ

kelemumur

5. Pelambangan Diftong

5.1 Diftong [ai] dilambangkan dengan dua cara yang berikut:

(i) Huruf alif-hamzah-ya digunakan apabila diftong [ai] berada di awal kata.

Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

5vT礯

aising

àäRn礯

aileron

(ii) Huruf alif-ya digunakan apabila diftong [ai] berada di tengah kata atau di

akhir kata. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

1ÀäPç°±

baiduri

snç°Ù

kailan

äRç°´

tairu

1¯RÂ

serai

1¯RFÝ

meterai

1°lvCp´

tembikai

Catatan: Penggunaan huruf alif-ya sebagai lambang bagi vokal [ai] di tengah dan

di akhir kata bertujuan mengurangkan masalah homograf (dua kata atau lebih yang sama

ejaan tetapi berlainan maknanya) yang terdapat dalam ejaan Jawi lama. Contohnya kata

yang dieja 1RÂ dalam ejaan Jawi lama ada dua makna iaitu seri dan serai. Dalam ejaan

Jawi sekarang seri dieja 1RÂ, tetapi serai dieja 1¯RÂ .

18

5.2 Diftong [au] dilambangkan dengan dua cara yang berikut:

(i) Huruf alif-hamzah-wau digunakan apabila diftong [au] berada di awal kata.

Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

uç¾ä¤¯

audio

Gç¾ä¤¯

audit

0ÙR´ä¤¯

autarki

èv´°Ýu´ä¤¯

automatik

(ii) Huruf alif-wau digunakan apabila diftong [au] berada di tengah kata atau

di akhir kata. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

¯À¯¾ä°Â

saudara

R9ä°±

baucar

0‚ä°´

tauge

ä°ç¯À

rayau

ä¯À°pÙ

kemarau

ä°~3¯

angpau

Catatan: Penggunaan huruf alif-wau sebagai lambang bagi vokal [au] di tengah

dan di akhir kata bertujuan mengurangkan masalah homograf (dua kata atau lebih yang

sama ejaan tetapi berlainan maknanya) yang terdapat dalam ejaan Jawi lama. Contohnya,

kata yang dieja uç¯À dalam ejaan Jawi lama ada dua makna, iaitu rayu dan rayau. Dalam

ejaan Jawi sekarang, rayu dieja uç¯À , tetapi rayau dieja ä°ç¯À .

19

5.3 Diftong [oi] dilambangkan dengan dua cara yang berikut:

(i) Huruf alif-wau-wau-ya digunakan apabila diftong [oi] berada di awal kata.

Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

ÞuçPçää¯

oidium

(ii) Huruf wau-ya digunakan apabila diftong [oi] berada di tengah kata atau di

akhir kata. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

µulçu±

boikot

1ulÂ

sekoi

1u~Ý°´

tampoi

1uÛ°Ù

kaloi

1ä¾ä¾

dodoi

6. Pelambangan Konsonan

6.1 Sejumlah 33 huruf (daripada 37 huruf - tidak termasuk alif dan ye serta wau dan ya

yang berfungsi sebagai lambang vokal) dalam senarai abjad Jawi (lihat perenggan 2.2)

bahasa Melayu adalah huruf-huruf konsonan yang hampir semuanya menjadi lambang

satu lawan satu antara huruf dengan fonem konsonan. Maklumat tambahan dijelaskan di

perenggan 6.2 hingga 6.4 di bawah.

6.2 Huruf va, iaitu © (huruf wau bertitik di atas), digunakan sebagai lambang bagi

fonem atau bunyi [v] yang terdapat dalam kata serapan daripada bahasa Inggeris dan

bahasa-bahasa Eropah yang lain. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

0°çÀ¯©

variasi

uçPç©

video

oßuv°Ùä©

vokasional

@vÂÀ|±uÂ

subversif

20

0FvÂÀ|vßä¯

universiti

6.3 Huruf qaf digunakan sebagai lambang bagi semua bunyi hentian glotis [/] di

akhir kata jati bahasa Melayu. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

ؾu±

budak

k礰ß

naik

ØuÙu€

pokok

ØuÙäÀ

rokok

kv´°±

batik

Øu´¯¾

datuk

Catatan: Dalam ejaan Jawi lama, bunyi hentian glotis [/] di akhir kata dieja

dengan menggunakan huruf qaf atau kaf atau hamzah, misalnya ؾu± (budak), è礰ß

(naik), dan ¤u´¯¾ (datuk).

Walau bagaimanapun huruf qaf, kaf dan hamzah tetap digunakan di akhir kata

serapan daripada bahasa Arab seperti dalam ejaannya yang asal. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

¤uÈä

wuduk

¤zݯ

imlak

ØuVÎÝ

maksyuk

kçPX´

tasdik

ØRVÝ

musyrik

èÛ°Ý

malik

21

6.4 Huruf ta-marbutah, iaitu ³ (huruf ta simpul), dalam kata serapan daripada

bahasa Arab melambangkan fonem [t] atau [h] sebagai kelainan sebutan (sekiranya

kelainan sebutan tersebut tidak membezakan makna). Contohnya:

(i) Bunyi [t] yang terserap ditulis dengan ejaan ta (µ)

Ejaan Jawi Sebutan Padanan Rumi

GVá¾

[dah.syat]

dahsyat

µÀ¯uVÝ

[me.syua.rat]

mesyuarat

µÀuÂ

[su.rat]

surat

(ii) Bunyi [t] dengan ejaan ta marbutah ( ³ )

Ejaan Jawi Sebutan Padanan Rumi

³¾°Ì

[÷a.dat]/[a.dat]

adat

³ÀuÌ

[÷au.rat]/[au.rat]

aurat

EÎvCb

[ta.bi.÷at]

tabiat

(iii) Bunyi [h] dengan ejaan ta marbutah ( ³ )

Ejaan Jawi Sebutan Padanan Rumi

ELFÕ [fa.ti.hah] fatihah

EÂÀPÝ [mad.ra.sah] madrasah

³Àu [su.rah] surah

22

(iv) Bunyi [t] atau [h] dengan ejaan ta marbutah ( ³ )

Ejaan Jawi Padanan Rumi

EC×°Ì akibat/akibah

Eç¯Pá hidayat/hidayah

EvhvÙ kaifiat/kaifiah

ECvXÝ musibat/musibah

7. Pengejaan Kata Dasar Ekasuku

7.1 Huruf vokal alif, wau atau ya digunakan apabila mengeja kata dasar ekasuku yang

berpola KV atau VK. Contohnya:

Jawi Rumi Jawi Rumi Jawi Rumi

°± ba °´ ta ¯ä wa

0Û li 0Ý mi 0Â si

u9 cu u‚ gu äÀ ru

7.2 Huruf vokal alif tidak digunakan sebagai lambang bagi bunyi [a] apabila

mengeja kata dasar ekasuku yang berpola KVK. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

t‚ gah

q9 jam

5ç yang

c¼ khat

U± bas

à© van

23

Catatan: Kecuali kata yang bermula dengan huruf wau, kata ௾ (dan), serta kata

pinjaman daripada bahasa Arab yang sedia mengandungi huruf alif. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

Þ°Ì am

²°± bab

Ç°¼ khas

Ü°º hal

2¯ä wang

?¯ä wap

7.3 Huruf vokal ya atau wau digunakan apabila mengeja kata dasar ekasuku yang

berpola KVK. Contohnya:

Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[é] sv sen

UvÙ kes

[i] Rv´ tir

ov± bil

[o] Üu‚ gol

Þu± bom

[u] àuß nun

µuß tut

Catatan: Kecuali kata s± (bin).

