Panorama 26, EU Regional Policy...szans i wspierania ludzi w niekorzystnej sytuacji. Z około 10 milionów osób, które uczestniczą w akcjach EFS każdego roku, połowa to kobiety,

inforegiopanorama

19861989

1992 1993 1997 1999

200420012002200319992008

1986

2008

1989

1999

1992

2003

19932002

19972001

1999

2004

| Nr 26 | czerwiec 2008 |

pl

Polityka spójności UE 1988–2008: Inwestowanie w przyszłość Europy

PrzedmowaDirk Ahner 1

Regiony są ważne Danuta Hubner 2

Inwestowanie w ludziVladimír Špidla 6

1989–1993: Od projektów do programów 8

1994–1999: Konsolidacja i podwojenie wysiłków 14

2000–2006: Aby rozszerzenie stało się sukcesem 18

2007–2013: Wzrost i zatrudnienie 22 Spojrzenie na rok 1988Dyskusja urzędników z Komisji Europejskiej 26

Uwagi końcowe 36

Zdjęcia: Komisja Europejska

Okładka: Digital Vision/Getty images, © DG REGIO

Projekt i tekst (jeśli nie zaznaczono inaczej): Wolfgang Petzold, ze specjalnymi podziękowaniami dla Jean-Charlesa Leygues, Hugo Poelmana, Daniela Mouqué, Caroline Taylor i Thomasa Durieux, (Tipik Communications).

Wydawca: Raphaël Goulet, Komisja Europejska, DG ds. Polityki Regionalnej

Czasopismo jest drukowane w języku angielskim, francuskim i niemieckim na papierze utylizowanym.

Publikacja jest dostępna w 22 językach Unii Europejskiej na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/regional_policy/index_pl.htm

Opinie w niniejszej publikacji wyrażają poglądy autora i niekoniecznie odzwierciedlają stanowisko Komisji Europejskiej.

S P I S T R E Ś C I

Canarias (ES)

Guadeloupe

(FR)

Martinique

(FR)

Réunion

(FR)Guyane

(FR)

Açores (PT)

Madeira (PT)

REGIOgis© EuroGeographics Association for the administrative boundaries

Fundusze strukturalne 1989–1993: Obszary kwalifi kujące się

Cel 1*

Cel 2

Cel 5b

Cele 2 i 5b

Nowe landy niemieckie

Nowe landy niemieckie kwalifi kujące się do pomocy od roku 1990. Sytuacja krajów spoza UE w 1993 r.

* regiony o PKB na mieszkańca poniżej 75% średniej unijnej

1.000 km0

Canarias (ES)

Guadeloupe

(FR)

Martinique

(FR)

Réunion

(FR)Guyane

(FR)

Açores (PT)

Madeira (PT)


Fundusze strukturalne 1994–1999: Obszary kwalifi kujące sięCel 1*: kwalifi kujące się w całości

Cel 2: kwalifi kujące się w całości

Cel 2: kwalifi kujące się częściowo

Cel 5b: kwalifi kujące się w całości

Cel 5b: kwalifi kujące się częściowo

Cel 6: kwalifi kujące się w całości

Cel 6: kwalifi kujące się częściowo

Cele 5b i 6: kwalifi kujące się częściowo

Cele 2 i 6: kwalifi kujące się częściowo

Cele 2 i 5b: kwalifi kujące się częściowo

Cele 2, 5b i 6: kwalifi kujące się częściowo

Cel 1: 1994–1996

Szwecja, Finlandia i Austria kwalifi kujące się do pomocy od roku 1995. Abruzzo kwalifi kujące się do pomocy zgodnie z celem 1 w okresie 1 stycznia 1994 do 31 grudnia 1996.Sytuacja krajów spoza UE w 1999 r.


1.000 km0

S T R O N A 1

Drogi Czytelniku,

To wydanie Magazynu Panorama jest po-święcone wyłącznie pierwszym 20 latom Polityki Spójności UE. Dnia 24 czerwca 1988 r. Rada ustaliła regulacje prawne, które umiejscowiły istniejące fundusze unijne w kontekście „ekonomicznej i spo-łecznej spójności”, terminu wprowadzo-nego przez Jednolity Akt Europejski dwa lata wcześniej. Od tamtego czasu Polityka Spójności stała się jedną z najważniejszych i najbardziej dyskutowanych strategii Unii Europejskiej. Dlatego też uznaliśmy, że warto sprawdzić, jak silnie jej założenia, wdrażanie i wpływ oddziaływały przez te lata.

