Karapatang-ari© ng KATAGA QC

Reserbado ang lahat ng karapatan. Walang bahagi ng zine na ito ang maaaring gamitin kapag walang pahintulot mula sa tagapaglathala at sa may hawak ng karapatang-ari, maliban kung kailangang sipiin sa pagsusuri at pagsasaliksik pang-akademiya.

Disenyo ng zine: Arbie FranciscoDisenyo ng pabalat: Kel Almazan

ANG PATNUGUTANPunong Patnugot: Geraldine Gentozala-JuachonMga Patnugot: John Leimar Toledo, Andyleen Feje, Mark Viuda, John Patrick Solano

Paunang SalitaBakit kailangang ipagtanggol ang wika? Para na rin nating itinanong - bakit ba

natin kailangang ipagtanggol na tayo ay Filipino?

Matagal na panahon nang nakakiling ang ating sistemang pang-edukasyon sa banyagang wika. Hindi nabibigyan ng mas malaking pagkakataon ang Filipino at Panitikan na makapag-ambag sa intelektuwalisasyon nito sa iba’t ibang larangan at asignatura. Ang pagtanggal nito sa kolehiyo ay maaaring humimpil, o mas malala, kumitil ng pagkakilanlan sa ating sarili bilang isang indibidwal na malayang nakapag-iisip ng may pagmamahal sa bayan.

Bukod sa pagsalba sa trabaho ng mga guro, manunulat at manggagawa sa wikang pambansa, ito ay isang pagsagip sa ating kolektibong identidad, pagligtas sa wikang sumasalamin ng ating kultura, pagpapanatili sa daluyan ng diskursong pambansa, at pagtaguyod ng makabayang edukasyon.

Ang pakikisangkot at pakikibaka sa mga napapanahong usapin ay tungkulin ng isang manunulat, baguhan man o hindi. At hindi natatapos ang kanyang laban dito. Inaasahang magsisilbing lunsaran ang kanyang panulat ng mas makabuluhang diskurso tungkol sa wikang pambansa simula sa pagtutol sa pagbura ng pagpapahalaga sa wikang Filipino ng malakolonyal at neoliberal na mga polisiya ng gobyernong ito.

Tanging ang wikang ito na malapit sa puso at nauunawaan ng taumbayan ang maaaring maging bigkis ng ating pagkakaisa at sasagisag sa kaluluwa ng ating bansa. Patuloy nating ibantayog ang Filipino at higit na paigpawin upang maghawan ng landas sa panitikan at kasaysayan hindi lang sa sariling bansa, kundi maging sa buong daigdigan.

Narito ang ilang mga piling sandali ng ating buhay kung saan tumitingkad ang pangangailangan at kahalagahan ng pagtatanggol sa ating wika.

Sa pamamagitan ng wikang Filipino, ipakita ang pagmamahal sa bayan, nang maitawid natin ang dakilang mithi at adhika tungo sa matagal nang hinahangad na pambansang pagsulong!

mga kandidatong kasapi ng kataga QC

LUHANagmartsa ang mga guro, mag-aaral, manunulat, at iba pang taga-suporta ng

alyansang tinawag bilang Tanggol Wika patungong Mendiola. Ito anila ay bahagi nang kanilang kilos protesta laban sa inilabas na Memorandum No. 20 Series of 2013 ng Commission on Higher Education. Giit ng alyansa, hindi dapat gawing ‘optional’ ang pagtuturo ng Filipino sa kolehiyo. Ito ay malaking dagok sa kultura at aydentidad ng mga Pilipino, dagdag pa nila.

Narinig ito ni Anna sa The Filipino Channel habang nagluluto ng hapunan para sa kanyang anak at flatmates.

Nakita niya ang anak niyang gumuguhit sa papel, “Mom! What are you cooking for dinner?”

“Anak, sinigang–your favorite,” sabi niya pagkatapos iangat ang takip ng kasirola’t langhapin ang usok mula sa niluluto. Sa pagitan nito ay binalikan niya ang kanilang probinsya sa Pilipinas—ang pagtuturo ng kaniyang ina kung paano magluto ng sinigang na may tamang asim at anghang, at tamang pagbirit ng “Halik” at “Luha” na madalas nilang i-duet sa videoke.

Napaisip si Anna. Paano na lang ang institusyon sa videoke na Aegis? Napakalungkot yatang mabuhay sa lugar na hindi puwede ibuhos ang sama ng loob sa, "Ang halik mo, nami-miss koooo!" at ang pagpapalubag ng loob na kantang "Hindi ko na kailangan! Umalis ka na sa aking harapan…"

Mabuti na lamang at ang kanyang pangungulila sa sariling bansa ay naiibsan kapag kasama na niya ang kanyang flatmates. Halos lahat naman sa kanilang komunidad ay mga Pilipinong naghahangad ng mas magandang buhay. Bagamat nakatapos siya ng nursing sa Pinas, mahirap humanap ng trabaho at hindi naman sasapat ang kanyang suweldo. Kaya naman, tulad ng maraming OFW, nag-aral si Anna ng Ingles para makalabas ng bansa--pinagpagurang pumasa sa napakamahal na TOEFL o English proficiency tests para mangibang bayan at maghanap ng mas magandang buhay.

Biglang may kumatok sa pintuan. Iniwan niya nang sandali ang mga niluluto at binuksan ang pinto. Isang courier ang may dalang kahon.

KEL ALMAZAN

1

Abot langit ang ngiti ni Anna nang makita ang laman nito–isang kahon Magic Sing, na in order niya online, sa kapwa Pinoy. Humalimuyak ang amoy ng mga puno ng seda at mansanas na nasa malayo. Malamig ang simoy ng hangin sa gabing ito.

Habang pinakukuluan ang sinigang, tinawag niya ang anak at nagpatulong ikabit ang videoke sa TV. Pinindot niya ang mga numero. Nagplay ang mga unang linya, "Akala ko ikaw ay akin, totoo sa aking paningin…" Siya naman ang magtuturo rito kung paano bumirit.

2

HELLO, WHAT CAN I DO FOR YOU

Nalunod ang opisina sa ring ng telepono. Tulad ng ibang umaga, ang Admin staff na si Christy ang nakatokang sumagot. Matagal na siyang empleyado ng kompanya, kaya halos kabisado niya ang mga ugali ng ibang kasamahan. Normal na routine niya sa umaga ang pagsagot ng telepono at walang katapusang pagbanggit ng, “Good morning. This is Christy. May I know who’s on the line? How can I help you?”

Ang umagang ito ay tulad din ng dati. Halos magkabali-bali na ang kanyang dila sa pagpipilit na magsalita ng lengguwaheng hindi naman siya sanay na may kasama pang neutral accent, bilang pagsunod daw sa “international standard”.

