PEDOMAN UMUM EJAAN JAWI BAHASA MELAYU
1. Latar Belakang
1.1 Sistem tulisan dan ejaan Jawi yang digunakan sekarang ialah sistem yang termuat
dalam buku Pedoman Ejaan Jawi yang Disempurnakan yang diterbitkan secara rasmi
oleh Dewan Bahasa dan Pustaka pada tahun 1986 (edisi kedua, 1987; edisi ketiga, 1993).
Sistem ini merupakan sistem ejaan Jawi terkini yang disempurnakan atau dimantapkan
daripada Kaedah Ejaan Jawi yang digunakan sebelumnya yang berasaskan Kaedah Ejaan
Jawi Zaba (sebagaimana yang terdapat dalam buku Daftar Ejaan Melayu Jawi-Rumi,
1949). Pedoman Ejaan Jawi yang Disempurnakan (1986) dihasilkan daripada rumusan
Konvensyen Tulisan Jawi Peringkat Kebangsaan yang diadakan pada tahun 1984. Hasil
Konvensyen tahun 1984 itu telah diselaraskan dan diperkemas dengan maklumat yang
diperoleh daripada Konvensyen Tulisan Jawi anjuran Pusat Islam, Jabatan Perdana
Menteri, pada tahun 1991, dan Seminar Tulisan Jawi Peringkat Kebangsaan pada tahun
1993. Semua maklumat tersebut disemak dan disahkan oleh Jawatankuasa Teknikal
Ejaan Jawi Pusat Islam dan Dewan Bahasa dan Pustaka pada tahun 1993-1994.
1.2 Pedoman Umum Ejaan Jawi Bahasa Melayu yang termuat dalam buku ini
merupakan maklumat terkini tentang sistem ejaan Jawi yang disusun berdasarkan
dokumen-dokumen pedoman ejaan Jawi yang telah diterbitkan oleh DBP, dan maklumat-
maklumat pedoman ejaan Jawi yang diselaraskan selepas itu, khususnya daripada
terbitan-terbitan yang berikut:
(i) Pedoman Ejaan Jawi yang Disempurnakan, Dewan Bahasa dan Pustaka, Cetakan
Pertama Edisi Ketiga, 1993.
(ii) Daftar Ejaan Rumi-Jawi, Dewan Bahasa dan Pustaka, Cetakan Kedua, 1989.
2. Tulisan, Abjad dan Huruf
2.1 Tulisan Jawi ditulis (dan dibaca) dari kanan ke kiri (seperti sistem tulisan bahasa
Arab). Sistem tulisan ini tidak mempunyai huruf besar atau huruf kecil seperti tulisan
Rumi, tetapi perubahan bentuk huruf akan berlaku bagi beberapa huruf tertentu apabila
dirangkaikan dengan huruf yang lain dalam penulisan sesuatu perkataan.
2.2 Abjad Jawi bahasa Melayu sekarang mengandungi 37 huruf bentuk tunggal
yang tersusun seperti yang berikut:
2
Huruf Jawi Nama Padanan Rumi
alif a
ba
b
ta
t
ta marbutah
t/h
sa [tha]
s, (th)
jim
j
6 ca
c
ha [h a]
h, (h )
kha [khO]
kh
dal
d
zal [dhal]
z, (dh)
ra [rO]
r
zai
z
sin
s
syin
sy, (sh)
sad [s Od]
s, (s )
dad [d Od]
d, (d )
b ta [tO]
t, (t )
e za [zO]
z, (z)
ain [ain] awal: a, i, u
akhir: k, ()
ghain
gh
2 nga
ng
3
Huruf Jawi Nama Padanan Rumi
fa
f
? pa
p
qaf
k, q, (q)
kaf
k
ga
g
lam
l
mim
m
nun
n
wau
w, u, o
va
v
ha
h
hamzah
awal: gugur
akhir: k, ()
1 ya
y, i, e taling
ye [ye]
e pepet akhir
: nya
ny
Catatan 1: Huruf di dalam tanda kurung ialah padanan untuk transliterasi huruf
Arab kepada huruf Rumi dan padanan untuk mengeja istilah khusus daripada bahasa
Arab.
Catatan 2: Huruf (ta marbutah) disepadankan dengan huruf Rumi h dan t; dan t bagi padanan transliterasi.
4
3. Bentuk Huruf dan Cara Penulisannya
3.1 Bentuk huruf dalam tulisan Jawi bergantung kepada jenisnya dan kedudukannya
apabila ditulis secara tunggal, di pangkal kata, di tengah kata atau di akhir kata.
Tunggal Akhir Kata Tengah Kata Pangkal Kata
D C
G F
E
I H
K J
6 8 7 9
M L
O N
P P
Q Q
R R
S S
U T
W V
Y X
a Z
b c c b
e f f
5
Tunggal Akhir Kata Tengah Kata Pangkal Kata
2 5 4 2
i h
? @ ~
k j
l
o n
q p
s r
u u
| |
t
1 0 v
: ; > < 3.2 Untuk mengeja perkataan, 37 huruf Jawi digolongkan ke dalam tiga kelompok
yang berikut, berdasarkan bentuknya sama ada boleh dirangkaikan atau tidak dengan
huruf yang ada di depannya atau di belakangnya.