Rok 1988 oznacza nie tylko początek no-wej polityki, ale także koniec dyskusji, któ-ra rozpoczęła się kilka lat wcześniej. Od końca lat 70. integracja funduszy unijnych z nacelowanymi, wieloletnimi programa-mi była sprawdzana na przykładzie tak zwanych „Zintegrowanych Programów Rozwoju”, a później „Zintegrowanych Pro-gramów Śródziemnomorskich”. W obu przypadkach dała się dostrzec radykalna zmiana, jeżeli chodzi o to, na co fundusze były zazwyczaj przeznaczane – system polegający na zwracaniu kosztów istnie-jących projektów wdrożonych przez pań-stwa członkowskie w oparciu o podstawę roczną przestano uważać za przekonujący i zamierzano zastąpić go podejściem bar-dziej efektywnym.

Od tego czasu polityka spójności ujęła w swe ramy interwencje Wspólnoty, wykorzystując strategiczne podejście na poziomie euro-pejskim, narodowym i regionalnym. Przez ten czas ewoluowała, nie tracąc skupienia na głównym kierunku, mianowicie pracy zorien-towanej na zrównoważony rozwój regionów Europy. Sprawiła i nadal sprawia, że władze krajowe, regionalne i lokalne mają możliwość

zaangażowania się w nadrzędne strategie i sieci, jeśli chodzi o strategie i granice krajów.

Nie ma jednej pasującej do wszystkiego recepty na rozwój regionalny. Jednakże połączenie zasad, takich jak partnerstwo, przejrzystość, subsydiarność i uczestni-ctwo w społeczeństwie obywatelskim jest niezwykle istotne dla strategii rozwoju. Czynniki te wzmacniają współpracę po-między sektorem publicznym i prywat-nym oraz pozwalają łączyć efektywność z decentralizacją i aktywnym zaangażowa-niem. W tym sensie polityka spójności, tak obecnie, jak i w 1988 r., jest nowoczesna.

Ufam, że ta publikacja będzie przyjemną lekturą.

D I R K A H N E R , KO M I S J A E U R O P E J S K A , DY R E K TO R G E N E R A L N Y D S . P O L I T Y K I R E G I O N A L N E J

D y re k t o r G e n e r a l n y D i r k A h n e r

„[Polityka spójności] przez ten czas ewoluowała, nie tracąc skupienia na głównym kierunku, mianowicie pracy zorientowanej na zrównoważony rozwój regionów Europy”.

Przedmowa

S T R O N A 2

Ko m i s a r z D a n u t a H ü b n e r

Cel ekonomicznej i społecznej spójności został sformułowany w Jednolitym Akcie Europejskim i nabrał realnych kształtów w 1988 r. wraz z przyjęciem pierwszej re-gulacji prawnej, która dała życie polityce spójności. Traktaty z Maastricht, Amsterda-mu i Nicei na nowo potwierdziły ważność polityki, a jej zakres został nawet posze-rzony przez projekt Traktatu Lizbońskiego o nowy, terytorialny wymiar. Rada Euro-pejska w latach 1988, 1992, 1999 i 2005 potwierdzała znaczenie polityki spójności, przeznaczając na nią coraz większe środki z europejskiego budżetu.

Jednakże patrząc dziś wstecz na pierw-szych 20 lat polityki spójności Unii Euro-pejskiej, rok 1988 pozostaje datą prze-łomową. W rozwijającej się europejskiej geografi i ekonomicznej zaznaczył się od tego czasu radykalny zwrot w równej mierze na poziomie unijnym, krajowym i regionalnym. Identyfi kacja regionów najbardziej potrzebujących, defi niowanie priorytetów, włączanie lokalnych instytu-cji, wprowadzanie wspólnego kierowania, kontroli i standardów oceny, wszystkie te elementy złożyły się na konkretny rezul-tat, ale również wyjątkowy system wielo-poziomowego zarządzania.