Bilang polisiya sa kompanyang pinagtatrabahuhan, inaasahan na ang bawat isa ay may kakayahang magsalita at magpahayag ng saloobin sa wikang Ingles. Isa kasi itong multinational company at karamihan sa mga kliyente ay nasa ibang bansa. Animo’y mga konyong nagpipilit magsalita ng wikang banyaga. Hindi lang talaga masakyan ni Christy ang mga kaopisina kaya sukal sa loob niya ang ganitong mga eksena.

Lumipas ang umaga na halos hindi niya namalayan. Pagsapit ng hapon ay may biglang dumating na mga bisita. Nakita niya sa labas ng pinto ang tatlong babaeng Kano at dalawang lalaking Pinoy. Kasabay ng paglapit sa pinto ang malalim na buntong-hininga at pagbulong, "Ito na naman sila." Paglapit sa kanya biglang nagbago ang kanyang mood, “Good afternoon, Ma'am and Sir. What can I do for you?”

“Hinahanap kasi namin ang opisina ng Alpha Incorporated? Ito ba ang head office nila? Nandiyan ba ang Presidente?” bungad ng isang babaeng Kano.

Natameme saglit si Christy. Muntik nang mahulog ng kanyang panga. Napatingin na lamang siya sa kanila.

“Ma'am, ito po ba ang opisina ng Apha Incorporated?” tanong ulit ng

LIZA BARES

3

JOBLESS YOUNagising akong naliligo sa sariling pawis. May scheduled brownout nga

pala ngayon. Hindi pa ako tuluyang nakakabangon nang biglang tumunog ang cellphone ko sa ilalim ng unan. May message mula sa kompanyang inaplayan ko.

We would like to thank you for taking the time to come into GBox International Inc. We enjoyed our conversation and we truly appreciate your interest to be a part of our company. Though your qualifications meet our requirements, the selection process was highly competitive in terms of fluency in English language, so we have decided to move forward with another candidate for this position. We wish you good luck with your job search and professional future endeavour. God bless you.

Itinaob ko ang telepono at muling isinubsob ang mukha sa kama. Susubukan ko sana muling humimbing ngunit hindi ko na kayang tiisin ang ingay ng kaldero’t sandok, pati na rin ang mainit na singaw mula sa mga niluluto sa aming kusina. Sa liit at sikip ng bahay namin, mahirap takasan ang mga ganitong eksena.

“Punyeta ka, wala nang kuryente’t lahat, himbing ka pa rin d’yan!” Lalo na ito. Mas nauna pa yatang kumulo ang dugo ni Mama, kaysa sa niluluto niya.

Kasunod nito ay ang malakas na pagkalabog sa plywood na dingding ng aking kwarto, mula sa ibinatikal na kung ano. Nalaglag ang mga nakasabit na sertipiko, laminated kong diploma at ilang medalya.

Maingay ang paligid kapag walang kuryente dito sa amin. Maliban sa mainit ang ulo ng mga tao, ay may nakaririndi ring anunsyo ang generator ng aming kapitbahay: May kuryente kami, kayo wala!

Mula sa pagkagulat ay nagdesisyon na akong bumangon. Nakita ko sa sahig ang mga nalaglag na gamit. Isa-isa ko silang pinulot.

MARIA ANDREA DELOS REYES (Cum laude);

MARIA ANDREA DELOS REYES (Pinakamahusay na Manunulat sa Wikang Filipino).

Naghilamos na ako at nagsipilyo. Hindi na ako nag-almusal. Naghahanap

CHIN EDRAD

5

kasama nilang Pinoy.

“Tama po, ito nga po ang opisina. Sino po sila?” sa wakas nakapagsalita na rin si Christy.

Sa lumilipad na isip habang nakatingin sa salaming pinto, hindi mapigilan ni Christy na humanga sa mga bisitang dumating. Ang grupo pa lang ito ay nais na makisosyo sa local brand ng isang multinational company, kaya napili ang kanilang kompanya. At base sa naging tugon ng kanilang Presidente ay mukhang may posibilidad na magkaroon ng kasunduan sa pagitan ng dalawang kompanya.

Bigla niya tuloy naitanong sa sarili, kapag sila na kaya ang kliyente namin, hindi na kaya ako mahihirapang makipag-usap? Puwede na sigurong magsalita ng Filipino, kahit papaano. At sa dulo, naisip niya, sana dumami pa ang kliyenteng tulad nila, at baka sakaling mabura na rin ang mga nakakabinging usapang konyo na masakit sa tenga.

4

PALIT-DILANakapila si Xx1987 sa malaking stage ng kanilang paaralan, katabi ang

kaniyang ina. Kasama niya ang ilang mga kaklaseng magtatapos ng Grade 12, na kasama rin ang kanilang mga magulang.

Isa itong ceremonial rites kung saan ang mga magsisipagtapos ng K-12 ay nakatakdang dumaan sa proseso ng ‘palit-dila’. Dito, bibigyan sila ng bagong dila na makakatulong sa kanila upang diretsong makapagsalita ng Ingles na siyang kailangan nila upang madaling makapaghanap ng trabaho sakaling wala na silang pampaaral sa kolehiyo—madaling makapasok ng call center agencies, military forces, at kung nais nilang maging manggagawa sa Washington DC, kapital ng kanilang bansa.

Dito pangarap ng nanay ni Xx1987 na makapagtrabaho siya. Ito aniya ang mag-aahon sa kanila sa kahirapan. Si Xx1987 na pinaniniwalaan niyang anak mula sa isang customer na “Kano,” dahil hindi ito moreno tulad niya, at hindi pango’t may katangkaran.

“Anak, pagod na akong magtrabaho. Matanda na rin ako. Gusto ko na lang matali sa bahay habang kumakain ng masarap na ham, bacon, o kaya ay spam. Umiinom ng malamig na malamig na softdrinks. Kaya, sana’y ‘di matulad ang dila mo sa mga kuya mo, ha?”

Ang kuyang kambal ni Xx1987 ay parehong bumulwak ang dugo ng mga dila, apat na taon na ang nakakalipas. Nasaksihan ito ni Xx1987.

Naidura kasi nila ang special color-coated chocolates na siyang dapat na pampaampat ng pagdurugo ng kanilang dila. Naisuka ng pareho niyang kuya ang kanilang mga bagong dila, kasabay ng pagbulwak ng dugo sa kanilang mga bibig.

