Pasismo ilarum han rehimen Duterte Partido Komunista ng Pilipinas | Septyembre 21, 2019

An re hi men Du ter te usa nga pa sis ta nga es ta do nga may da ma ni pis nga ta hub. Ka tin an ha ros ab so lu to nga po ‐der, gin-ga ga mit ni Du ter te an iya mi li tar ngan pu li sya ko mo iya mga ar ma do nga ahen te nga tag pa tu man han iya mga dik ta. Gin-ga ga mit ni ya an kontra ko mu nis mo ngan kontra te ro ris mo ko mo iya prin si pal nga ideo lo hi ya

agud ta gan ra son an ma hu got nga pa nga nga ta ke kontra ha mga si bil yan, ha iya mga ka kontra ha pu li ti ka ngan nga ta ‐nan nga de mok ra ti ko nga pwer sa.

Gin pa mu mu nu an ni Du ter te an usa nga kuno hay de mok ra ti ko nga gub yer no. Na pa ha yag hi ya nga tang kod ha ba la ‐ud kun di an nga ta nan ni ya nga gin hi hi mo di ri nali li mi taran hi ni. Gin tang ga lan han lu gar, ta lud tod ngan ga hum han iya mga tak ti ka nga dik ta dor an le his la ti bo ngan hu di syal nga sa nga han gub yer no. Gin pa pa hu yo, gin pa pa ka la san, gin-nu ‐nun yat ra li sa ngan gin pe per di an nga ta nan nga de mok ra ti ko nga pwer sa ha usa nga to do-nga-ger ra han pan muy poy.

Gin pai la rum an bug-os nga na sud ha pre sen te ha di ri-dek la ra do nga ba la ud mi li tar. Ha nga ran han kontra-in sur ‐hen si ya, gin bu hi an ni ya an mga pwer sa han mi li tar ngan pu lis agud ma ngin la bot ha nga ta nan nga si bil nga as pe to han ka ti ling ban.

Ka tu yua nan han pa sis mo ni Du ter te nga pag ra bi hon an pa na na na lum pi gos ngan pa ni ni yu pi ha ka taw han Pi li pi no pi naa gi han kam pan ya han ekstra hu di syal nga pan ma tay ngan gi pi ton an ira mga de mok ra ti ko nga ka tun god. Ka ru yag ni ya wa ka yon an ka pas han ka taw han nga de pen sa han ngan ipa su long an ira mga de mok ra ti ko nga in te res. Gin ki ki na ‐hang lan nga mag kau ru sa an ka taw han Pi li pi no, kontra hon an pag ha ha di han pa sis ta nga te ror ni Du ter te ngan pug ‐ngan an iya is ke ma nga pa hi la wi gon an iya pa nga tung da nan.

1

Mga sang kap han pa sis mo ni Du ter te

Igin-iim po ner ni Du ter te an iya pag ha ha di han pa sis ta nga te ror ga mit an kum bi na syon han ma su nod nga mga sang kap:

a) De ma go hi ka ngan pag pa sam wak han pag bi nu wa ngan pi na ka du not nga ideo lo hi ya ngan kul tu ra.

Usa nga pa sis ta nga de ma go go hi Du ter te. Gin-uu ya gan ni ya an sen tim yen to ngan ara ba han hi lu ag nga ma sa,

pan ka ti ling ban nga hus ti sya, pa gin ma ka na sud, re bo lu syu nar yo nga tra di syo n, ngan hing yap pa ‐ra ha mas hu ya yag nga ki na bu hi agud pa gaw son nga kun ta loy kau ru sa hi ya han ka taw han. Ka ru ‐yag ni ya ka bi gon an su por ta han ka taw han, implu wen sya han an ma sa, sam tang ka du ngan nga gin-iim po ner an mga pa li si ya nga pa ku ri ngan pa bug-at ha ira.

Ha pag ti kang nag pa ku no-ku no hi ya nga “so ‐sya lis ta” bi san pa kun an iya prog ra ma hi ra yo kau pay ha so sya lis mo ngan wa ray man la bi san gu ti nga pag pa su long ha kau pa yan han ka taw ‐han. Su gad pa man, an de mo go hi ka ni Du ter te hul-os nga gin bu buk sas han iya ka lu ga ri ngon nga gin hi hi mo.