Polityka spójności wyjaśnia, że wszyscy w każdym zakątku Unii mają możliwość uczestniczenia i korzystania ze wspól-nego rynku. Polityka spójności jest „wi-dzialną ręką” rynku, która celuje w zrów-noważony rozwój, wspierając integrację ekonomiczną w UE jako całości. A jest to polityka oparta o miejsce, przez co każdy

Regiony są ważne

D A N U T A H Ü B N E R , C Z Ł O N E K K O M I S J I E U R O P E J S K I E J D S . P O L I T Y K I R E G I O N A L N E J

S T R O N A 3

teren w Europie ma swoją rolę w tym zna-czeniu, że nie jest to przeszkodą w opty-malnej alokacji aktywności ekonomicznej, ale samo w sobie może stać się źródłem wzrostu. Ostatnie teorie ekonomiczne po-twierdzają to podejście licznymi studiami przypadku, co pokazuje, że „geografia jest ważna”, a polityka regionalna może zrobić różnicę.

Czy w pierwszych 20 latach swojego funk-cjonowania polityka regionalna Unii Euro-pejskiej była w stanie przynosić wymierne efekty?

W istocie od 1988 r. Unia Europejska osią-gnęła imponującą zbieżność ekonomicz-ną i społeczną. Na poziomie krajowym Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia, najwięksi beneficjenci polityki spójności w ostatnich latach, doświadczyły zna-czącego wzrostu. Pomiędzy rokiem 1995 a 2005 Grecja zmniejszyła lukę w stosunku do pozostałych 27 krajów UE, zaczynając od 74% i osiągając 88% – unijną średnią wartość PKB na mieszkańca. W tym sa-mym czasie Hiszpania od 91% przeszła do 102%, zaś Irlandia osiągnęła 145% unijnej średniej, rozpoczynając od 102%. Mo-żemy oczekiwać podobnych rezultatów w nowych krajach członkowskich, gdzie polityka spójności dopiero zaczęła przy-nosić efekty, wspierając wysokie wskaźni-ki wzrostu.

Na poziomie regionalnym stosunko-wo silny wzrost ekonomiczny terenów o niskim PKB na mieszkańca oznaczał, że regiony UE ulegają konwergencji. Po-

między rokiem 1995 a 2005 liczba regio-nów o PKB na mieszkańca wynoszącym mniej niż 75% unijnej średniej spadła z 78 do 70, zaś liczba regionów wykazujących poniżej 50% unijnej średniej obniżyła się z 39 do 32.

Polityka spójności polepsza konkurencyj-ność regionalnych systemów gospodar-czych, dostarczając „europejskie” dobra pu-bliczne, których nie może zapewnić rynek. Główne sieci transportowe i energetyczne, prawdziwie europejska polityka ekologicz-

„Polityka spójności jest »widzialną ręką« rynku, która celuje w zrównoważony rozwój, wspierając integrację ekonomiczną w UE jako całości”.

S T R O N A 4

na, inwestycje w edukację, badania i roz-wój to tego przykłady. Warto wspomnieć, że w ostatnim okresie polityka spójności dokonała znacznego przesunięcia w za-kresie priorytetów inwestycyjnych. Jedna czwarta środków jest teraz zarezerwowana na badania i innowacje, zaś około 30% na infrastrukturę ekologiczną i sposoby zwal-czania zmian klimatycznych.

Ale wartość dodana polityki spójności wy-kracza poza inwestycje w rozwój i miejsca pracy. Dzięki wyjątkowemu modelowi wielopoziomowego zarządzania angażu-je podmioty lokalne i regionalne w pro-jektowanie i realizację, wnosząc większą efektywność i wiedzę lokalną. Podnosi i zabezpiecza zgodność z innymi polity-kami Wspólnoty – w dziedzinie pomocy państwowej, środowiska naturalnego, transportu, wspierania innowacji czy spo-łeczeństwa informacyjnego. Działa jak „koń trojański”, by usprawnić i zmodernizować administrację publiczną, wzmocnić przej-rzystość i rozwinąć dobre zarządzanie. A także, last but not least, sprawia, że ludzie współpracują w licznych transgranicznych i ponadnarodowych programach i sieciach.