Sabi-sabi na kapag daw hindi buo ang loob ng K-12 graduate ay maglalasang nabubulok ang special color-coated chocolates, na galing pa sa kapital ng kanilang bansa. Ito raw ay indikasyon lamang ng hindi kabuuan ng loob ng isang indibidwal na magpasakop sa kanilang estado. At, ito ay isa sa mga pinakamataas na uri ng kataksilan ayon sa kanilang konstitusyon. Kaya naman,

ANDYLEEN FEJE

7

pa lang ako ng mga dyaryong gagamitin na panlinis sa maruming salamin ng estante sa tindahan namin.

“Kung ang inaatupag mo ay paghahanap ng trabaho, ay di maayos ang pagtulong mo dito sa bahay!”

Sasagot ba ako? Baka lalo lang uminit ang ulo. Hindi na lang ako umimik at pinagdiskitahan na lang ang paglilinis.

Maya-maya’y dumating ang aking kaibigan upang bumili ng tigsampung pisong spaghetti. Agad ko naman siyang pinagbilhan. Iniisip ko pa lang na sana’y h’wag na n’ya akong tanungin tungkol sa aming trabahong sabay na inaplayan ay bigla na siyang umimik. “Maya, have you been accepted to the job? I’m so excited to start. Mom is so happy!” Hindi ko na naintindihan ang ilan pa niyang mga sinabi. Umiling na lang ako sa kanya habang ibinabalot ang binili.

Sa pagkatulala ko ay si Papa na mula sa aking likuran ang tumanggap ng bayad ni Rachelle. Pagkamano ko sa kanya, bigla itong nagbiro, “Jobless you, anak.”

Sabay kaming natawa ni Papa.

6

rin nito. Niluwa niya ang special color-coated chocolate, kasabay ng kaniyang bagong dila. Umaagos ang kaniyang luha. Tiningnan niya ang kaniyang ina na hawak-hawak na ng principal at guest speaker. Patawad, sinubukan niyang sabihin, kasabay ng pag-agos ng dugo sa kaniyang bibig. Tumingin siya sa kaniyang mga dating guro, mga kaklase at magulang nila, saka humarap sa lahat ng nanonood na grade school students.

Itinaas ni Xx1987ang nakakuyom na kaliwang kamao, tulad ng nakita niyang ginawa ng kaniyang mga kuya, hanggang sa tuluyan na siyang mawalan ng malay.

9

kapag nailuwa o niluwa ng isang Grade 12 graduate ang special color-coated chocolate, kasama ang bago niyang dila, ay kailangan siyang agad ding patayin ng kaniyang kasamang magulang. Dahil ito ay pagsubok din ng katapatan ng isang magulang sa kaniyang “Inang Estados Unidos.”

Halos mapuno ang covered court ng kanilang gymnatorium dahil lahat ng grade school students ay dapat manood ng ceremonial rites na ito—upang magsilbing inspirasyon.

Nakangiti ang principal ni Xx1987 habang hawak-hawak ang espesyal na kutsilyo, na araw-araw ay hinahasa ng gobyerno ng kanilang estado. Nakangiti rin ang kanilang guest speaker, na may-ari ng malls at fast food chains sa kanilang probinsya, habang hawak naman ang garapon ng mga bilog na special color-coated chocolates na galing pa sa kapital ng kanilang bansa.

Ang pagkain ng special color-coated chocolate ang kukumpleto sa proseso ng pagpapalit-dila upang ang graduates ay tuluyan nang kilalaning “Anak ng Estado.”

Pinanood ni Xx1987 ang kaklaseng nasa harap niya. Kung paanong buong galak na pinutol ng ama nito ang kaniyang orihinal na dila at kung paanong nilunok ng kaklase niya ang bagong dila na inabot ni Principal. At, kung paanong masaya nitong kinain ang special color-coated chocolate na inabot ng guest speaker. Pinalakpakan ito ng mga dati nilang guro na nasa stage din. Pagkatapos kainin ang special color-coated chocolate ay isinigaw na ng kaklase niya ang magic words, “Long live USA!”

Nagpalakpakan ang mga nanonood.

Umiiyak ang tatay ng kaklase niya habang yakap-yakap ito, bago tuluyang bumaba ng stage.

“Make me proud,” ito ang huling narinig ni Xx1987 na sinabi ng kaniyang ina, bago tuluyang putulin ang kaniyang dila. Nilabas niya ang kaniyang dila. Naramdaman pa niya ang nanginginig na kamay ng kaniyang ina, sa loob ng makapal na gloves.

Pagkatapos nito’y ang huling maliwanag na natatandaan na lang ni Xx1987 ay masama nga ang lasa ng special color-coated chocolate, parang pinaghalong lasa ng inamag, iniipis, dinagang pagkain—bukod sa amoy bulok ay ang lansa-lansa

8

APLIKANTEHindi maipinta ang mukha ni Angge habang papasok sa gate ng unibersidad.

Ilang minuto na lang kasi ay male-late na siya sa tinakdang oras ng interview, para sa inaaplyang trabaho doon.

Magpapasukan ngayon. Kasabay niya ang mga estudyanteng magsisipag-enroll para sa papasok na semestre. Ang ilan ay bitbit pa ang kanilang mga magulang, na nakapila habang nagbabag-check ang matandang guard ng eskwelahan.

Wala pang isang taon nang matapos niya ang kurso niya sa Filipino sa parehong unibersidad. Pero, ngayong araw ay nagbabalik siya rito para mag-aplay bilang guro, hindi sa larangang natapos niya. Wala nang espasyo ang mga natapos ng Filipino major sa mga unibersidad mula nang tuluyang tanggalin ng CHED ang Filipino at Panitikang Filipino bilang isa sa academic requirements.

Hindi na muna sana siya mag-aapply upang magturo kung hindi lang siya nahihiya sa kaniyang mga magulang. Isang taon na ang nakalipas subalit wala pa rin siyang mahanap na trabaho.

Nararamdaman na ni Angge na humuhulas na ang foundation na mabilisan niyang inilagay sa mukha habang nasa daan kanina. Basá na rin ulit ang kanyang anit dahil sa pawis, dala ng alinsangang hatid ng buwan ng Hunyo. Alas-otso ang iskedyul na ibinigay sa kanya para sa kanyang interview at demo. Kaso, tinanghali siya nang gising. Nasanay na siyang gumising ng late dahil wala naman siyang trabaho’t napupuyat siya tuwing gabi kaka-search sa net ng pwedeng pasukan. Pero, laging wala, hanggang mauwi na lang siya sa pagpe-facebook o twitter.

“Miss Bue..nafe? Miss Angeline Buenafe?” nagtatakang pagtawag ng student assistant habang papasok si Angge sa silid na tila holding area ng mga aplikante.