24

8. Pengejaan Kata Dasar Dua Suku Kata

8.1 Dalam bahasa Melayu, kata dasar dua suku kata terdiri daripada gabungan 12 pola

suku kata terbuka dan suku kata tertutup.1 Empat pola suku kata yang digunakan untuk

menjelaskan aturan ejaan Jawi dalam buku ini seperti yang berikut:

(i) KVKV = (KV + KV)

Suku kata terbuka + suku kata terbuka

(ii) KVKKV = (KVK + KV)

Suku kata tertutup + suku kata terbuka

(iii) KVKVK = (KV + KVK)

Suku kata terbuka + suku kata tertutup

(iv) KVKKVK = (KVK + KVK)

Suku kata tertutup + suku kata tertutup

Catatan: Suku kata terbuka ialah suku kata yang diakhiri oleh huruf vokal, dan

suku kata tertutup ialah suku kata yang diakhiri oleh huruf konsonan. V = vokal; K =

konsonan.

8.2 Kata dasar yang berpola KVKV (suku kata terbuka + suku kata terbuka)

dengan kedua-dua vokalnya itu vokal [a] dieja dengan dua cara yang berikut:

(i) Kedua-dua vokal [a] dilambangkan dengan huruf alif apabila suku kata akhir bermula

dengan huruf konsonan dal, ra, lam, wau atau nga. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

¯¾¯¾ dada

¯À°± bara

í°€ pala

¯ä°Â sawa

°3°3 nganga

Catatan: Aturan ini dinamai “Kaedah Dal Ra Lam Wau Nga” yang terkenal

dalam sistem ejaan Jawi lama.

1 Sila lihat juga Bahagian Satu Pedoman Umum Ejaan Rumi Bahasa Melayu, perenggan 6.1 hingga 6.5,

hlm. 7-9.

25

(ii) Apabila suku kata akhir tidak bermula dengan salah satu huruf dal, ra, lam, wau atau

nga, huruf alif digunakan untuk melambangkan vokal [a] di suku kata praakhir sahaja.

Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

1°Â saya

ïÀ rasa

¹°± baja

:°´ tanya

µ°Ý mata

Catatan 1: Walau bagaimanapun, sekiranya bentuk akhir –KVKV itu ialah –rama,

maka huruf alif digunakan di akhir kata.

Ejaan Jawi Padanan Rumi

%°Ý¯À rama-rama

°Ý¯À¾ drama

°Ý¯Àuß°€ panorama

°Ý¯Rl49 cengkerama

°Ý¯Àuç¾ diorama

Catatan 2: Walau bagaimanapun, untuk mengelakkan kekeliruan, huruf alif

digunakan di akhir kata yang berikut:

Jawi (Rumi) Jawi (Rumi)

°Ä°± (basya) °´¯¾ (data)

°ß¯¾ (dana) °Â°Õ (fasa)

°Ý°Ý (mama) °ß°ß (nana)

°€°€ (papa) °Ä°€ (pasya)

26

8.3 Huruf alif tidak digunakan sebagai lambang bagi bunyi vokal [a] di suku kata

akhir yang bermula dengan konsonan kaf atau ga dalam pola KVKV, kecuali apabila suku

kata praakhir mengandungi bunyi vokal pepet [e]:

(i) Vokal [a] tanpa alif di suku kata akhir terbuka dengan kaf:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ a + a ] é°± baka

é°Â saka

[ i + a ] èvÝ mika

èvFÙ ketika

[ é + a ] èvÛ leka

èçÀ reka

[ o + a ] éäR´ teroka

éunÝ meloka

[ u + a ] éuÝ muka

éuÛ luka

(ii) Vokal [a] tanpa alif di suku kata akhir terbuka dengan ga:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ a + a ] �¯À raga

�°Â saga

[ i + a ] „v´ tiga

„vn‚ geliga

[ é + a ] „vÝ mega

27

„vFrvÝ mentega

[ o + a ] �up semoga

�u soga

[ u + a ] �ä¾ duga

Catatan: Huruf alif digunakan untuk membezakan kata dwisuku dengan kata ekasuku

atau dua kata yang berbeza maknanya yang berikut:

Jawi (Rumi) Jawi (Rumi)

„v± (beg) °ƒv± (bega)

èv± (bek) °lv± (beka)

èv9 (cek) °lv9 (cika)

èç¾ (dek) °lç¾ (deka)

èvFç¯ (etik) °lvFç¯ (etika)

èçSvÕ (fizik) °lçSvÕ (fizika)

èvßuÝRá (harmonik) °lvßuÝRá (harmonika)

8.4 Kata dasar yang berpola KVKV (suku kata terbuka + suku kata terbuka) dieja

dengan menggunakan huruf vokal alif, wau atau ya di semua suku kata akhir terbuka

apabila suku kata praakhir mengandungi bunyi vokal pepet [e]. Contohnya:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ e + a ] °l´ teka

°F€ peta

[ e + i ] 0n± beli

1R€ peri

[ e + u ] unÙ kelu

ul± beku

28

8.5 Selain aturan pengejaan yang dijelaskan di perenggan 8.2, 8.3 dan 8.4 di atas,

huruf vokal alif, ya dan wau digunakan sebagai lambang bagi semua bunyi vokal dalam

pola KVKV (dua suku kata terakhir) yang berikut:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ a + i ] 0‚¯À ragi

0<°< nyanyi

[ a + é ] 0´°Â sate

0Ù°Â sake

[ a + o ] u´¯Pv€ pidato

u´°Ýu´ tomato

[ a + u ] uÙí laku

u‚°Â sagu

[ i + a ] °Cv´ tiba

¯Sv€ piza

[ i + i ] 0Fv´ titi

1uvÙ kiwi

[ i + é ] 0lv¸ jike

0nvpvTlÕ faksimile

[ i + o ] unvÙ kilo

ulvTçÀ risiko

[ i + u ] unv€ pilu

äRv< nyiru

[ é + a ] °lv€ peka

°pv´ tema

29

[ é + é ] 1Àv sere

%0nv´ tele-tele

[ é + i ] 0Âv sesi

1|vÛ levi

[ é + o ] uÛvá helo

urvn€ pleno

[ é + u ] uJvÙ keju

äuv sewu

[ o + a ] íu± bola

°´uß nota

[ o + i ] 0€u´ topi

0´äÀ roti

[ o + é ] 0ÛuÙ kole

1Àu sore

[ o + o ] u´u soto

uÙuÙ koko

[ u + a ] °3u± bunga

°¸u€ puja

[ u + i ] 1¾u sudi

0¸u€ puji

[ u + o ] ä¾u¸ judo

ußuÙ kuno

[ u + u ] äÀu‚ guru

30

u´uÝ mutu

8.6 Kata dasar yang berpola KVKKV (suku kata tertutup + suku kata terbuka)

dengan vokal [a] di kedua-dua suku kata dieja dengan dua cara yang berikut:

(i) Huruf alif digunakan sebagai lambang bagi bunyi vokal [a] di suku kata akhir

sahaja apabila suku kata akhir itu tidak mengandungi huruf konsonan kaf atau ga.

Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

¯Pr´ tanda

°~pá hampa

°T4€ pangsa

°JrÝ manja

°ßäÀ warna

°FTÙ kasta

(ii) Huruf alif tidak digunakan sebagai lambang bagi bunyi [a] di kedua-dua suku

kata apabila suku kata akhir mengandungi huruf konsonan kaf atau ga. Contohnya:

(a) Ejaan bagi suku kata akhir dengan kaf:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

è3À rangka

è4Â sangka

è4¸ jangka

è4± bangka

(b) Ejaan bagi suku kata akhir dengan ga:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

31

�Rá harga

�Àä warga

„4´ tangga

„4± bangga

8.7 Huruf alif tidak digunakan sebagai lambang bagi vokal [a] di suku kata akhir

yang mengandungi huruf konsonan kaf atau ga, tetapi huruf vokal ya atau wau digunakan

di suku kata praakhir. Contohnya:

(i) Ejaan bagi suku kata akhir dengan kaf:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ i + a ] è4v± bingka

[ u + a ] èÂuÛuÝ moluska

éÀuÝ murka

(ii) Ejaan bagi suku kata akhir dengan ga:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ i + a ] „4v¸ jingga

„4vá hingga

[ é + a ] „4çÀ rengga

[ o + a ] „3äÀ rongga

[ u + a ] „3u sungga

8.8 Huruf vokal alif, wau atau ya digunakan di semua suku kata akhir terbuka

pola KVKKV apabila suku kata praakhir mengandungi bunyi vokal pepet [e] yang tidak

dilambangkan dengan huruf. Contohnya:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

32

[ e + a ] °±RÂ serba

¯Pr± benda

[ e + i ] 0ÛR€ perli

0ÂR¸ jersi

[ e + u ] ä¾R€ perdu

uFÂÀ restu

8.9 Huruf vokal ya atau wau digunakan di mana-mana suku kata yang

mengandungi vokal [i], [é], [o] atau [u] apabila suku kata praakhir tidak mengandungi

vokal [a] atau vokal pepet [e] dan suku kata akhir tidak mengandungi konsonan kaf atau

ga dengan vokal [a] dalam pola KVKKV yang berikut:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ i + a ] °CpçÀ rimba

¯PrvÝ minda

[ i + i ] 0~pvÝ mimpi

0Tv~v‚ gipsi

[ i + é ] 0ƒ4v9 cingge

0T4v singse

[ i + o ] äÀPvá hidro

äRlvÝ mikro

[ i + u ] äPrçÀ rindu

uƒ4vÝ minggu

[ é + a ] °Tjv seksa

¯PrçÀ renda

[ é + i ] 0Tlv´ teksi

33

0ƒ4ç¾ denggi

[ é + o ] u~pv´ tempo

äPrvÙ kendo

[ o + a ] °FßäÀ ronta

¯Pßu± bonda

[ o + i ] 0~ÝuÛ lompi

0Â3uÙ kongsi

[ o + o ] uƒ3u± bonggo

u7ßuÙ konco

[ o + u ] uƒ3u± bongsu

uÂ3u€ pongsu

[ u + a ] ¯¾ßu´ tunda

°7ßu€ punca

[ u + i ] 07ßuÙ kunci

0Â3uÕ fungsi

[ u + o ] uCÝu¸ jumbo

[ u + u ] uCÝu sumbu

uh3uÙ kungfu

8.10 Huruf vokal tidak digunakan di kedua-dua suku kata pola KVKVK (suku kata

terbuka + suku kata tertutup) apabila suku kata praakhir mengandungi vokal pepet [e] dan

suku kata akhir mengandungi vokal [a]. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

tn± belah

34

@l9 cekap

ÃÀ¾ deras

5lÛ lekang

àR‚ geran

DnÙ kelab

8.11 Huruf vokal ya atau wau digunakan di suku kata akhir sahaja apabila suku

kata praakhir mengandungi vokal pepet [e] dalam pola KVKVK. Contohnya:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ e + i ] kvF± betik

tvCÛ lebih

[ e + é ] qvFÂ setem

[ e + o ] Àur±°‚ gabenor

ÜäRvFTvÛuÙ kolesterol

[ e + u ] ØäR¸ jeruk

?un9 celup

8.12 Huruf vokal alif, ya atau wau digunakan di suku kata praakhir sahaja apabila

suku kata akhir mengandungi vokal [a] dalam pola KVKVK. Contohnya:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ a + a ] ?À°á harap

sÝ°Â saman

[ é + a ] tnvº helah

GLçÀ rehat

[ i + a ] RTvÙ kisar

35

5nvá hilang

[ o + a ] kÂäÀ rosak

2Àu± borang

[ u + a ] 2Àu9 curang

sÛu± bulan

Catatan: Sebagai kekecualian, huruf alif digunakan sebagai lambang bunyi [a] di

suku kata akhir tertutup yang bermula dengan konsonan wau apabila suku kata praakhir

berupa suku kata terbuka dengan vokal [é]. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

â¯uvÛ lewah

µ¯uvÛ lewat

â¯uv sewah

2¯uvnÙ kelewang

8.13 Huruf vokal digunakan di kedua-dua suku kata pola KVKVK apabila suku

kata praakhir tidak mengandungi vokal pepet [e] dan suku kata akhir tidak mengandungi

vokal [a] atau pepet [e]. Contohnya:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ a + i ] kvÛ°± balik

t羯¾ dadih

[ a + é ] RvÝ°€ pamer

GvÙ°¸ jaket

[ a + o ] Àu€í lapor

àuÛ°9 calon

[ a + u ] ÞäÀ°¸ jarum

36

?u3¯À rangup

[ é + é ] kçRv9 cerek

svnv‚ gelen

[ é + i ] UvTv´ tesis

GvCç¾ debit

[ é + o ] Àunv´ telor

¾ulçÀ rekod

[ é + u ] ÞäRvÕ ferum

ÞäRv serum

[ i + i ] tvnv€ pilih

kçPç¾ didik

[ i + é ] svpv simen

Gvlv´ tiket

[ i + o ] àunvß nilon

ÃuFvÝ mitos

[ i + u ] ÀäPv´ tidur

ÃäRç© virus

[ o + é ] tvÛu± boleh

ov´uá hotel

[ o + i ] ovÂuÕ fosil

sçÀunÙ klorin

[ o + o ] ØuÙu€ pokok

Àu´uÝ motor

37

[ o + u ] ÞäÀuÕ forum

Üä¾uÝ modul

[ u + é ] svÛu´ tulen

GvÕu± bufet

[ u + i ] GvÙu± bukit

UvÝu´ tumis

[ u + o ] àu€uÙ kupon

Àu´u´ tutor

[ u + u ] µuÂu± busut

2äÀuÙ kurung

8.14 Huruf vokal alif tidak digunakan di semua suku kata tertutup apabila

mengeja kata dasar berpola KVKKVK. Contohnya:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ a + a ] tl4€ pangkah

kCpÛ lambak

[ a + i ] 5vFr± banting

ov~p´ tampil

[ a + é ] GvnC´ tablet

GvlT‚ gasket

[ a + o ] 2u7rÛ lancong

àu±RÙ karbon

[ a + u ] Àu~p9 campur

Ãu~pÙ kampus

38

[ i + a ] 5Frv± bintang

µرPvá hidrat

[ é + a ] sT4v€ pengsan

RFlvá hektar

[ o + a ] Gl3u´ tongkat

oÝÀuÕ formal

[ u + a ] t~Ýu sumpah

5Jßu´ tunjang

8.15 Huruf vokal tidak digunakan di mana-mana suku kata yang mengandungi

bunyi vokal pepet [e] apabila mengeja kata dasar yang berpola KVKKVK. Contohnya:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ e + a ] G~p´ tempat

ÞPß¾ dendam

[ e + i ] tvÂR± bersih

GvÝR€ permit

[ e + é ] 5vnCp‚ gembleng

[ e + o ] Üu~p¸ jempol

ÃuÝR´ termos

[ e + u ] Øu±RÂ serbuk

âu~p´ tempuh

[ e + e ] ÞPݾ demdem

[ a + e ] RTrÙ kanser

sF~Ù kapten

39

[ i + e ] qFTv sistem

[ é + e ] RJrçÀ renjer

ÀPrv´ tender

[ o + e ] RFÂu€ poster

[ u + e ] RCÝu sumber

R‚Àu± burger

8.16 Huruf vokal ya atau wau digunakan di kedua-dua suku kata apabila mengeja

kata dasar yang berpola KVKKVK. Contohnya:

Pola Vokal Ejaan Jawi Padanan Rumi

[ é + é ] 5vFrv± benteng

sv~pvÙ kempen

[ é + i ] sçSrv± benzin

[ é + o ] ÜäPrv9 cendol

ÀuFlv sektor

[ i + é ] GvlTç¾ disket

[ i + i ] UvFrçÀ rintis

Rvƒ4v€ pinggir

[ i + o ] ÜuCpv simbol

ÜuFTv€ pistol

[ i + u ] àuCpçÀ rimbun

µulTv± biskut

[ o + é ] ovFßuÝ montel

@vTßuÙ konsep

[ o + i ]