Pir me hi ya na ya kan gi ha pon nga hi ya ku no "na si si na ha ku rap syo n" bi san kun suok ni ya nga kaal ya do ngan gin bu ‐hi an ti kang ha pag kap ri so an mga Marcos ngan Arro yo, gin pa pa bi lin an gin di did-an nga sis te ma nga pork bar rel, ngan nag bur sa han bil yun-bil yon ka pi sos ti kang ha mga di ri-pan tay nga mga pau tang ngan pam pub li ko nga kontra ta. Na mo ‐mos tu ra hi ya nga simple agud ta hu ban an iya ka ru ya gon ha pag ga mit han pri ba do nga jet ha iya per so nal nga mga bya he, ngan an hu ral wa nga ki na bu hi ni ya ngan han iya pa mil ya. Pau ru-ut ro ni ya nga gin bung go an mga oli gar ko bi san kun maa ram gud an pub li ko nga gin pa pa bo ran ni ya an pi ra nga dag ko nga ne go sya nte su gad kan da Lucio Tan, Ra mon Ang, mga Vil lar ngan Cojuangco, ngan iba pa. Na mo mos tu ra hi ya nga tag ban de ra han "re por ma nga ag rar yo" agud aga won an su por ta han mga pa rag-u ma ti kang ha BHB, bi san kun nan ha ha tag la hi ya han wa ray-ba lor nga mga pa pel nga nag-oob li ga ha mga "be ne pi sya ryo" nga magba yad han amor ti sa syo n. Nag sa ad hi ya ha mga tra ba ha dor nga ta ta ‐pu son an "en do" o kontraktwa li sa syon kun di du mi ri na man nga pir ma han tub tub ma gin ba la ud an usa nga pro po si syon nga gin ti ti pa han han mga ka pi ta lis ta nga tag-emple yo.

Gin pa pa su long ni Du ter te an pi na ka du not nga mga ideo lo hi ya ngan kul tu ra nga rep lek syon han ka du nu tan han nag ha ha di nga ba ga ko lon yal ngan ba gap yu dal nga sis te ma. Ga mit an iya pla ta por ma, gin ta tap nan ni ya an ka taw han han iya du not nga mga ide ya nga gin hu ga wan han pa na la pas ha taw ha non nga ka tu ngod, pa nga bu so ha ka ba bayin-an, pam bas tos ha re li hi yon ngan kontrako mu nis ta nga pa na ti sis mo. Igin su ka ni Du ter te an pi na ka ma rig na nga pag kun de ‐nar ha mga bik ti ma nga gu mon ha dru ga ko mo "di ri ma ka ta wo," agud la ta hu ban an pro tek syon ha ili gal nga pag ba lig ‐ya han dru ga nga du gang pa gin sang lad an hi lu ag nga ma sa nga wa ray tra ba ho ha ka wa ray pag la um.

Nag hi mo hi ya han ba li ko nga pan bi ri kis ha ka say sa yan nga nadayaw kan Marcos ko mo usa nga ba ya ni ngan nag pa ‐pa si du ngog ha iya oto ri tar ya nis mo agud ta gan ka ta du ngan an iya ti ra ni ya ngan aten tar nga mag tu kod han usa nga dik ta du ra. Agud ta gan ka ta du ngan an ti nag da mo ni ya nga pag tud lok han mga had to anay upi syal han AFP, gin da da sig ni ya an mi li tar ngan mga upi syal hi ni ko mo di sip ‐li na do ngan ma ta ta pu ran. Gin pa pa lap saw hi ni an hi la ba nga ka say sa yan han pag ta la pas han mga pwer sa han es ta do ha mga ka tu ngod ngan pag da bi ni ra ha mga kri mi nal nga sin di ka to nga ku rap syo n.

Gin lan sar ila rum han pa sis mo ni Du ter te an ma hu got nga ger ra ha im por ma syon nga na pa ‐sam wak han mga bu wa nga ba li ta, di rek ta nga pag bi nu tig ngan bu wa nga pam pub li ko nga sar ‐bey. Ko mo pa na ti ko nga mga pro pa gan dis ta han Ma lacañang, nag pa pa sa rang ka da ad law an mi li ‐tar, mga ahen sya ha eko no mi ya ngan iba pa han mga hul-os nga bu wa nga nag la la da wan han “pag ba bag-o" nga na ta hub kun tiu nan-o gru ma ‐be an ka mu ta ngan ila rum ni Du ter te. An in de ‐pendyen te ngan kri ti kal nga mga ma ma ma ha yag ngan or ga ni sa syon ha mid ya amo an gin-aa ta ke, gin pa pa ka la san ngan gin ha had lok agud idu so hi ra nga mag sen su ra ha ka lu ga ri ngon ngan uma bu yon ha ka ru ya gon han gub yer no.