“Nandito na po ako,” sagot niya habang pupungas-pungas dahil sa pagmamadaling pag-akyat sa kinaroonan ng opisina na nasa ikatlong palapag pa naman ng Admin Building.

“Ate Angge? English instructor ‘yong item ah,” sambit ng assistant na nakilala niya bilang isa sa mga junior nila. “Susunod ka na po.”

ARBIE FRANCISCO

10

Dahil walang maibalik na sagot sa huli ay naupo na lamang siya at ngumiti. Pilit niyang pinakakalma ang sarili habang naglalagay ng kaunting pulbos sa mukha. Iniligid din niya ang mata sa mga kasabay na aplikante habang nagsusuklay.

Hindi na siya nagulat nang makita ang ka-batch niya sa kolehiyo na English major. Alam na niyang hindi magiging madali ang mga susunod na mangyayari.

11

Relax, Angeline. ‘Wag kang kabahan, sa isip niya.

Tumingin siya sa mga manonood na tahimik na inaabangan ang isasagot niya. Sa likuran ng mga hurado nakaupo si Tita Pinky nakatingin ito sa kaniya na parang sinasabing, “No dead air!”

“Good evening, everyone!” Sabay-sabay naghiyawan ang lahat ng kaniyang fans. “Para sa akin, hindi importante kung mahusay kang mag-English. Bilang isang Filipina, mas mainam na gamitin natin ang wikang kinagisnan natin, mapa-Tagalog man ‘yan o Bisaya o Ilocano. Tandaan natin, mas maganda ang sagot na hinugot mula rito,” sabay turo sa dibdib. “Kaysa 'yung nanggaling lang lahat dito,” sabay turo sa ulo.

Isang malakas na hiyawan muli ang binigay ng mga manonood at mga taga-suporta niya.

---

Nangangawit na ang panga ni Angeline sa kangingiti sa camera kasama ang mga sumuporta sa kanya – pamilya, kaibigan, kapitbahay at kung sino pang hindi niya masyadong kilala. Hindi matapus-tapos ang pagbati sa kaniya ng lahat nang nakakakita sa kanya.

Sa gitna nang pagkuha sa kaniya ng litrato ay nakita niya si Tita Pinky na nakatingin sa kaniya, inaabangan siya. Nang maubos ang mga nagpa-picture kay Angeline ay agad siyang lumapit dito.

“Ano ka bang bata ka? Nalalaglag na oh,” bungad sa kaniya ni Tita Pinky sabay ayos sa nalalaglag niyang 1st runner-up sash.

“Wala po talagang Miss Universe na nagta-Tagalog.”

“Magkakaroon na!” ngumiti ito sa kaniya sabay yumakap. “Basta ako ang interpreter mo ah!”

13

KORONA“Number 15!” Kasabay ng pag-anunsiyo ng huling kandidato pasok sa top 5

ang malakas na hiyawan at palakpakan mula sa mga manonood.

Kung hindi pa tinapik si Angeline ng mga kapuwa niya kandidata at binati ng "Congratulations!" ay hindi pa niya malalamang siya pala ang tinawag. Humakbang siya patungo sa pwesto ng apat pang kandidatang nauna nang tinawag kanina. Isa sa kanila ang posibleng mag-uwi ng korona at tatanghaling Binibining San Bartolome.

Ang mga dalagang hindi natawag ay pinapunta na sa likod ng entablado habang sila ay pinapuwesto sa gitna kasabay nang patuloy na pagsasalita ng dalawang host.

Kita sa mga ngiti ni Angeline ang saya dahil magagamit na niya ang lahat ng natutunan niya sa pagsagot sa Q and A, salamat sa tagapagsanay niyang siTita Pinky na matiyagang nagturo,hindi lang ng tamang isasagot, kundi maging ang tamang pagbigkas ng mga salita.

“Please answer in English, Angeline!” iritang sasabihin ni Tita Pinky sa tuwing magsasalita siya ng Taglish. “Wala kang magiging interpreter sa Miss U.”

“Bakit si Maxine Medina?” pabulong niyang sagot.

“Bakit? Nanalo ba?”

At sa tuwing binabara na siya ng kaniyang tita ay tatahimik na lang si Angeline. Ipauulit naman nito sa kaniya ang sagot – mula sa simula hanggang mamilipit ang dila niya at masanay sa Ingles.

Sa dami nang iniisip niyang tanong ay hindi na namalayan ni Angeline na tapos na ang apat na kandidata sa pagsagot.

Pinapunta siya ng lalaking host sa gitna ng entablado at saka pinabunot ng papel na nasa loob ng malaking fish bowl.

“Do you think that fluency in English is an essential factor in joining international beauty pageants? Why or why not?”

JP GARCIA

12

"Huy, magandang balita ‘yan sa ‘yo Jen!"

"Hindi ka na papahirapan ng mga Prof natin o!"

"Well, sa tingin ko... that’s not right," bawi ni Jen nang hindi inaalis ang mata sa tarp.

Nagulat ang mga kaklase nitong agad niyang tinalikuran. Sa kanyang pagmamadali, bumagsak sa lapag ang isa sa mga librong halukipkip ni Jen, isang diksiyonaryong English-Filipinong puno ng makulay na post-its.

15

KONYO‘Maarte. Burgis. Sosyal. Konyo.’

Ito ang tawag ng mga barkada ni Jen sa kanya. Nasa ikalawang taon na sila sa isang pampublikong unibersidad nang maglakas loob silang sabihin ang mga salitang ito sa kanya. At ngayon na nasa ikatlong taon na sila, wala nang pakundangan ang mga ito sa panunukso.

"Grabe naman kayo! I’m trying naman. It’s just difficult kasi e," sabi ni Jen habang ipinapasok sa bag ang isang makapal na librong puno ng mga sumisilip na makukulay na post-its.

"Oo nga naman, it’s not madali. Ha ha!"

"You’re so kainis na, Jen. Can you like make tigil na? Ha ha ha!"

Katatapos lang ng kanilang klase sa Humanidades. Napag-diskitahan na naman siya ng propesor at ipinaulit sa kanya ang kanyang sagot sa Filipino. Nakahanap tuloy ng bagong pang-asar ang mga blockmates niya.

"Sige, uwi na ako. Ayoko gabihin e," sabi ulit ni Jen.

"Omaygad, deretsong Tagalog na sentence yun a! Gumagaling ka na a!"

"Hindi rin, maiksi lang yun e. Habaan mo nga."

"Bahala kayo, aalis na ako," sambit ni Jen habang naglalakad papalayo sa mga nagtatawanang kaklase.

Bakit kasi ang dami kong subjects in Filipino? tanong niya sa sarili.