40

[ o + o ] ÀuFÙä¾ doktor

àuÝÀuá hormon

[ o + u ] àuTßuÝ monsun

Ãu€ÀuÙ korpus

[ u + é ] èvJ±u subjek

[ u + i ] Gv~Ýu sumpit

ovl3u9 cungkil

[ u + o ] àun3u± bunglon

[ u + u ] µu~ÝäÀ rumput

âuƒ3u sungguh

8.17 Huruf vokal alif perlu digunakan sebagai lambang bagi bunyi [a] di suku

kata praakhir tertutup untuk membezakannya daripada bunyi vokal pepet [e] yang tidak

dilambangkan dengan huruf Jawi, terutamanya apabila mengeja kata yang berpola

KVKKVK. Aturan pengejaan ini adalah khusus bagi mengeja semula bentuk homograf

yang agak banyak juga terdapat dalam sistem ejaan Jawi lama. Contohnya:

Ejaan Jawi (Rumi) Berbanding

dengan kata

Ejaan Jawi (Rumi)

kvFßí (lantik) ” kvFrÛ (lentik)

UFß°€ (pantas) ” UFr€ (pentas)

5CݯÀ (rambang) ” 5CÝÀ (rembang)

2u~Ý°Ù (kampung) ” 2u~pÙ (kempung)

5v7ß°Ù (kancing) ” 5v7rÙ (kencing)

Rl3°± (bangkar) ” Rl4± (bengkar)

41

Catatan: Aturan ini diperluas bagi pengejaan kata yang berpola KVKKV,

contohnya: °~Ý°´ (tampa) dengan °~p´ (tempa) 1Pß°Â (sandi) dengan 1Pr (sendi), dan uCÝ°Ù

(kambu) dengan uCpÙ (kembu).

9. Pengejaan Kata Dasar Tiga Suku Kata atau Lebih

9.1 Pengejaan kata dasar yang terdiri daripada tiga suku kata atau lebih dalam tulisan

Jawi adalah menurut peraturan penggunaan huruf-huruf vokal alif, ya, wau dan ye dalam

kata dasar dua suku kata seperti yang dijelaskan di perenggan 8.1 hingga 8.17 di atas.

Dalam hal ini, aturan-aturan pengejaan kata dasar dua suku kata itu diterapkan kepada

dua suku kata terakhir dalam kata tiga suku kata atau lebih.

9.2 Sebagai lanjutan kepada perenggan 9.1, pengejaan kata yang berdasarkan pola

suku kata dan jenis huruf diperturunkan seperti yang berikut:

Pola Suku Kata Ejaan Jawi Padanan Rumi

-VKV �°vß niaga

¯À¯u suara

0Û¯uÙ kuali

0‚uÛulç¯ ekologi

-VKVK @ٰv siakap

âR礯¾ daerah

5Û¯u´ tualang

svrçuÙ kuinin

-VKKV ¯P߯äPv± biduanda

0´À¯un± baluarti

0TÙ°çÀ reaksi

æpTvßuÝuÙ komunisme

-VKKVK 5CÝ°vÙ kiambang

sFß°v€ piantan

42

Gvƒ3°v sianggit

ÞuF߯uÙ kuantum

-KVV ¯uFrÝ mentua

¯u~p sempoa

°vÛ°Ý°Ý mamalia

u羯À radio

-KVVK À¯un seluar

2 °vl3À rengkiang

Ã䤰~p´ tempaus

ÞuvpçR€ premium

-KVKV é°~p9 cempaka

�z´ telaga

¯RFTÂ sastera

1À°á¯Pr± bendahari

äÀ°ƒ4Ù kanggaru

0¯©urç¯ inovasi

-KVKKV „4¸u€ pujangga

uCpp semambu

0FßRÝ meranti

æpTvß °‚ä¯ organisma

-KVKVK qnƒ4´ tenggelam

G€uFÙ ketupat

ØÀ°p semarak

43

UFpvF€ä¯ optimis

-KVKKVK Gv~pn selampit

2u~Ýu~Ù kepompong

2uJrrp semenanjung

sVrç©ßuÙ konvensyen

9.3 Bunyi vokal [a] di suku kata pertama terbuka pada kata dasar tiga suku kata

atau lebih (bagi kata Melayu jati) biasanya tidak ditulis dengan huruf alif. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

°v‚°ã± bahagia

¹°ã sahaja

uÛuá¾ dahulu

äÀ°ã‚ gaharu

°±uná haloba

äÀu‚°ãÝ mahaguru

Catatan: Walau bagaimanapun, huruf alif yang digunakan di suku kata pertama terbuka

boleh tergolong dalam kumpulan kata yang berikut:

(i) Kata akronim. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

u¸í°á halaju

°lv±°´ tabika

°lç¾°´ tadika

¯ÀPçÀ°´ taridra

(ii) Kata yang kelihatan sudah lama terbina daripada dua bentuk akar atau bentuk dasar.

Contohnya:

44

Ejaan Jawi Padanan Rumi

°ÂÀä°Â¯¾ dasawarsa

1Àu€°9°Ù kacapuri

é°F€í°Ý malapetaka

zvÂu°´°´ tatasusila

è4¯ä wasangka

(iii) Kata serapan daripada bahasa Inggeris dan bahasa-bahasa Eropah yang lain (lebih-

lebih lagi kata yang baru diserap). Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

àuvÛ°´°± batalion

èv´°ß°Õ fanatik

svÛu°‚ gasolin

1À¯uß°¸ Januari

UvÛ°Fv€°Ù kapitalis

0°FTvhvß°Ý manifestasi

0‚uÛu´°€ patologi

10. Senarai perkataan yang dikecualikan daripada beberapa aturan pengejaan yang

diterangkan sebelum ini:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

¾¯ ada

?¯ apa

Gv± beta

s± bin

45

Gr± binti

1À¾ dari

P€À¾ daripada

1¯ ia

sç¯ ini

Gç¯ itu

è¸ jika

P~Ù kepada

GvÙ kita

qvÛ lima

èÝ maka

P€ pada

svlݾ demikian

11. Pengejaan Kata Serapan daripada Bahasa Arab

11.1 Kata serapan daripada bahasa Arab yang berupa istilah khusus dieja seperti ejaan

asal dalam bahasa Arab. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

¤uÈä wuduk

Öu×ä wuquf

qpv´ tayamum

௤R× Qur’an

°ÈÀ reda

Er sunah

46

IçPº hadis

11.2 Kata umum daripada bahasa Arab yang sudah terserap dalam bahasa Melayu

dieja dalam ejaan Jawi mengikut cara mengeja kata jati dalam bahasa Melayu.

Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

àu±°Â sabun

¯uF€ petua

0ÛäP€ peduli

U´RÙ kertas

zçÀ rela

11.3 Bunyi vokal [a], [i] atau [u] tanpa huruf vokal pada istilah agama ditulis

dengan huruf alif, ya atau wau pada kata serapan yang digunakan dengan pengertian

umum. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

içÀ°Ì arif

ÖÀ°ÎÛ¯ al-Arif

qvÙ°º hakim

qÙ°L¯¯ al-Hakim

11.4 Bagi kata serapan daripada bahasa Arab yang berakhir dengan suku kata

terbuka menggunakan bunyi vokal [a], [i] atau [u] dan dieja tanpa huruf vokal di suku

kata akhir, kata dasar yang berkenaan hendaklah ditulis seperti dalam bahasa asalnya,

yakni tanpa menggunakan huruf vokal. Namun demikian apabila dibentuk kata terbitan

dengan akhiran atau partikel perlulah ditulis dengan huruf alif, ya atau wau untuk

menghindarkan kesamaran dalam pembacaan. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

47

ÉRÕ fardu

sÙuÈRhpÝ memfardukan

¹°º haji

slv¸°L4Ý menghajikan

åuFÕ fatwa

sÙ¯uFhpÝ memfatwakan

11.5 Pada umumnya semua kata serapan daripada bahasa Arab dieja seperti asal

dalam bahasa Arab. Walau bagaimanapun, untuk menghindarkan kekeliruan dalam

pembacaan bunyi vokal atau membezakan dua kata yang berlainan, huruf vokal ya atau

wau digunakan dalam ejaan Jawi. Contohnya:

Ejaan Asal Arab Ejaan Jawi Padanan Rumi

RlÕ RvlvÕ fikir

࿯ sçQç¯ izin

sÙÀ àuÙäÀ rukun

RhÆ Rvhv sifir

RpÌ ÀupÌ umur

11.6 Huruf alif maqsurah (ى) yang melambangkan bunyi vokal [a] dalam ejaan

asal bahasa Arab dikekalkan demikian dalam ejaan Jawi. Contohnya:

Ejaan Asal Arab Ejaan Jawi Padanan Rumi

æÂuÝ æÂuÝ Musa

æTvÌ æTvÌ Isa

æ۰δ tnÛ¯ æ۰δ tnÛ¯ Allah Ta’ala

åu̾ åu̾ dakwa

48

åuFÕ åuFÕ fatwa

åuj´ åuj´ takwa

Walau bagaimanapun, huruf tersebut hendaklah digantikan dengan huruf alif apabila

dibentuk kata terbitan dengan akhiran atau partikel. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

यuÌPr€ pendakwaan

sÙ¯uFhpÝ memfatwakan

sÙ°rÎpÝ memaknakan

यujF٠ketakwaan

12. Pengejaan Kata Serapan daripada Bahasa Inggeris

12.1 Kata serapan daripada bahasa Inggeris atau bahasa-bahasa Eropah yang lain dieja

menurut aturan pengejaan kata jati dalam bahasa Melayu seperti yang dijelaskan di

perenggan 3.3 hingga 9.2 di atas. Contohnya ejaan kata serapan daripada bahasa Inggeris

telah diberikan juga di perenggan 3.3 hingga 9.2 itu. Maklumat tambahan diberikan di

perenggan 12.2 hingga 12.5 di bawah.

12.2 Huruf gugus konsonan ditulis dalam ejaan Jawi dengan cara merangkaikan

atau mendekatkan huruf-huruf yang berkenaan tanpa sisipan apa-apa huruf vokal.

Caranya seperti yang berikut:

(i) Penulisan gugus konsonan di awal kata atau di awal suku kata:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

èvrvnÙ klinik

0‚uÛulvT€ psikologi

@çRl skrip

ÀuFÙäRFÂ struktur

éRFT±¯ abstrak

49

ivFlv~ÂR€ perspektif

(ii) Dua huruf Jawi yang membentuk gugus konsonan di akhir kata tidak dirangkaikan

atau tidak ditulis bersambung. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

ÖÜu‚ (bukan iÛu‚) golf

µo±uÙ (bukan Gn±uÙ) kobalt

Ãs礰 (bukan Ur礰Â) sains

Ãèv´ (bukan Ulv´ ) teks

Catatan: Huruf-huruf yang bergugus akan membentuk suku kata tertutup apabila

kedua-duanya dirangkaikan atau ditulis bersambung.

(iii) Apabila gugus konsonan di akhir kata ditambahi huruf vokal, maka gabungan huruf

konsonan akhir dengan huruf vokal itu membentuk satu suku kata terbuka. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

°FlÕ fakta (fact)

°pƒç¾¯À°€ paradigma (paradigm)

æpTvÛ°ßuv塧 nasionalisme (nationalism)

°pTn€u´äR€ protoplasma (protoplasm)

12.3 Semua huruf g dalam ejaan Rumi kata serapan daripada bahasa Inggeris dan

bahasa-bahasa Eropah yang lain yang ditetapkan supaya dilafazkan [g] dalam bahasa

Melayu dieja dengan huruf ga dalam ejaan Jawi. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

¯Prv‚¯ agenda

Þuv°rpv‚ gimnasium

0‚uÛurlv´ teknologi

1Pv‚¯R´ tragedi

¯PrvƒvÛ legenda

0‚uÛuv‚ geologi

50

12.4 Huruf konsonan k di suku kata akhir ejaan Rumi kata serapan daripada

bahasa Inggeris atau bahasa-bahasa Eropah yang lain dieja dengan huruf kaf dalam ejaan

Jawi. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

éR´ trak

èvFvÛu€ politik

èvJ±u subjek

éun± blok

èvÂzÙ klasik

12.5 Huruf vokal u dalam ejaan Rumi kata serapan daripada bahasa Inggeris atau

bahasa-bahasa Eropah yang lain dieja dengan huruf alif-wau di awal kata dan dieja

dengan huruf wau di tengah kata atau di akhir kata. Contohnya:

Ejaan Jawi Padanan Rumi

1PvT±u subsidi

èvn±u~çÀ republik

1RFÂäPrç¯ industri

ÞuÛulçÀuÙ kurikulum

èvßä¯ unik

Gvßä¯ unit

0FvÂÀ|vßä¯ universiti

13. Penulisan Kata Terbitan

13.1 Kata terbitan (atau kata turunan) ialah kata dasar yang berimbuhan (mempunyai

awalan, sisipan, akhiran atau apitan) atau kata dasar yang ditulis serangkai dengan bentuk

kata yang lain. Semua imbuhan (awalan, sisipan, akhiran dan apitan) dan semua bentuk

terikat lain yang tidak dapat berdiri sendiri ditulis serangkai atau bersambung dengan kata

dasar atau bentuk dasarnya atau bentuk akarnya berdasarkan jenis dan bentuk huruf Jawi.

13.2 Penulisan kata terbitan yang berawalan seperti contoh yang berikut:

Awalan Bentuk Bentuk

Rumi - Jawi Dasar Terbitan

anti - Ô vF߯ µÀ°Ù µÀ°lvF߯

51

auto - Ô u´ä¤¯ °´R9 °´R9u´ä¤¯

be - Ô ± µuCݯÀ µuCݯR±

bel - Ô n± R¸¯ R¸z±

ber - Ô R± ð¯ ð¯R±

bi - Ô v± ²¾¯ ²¾°v±

di - Ô ¾ sÙ°Ý sٰݾ

diper - Ô R€¾ RT± RT±R€¾

dwi - Ô çä¾ 0T3uÕ 0T3uhçä¾

eka - Ô °lç¯ Ã°ã± Ã°ã±°lç¯

juru - Ô äÀu¸ Gç¾ä¤¯ Gç¾ä¤¯äÀu¸

ke - Ô Ù tv°٠tv°lÙ

maha - Ô °ãÝ ¯uTv ¯uTv°ãÝ

me - Ô Ý 0<°< 0<°>Ý

mem - Ô pÝ 6°± 6°CpÝ

men - Ô rÝ G€¯¾ G€¯PrÝ

meng - Ô 4Ý uƒ4‚ uƒ4ƒ4Ý

menge - Ô 4Ý q€ q~4Ý

memper - Ô R~pÝ qÛ¯¾ qÛ¯¾R~pÝ

panca - Ô °7r€ ¯¾°ÂR€ ¯¾°ÂR€°7r€

pe - Ô € uÙí uÙz€

pel - Ô n€ R¸¯ R¸z€

pem - Ô p€ uFr± uFrCp€

pen - Ô r€ Øä¾ä¾ Øä¾äPr€

peng - Ô 4€ ÀuCvá ÀuCvã4€

penge - Ô 4€ Þu± ÞuC4€

per - Ô R€ @¯ @¯R€

poli - Ô vÛu€ èvrvnÙ èvrvnlvÛu€

pra - Ô ¯R€ âÀ°J âÀ°J¯R€

pro - Ô äR€ र¸¯R٠र¸¯RÙäR€

se - Ô Â RFvÝ RFvpÂ

sub - Ô ±u s3uÛu‚ s3uÛuƒ±uÂ

supra - Ô ¯R€u oßuv塧 oßuv°߯R€uÂ

swa - Ô ¯u 1¯¾ 1¯¾¯uÂ

tata - Ô °´°´ ¯À°ƒß ¯À°ƒß°´°´

te - Ô ´ ïÀ ïR´

52

ter - ÔR´ 1¯¾°Â 1¯¾°ÂR´

tri - Ô çR´ sÛu± sÛuCçR´

tuna - Ô °ßu´ °çÀ°Ù °çÀ°Ù°ßu´

13.3 Penulisan kata terbitan yang mempunyai awalan meN- atau peN- dengan kata

dasar yang bermula dengan konsonan /k/, /p/, /s/ atau /t/ (yang bukan unsur pertama

gugus konsonan) adalah menurut sistem morfofonemik bahasa Melayu seperti contoh

yang berikut:

Imbuhan Rumi

Jawi

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

mem - Ô pÝ Üulv€ ÜulvpÝ

mem -...-i 0 Ô ] ] ] Ô pÝ âu´°€ 0áu´°pÝ

mem -...-kan sl Ô ] ] ] pÝ 5Jr€ sl4JrpÝ

men - Ô rÝ kÛu´ kÛurÝ

men -...-i 0 Ô ] ] ] Ô rÝ Øunδ 0×unÎrÝ

men -...-kan sl Ô ] ] ] Ô rÝ q¸°´ slp¸°rÝ

meng - Ô 4Ý µ°Ù µ°4Ý

meng -...-i 0 Ô ] ] ] Ô 4Ý sçuãÙ 0rçuã4Ý

meng -...-kan sl Ô ] ] ] Ô 4Ý GFÙ slFF4Ý

meny - Ô >Ý 2RÂ 2R>Ý

meny -...-i 0 Ô ] ] ] Ô >Ý tÛ°Â 0ãn>Ý

meny -...-kan sl Ô ] ] ] Ô >Ý GvÛu slFvÛu>Ý

pem - Ô p€ UÛu€ UÛup€

pem -...-an s Ô ] ] ] Ô p€ 5°€ s4°p€

pen - Ô r€ Àu´u´ Àu´ur€

pen -...-an à¯ Ô ] ] ] Ô r€ u~Ýu´ à¯u~Ýur€

peng - Ô 4€ 2À°Ù 2À°4€

peng -...-an s Ô ] ] ] Ô 4€ à°±R× sß°±Àu4€

peny - Ô >€ RƒÂ Rƒ>€

peny -...-an à¤ Ô ] ] ] Ô >€ °ßÀu~p रßÀu~pv€

13.4 Penulisan kata terbitan yang berawalan meN- atau peN- dengan kata dasar

yang bermula dengan huruf gugus konsonan seperti contoh yang berikut:

Imbuhan Rumi Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

53

Jawi

mem - pÝ èçR± èçRCpÝ

mem -...-kan sl Ô ] ] ] pÝ èv¸äR€ slv¸äR~pÝ

men - Ô rÝ ÖÀ¾ ÖÀPrÝ

men -...-kan sl Ô ] ] ] Ô rÝ °Ý¯À¾ sٰݯÀPrÝ

meng - Ô 4Ý PçR‚ PçRƒ4Ý

meng -...-kan sl Ô ] ] ] Ô 4Ý GçPçRÙ slFçPçRl4Ý

pem - Ô p€ UvFÙR€ ov±°FÂ

pem -...-an s Ô ] ] ] Ô p€ UvÂäR€ sTvÂäR~p€

pen - Ô r€ ov±°FÂ ov±°FTr€

pen -...-an à¯ Ô ] ] ] Ô r€ ÖÀ¾ sÕÀPr€

peng - Ô 4€ èvFçRÙ èvFçRl4€

peng -...-an s Ô ] ] ] Ô 4€ PçR‚ àPçRƒ4€

13.5 Awalan di- ditulis dengan huruf dal dengan dua cara yang berikut:

(i) Jika kata dasar atau bentuk dasar bermula dengan huruf alif, huruf hamzah dibubuh di

atas huruf alif apabila diimbuhi awalan di-. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

t¯ t§¾

Gç¾ä¤¯ Gç¾ä§¾

kJ߯ kJߧ¾

tÛä¯ tÛ䧾

2uÂä¯ 2uÂ䧾

(ii) Jika kata dasar atau bentuk dasar tidak bermula dengan huruf alif, awalan di- (huruf

dal) ditulis rapat dengan kata dasar atau bentuk dasar tersebut seperti menulis awalan-

awalan yang lain. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

¯ä°± ¯ä°±¾

sÙ°Ý sٰݾ

UvÂäR€ UvÂäR€¾

tp¸R´ tp¸R´¾

54

13.6 Awalan se- ditulis dengan huruf sin dengan dua cara yang berikut:

(i) Jika kata dasar atau bentuk dasar bermula dengan huruf alif, huruf hamzah dibubuh di

atas huruf alif yang ditulis bersambung dengan awalan se- yang ada di depannya.

Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

Þ°‚ ¯ Þ°‚¨Â

0´À¯ 0´À¨Â

Àulç¯ Àulç¨Â

2Àä¯ 2Àä¨Â

Gvßä¯ Gvßä¨Â

(ii) Jika kata dasar atau bentuk dasar tidak bermula dengan huruf alif, awalan se- (huruf

sin) ditulis bersambung dengan kata dasar atau bentuk dasar tersebut seperti menulis

awalan-awalan yang lain. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

â¯u± â¯uCÂ

1À°á 1À°ãÂ

éun± éunCÂ

àä°9 àä°7Â

13.7 Awalan ke- ditulis dengan huruf kaf dengan dua cara yang berikut:

(i) Jika kata dasar atau bentuk dasar bermula dengan huruf alif, huruf hamzah dibubuh di

atas huruf alif yang ditulis bersambung dengan awalan ke- yang ada di depannya.

Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

q߯ qߨÙ

G~ݯ G~ݨÙ

(ii) Jika kata dasar atau bentuk dasar tidak bermula dengan huruf alif, awalan ke- (huruf

kaf) ditulis bersambung dengan kata dasar atau bentuk dasar tersebut seperti menulis

awalan-awalan yang lain. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

tv‚°´ tv‚°FÙ

55

¯u´ ¯uFÙ

13.8 Penulisan kata terbitan yang bersisipan seperti contoh yang berikut:

Sisipan

Rumi

Jawi

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

-el- Ô n Ô ØuJßu´ ØuJßun´

-em- Ô p Ô k±RÂ k±RpÂ

-er- Ô R Ô 0ƒv‚ 0ƒçR‚

-in- Ô r Ô 2uCp 2uCprvÂ

13.9 Penulisan kata terbitan yang berakhiran seperti contoh yang berikut:

Awalan Bentuk Bentuk

Rumi - Jawi Dasar Terbitan

-ah t Ô à°cn tß°cnÂ

-at µ° Ô qnTÝ µ°pnTÝ

-iah tv Ô qÛ°Ì tvpÛ°Ì

-in sv Ô RvÈ°º sçRvÈ°º

-isme æpTv Ô oßuv塧 æpTvÛ°ßuv°ß

-kan sl Ô 1¾°¸ slç¾°¸

-man sp Ô 0r spvrÂ

-nita °Fvr Ô à¯äPv± °Fv߯äPv±

-wan نu Ô °T4± àä°T4±

-wati 0´¯u Ô 0r 0´¯uvrÂ

-wi 1u Ô °vß¾ 1ä°vß¾

13.10 Ada tiga cara mengeja akhiran –an dalam ejaan Jawi, iaitu (i) alif-nun, (ii) hamzah-

nun dan (iii) nun. Penggunaannya seperti yang berikut:

(i) Akhiran alif-nun diimbuhkan pada kata dasar yang berakhir dengan huruf vokal wau

[u] atau diftong alif-wau [au]. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

äÀu± à¯äÀu±

äPr€ à¯äPr€

ä°Jrv´ à¯ä°Jrv´

ä°Cpç¯ à¯ä°Cpç¯

56

(ii) Akhiran hamzah-nun diimbuhkan pada kata dasar yang berakhir dengan huruf vokal

alif [a]. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

z9 à¤z9

¯Pr‚ यPr‚

°pn¸ रpn¸

¯uv यuvÂ

¯À°Â यÀ°Â

Catatan: Aturan ini dikenakan juga kepada kata dasar yang berakhir dengan suku

kata terbuka dengan vokal [a] yang perlu dieja dengan huruf alif sebelum diimbuhi

akhiran –an itu. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

6°± र9°±

¹°´ र¸°´

èçÀ रlçÀ

�ä¾ à¤°‚ä¾

(iii) Akhiran nun diimbuhkan pada kata dasar yang tidak berakhir dengan huruf wau,

huruf alif atau diftong alif-wau. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

1À°´ sçÀ°´

1¯P߯ sç¯P߯

kÂ°Ý sj°Ý

2uÛu‚ s3uÛu‚

Gv~Ýu sFv~ÝuÂ

13.11 Akhiran –i ditulis dengan tiga cara yang berikut:

(i) Huruf akhiran hamzah-ya diimbuhkan pada kata dasar yang berakhir dengan huruf

vokal alif. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

íuÝ 1¤íuÝ

57

Catatan: Kata dasar yang berakhir dengan bunyi vokal [a] tetapi tidak ditulis

dengan huruf alif hendaklah ditambahi huruf alif sebelum diimbuhi huruf akhiran

hamzah-ya. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

éu 1¤°Ùu¾

‚Rá 1¤°‚Rá¾

ïÀ 1¤°Â¯RÝ

¹¯À 1¤°¸¯RÝ

Þ°Â 1¤°Ý°>Ý

(ii) Huruf akhir hamzah-ya diimbuhkan juga pada kata dasar yang berakhir dengan huruf

wau. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

uÛ zÝ 1¤uÛ zÝ

uÂu 1¤uÂu>Ý

u±RÂ 1¤u±R>Ý

ä°~pÛ 1¤ä°~pnÝ

ä°l4¸ 1¤ä°l4JrÝ

(iii) Huruf akhiran ya diimbuhkan pada kata lain yang tidak berakhir dengan huruf alif

atau wau. Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

Rvl3uÝ 1Rvl3upÝ

qçRvÙ 0pçRv4Ý

sçí 0rçzÝ

2uç°€ 03uç°pÝ

tv°٠0ãv°4Ý

13.12 Penulisan kata terbitan yang berapitan seperti contoh yang berikut:

Apitan Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

ber -...-an @ƒ3¯ s~ƒ3¯R±

ber -...-kan R¯¾ sÙR¯¾R±

di -...-i kç¤°ß 0j礰߾

di -...-kan ÞunÎÝ slÝunÎݾ

diper -...-i u¸uFÂ 1¤u¸uFÂR€¾

58

diper -...-kan Gl4v´ slFl4v´R€¾

ke -...-an 0̯À sv̯RÙ

me -...-i äPrçÀ 1¤äPrçRÝ

me -...-kan µ¯À sÙ°´¯RÝ

mem -...-i °<u€ 1¤°<u~pÝ

mem -...-kan RT± sÙRTCpÝ

memper -...-i uÙ¯ 1¤uÙ¯R~pÝ

memper -...-kan 1¾u¸ slç¾u¸R~pÝ

men -...-i Øä¾ä¾ 0×ä¾äPrÝ

men -...-kan âu´°¸ sláu´°JrÝ

meng -...-i ?¾°á 0€¾°ã4Ý

meng -...-ikan ?À°á sl€À°ã4Ý

menge -...-i èÄ 0lV4Ý

menge -...-kan MÆ slLX4Ý

pe -...-an ÃÀí sÂÀz€

pel -...-an R¸¯ àR¸z€

pem -...-an Rç°± àRç°Cp€

pen -...-an G€¯¾ sF€¯Pr€

peng -...-an 0Fr‚ svFrƒ4€

penge -...-an q9 sp74€

per -...-an ²¾¯ s±¾¯R€

ter -...-i R¸¯ 1R¸¯R´

ter -...-kan 1R€ slçR€R´

14. Penulisan Kata Sendi Nama

14.1 Kata sendi nama (kata depan) di dan ke ditulis sebagai satu kata dengan kata yang

mengikutinya.

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

à°Â à°Â¾

¯À°ƒß ¯À°ƒß¾

G~p´ ?¯RC± G~p´ ?¯RC±¾

à°Â à°TÙ

¯À°ƒß ¯À°ƒrÙ

âÀ ¯ ?¯RC± âÀ ¯ ?¯RCCÙ

59

Catatan: Jika kata yang mengikutinya itu bermula dengan huruf alif, huruf

hamzah dibubuh di atas huruf alif . Contohnya:

Bentuk Dasar Bentuk Terbitan

U´¯ U´§¾

à°FTç¯ à°FT秾

¯À°´ä¯ ¯À°´ä§¾

2¯äÀ ¯À°F߯ 2¯äÀ ¯À°Fߧ¾

U´¯ U´¨Ù

à°FTç¯ à°FTç¨Ù

¯À°´ä¯ ¯À°´ä¨Ù

15. Penulisan Kata Ganti Singkat

15.1 Kata ganti singkat ku, kau, mu dan nya ditulis serangkai dengan kata yang ada di

depannya atau di belakangnya.

(i) Penulisan kata ganti singkat ku dengan ejaan kaf-wau (uÙ ) seperti contoh yang berikut:

ulãÝäÀ uÙ°Frv9

uÙ°pçRrÝ ulvãv°4Ý

uÙ¯P~Ù ulv‚°±

(ii) Penulisan kata ganti singkat mu dengan ejaan mim-wau (uÝ ) seperti contoh yang

berikut:

upãÝäÀ uÝ°Frv9

uÝ°pçRrÝ upvãv°4Ý

uݯP~Ù upv‚°±

(iii) Penulisan kata ganti singkat nya dengan huruf nya ( : ) seperti contoh yang berikut:

;ãÝäÀ :°Frv9

:°pçRrÝ ;vãv°4Ý

:¯P~Ù ;v‚°±

60

15.2 Kata ganti singkat ku dengan ejaan kaf-wau (uÙ ) dan kau dengan ejaan kaf-alif-wau

(ä°Ù ) ditulis serangkai dengan kata dasar yang ada di belakangnya. Contohnya:

ovCݯuÙ ovCݯä°Ù

R3¾uÙ R3¾ä°Ù

°pçR´uÙ °pçR´ä°Ù

16. Penulisan Partikel

16.1 Partikel –lah, -kah dan –tah ditulis serangkai dengan kata yang ada di depannya.

Contohnya:

tÛ¯¾¯ tn3uÛu´

tn´uCp tnçR±

tÙ°€¯ tÙ°€°rÙ

tlãßR€ tlç¾uÂ

tÙzv± t´zv±

16.2 Partikel pun ( àu€ ) ditulis dengan dua cara yang berikut:

(i) Kata pun yang berfungsi sebagai kata tugas yang bererti ‘juga’ ditulis terpisah

daripada kata yang ada di sampingnya. Contohnya:

]ÃäÀuÙ@F´ 1¯ � ;rٰݾ 5ç àu€ %?¯ .1

]0rvTÙ 5´¯¾ tßR€ ØPv´ä°l3¯ àu€0Û°l � 0Û°Ù¯ä¾ slr3°¸ .2

]0‚R€ sv4ç¯ àu€ k羯 � 0‚R€ tç¯ è¸ .3

]GlvÂR± ØPv´ àu€ ;´uCݯÀ .4

(ii) Perkataan yang dieja serangkai dengan partikel pun ialah:

àu€¯¾¯ àu€ä°´¯

àu~ç¯P߯ àu€°ß°pç°‚°±

àu€À°v± àu€äí°Ù

àu~´¯PrÙ àu~v‚í

àu€uá°Ý àu~vlTÝ

àu~vÛ°l àu~áuƒ3uÂ

àu€äíä

61

17. Penulisan Kata Ulang

17.1 Kata ulang penuh ditulis dengan menggunakan tanda angka dua Arab iaitu % . Kata

ulang penuh termasuklah kata ulang semu dan kata ulang jamak.