2

c) Pag puy poy ha de mok ra ti ko nga mga or ga ni sa syon agud mag-im po ‐ner han mga pa sis ta nga ti po han gru po ha ma sa

Tu yo ni Du ter te ngan iya mga upi syal nga ihi kaw ha ka taw han an ira mga ka tu ngod nga mag tu kod han mga de mok ra ti ko nga or ga ni sa syo n, ngan mag-im po ner han pa sis ta nga ti po han gru po ha ma sa. Ka ru yag ni Du ter te nga mag ka may da han ka pa re has nga su por ta pan ma sa an iya gin ka ka ngal san nga re hi men ngan ga mi ton an "pro-Du ter te" nga mga or ga ni sa syon agud pu li ti kal ngan pi si kal nga ata ki hon an mga kaa pi han mag ka la in-la in nga de mok ra ti ko nga or ga ni sa syon ma sa.

Bu ta ray ngan pa ta kas nga gin su sum pay ni Du ter te ngan mga ya we nga upi syal han mi li tar ngan pu li sya an mga pat ri yo ti ko ngan de mok ra ‐ti ko nga or ga ni sa syon ha re bo lu syu nar yo nga ka giu san. Ini nga mga or ‐ga ni sa syon ma li syoso nga gin-aa ku sa ran nga mga pren te pa ra ha pag ‐rek lu ta han BHB. Ka ru yag ni ra nga hi mu on ini nga mga or ga ni sa syon nga bul ne rab le ha hi lua gan nga crackdown pi naa gi han ut ro nga pag pa ‐dig-on ha Anti-Subver si on Law; pag du so ha ka so nga pag di ri kontra ha PKP ngan BHB ko mo mga te ro ris ta nga or ga ni sa syon ila rum han Hu man Secu rity Act; o ha simple nga dik ta ni Du ter te.

Gin-ga mit li wat han mga pa sis ta an Red-tag ging (is ke ma nga pag ban sag nga ko mu nis ta) ha bu ru bug-os nga mga ko mu ni dad han pa rag-u ma. Gin ti rok an mga mo lup yo ngan gin pa ra da ko mo mga "sur ren de ree." Gin pi rit han AFP an mga kon se ho ha le bel han re hi yon, pru bin sya ngan ba ra ngay nga mag pa ga was han mga dek la ra syon nga "per so na non gra ta" kontra ha BHB ngan mga igin su sum pay din hi nga mga or ga ni sa syon han pa rag-u ma.

Ulti mo nga ka tu yua nan hi ni nga pa sis ta nga is ke ma nga wa ka yon an mi li tan te nga mga un yon ngan or ga ni sa syon han mga tra ba ha dor, gru po han pat ri yo ti ko nga mga es tud yan te, aso sa syon han mga pa rag-u ma nga na na na wa gan

b) Wa ray ka lu oy nga pan ma tay, pa ‐nga bu so ha ka tu ngod ngan tak ti ka han dik ta dor

Iginpwes to ni Du ter te an iya ka lu ga ‐ri ngon ko mo dik ta dor pi naa gi han pag la ‐lan sar han usa nga kam pan ya han hi lua ‐gan nga pan ma tay, prin si pal ha ta hub han "ger ra kontra-dru ga" kun diin upi syal nga gin-a ko han pu lis an pag pa tay ha ma ‐sob ra 6,000 nga sus pet sa do, ngan kun diin ma sob ra pa 25,000 nga pan ma tay an "i gin pai la rum ha im bes ti ga syo n." Igin su ‐nod ni ya ini ha ma pan wa kay nga ger ra ha Ma ra wi nga nag-a wat han ki na bu hi han yu kut-yu kot ngan nan hi bang ha ki na bu hi ngan pa ngi na bu hi han ga tos ka yu kot pa.

Bu ta ray man o di ri, kla ro nga igin pa ‐ki ta ni Du ter te nga hi ya an utok han hi lua gan nga pan ma tay agud ipaa bat kun tub tub diin ni ya akos ga mi ton an iya pu ‐si syon kontra ha li gal ngan ili gal nga bi nu ha tan. Ka du ngan han mga pan ma tay, ber bal ni ya nga gin-a ta ke an mga hu ‐wes, lo kal nga pu li ti ko, upi syal han sing ba han ngan mga kaa pi han mid ya. Gin-ga ga mit ni ya an iya “narco list” ko mo ar ‐mas agud pa lu hu ron ngan ipai la rum an nga ta nan ha iya pag ha ha di. Igin di ri her ni Du ter te an iya kam pan ya han pan ‐ma tay kontra ha mga ak ti bis ta, la bi na ha ma sa nga pa rag-u ma nga ma sob ra 100 na an gin pa tay. An ala-Tok hang nga mga pan ma tay amo an gin hi mo ha Neg ros ila rum han "Oplan Sau ron" han PNP ngan AFP.