Kinabukasan, bago pumasok ng klasrum, napansin ni Jen na nakabandera sa koridor ang isang tarpaulin na nagsasaad ng - CHED Memo Order 20 Tinatanggal ang Fiipino sa Kolehiyo! Wika at Panitikan, Ipaglaban! Gobyerno at CHED, Taksil sa Bayan!

Oh my gosh! Naisip ni Jen. Is this true?

Lumapit sa kaniya ang mga barkadang naghihintay ng kanyang reaksyon.

GERALDINE GENTOZALA-JUACHON

14

Pagsulong“Wika at bayan, huwag tokhangin! Huwag tokhangin! Wika at bayan, huwag

tokhangin!” ito ang paulit-ulit na isinisigaw ng mga estudyanteng rallyista sa kanilang kilos-protesta sa harap ng tanggapan ng CHED. Makikita rin sa kanilang hanay ang ilan sa kanilang mga propesor na kasama nilang lumalaban para pigilin ang mapanupil na hatol ng Korte Suprema ukol sa pagtanggal ng Wikang Filipino at Panitikan bilang course subjects sa kolehiyo.

Matapos ang pangyayaring ito ay humahangos na darating si Edison, na siyang kabilang sa mga estudyanteng kasama sa nangyaring kilos-protesta, sa lugar na napag-usapan nila ni Mark. Daratnan niya itong nakatulala sa nanlalamig nang tasa ng kape at waring matagal nang naghihintay. Mababahala siya at kagyat na aayusin ang sarili bago lumapit dito.

“Kanina ka pa? Sorry, ha,” bati niya habang pinupunasan ng lukot-lukot na panyo ang tumatagaktak na pawis sa kaniyang noo.

“Nakita kita sa balita,” malamig na tugon ni Mark. Hindi niya mawari kung galit ba ito o sadyang nananamlay lamang.

“Ano’ng balita?” pagmamaang-maangan nito matapos maupo sa bakanteng upuan sa harap ng kausap.

“Not an actual news, but a Facebook Live. Hinuli pa nga ‘yong isang kasamahan n’yo dahil nambato ng pintura sa gate ng CHED.”

Hindi agad nakasagot si Edison matapos marinig ang mga ito. Sa kaniyang pananahimik ay nahuli niya ang tila nangungusap na pagtitig sa kaniya ni Mark. At sa pagkakataong ding iyon ay muling nanumbalik sa kaniyang alaala ang eksenang nasaksihan kanina.

“Hindi pa tapos ang laban,” matigas niyang sambit.

“Kailan ka ba titigil sa pagsama mo sa mga rally na ‘yan? Hindi ba puwedeng mag-focus ka na lang sa pag-aaral mo? Baka mamaya, ikaw naman ang damputin at ikulong. Or worse, baka isang araw ay matagpuan ka na lang patay riyan sa kalye.”

JOHN CHRISTOPHER LUBAG

16

“Kung mangyari man iyon, e, handa ako. Hindi ako natatakot,” walang-pag-aalinlangan niyang tugon.

“At willing ka talagang ipagpalit ang lahat nang dahil lang sa mga rally na ‘yan?” walang-pangingiming panunumbat ni Mark.

“Rally lang? Naririnig mo ba ang sarili mo, Mark? Naiintindihan kong nag-aalala ka. Pero pakinggan mo rin naman ako. May mga isyu tayong kinahaharap ngayon at hindi naman pupuwedeng manahimik na lang tayo habang nagbulag-bulagan. Nandito tayo para kumilos. Kaya nga tayo nag-aaral, di ba? Para mamulat sa katotohanan.”

“Pero ako ang natatakot para sa ‘yo. Isipin mo rin naman ako,” malungkot na sambit ni Mark habang nakayuko sa hindi pa rin nagagalaw na tasa ng kape. Walang ibang nagawa si Edison kundi abutin ang mga kamay nito sa pagbabakasakaling maibsan ang pinagsasaluhang kalungkutan.

“Walang oras na hindi kita iniisip, Mahal. At para lang alam mo, ginagawa namin ito para sa ikabubuti ng lahat. Lalong-lalo na para sa mga susunod pang henerasyon.”

“Pero paano naman ako—tayo?”

“Nandito pa rin naman ako, a.”

“Pero palagi kang wala.”

“Ganoon talaga kung minsan, Mahal—” kagyat siyang mapapahinto sa pagsasalita nang mapansin niya ang malamlam na mga mata ni Mark. Mapapaisip siyang unawain ang lungkot na dala nito habang panandalian siyang hindi makakibo sa pagpagitna sa kanila ng nakaiilang na katahimikan.

“Wala namang pinipiling lapit o layo ang nagmamahal sa minamahal. Basta’t manatili lang tayong malaya at mapagpalaya, totoo tayong nagmamahal. At Mahal, ang totoong nagmamahal, lumalaban.”

17

“Nabalitaan ba ninyo ‘yong pinatay sa kabilang bayan? Balita ko bakla raw ang pinupuntirya nung suspek,” sambit ni Abner bago itinagay ang kalahating basong gin.

“Kasalanan din kasi ng mga lintek na baklang ‘yan! Alam na nilang dis-oras na ng gabi, pakalat-kalat pa sa daan,” seryosong sambit ni Lando.

Mainit ang ulo ni Lando sa araw na iyon dahil napagalitan siya ng kanyang bisor. Dagdag pang mainit talaga ang mata niya sa mga binabae.

“Mga pare mauna na ako sa inyo, hinihintay na ako ng misis ko,” paalam ni Lando sa mga kasamahan. Kinuha niya ang dalang itim na backpack, isinuot ang sumbrerong pula, at tinungo ang daan pauwi.

Alas onse na ng gabi. Umaambon at kumukulog na rin sa labas. Nagmamadali sa paglalakad ang bente sais anyos na dalagang si Viva. Nakasabit sa balikat ang itim na shoulder bag na kapares ang suot niyang sandals.

“Nako, antokyo Japan na akez, mukhang jujulanis Morisette pa, ayaw man lang makisama ng panahon,” wika ni Viva sa sarili habang binubuksan ang dalang payong.

Nakaayos ito palagi, punong-puno ng kolorete ang mukha tuwing pupunta o uuwi sa pinapasukang grocery store sa kalapit na bayan.

“Hindi ko ‘ata keribels ang kabog ng dibdib ko, parang may sumusunod sa beauty ko nakaka-stress Drilon!" sigaw nito sa sarili kaya binilisan pa niya ang paglalakad.

Bumibilis din ang mga naririnig niyang yabag na halos isang dipa na lang ang layo sa kanya. Nang akmang lilingon siya ay isang malaking tipak ng bato ang bumungad sa kanya.