Dziś polityka spójności jest dojrzałą strate-gią rozwoju opartą na zasobach i ludziach znajdujących się w danym miejscu. Jest to kluczowa zaleta w podchodzeniu do nowych wyzwań, w których obliczu staje teren Europy. Będą one konfrontowane z potrzebą dostosowania się do nacisków globalnej ekonomii, zmiany klimatyczne będą wiązały się z zagrożeniami i możli-wościami dla kilku sektorów, demografi a

i starzejące się populacje będą wymagały zmian w strategiach dotyczących rynku pracy, zaś nowe zagrożenia wynikające ze zmian ekonomicznych będą wymagały nowych rozwiązań.

Ekonomiści twierdzą, że rozwój regional-ny i lokalny – biorąc pod uwagę wzrost ekonomiczny i zmniejszone różnice geo-grafi czne – będzie miał coraz większe znaczenie w poszukiwaniu odpowiedzi na te wyzwania. Debata na temat przyszło-ści polityki spójności musi być widziana w tym kontekście.

Osiągnięcia naszej polityki zostały także zauważone przez inne państwa. W uzna-niu tych korzyści Komisja sfi nalizowała Memoranda o porozumieniu dotyczące współpracy w dziedzinie polityki regional-nej z Chinami, Rosją i Brazylią, państwami, z których każde boryka się z poważnymi różnicami regionalnymi i wielkimi wy-zwaniami w kwestii lepszego zarządzania, przy konieczności dalszego przykładania wagi do oddolnego przepływu informacji w obrębie polityki i procesu decyzyjnego. Wiele innych krajów i organizacji (Republi-ka Południowej Afryki, Ukraina, MERCO-SUR, Unia Gospodarcza i Walutowa Afryki Zachodniej) wyraziło duże zainteresowa-nie modelem polityki spójności Unii Eu-ropejskiej, ponieważ jest ona uważana za wysoce efektywny mechanizm przy ogra-niczonym zakresie budżetowym. Poprzez współpracę międzynarodową polityka spójności dokonuje przeniesienia warto-ści europejskich poza terytorium Unii.

S T R O N A 5

„Poprzez współpracę międzynarodową polityka spójności dokonuje przeniesienia wartości europejskich poza terytorium Unii”.

S T R O N A 6

Ko m i s a r z V l a d i m í r Š p i d l a

Europejski Fundusz Społeczny inwesto-wał w ludzi przez ponad 50 lat. Ojcowie integracji europejskiej udowodnili zarów-no wizjonerską dalekowzroczność, jak i pragmatyzm, zapewniając fundusze w Traktatach rzymskich. Dziś EFS fi nansuje środki aktywizacyjne, które poprawiają ja-kość pracy dzięki lepszym kwalifi kacjom, co jest ogromnie ważne dla wyrównania szans i wspierania ludzi w niekorzystnej sytuacji. Z około 10 milionów osób, które uczestniczą w akcjach EFS każdego roku, połowa to kobiety, a około 1,2 miliona to starsi pracownicy.

Podczas gdy w początkach swej działal-ności EFS miał za zadanie kompensować utratę pracy w tradycyjnym przemyśle poprzez przekwalifi kowanie robotników, nowy rozdział rozpoczął się w latach 70. Po raz pierwszy problemem stali się mło-dzi bezrobotni. Z tego powodu Komisja Europejska nadała priorytet programom wsparcia dla ludzi poniżej 25 roku życia. Był to także okres, kiedy wparcie rozsze-rzono na kobiety, zwłaszcza te o niskich kwalifi kacjach i powracające na rynek pracy. Kryzys energetyczny, regres ekono-miczny i rekordowe bezrobocie we wcze-snych latach 80. wskazały nowe wyzwania,

ale również nowe podejścia. Komisja pod-jęła ważną decyzję o wspieraniu dalszego kształcenia w nowych technologiach za pośrednictwem EFS.

Reforma z roku 1988 przyniosła istotną zmianę dla EFS pod kilkoma względami:

> została stworzona nowa, bardziej roz-legła wizja europejskiej solidarności, wsparcie EFS zostało rozszerzone, tak by objęło wymiar społecznej spójności w celu wspierania biedniejszych regio-nów o wysokim bezrobociu,

> ponadto planowanie wieloletnich pro-gramów uczyniło możliwym skoncentro-wanie się na długoterminowych celach,

> i wreszcie, narodziła się zasada part-nerstwa i od tego czasu jest ona stale rozwijana. Zamiast sama administro-wać tysiącami projektów, teraz Komisja współdzieli planowanie i zarządzanie środkami EFS z krajami członkowskimi i regionami.