Da yag nga igin du so ngan gin pa ku sog ni Du ter te an buot han mi li tar ngan pu li sya nga mag hi mo han ekstra hu di syal nga pan ma tay ngan pan lu gos. Gin bu bu yo ni ya an mga pwer sa pan se gu ri dad han es ta do nga ta la pa son an mga taw ha ‐non nga ka tu ngod, ngan an mga sun da lo nga pu si lon ha ki na ta wo an mga ba ba yi nga re bel de. Tam pa la san hi ya nga nag ya kan kontra ha Uni ted Na ti ons Hu man Rights Com mis si on, ti nag la was han UN ngan in ter na syu nal nga mga mga tag de pen sa ha taw ha non nga ka tu ngod.

3

han re por ma ha tu na ngan iba pa nga de mok ra ti ko nga or ga ni sa syo n. Igin pa pai la rum ini nga mga or ga ni sa syon ha pa ‐nik tik ngan pan-gi pit.

Ka ru yag ni Du ter te nga pi ri ton an ka taw han nga uma pi ha mga pa sis ta nga or ga ni sa syo n. Ini nga ti po han mga or ‐ga ni sa syon amo an pa na ti ko nga kontra ko mu nis ta ngan da yag ngan sik re to nga igin tu tu kod ngan gin su su por ta han han mi li tar ngan pu li sya. Prin si pal ini nga gin bu bug-os han mga lum pen nga kontra so syal ti kang ha pu li ti kal ngan kul tu ral nga at ra sa do nga sek syon han ma sa.

Ka la kip hi ni an gin bug-os han AFP ngan PNP nga mga vi gi lan te nga gru po su gad ha Neg ros ngan Northern Min da ‐nao nga bu ta ray nga nag pa pa hi mat ngon nga ma nga ta ke ngan gin tu tuo han nga res pon sab le ha pan ma tay ha mga ak ti ‐bis ta, abu ga do ha taw ha non nga ka tu ngod, prog re si bo nga re li hi yo so ngan iba pa. May da li wat Lea gue of Pa rents nga gin bug-os han AFP ngan PNP agud pa ka rau ton an ak ti bis mo han ka ba tan-u nan. Usa li wat nga gru po nga may da nga ran nga Pag ka kai sa Ma ma ma yan Tu ngo sa Kaa yu san an nan ha li haw ngan nan hi bang ha upi si na han gru po ha mga kab las ha syu dad nga Ka da may. Gin ma ma yu yo han mga mi li tar ngan pu li sya an na se ring nga or ga ni sa syo n.

d) Ba la ud mi li tar, dek la ra do ngan di ri dek la ra do

An Pi li pi nas aa da ila rum han di ri-dek la ra do nga ba la ud mi li tar ni Du ter te. Igin pai la rum ni ya an bug-os nga is la han Min da nao ha ba la ud mi li tar ti kang pa had ton Ma yo 2017. Pi naa gi han Me mo ran dum Order 32, igin pai la rum ni ya an re ‐hi yon han Bicol ngan mga is la han Neg ros ngan Sa mar ha pag ha ha di mi li tar. An na sa sa lin nga par te han na sud aa da na man ila rum han di ri-dek la ra do na ba la ud mi li tar kun dii igin-im po ner han mi li tar an oto ri dad hi ni ha nga ran han kontra in sur hen si ya.

Ha sul sol han bu tad nga pa sis ta nga pag tut do ni Du ter te, wa ray ka lu oy nga gin-aa bu so han mga sun da lo ngan pu lis an ira po der ha pag pa tu man han ira ma ta lum pi gu ‐son nga ger ra. Pa da yon nga na ti ka da mo an nai lis ta nga mga ka so han pag pa tay, tortyur, ili gal nga pa nga res to, pag sik mit ngan iba pa nga pa nga bu so han mi li tar ngan pu li sya. An mga pwer sa mi li tar amo an nao ‐ku par han mga ko mu ni dad, na tu kod han mga de tatsment ha mga bar yo, naim po ner han mga blo ke yo ha pag ka on ngan eko no mi ya, nan-gi gi pit ha ka lib ri han han mo lup yo nga gu mi os, ngan nag pa pa bi lin han ira pre sen ‐sya agud had lu kon ngan pa hu yu on an ma sa.

Nag-aam bi syon hi Du ter te nga mag-im po ner han usa nga da yag nga pa sis ta nga dik ta du ra ala-Marcos pi naa gi han char ter cha nge nga mag se sentra li sa han po der ha usa nga kun ta loy pe de ral nga kaa yu san. Tu yo ni ya nga pa hi la wi gon an iya tray dor ngan ku rap nga pag ha ha di ngan an iya bu ruk ra ta-ka pi ta lis ta nga di nas ti ya. Pir me na ngu ngu rog an iya tu hod nga ma ta pos an iya pa nga tung da nan ha 2022 ngan atu ba ngon an pa na wa gan han ka taw han nga pa pag ba tu non hi ya ha hi lua gan nga pan ma tay, pag ba lig ya han so be ra no nga ka tu ngod ngan da mo pa kau pay nga mga ka so.