Laganap na sa buong bayan ang sunod-sunod na krimeng nagaganap, na may magkakahawig na istilong pagpatay.

Madaling araw na nang makauwi si Lando. Sa loob ng isang maliit na bahay, humarap siya sa isang salamin. Nahihibang ang kanyang mga ngisi sabay tanggal ng blondinang wig na nakalagay sa kanyang ulo. Matagal niyang pinagmasdan ang sarili bago ipinunas sa kamay ang ngusong tinigmak nang pulang lipstick.

19

KOLORETEHumahangos ang isang transgender. Kasunod niya ang isang lalaking

nakamaskara at may dalang patalim. Madilim ang bahaging iyon ng kalsada at walang masyadong taong dumaraan lalo na kapag dis-oras ng gabi.

“’Wag! Maawa ka. Heto’ng pera’t cellphone ko—kunin mo na lahat.”

Ngunit hindi siya pinakinggan ng lalaking namumula at halos lumabas na ang ugat ng mga mata. Sunod-sunod na saksak ang ibinaon nito sa tagiliran ng walang kalaban-labang biktima. Halos maligo sa sariling dugo ang transgender. Matapos masigurong wala na itong buhay, iniwan niya sa tabi ng duguang katawan ang isang pulang lipstick.

Kinaumagahan, dinig na dinig ang malakas na tunog ng TV sa isang karinderya. Halos lahat ng nagtatrabaho sa katabing pabrikang pag mamay-ari ng mga Intsik ay dito kumakain ng agahan dahil masarap magluto ng ulam si Aling Trining.

Karumal-dumal ang sinapit ng isang transgender kagabi. Ayon sa paunang imbestigasyon ng pulisya sa bayan ng Sta. Barbara, dalawampung saksak ang tinamo nito mula sa iba’t ibang parte ng kanyang katawan. Kasalukuyang pinaghahanap naman ng pulisya ang hindi pa nakikilalalang suspek.

“Nako, kaliwa’t kanang patayan na naman,” ani Aling Trining sabay lipat ng channel para panoorin ang kanyang paboritong tele-drama.

“Kaya nga ho nakakatakot nang lumabas ngayon lalo na kapag madaling-araw,” dagdag ni Lando, bago ito kumuha ng toothpick at sabay sibat dahil baka mahuli na siya sa pagpasok.

Si Lando ay namamasukan sa isang pabrika sa bayan ng San Juan. Matagal na siya sa pabrika. Dahil hindi siya nakapagtapos ng pag-aaral, ito lang ang alam niyang trabaho.

Kinagabihan, dahil araw ng sahod, ay napagkaisahan nilang mag-inuman pagkatapos ng maghapong pagpapaalipin sa mga Tsekwa.

RUSSEL ROMERO

18

KAPULUNGAN NG MGA NAUNA

Nagniningning ang liwanag sa lahat ng dako. Umiilanlang ang napakatamis na musikang naglalambing sa kabuuan ng lugar na iyon. Masayang magkakawil ang mga naroon. Isang piging iyon ng walang pagkagutom at pagkauhaw. Bawat sandali’y yapos ng kapayapaan.

Sa palibot, abala ang masasayang umpukan ng kani-kaniyang pangkat. May naglalaro ng chess. May humihimig sa silindro. May kumakalabit ng gitara. Nag-aawitan ang karamihan. May ilang sumasayaw. May nagbabasa ng magasin. May nagsasagot ng palaisipan sa isang pahayagan.

Ngunit sa dako paroon, sa isang munting silid, ay iba ang damdaming lumulukob. Kapuna-puna ang isang pangkat na abala sa pagsusulat. Mayroon pang tila gumagawa ng mga plakard.

Isang ginoo ang pumagitna at nagwika:"Walang pag-ibig sa bayan!tampalasang diwa, taksil na pananaw!anak, magbangon, puri ko'y ipagtanggol!"

"Husto na ‘yan, Batute!" pag-aawat nito. Bumuwelo sa pagkakatayo, lumiyad nang bahagya at siya namang bumigkas sa mataginting na tinig:

"Kung ang nasa tungkulin ay nagpapatay-patayanat sila pang nagsusulong ng iyong kamatayan,walang dapat kumilos, kundi ang taumbayan!"

Napatingin silang waring humahanga sa maapoy na diwa ni Ka Amado. Nakatulala pa man ding tila namamangha sa mga makatang bumibigkas. Tutop ng mga babae ang kanilang dibdib sa matamis na pagkakangiti.

"Ay! Anong giting ninyo sa inyong pagtutuwang at pag-iisang damdamin!" si Aling Lily na may tangan-tangang munting aklat. "Paano nila haharapin ang Makata ng Puso at Makata ng Manggagawa?"

RONNEL TALUSAN

21

Tinitigan niya ang mga pasa sa kanyang mukha, pagkatapos ay pinunasan niya gamit ang collagen facial wipes ang make up sa pisngi. Nang itapon niya ito sa basurahan, napansin niyang may bakas ang mga wipes ng pulang likido na tumalsik sa kanyang mukha. Naalala niya ang mga gabing binubugbog siya ng kanyang tiyuhin noong tumira siya sa poder nila.

"Walang babakla bakla rito!" sasabihin niya sa salamin at tatawa sa kanyang sarili. Sa tuwing naalala niya ang kanyang tiyo, nanlilisik ang kanyang mga mata. At kapag nakakakita siya ng mga bakla, hindi niya napipigilan ang sarili.

“Ang jinit Jackson!” nakangising sigaw ng baklang kaharap niya sa salamin. Humalakhak siya nang napakalakas na maski pusa o aso ay tatayo ang balahibo. Nang mahimasmasan, tinungo ni Lando ang banyo. Maliligo muna siya nang mabura ang lahat ng duming kumapit sa kanya.

20

"Areglado na ang papel!" sambit ni Mang Openg sa malakas na tinig.

"Ako na ang magsasadya sa Diliman!" mataginting ang tinig ni Ka Amado.

"Bahala na ang mga Hari ng Balagtasan sa Bulacan!" si Ka Saro. "Ako naman sa Nueva Ecija!"

"Ako ang tutungo sa CLSU!" ani Roger.

"Ako naman sa PUP!" habol ng isa pang Ka Roger.

Sumagot si Ben Ruben, "Ako na ang bahala sa BulSU!"

"Sa PNU ako!" sabi ni Aling Bebang.

"Kami ang magtitipon sa mga organisyon," pangako ni Aling Lily, "at mag-iikot sa iba pang mga unibersidad."

Sa pangkat ng mga nakikinig ay may sumigaw, "Kami ang maglilibot sa Kamaynilaan!"