Nowa era europejskiej integracji rozpoczę-ła się z końcem zimnej wojny wraz z per-spektywą przystąpienia krajów Centralnej i Wschodniej Europy. Równolegle rozpo-częła się nowa faza globalizacji z bardziej rygorystycznymi wymaganiami co do za-wodowej i geografi cznej mobilności na-szych obywateli. Wraz z przystąpieniem do Traktatu amsterdamskiego w 1997 r. została wprowadzona Europejska Strategia Zatrudnienia i od tego czasu odgrywa ona główną rolę w koordynowaniu unijnych strategii w celu tworzenia większej liczby i lepszych miejsc pracy. EFS stał się euro-

Inwestowanie w ludzi

V L A D I M Í R Š P I D L A , C Z Ł O N E K K O M I S J I E U R O P E J S K I E J D S . Z A T R U D N I E N I A , S P R A W S P O Ł E C Z N Y C H I R Ó W N Y C H S Z A N S

S T R O N A 7

pejskim narzędziem finansowym służącym wprowadzaniu w życie Europejskiej Strate-gii Zatrudnienia, a także jest jednym z ka-mieni węgielnych strategii lizbońskiej.

W Unii posiadającej 27 krajów członkow-skich, 200 milionów członków europej-skiej kadry pracowniczej jest dobrze wy-kształconych, ale musimy podnosić nasze standardy jeszcze wyżej, ponieważ przed nami staną globalne wyzwania. Starze-nie się ludności oznacza, że nie możemy sobie pozwolić na stratę czyjegokolwiek potencjału, czy to osoby młodej czy też starej, autochtona czy też migranta, ab-solwenta szkoły wyższej czy też osoby bez kwalifikacji akademickich. Dodatko-wo gwałtowne zmiany technologiczne i ekonomiczne wymagają ogromnej ela-styczności ze strony firm i ludzi w Europie. EFS może również pomóc w pogodzeniu potrzeb indywidualnych z wymaganiami rynku pracy. Może pomóc krajom człon-kowskim w realizacji ich własnych progra-mów związanych z elastycznością i bez-pieczeństwem – „flexicurity” (elastyczne bezpieczeństwo). Nasze aktywa to nasze zasoby ludzkie i nasz ludzki potencjał, a EFS pomaga nam grać tą kartą strate-gicznie i odnosić sukcesy.

Wsparcie EFS to nie tylko pieniądze, ponie-waż wkład funduszu w strategie krajowych rynków pracy może czasem być mały. Fakt, iż programy EFS są często używane do sprawdzania nowych podejść i pomysłów oraz do nauki od innych krajów członkow-skich poprzez współpracę i tworzenie sie-ci, może generować wartość dodaną przy małych kosztach. W większej i bardziej

różnorodnej Unii Europejskiej bardziej niż kiedykolwiek potrzebujemy współpracy ponad granicami. Taka wartość dodana nie jest droga, ale jest warta wysiłku, ponieważ Unia Europejska musi stać się bardziej in-nowacyjna i dynamiczna, jeśli chce liczyć się w globalnej gospodarce.

Programy EFS zaspokajają zarówno kra-jowe, jak i lokalne potrzeby oraz są bu-dowane w oparciu o szeroko pojmowane partnerstwo. Negocjowane i ustalane po-między krajami członkowskimi i Komisją Europejską, programy te są wprowadza-ne w życie przez różne organizacje, tak z sektora publicznego, jak i prywatnego. Organizacje te obejmują władze krajowe, regionalne i lokalne, instytucje zajmujące się edukacją i wykształceniem, sektor or-ganizacji pozarządowych i wolontariac-kich, jak również partnerów społecznych, zrzeszenia przemysłowe i zawodowe oraz firmy prywatne.

Ostatnio zostało wdrożonych 117 progra-mów EFS o wartości ponad 75 miliardów euro na okres 2007–2013. Przez cztery nadchodzące lata mają one zostać prze-tworzone na konkretne rezultaty i postęp na tym gruncie. Bardziej niż kiedykolwiek musimy wykorzystać EFS tam, gdzie ma on największy wpływ, i skoncentrować nasz budżet na odpowiadających mu priorytetach.