4

e) Kontra ko mu nis mo ngan kontra-in sur hen si ya ko mo ta hub ha pa ngin la bot han mi li tar ha si bil nga mga as pe to han ka ti ling ban o "who le-of-na ti on” approach.

An pa sis mo ngan kont ra-in sur hen si ya gin pa pa dig-on ngan gin pa pa lup gop pi naa gi han pa ngin la bot han mi li tar ha nga ta nan nga si bil nga as pe to han ka ti ling ban ha nga ran han "who le-of-na ti on" approach tub tub ha kontra ko mu nis mo ngan kontra-in sur hen si ya.

Ila rum han NTF-ELCAC, an bug-os nga si bil yan nga bu ruk ra sya gin pa pai la rum ha ope ra syu nal nga kontrol han AFP. Ka da na syu nal ngan lo kal nga ahen sya amo an gin di di ri her ya na han AFP ngan NTF nga nag pa pa tu man han pa pel ha kontra-in sur hen si ya. Ka ru yag han AFP nga ipai la rum an uni ber si dad ngan kam pus ha implu wen sya hi ni.

Pi naa gi han NTF-ELCAC, an na sud aa da ha pre sen te ila rum han ba ga-ba ga usa nga hun ta nga si bil-mi li tar. May da pa gi ha pon ra yan da yan han bur ges-de mok ra ti ko nga pro se so su gad han ha kong re so ngan mga kor te. Su ‐

gad pa man, ha aktwal na ka pai la rum pa gi ha pon ini ha ka mot ni Du ter te. An ubos nga ka pu nu ngan ngan se na do kontro ‐

5

la do han mga tau han ni Du ter te. An mga upi syal han lo kal nga gu byer no mai ha na nga gin-gi gi pit. An mga ele men to nga di ri na su nod ha iya dik ta pa da yon nga gin pup wer sa nga uma yon ha kontra-in sur hen si ya han PNP ha ka had lok nga ma ban sa gan nga "sim pa ti sa dor han mga re bel de." Gin tu tu gu tan pa gi ha pon an de mok ra ti ko nga mga or ga ni sa syon kun di ura-ura na man nga gin ru ru mok an li gal nga mga ba sa ra nan han pag-ek sis ter hi ni ngan gin ta tar hug nga hi hi mu on nga ili gal.

An kontrako mu nis mo ngan kontra-in sur hen si ya na gin sentro nga res pon sa bi li dad han re hi men Du ter te ga mit an AFP ngan PNP ko mo prin si pal hi ni nga ahen te. Nag-a lu ta ga hi Du ter te han mas da ko nga bad yet ha AFP ngan pa ra ha iya ka lu ga ri ngon nga mga ope ra syon “pa nik tik.” Igin tud lok ni ya an iya pa bo ri to ngan pi na ka ti na pu ran nga mga upi ‐syal-mi li tar ngan pu lis agud pa mu nu an an mga na ngu ngu na nga ahen sya ngan ya we nga mga pu si syon ha gub yer no. La bot ha pa mu mu no hi ni nga mga ahen sya agud ipa tu man an ira pa pel ha kontra-in sur hen si ya, gin si si gu ro nga sentra ‐li sa do hi ra agud ila rum han kontrol ni Du ter te an ku rap syon la kip an is mag ling.

An makaklase nga kinaiya ngan pankatilingban nga basaranan han pasismo ni Duterte

An pa sis mo ni Du ter te amo an wa ray ka lu oy nga pag ha ha di han te ror han pi na ka re ak syu nar yo nga mga ele men to han nag ha ha di nga mga kla se nga bur ge sya kumpra dor, aga ron may tu na ngan bu ruk ra ta ka pi ta lis ta ha na sud. Gin ta ‐tag la was ya na ni Du ter te an pi na ka gin ka ka ngal san ngan pi na kab ru tal nga bar ka da han han nag ha ha di nga mga reak ‐syu nar yo. Di ri hi ya na la la in ha mga Marcos ngan Arro yo ngan iba pa nga pad ri no han ku rap syon ngan pa na na lum pi ‐gos. Uhaw ngan ha kog hi ya ha po der. Aa da na hi ya ya na ha pung kay han mga bu ruk ra ta ka pi ta lis ta ngan an nga ta nan nga naa yat ngan naa to ha iya gin li li pol ni ya pi naa gi han pa sis mo.