"Kalampagin natin ang Korte Suprema!" halos iisang tinig nilang sigaw.

"Sa Agosto 23 ay sama-sama tayong dudulog sa Malakanyang!" giit ni Batute.

Isa-isa na silang tumindig upang lumabas sa kumikinang na pintuan. Ngunit doon, sila'y natipon, dahil hinarang sila ng Matandang Bantay na may tangang isang tandang. "Kailangan ninyo ba talagang gawin iyan?"

"Hayaan na ninyo sila. Ang pag-ibig sa bayan, sa wika at panitikan ay sumisibol kahit saan!"

"Tumpak ang Apo Balagtas," habol ni Ka Amado, "at ipinaglalaban hanggang sa kawalang-hanggan!"

“Iyan ang tanging pamana natin sa susunod na salinlahi!” diin ni Ka Saro.

Nagkawing-kawing sila ng kanilang mga braso at humanda sa sabay-sabay na pagbulusok.

Humihip nang malakas ang hangin. Siniklot-siklot nito ang nagliliwanag na paligid. Humahalimuyak ang mahalumigmig na simoy. Bigla, humanay at

23

"At ang kikisig ninyong panoorin! Humanda sila!" Pagkaraa'y bumalik sa kanyang pagsusulat ang ikalawang babae.

Nagkibit-balikat lang ang mga lalaki. Pansinin-dili ang mga nagsasalita. Lahat sila'y para-parang nakayuko, nakatutok sa kanilang pinagkakaabalahan.

Pagkuwa'y tumayo ang isa sa kanila. "Tama ang ating mga Ginang!" wika niya at saka sinulyapan ang mga tinukoy. "Kapag nagsanib-puwersa ‘yan,” itinuro ang dalawang makata, “ay walang makagigiba!" Lumakad-lakad ito sa bulwagan ng silid. Hinagod ng tingin ang mga naroroon, saka buong tikas na itinaas sa hangin ang ilang pahina ng papel. "Narito na ang ating manipesto!"

Biglang napalingon ang mga kasama sa silid. May napangiti. Mayroong pinangunutan ng noo. May nagtaas ng kilay.

"Sandali lamang Mang Openg! Hindi pa ako tapos," sabay abot ng kapirasong papel, “basahin mo muna 'tong sa akin!"

"Tinatanggap ang inyong mungkahi ginoong Collantes!"

Humakbang naman ang isa pang ginoo, "Ako rin, maikli lamang po ito katoto," saka ito marahang yumukod, "baka maaaring isingit ninyo, mahal na Ama ng Balarila!"

"Hindi maaaring hindi, ginoong Ben Ruben!" saka ito kumambat sa mga kaharap. Niyakag ang mga ito. Humila sila ng kani-kaniyang upuan. Lumapit na rin ang iba pa. Pinaikutan nila ang munting mesa sa gitna. Banayad, ngunit tiyak at masinsinan ang kanilang pagpupulong. Malinaw ang direksiyong tinutungo ng kanilang maingat na pagpapasya.

"Napakahusay ho ng talatang ito, Ka Saro", hinagod ng daliri nito ang itinurong mga pangungusap, "pinagningas ninyo na naman ang inyong ilaw!"

"Salamat, Roger,” sagot ng pinapurihan. "Kayo na ang bahalang maglagom ng ating iisa't matatag na desisyon!" balik nito sa tagapagdaloy ng pulong.

Mabilis na tinipon nito ang mga sipi ng mga ambag na diwa ng bawat isang naroroon. Mabilis na tumakatak ang manikinilya. Waring musika iyon na umiilanlang, sumasanib sa umaawit na hangin. Lumilikha ng isang tugtuging nagpapaindak sa mga masayahing anghel.

22

umiindak-indak, habang sabay-sabay na hinihipan ng mga anghel ang kanilang mga tambuli.

Huseng Batute – Jose Corazon de Jesus. Kilalang Makata ng Puso. Unang Hari ng Balagtasan. Kampyeon ng mga timpalak sa pagtula.

Ka Amado – Amado V. Hernandez. Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan. Kilalang Makata ng Manggagawa. Premyado at tanyag na nobelista.

Mang Openg – Lope K Santos. Ama ng Balarilang Tagalog. Tanyag na makata at nobelista. Naging Senador ng Pilipinas.

Ka Saro – Lazaro Francisco. Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan. Ama at tagapagtatag ng samahang KAWIKA. Premyado at bantog na nobelistang Tagalog.

Collantes – Florentino Collantes. Ikalawang Hari ng Balagtasan. Bantog na Makata sa panahon ng Amerikano.

Ben Ruben – Benigno Ramos. Tagapagtatag ng Samahang Sakdalista. Tanyag na Makata sa Panahon ng Amerikano at Hapon.

Aling Bebang – Genoveva Edroza Matute. Batikan at premyadong kwentista at nobelista mula panahon ng Hapon hanggang sa dekada ’90.

Aling Lily – Liwayway Arceo. Isang bantog at premyadong feministang kwentista at nobelista mula sa panahon ng Hapon hanggang sa mga sumunod na panahon.

Apo Balagtas – Francisco “Balagtas” Baltazar. Apo ng Panulaang Tagalog. Awtor ng dakilang Florante at Laura. Ipinangalan sa kaniya ang Balagtasan, isang tulang pagtatalo.

Roger – Rogelio R. Sicat. Premyadong kwentista at nobelista. Isa sa mga awtor ng Mga Agos sa Disyerto.

Roger – Rogelio L. Ordoñez. Makata ng Bayan. Batikang mamamahayag at kwentista. Isa sa mga awtor ng Mga Agos sa Disyerto.

24

Ako Na Lang Ba Ang Hindi Nakalimot

Isang maulang umaga ang sumalubong sa aking sinasakyang dyip habang pumapasok sa unibersidad. Mula sa bintana ng dyip, pinagmasdan ko ang mga kartelon. Iba’t ibang ads ang nakapaskil. "Best whitening cream in the Philippines," ang sabi ng isa. "20% less for all SM stores nationwide," ang sabi pa ng isa. Bigla akong napalingon sa kaliwa nang tinapik ako ng isang manong, “Here’s your change. You look like you’re thinking about something else.”

Tinanggap ko ang sukli at itinuloy ko ang pagmamasid sa mga kartelon hanggang sa makarating ako sa pamantasan.

Minasdan ko ang pagbagsak ng ulan mula sa kataas-taasan ng alapaap, mula sa mga maiitim at nagngangalit na mga ulap. Kumidlat, saka kumulog. Tuloy lamang sa pagbuhos ang ulan habang ako nama’y tahimik na nakaupo sa aking unang klase. Tuloy lamang sa pagtalak ang aming guro ukol sa araling kasalukuyang itinuturo. Tuloy lamang ang pag-usad ng buhay na para bang walang nangyari. Mistulang nilimot na talaga ang nakaraan.