(i) Penulisan kata ulang semu seperti contoh yang berikut:

%1°ß¯ %1Rv±

%u€uÙ %t±í

%0±í %¯ÀuÙ

(ii) Penulisan kata ulang jamak seperti contoh yang berikut:

%uÙu± %k礰±

%1RFrÝ %GCpÛ

%Üu´u± %Gvßä¯

17.2 Apabila bahagian kata yang diulang itu berubah bentuknya, tanda sempang

digunakan sebagai tanda ulangan. Kata ulang jenis ini termasuklah kata ulang

berimbuhan dan kata ulang berentak.

(i) Penulisan kata ulang berimbuhan seperti contoh yang berikut:

;j߯ Ô k߯ :Rv¼¯ Ô Rv¼¯

sÛ°¸ Ô sÛ°¸R± UvÛuß Ô UvÛurÝ

à°ÝÁR± Ô à°ÝÁ 0~pvÝ Ô 0~pvÝR´

(ii) Penulisan kata ulang berentak seperti contoh yang berikut:

kvÛ°± Ô kÛu± 1R‚Ô ØR‚

Rv9°Ù Ô R9uÙ Ø䤰€ Ô Øä¤í

5rçR€ Ô 5~pv 5ƒ4Û Ô 5ƒ3u´

18. Penulisan Gabungan Kata

18.1 Kata-kata bebas yang membentuk rangkai kata umum, termasuk rangkai kata istilah

khusus dan kata majmuk, ditulis terpisah antara satu sama lain. Contohnya:

62

1À°á t4´ ¾¯ Þ°Â

tv°٠°pçR´ �ä¾ up´

Uvß°Ý Gl€ uÂu tvÛ¯ â¾uÝ àuhvnv´

Catatan: Kata yang ( 5ç ) ditulis terpisah daripada kata yang ada di sampingnya.

Contohnya:

k礰± 5ç sÙ°´°<¾ 5ç

s´uÙ°FÙ 5ç ïuÙR± 5ç

GÝz 5ç *äÀ°4€R´ 5ç

18.2 Kata-kata yang membentuk rangkai kata setara atau rangkai kata parataksis ditulis

secara terpisah. Contohnya:

18.3 Kata-kata yang membentuk simpulan bahasa ditulis terpisah. Contohnya:

0€uÙ Gç¤ä¾ ä¾°Ý sÛu±

sv3¯ sÙ°Ý 0´°á ïu€

tv°٠tvnv€ s3°´ U~Û

18.4 Rangkai kata umum yang ditulis terpisah unsur-unsurnya, termasuk istilah khusus,

rangkai kata setara atau simpulan bahasa yang diimbuhi apitan ditulis serangkai.

Contohnya:

¯Pr‚ G~vÛ Jadi sÙ¯PrƒF~vnÝ

ä¾°€ u´°Â ’’ à¯ä¾°€u´°>€

µR± kvFv´ ’’ sl´RCjvFv´¾

18.5 Gabungan kata atau kata majmuk yang ditulis serangkai sebagai bentuk yang telah

mantap (dalam ejaan Rumi) ditulis serangkai juga dalam ejaan Jawi. Contohnya:

°T4±¯À°F߯ 1°JáäÀuT€

¯R´u~vÝu± °ãÂ䤰vFÂ

0´°Ý ?äPvá 1¯Pr€ kJv±

1°Ù svlTvÝ kvÛuÝ kvFr9

?°± uCç¯ ÃÀ°€ °€äÀ

63

ïulr´ä°¸ zçÀ°ÙuÂ

s3°FvÙ°Ù 1°JráäÀuÂ

ް°¸RÙ s3°´¯Pr´

¯À°ƒß°‚Àä ²¯uJ3uƒ4´

�¯RãÛä¯ 1À°á°´°Ý

19. Penulisan Akronim dan Singkatan

19.1 Nama atau sebutan bagi huruf Rumi dalam ejaan Jawi seperti yang berikut:

Huruf Rumi Sebutan/Nama

dalam Jawi

a 1¤¯

b 0±

c 0Â

d 1¾

e 1¤¯

f iç¯

g 0¸

h 8ç¯

i 1¤¯

j tv¸

k 0Ù

l oç¯

m qvÌ

n svÌ

o ä¯

p 0€

q uv×

r À¯

s Uç¯

t 0´

u uç

v 1©

w uvn±¾

x Ãèç¯

64

y 1¯ä

z GçÁ

Catatan: Nama khas yang berupa nama jawatan, pangkat, gelaran dan nama khas bukan

nama diri yang lain sedapat mungkin ditulis dalam bentuk kata dan ejaan yang penuh.

Contohnya:

ÀuTvÕäR€ - profesor

1RFÝ à¯¾R€ - Perdana Menteri (P.M.)

âÀ°4€ ¯uFÙ - Ketua Pengarah (K.P.)

°ãÂu¢°vF ¯uFÙ - Ketua Setiausaha (K.S.U.)

°vTvnÝ ¹¯À¾ ¯À¯¾ä¯ ¯RFr´ - Tentera Udara Diraja Malaysia (TUDM)

2uJrrp uçzÝ À¸z€ s3u±°‚

- Gabungan Pelajar Melayu Semenanjung (GPMS)

19.3 Singkatan inisialisme bagi nama jabatan, organisasi, pertubuhan, syarikat dan

seumpamanya serta singkatan inisialisme bagi nama jawatan, pangkat, gelaran dan

seumpamanya dalam bahasa Melayu (yang dilafazkan huruf demi huruf) ditulis dengan

menggunakan huruf dalam abjad Jawi dan dibubuh tanda titik selepas setiap huruf

tersebut. Contohnya:

] Þ ]¾ ]ä¯ ]µ TUDM

] Ã ] Þ ] ? ] ‚ GPMS

] ² ] ² ] ? PBB

] ä¯ ] à ] é K.S.U.

] Þ ] ? P.M.

à ] Þ ] ¹ J.M.N.

19.4 Singkatan inisialisme bagi nama jabatan, organisasi, pertubuhan, syarikat dan

seumpamanya serta singkatan inisialisme bagi nama jawatan, pangkat, gelaran dan

seumpamanya dalam bahasa Inggeris (yang dilafazkan huruf demi huruf) ditulis dengan

menggunakan sebutan atau nama huruf dalam abjad Rumi yang ditulis Jawi dan dibubuh

tanda titik selepas setiap huruf tersebut. Contohnya:

. 1§ ] 0Â] ] qvÌ MCA

.ä¯ ] oç¯ ] 0€ PLO

. 1¤¯ . Uç¯ .oç¯. 0Ù KLSE

.ä¯. 1¾ .1¤¯ A.D.O.

65

19.5 Akronim nama khas atau akronim kata umum dalam bahasa Melayu atau dalam

bahasa Inggeris ( yang dilafazkan sebagai kata) boleh ditulis lengkap sebagai kata.

Contohnya:

qvlç¯ IKIM

ð€ PAS

ulTvßuç UNESCO

urݯ UMNO

äRÂ SERU

UßäRFv€ Petronas

°lv±°´ tabika