An pag hi mug so han pa sis mo ni Du ter te hi la rum nga na ka ga mot ha im per ya lis mo nga US, pyu da lis mo ngan bu ruk ‐ra ta ka pi ta lis mo nga mga ba ta kan nga prob le ma han ka taw han Pi li pi no. Ka bug-u san nga ka tu yua nan han pa sis mo ni Du ter te nga isal bar an nag ha ha di nga sis te ma atu ba ngan han pa da yon nga pag lap rak han eko no mi ya ngan tar hug han pas pas nga pag lu ros hi ni ha but nga han na pa da yon nga dep re syon han pan ka li bu tan nga ka pi ta lis ta nga sis te ma.

Tu yo han pa sis mo ni Du ter te nga li pu lon an de mok ra ti ko nga ka giu san ma sa, li gal nga mga prog re si bo nga par ti do, ngan ar ma do nga pa kig-a way han ma sa nga ti na lum pi gos agud ta pu son an du not nga ba ga ko lon yal ngan ba gap yu dal nga sis te ma. Tu yo hi ni nga rum kon an PKP ngan BHB nga gin bu bug-os han pi na kaa ban te, pi na ka ma dig-on ngan pi na ‐ka di sip li na do nga sek syon han hi lu ag nga rang go han ka taw han Pi li pi no nga na ni nin du gan pa ra ha na syu nal nga ka tal ‐wa san ngan pan ka ti ling ban nga hus ti sya.

Par ti ku lar nga ka tu yua nan han pa sis mo ni Du ter te nga so lo hon pa ra ha iya ka lu ga ri ngon ngan bar ka da han an ti ka ‐gu ti nga ba lor han bu ruk ra ta ka pi ta lis ta nga dam bong ha por ma han mga kik bak ti kang ha mga lang ya wa non nga pau ‐tang, pam pub li ko nga kontra ta, pork bar rel, discri mi na tory funds ngan iba pa.

An im per ya lis mo nga US an prin si pal nga nag bu bu yo ha pa sis ta nga re hi men Du ter te. Gin bu bu hu san han gub yer no han US han pon do ngan sob ra nga mga hi ga mit mi li tar an AFP ha ta hub han "ger ra kontra te ro ris mo" ngan Ope ra ti on Pacific Eag le-Phi lip pi nes. (OPE-P). An AFP an prin si pal nga ha ri gi han im per ya lis ta nga pag ha ha di han US ha na sud ngan na ser be nga ahen te han pa sis ta nga pag ha ha di ni Du ter te. Gin su su por ta han han im per ya lis mo nga US an AFP ha pa sis ta nga pa ngin la bot hi ni ha si bil nga ka ti ling ban sam tang ka bak yang an US ha pag pa sam wak han implu wen sya nga kontrol ha na sud, atu ba ngan han na ti kag ra be nga kontra dik syon hi ni ha Chi na.

Pi naa gi ha pag su por ta ha re hi men Du ter te ga mit an pau tang ngan pam pub li ko nga kontra ta ka bal yo han wa ray ta ‐la an nga ak ses ha mga re kur so ngan te ri tor yo han Pi li pi nas, gin pa pa ku sog li wat han Chi na an pa sis ta nga re hi men ni Du ter te. Ha ka ma tuo ran, mas pa bor ha Chi na nga pa hi la wi gon pa an pag ha ha di hi ni ga mit an mga pa sis ta nga la rang tung kod kay ma ka ka bu lig ini ha pag pa su long ngan pag si gu ro han eko no mi ko ngan pu li ti ko-dip lo ma ti ko nga mga in te res hi ni ha na sud.

An pag lu taw han pa sis mo ha Pi li pi nas nag pa pa ki ta han na ti kag ra be nga ka wa ra yan han ka pas han nag ha ha di nga kla se nga mag ha di ha daan nga pa maa gi. Had ton 1972,nag dek la ra hi Marcos han ba la ud mi li tar, gin pa ra an nag ha ha di nga pam pu li ti ka nga sis te ma ha usa nga kum pas, ngan nag tu kod han iya dik ta du ra. An bur ges-de mok ra ti ko ngan li be ‐ral nga mga ra yan da yan han nag ha ha di nga pam pu li ti ka nga sis te ma ut ro nga gin ba lik ila rum han 1987 nga Konsti tu ‐syon nga igin pa tu man ka hu man han re hi men Marcos. Su gad pa man, ma dag mit ini nga gin lu lu saw ila rum han pa sis ta nga kaa yu san nga gin tu tu kod ni Du ter te.