Habang ako’y nakatitig sa pagbuhos ng ulan, isa-isang nagbabalik ang mga nakaraang nilimot. Nakaraang nilimot na ng karamihan.

Sampung taon na ang nakararaan, isang kakaibang balita ang ihinatid sa akin mula sa telebisyon. Musmos pa ako noon kaya’t hindi ko gaanong naiintindihan. Pinakinggan ko ang balita, dahan-dahan, sinubukan kong namnamin ang ipinamamalas sa aking harapan. Inulit kong muli sa aking isipan ang nilalaman ng kapalaluang iyon.

“Magandang umaga, Pilipinas! Isang nagbabaga at nakagugulat na balita ang ihahatid namin sa inyo ngayong umaga! Ngayong araw, ika-25 ng Mayo, taong 2039, nang tuluyang napagpasyahan ng Kagawaran ng Edukasyon at ng Komisyon sa Mas Mataas na Edukasyon na gawing wikang Ingles ang midyum sa pagtuturo sa lahat ng lebel ng paaralan. Pinag-iisipan na rin daw nila kung tatanggalin na rin ang asignaturang may kaukulan sa Filipino mula sa Senior High

MICAH LOUIE VIRAY

25

School. Libu-libong mga guro at mag-aaral mula sa iba’t ibang mga unibersidad ang umangal sa ganitong panukala ng pamahalaan.”

Nakakatawang isipin ang aking pagsasawalang-bahala noon. Hindi ko isiping darating ang araw na tayo ang papaslang sa ating sariling wika. Nakaukit sa kaibuturan ng aking diwa ang pagkakasala sa aking sariling pagkatao at pagkakakilanlan. Isang nakaraang hindi malimot. Isang nakaraang nilimot ng iba ngunit hindi ko magagawang limutin. Ang nakaraang uso pa ang pagsasalita sa Filipino. Ang nakaraang gamit na gamit pa ang mga hitik na talasalitaan ng Filipino sa anumang usapan at diskurso. Ang nakaraang hindi pa tuwid na nagsasalita sa Ingles ang bawat mamamayan ng Pilipinas, mula sa pinakamayamang kapitalista, mula sa pinakadukhang manggagawa.

Ngayon ay isang katanungan ang patuloy na bumabagabag sa aking isipan. Paano’t nagawang limutin ng mga Pilipino ang kanilang sariling wika? Paano’t nagawa nilang malimot ang isang bahagi ng kanilang sariling wika?

Mula sa mundo ng pagmumuni-muni at pagwawari-wari, ako’y nagbalik sa aking silid-aralan. Narinig ko ang aming guro na tinatawag ang aking ngalan.

“Dimasalang. Lukas Dimasalang, I’m asking you, what is the answer for this question?”

Nagsalita ako upang tumugon.

“Po?”

“Mister Dimasalang, we are in an English only institution.You know what happens when you speak Filipino, even if you say it accidentally.”

Bawas ng dalawang puntos sa partisipasyon kada isang salitang Filipino.

Tanginang sistema!

Tumingala akong muli sa maitim na ulap sa labas nang may kapaitang nararamdaman sa aking diwa. Isang kakaibang galit ang bitbit ng aking puso.

26

2KDNilalantakan nina Weng at Geng ang mga tsokolate at kendi sa sala.

Lasang-lasa ang pag-ibig ng isang ina, ng isang anak. Hindi mangingilo ang mga ngipin, sapagkat ang tagpong ito ay minsan lamang sa maraming taon maganap—minsan lamang matikman ng isang ina, ng isang anak. Tunay na walang kasintamis.

Ikalawang uwi ito ni Weng simula nang humayo, kumayod sa ibayong dagat. Bukod sa mga nginunguya, pinagsaluhan din ng mag-ina ang mga kuwento ng ina.

“Di ko makalimutan ang eksenang ‘yon,” saad ni Weng. “Inutusan ba naman ako agad ng bruha!”

“Aba’y kahit Arabe ang lumabas sa bunganga, mukhang nakuha ko naman ang sinabi niya.”

“Ano hong sabi ‘Nay?” tanong ni Geng.

“Nagpapakuha ng kendi ‘nak. Sumenyas pa kamo sa kamay ng dalawa. Dalawang kendi pa talaga ang gusto,” sagot ni Weng.

“Sa sala ako itinuro. E di dali-dali naman akong nagpunta roon. Wala namang kendi ‘nak. Minabuti ko na lang sa kusina maghagilap.”

“E di heto na. Inabot ko na ang dalawang kendi sa bruha. Aba’y tinawanan lang ako.”

“Nagtaka ko no’ng una. Hanggang sa sinenyas niya ulit kung anong pinapakuha niya. Pera pala ang hinihingi ng bruha. KD, pinahigsing Kuwaiti Dinar! Akala ko kasi 2 candy!”

Hindi nagawang matawa ni Geng, napangiti lang siya habang pinapanood ang patuloy pa rin sa pagkukwentong ina.

“Marami-rami na rin ang kaya kong sabihin na Arabe, mas naiintindihan ko na yung bruha ngayon. Pero hindi siguro ako masasanay sa kanilang salita, iba

MARK VIUDA

27

pa rin siyempre yung kausap kita at iba pang kababayan natin!”

Naisip ni Weng, Mas matamis pa rin; mas mainam sa panlasa. Kaya naman binubusog niya ang kanyang anak ng mga kuwento at katatawanan.

Dahil sa takam na takam si Geng sa pagbabahagi ng ina, maya’t maya rin ang pagbukas niya ng tsokoleyt na nakalatag sa munting mesa.

“Bakit lasang suka ito ‘nay? Ang asim-asim!”

Hindi mapirmi si Geng dahil sa nakain nang mapindot niya ang remote ng TV.

News Anchor: Mapait sa panlasa ng grupong Tanggol Wika ang pasya ng Korte Suprema na tanggalin ang Filipino at Panitikan bilang asignatura sa kolehiyo.

28

KEL ALMAZAN • LIZA BARES • CHIN EDRAD • ANDYLEEN FEJE • ARBIE FRANCISCO • JP GARCIA •

GERALDINE GENTOZALA-JUACHON • JOHN CHRISTOPHER LUBAG • RUSSEL ROMERO •

RONNEL TALUSAN • MICAH LOUISE VIRAY • MARK VIUDA

kataga quezon citySamahan ng mga Manunulat sa Pilipinas, Inc.