(i)
Kelompok A:
(ii)
Kelompok B: 6
: 1 ? 2
(iii)
Kelompok C:
6
3.3 Apabila sesuatu perkataan yang terbina itu menggunakan huruf-huruf dalam
Kumpulan A sahaja, huruf-huruf tersebut tidak berubah bentuknya kerana tidak dapat
dirangkaikan antara satu dengan yang lain. Contohnya:
Ejaan Jawi Padanan Rumi
ada
dara
deru
reda
duda
rawa
3.4 Apabila mengeja perkataan, huruf-huruf dalam kelompok A tidak boleh
dirangkaikan dengan mana-mana huruf dalam Kumpulan B atau Kumpulan C yang ada
selepasnya, tetapi dirangkaikan dengan mana-mana huruf dalam Kumpulan B yang ada
sebelumnya. Contohnya:
Huruf Jawi Ejaan Jawi Padanan Rumi
diam
En
muamalat
2P
pedang
Qv
beza
tvR
bersih
Sv
mizan
qu
sulam
iv|u
subversif
~v
lipase
7
3.5 Apabila sesuatu perkataan yang terbina itu menggunakan huruf-huruf dalam
Kumpulan B sahaja, huruf-huruf tersebut berubah bentuknya kerana dirangkaikan antara
satu dengan yang lain. Contohnya:
Ejaan Jawi Padanan Rumi
5vCp
sembahyang
sv~pv
pimpin
ov~p
tampil
s4Cp
jambangan
srvlTvp
kemiskinan
5vnv~p
tempeleng
3.6 Apabila mengeja perkataan, huruf-huruf dalam kelompok B berubah
bentuknya kerana dirangkaikan dengan mana-mana huruf dalam Kumpulan A yang ada
selepasnya, tetapi tidak boleh dirangkaikan dengan mana-mana huruf dalam Kumpulan A
yang ada sebelumnya. Contohnya:
Ejaan Jawi Padanan Rumi
R
debar
2Pr
rendang
Uu
kupas
u
kaku
zakat
0C
sebati
R
tertawa
8
3.7 Huruf hamzah boleh hadir di awal perkataan (biasanya pada nama khas bukan
Melayu) dan ditulis di tengah garisan tanpa rumah tetapi didekatkan dengan huruf yang
hadir selepasnya. Contohnya:
Ejaan Jawi Padanan Rumi
2
Ng
2
Ong
3.8 Huruf hamzah yang berada di tengah perkataan ditulis di sebelah atas rumah
yang disediakan sebagai penyambung antara huruf-huruf yang ada sebelumnya dengan
yang selepasnya. Contohnya:
Ejaan Jawi Padanan Rumi
tnBT
masalah
Elz
malaikat
5B9
Chng
3.9 Huruf hamzah ditulis sebagai pemisah antara dua huruf vokal, iaitu ai, au dan
ui, di tengah kata yang berpola KVVK. Contohnya:
Ejaan Jawi Padanan Rumi
U
pais
D
aib
aur
paus
tu
buih
5R
keruing
9
3.10 Huruf hamzah ditulis tanpa rumah di tengah garisan apabila diapit oleh
huruf alif dengan huruf ya (diftong [ai] ) atau huruf alif dengan huruf wau (diftong [au] )
atau huruf alif-wau dengan huruf ya (diftong [oi]) yang mewujudkan diftong sebagai satu
suku kata. Contohnya:
Ejaan Jawi Padanan Rumi
5vT
aising
Rn
aileron
G
audit
vu
automatik
3.11 Kata atau istilah serapan daripada bahasa Arab yang mengandungi huruf
hamzah ditulis seperti kedudukannya dalam bahasa sumber. Contohnya:
Ejaan Jawi Padanan Rumi
u
wuduk
z
imlak
h
ikhfak
vC
anbia
u
makmum
3.12 Huruf hamzah digunakan sebagai pengganti huruf alif yang kedua apabila
terdapat urutan bunyi vokal [a] dengan vokal yang lain di tengah kata terutamanya kata
terbitan dan kata majmuk. Contohnya:
Ejaan Jawi Padanan Rumi
vF
setiausaha
G
iaitu
tatausaha
0
karaoke
GvRu
supraorbit
Pr7r
pancaindera
10
3.13 Huruf hamzah digunakan sebagai pengganti huruf alif awal kata dasar,
khususnya kata dasar yang bermula dengan vokal selain [a], apabila menerima awalan
serapan. Contohnya:
Ejaan Jawi Padanan Rumi
uR
prausul
07T
pascauji
uFPvBu
subeditor
0rRu
superordinasi
GvRu
supraorbit
PvTuBR
trioksid
u3RF
ultraungu
Pengejaannya adalah seperti berikut:
Kata Padanan Jawi Asal Ejaan Sebenar
pra + usul u + R uR
pasca + uji 0 + 7T 07T
sub + editor uFP + u uFPvBu
super + ordinasi 0r + Ru 0rRu
supra + orbit Gv + Ru GvRu
tri + oksid PvT + 1R PvTuBR
ultra + ungu u3 + RF u3RF
11
Catatan: Huruf alif kata dasar yang bermula dengan vokal [a] apabila menerima
awalan yang tersebut adalah dikekalkan, tidak diganti dengan huruf hamzah. Contohnya:
Ejaan Jawi Padanan