An ka wa ra yan han ka pas nga mag ha di ha daan nga pa maa gi re sul ta han hi la rum ngan ma pan wa kay nga mga bu tak ha giutan han nag ha ha di nga kla se, ngan han na ti kag ra be nga pag-a yat ha ma kak la se nga pag ha ha di pi naa gi han or ‐ga ni sa do nga pag-a to han ti na lum pi gos ngan ti ni yu pi nga mga kla se.

Sob ra nga gin pa gu ti han kri sis ha eko no mi ya ngan pag lu ya han pro duk syon an bu ruk ra ti ko nga dam bong pa ra mu ‐

6

ra yaw nga mag ba hi nay an mga ha kog nga bu ruk ra ta ka pi ta lis ta. Ha na sa sa lin nga tu lo ka tu ig ni ya ha po der, na nga ‐nga ra si kas hi Du ter te ngan des pe ra do ni ya nga gin si si gu ro an iya mga kik bak ti kang ha mga lang ya wa non nga pau tang ngan kontra ta ha Chi na. Gin ta ta li ngu ha ni ya nga si gu ru hon an kontra ta pa ra ha pan dam bong han Chi na ha re kur so nga la na ha West Phi lip pi ne Sea. An iya pau ru-ut ro nga tar hug nga mag tu kod han “re bo lu syu nar yo nga gub yer no” ngan mag bu hi han iya bug-os nga pa sis ta nga ka si na ha hin-o man nga mag-a ten tar nga kwestyu non ini nga mga ka sa ‐ra bu tan amo an nag pa pa wa ray-e pek ti bi dad ha checks and ba lances (sis te ma pa ra pug ngan an kon sentra syon han po ‐der) han pam pu li ti ka nga sis te ma.

Ka tin ha pre sen te an nag ha ha di nga es ta do han usa nga pa sis ta nga bar ka da han nga di ri ma su got ha de mok ra ti ko nga mga pwer sa han ti na lum pi gos nga ma sa nga naa yat ha ma ta lum pi gu son ngan matiyupion nga sis te ma. Gin ka ka ba ‐rak-an hi ni nga ti nag da mo nga ma pu kaw an hi lu ag nga rang go han ma sa nga pa rag-u ma, tra ba ha dor, ba gap ro le tar ya ‐do ngan pe ti bur ge sya tu ngod ha kri sis eko no mi ko nga may ki nai ya han mas hi ta as nga bu his, pag si rit han pre syo, hi ‐mu bo nga sweldo, ka wa ra yan han pa ka bu hi, pa nga gaw han ka tu na an ha ka bar yu han, pag-i ban ha pon do pa ra ha pan ‐katilingban nga ser bi syo ngan iba pa. An pag-im po ner han pa sis ta nga te ror gin tu tu mu yo nga pug ngan an ma sa nga tu min dog kontra ha hi lua gan nga de mok ra ti ko nga ka sa mu kan. An li gal nga ba sa ra nan ha pag-ek sis ter han ira mga or ‐ga ni sa syon ila rum han reak syu nar yo nga konsti tu syon amo an ura-u ra nga gin ru ru mok.

Du gang pa, an nag ha ha di nga mga kla se ngan pwer sa pan se gu ri dad han es ta do pak yas nga rub-on an re bo lu syu ‐nar yo nga ar ma do nga pa kig bi sog ha lu yo han pag pa tu man han mag ka sus ru nod nga op lan ngan to do nga open si ba mi ‐li tar ha nag la bay nga pi ra ka de ka da. Ila rum ni Marcos, ura-u ra nga gin pa da mo an mga ta wu han han AFP ti kang na ru ‐na pu lo ka yu kot ngad to ga tus-ga tos ka yu kot. Su gad hi ni, gin pa ku sog ni Du ter te an rek rut ment pa ra ha du gang nga tro ‐pa nga pan kom bat agud ma kag tu kod han bag-o nga mga di bi syon ngan ba tal yon han mi li tar.

Atuhan ngan tapuson an pasista nga rehimen ni Duterte

Ha ros li ma ka de ka da na an nag la bay han gin pai la rum ni Marcos an bug-os nga na sud ha ba la ud mi li tar nga nag pa ‐tu man han iya ma ba ngis nga dik ta du ra nga pag ha ha di. Ha sa kob han 14 ka tu ig, mai su gon nga uma to an ka taw han Pi li ‐pi no ha nga ta nan nga na tad han pa kig bi sog. Ko mo pi na ka ma dig-on nga ta lud tod han kontra pa sis ta nga pag-a to, nag ‐lan sar an Par ti do ngan Ba gong Huk bong Ba yan han sik re to nga ar ma do nga pag-a to nga na ka implu wen sya ngan na ka ‐pu kaw ha ka taw han Pi li pi no nga mag kau ru sa ngan ma kig bi sog pa ra ha de mok ra sya. Pu mung kay an mai ha an nga kontra pa sis ta nga pag-a to ha pag tin dog han mil yun-mil yon nga Pi li pi no had ton 1986 nga nag pa bag sak ha dik ta du ra nga US-Marcos.

An ka taw han Pi li pi no gin bi bik ti ma ha pre sen te han ka pa re has nga pa sis ta nga ka ma ba ngis ngan ka ma da ra hug ila ‐rum ni Du ter te sam tang na ti ka pin tas an kri sis han nag ha ha di nga ba ga ko lon yal ngan bagpyu dal nga sis te ma. An mga ata ke kontra ha ka taw han hi ra yo nga mas ma pin tas ngan hi lu ag, par ti ku lar ha mga pag pa tay nga gin bu bu hat han mga pwer sa han es ta do.

An pag ga mit han nag ha ha di nga bar ka da han nga Du ter te ha pa sis mo nag pa pa ki ta han pan ka bug-u san nga kri sis

Ginhubad ha WinarayPartido Komunista ng Pilipinas-Sinirangan Bisayas

Septyembre 2019

7

han nag ha ha di nga sis te ma ngan ka wa ra yan hi ni han ka pas nga mag pa hi la wig nga di ri na ga mit han bu ta ray nga te ro ‐ris mo han es ta do. Du gang hi ni nga gin pa pa lu ya an nag ha ha di nga es ta do tu ngod kay gin pa pag ra be hi ni an mga kontra dik syon di ri la ha giu tan han ti na lum pi gos nga ma sa ngan nag ha ha di nga es ta do, kun di pa ti li wat an ha giu tan han nag ri ri ba lan nga mga pak syon han nag ha ha di nga mga kla se.

Ki na hang lan ma hu got nga atu han ngan ta pu son han ka taw han Pi li pi no an pag ha ha di han pa sis ta nga te ror ni Du ‐ter te. Ki na hang lan ni ra ipa kig bi sog an ira de mok ra ti ko nga mga ka tu ngod. Ki na hang lan hul-os nga ka ray hak hi ra nga ma kig bi sog agud pug ngan hi Du ter te nga pa hi la wi gon pa an iya pag ha ha di ngan pag ba tu non hi ya ha nga ta nan nga kri ‐men nga gin hi mo han mga pwer sa han es ta do ila rum han iya re hi men.

Ki na hang lan nga ibuk sas ngan suk na on an pa sis ta nga de ma go hi ka ngan mga pag bi nu wa ni Du ter te. Ki na hang lan nga da yag ngan hi lua gan nga kun de na ron an nga ta nan nga iya kri men. An pa na wa gan pa ra ha hus ti sya kin hang lan nga mag-a ni ngal ha bug-os nga na sud. An pag ga mit ni Du ter te han ab so lu to nga po der, pagtray dor ngan ku rap syon ki na ‐hang lan kun de na ron.

An pag-ung baw han mi li tar ha si bil yan nga mga as pe to han ka ti ling ban ki na hang lan ti pa han. Ki na hang lan pa kus ‐gon an de ter mi na syon han ka taw han atu ba ngan han di ri ma sa yon nga pa kig bi sog kontra ha pa sis ta nga ti ra ni ya ni Du ‐ter te.

An nga ta nan nga de mok ra ti ko nga pwer sa ki na hanglan mag kau ru sa ko mo usa nga hi lu ag nga kontra pa sis ta nga han-ay kontra ha re hi men Du ter te. Ki na hang lan hi ni pag-u sa hon an nga ta nan nga ti na lum pi gos ngan ti ni yu pi nga mga kla se, an mga in te lektwal ngan pro pe syu nal, aka de mi ko, ta wo ha sing ba han, kaa pi han mid ya, ka ba ba yin-an, ka ba tan-u nan ngan an pu li ti kal nga opo si syon kontra-Du ter te. Ki na hang lan hi ni pag-usahon an mil yun-mil yon nga ka taw han ha mag ka la in-la in nga porma ngan na tad han pa kig bi sog.

An PKP ngan BHB nag pa pa bi lin nga pi na ka kon so li da do nga ku ta han kontra pa sis ta nga pag-a to han ka taw han Pi li ‐pi no. Ki na hang lan nga pa dig-u non han mga kad re ngan kaa pi han PKP ngan mga Pu la nga ma nga ra way han BHB an ira mga ka lu ga ri ngon ha ideo lo hi ya, pu li ti ka ngan or ga ni sa syon agud ma gin ta li ba ngan ru bas han pa kig bi sog han ka taw ‐han kontra ha pa sis ta nga re hi men Du ter te.