Wraz z innymi funduszami strukturalnymi i spójności EFS zmienia pojęcie europej-skich wartości i solidarności w rzeczywi-stość. W mojej opinii jest to najważniejszy aspekt historii i przyszłości Europejskiego Funduszu Społecznego.

„Wraz z innymi funduszami strukturalnymi i spójności EFS zmienia pojęcia europejskich wartości i solidarności w rzeczywistość”.

1989

-93

S T R O N A 8

Od projektów do programów1 9 8 9 – 1 9 9 3

D R O G A D O R E F O R M

Po przystąpieniu Grecji w 1981 roku oraz Portu-galii i Hiszpanii w 1986 roku różnice regionalne w ówczesnej Wspólnocie Europejskiej liczącej 12 państw członkowskich znacząco się zwięk-szyły. Przed rozszerzeniem co ósmy Europejczyk miał roczne dochody o 30% niższe od średniej wspólnotowej. Po 1986 roku sytuacja ta doty-czyła co piątego mieszkańca Wspólnoty.

Na skutek kryzysu budżetowego oraz dążenia do ukończenia procesu tworzenia wewnętrzne-go rynku i wzmocnienia spójności gospodarczej i społecznej Komisja przedstawiła Parlamento-wi i Radzie propozycje służące reformie syste-mu fi nansowego Wspólnoty. W komunikacie z 15 lutego 1987 roku, zatytułowanym „Aby Jed-nolity Akt stał się sukcesem: nowe granice dla Eu-

ropy", nazywanym później „Pakietem Delors’a I", Komisja określiła zasady służące usprawnieniu dyscypliny budżetowej i procedur. Propozycja dotyczyła nowego porozumienia między in-stytucjami, na mocy którego Parlament, Rada i Komisja uzgodniłyby wieloletnią perspektywę fi nansową i priorytety budżetowe. W świetle ustaleń szczytu Rady Europejskiej w Brukseli w dniach 11–12 lutego 1988 roku, trzy instytu-cje zawarły 29 czerwca 1988 roku Porozumienie międzyinstytucjonalne, które po raz pierwszy ustalało pięcioletnią perspektywę fi nansową, od 1988 do 1992 roku.

Komisja przedstawiła Radzie białą księgę² w sprawie ukończenia tworzenia jednolitego rynku do 1992 roku już w roku 1985. Następ-nie dwa sprawozdania włoskich ekonomistów, Tommaso Padoa-Schioppy i Paolo Cecchiniego³

1985 1986 1988

Akt Przystąpienia (Hiszpania i Portugalia) Szczyt Rady Europejskiej w Londynie

W dniach 5 i 6 grudnia 1986 roku Rada Europejska

uzgodniła w Londynie Jednolity Akt Europejski.

Szczyt Rady Europejskiej w Brukseli

W dniach 11 i 12 marca 1988 roku Rada Europejska

podjęła w Brukseli decyzję w sprawie pierwszego

wieloletniego budżetu Wspólnoty na lata 1989–

1993, nazywanego często „Pakietem Delors’a I”.

Mimo że zalążki polityki wspólnotowej dotyczącej nierówności regionalnych można odnaleźć w Traktacie Rzymskim, dopiero w 1975 roku utworzono

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Na początku działania odbywały się wyłącznie na szczeblu krajowym. Finansowanie otrzymywały

wcześniej wybrane projekty w państwach członkowskich, a wpływ Wspólnoty lub podmiotów lokalnych był niewielki. System corocznego wybierania

i fi nansowania istniejących projektów był stosowany w podobny sposób przez inne fundusze wspólnotowe mające wpływ terytorialny, takie jak

Europejski Fundusz Społeczny oraz Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. Dlatego też na początku lat 80. XX wieku znaczenia nabrała

„skuteczność” instrumentów wspólnotowych. Do ich integracji dążono poprzez wiele programów pilotażowych. W 1986 roku kilka kluczowych

wydarzeń – przede wszystkim podpisanie Jednolitego Aktu Europejskiego, przystąpienie Grecji, Hiszpanii i Portugalii oraz przyjęcie programu jednolitego

rynku – spotęgowało potrzebę stworzenia prawdziwie „europejskiej” polityki spójności. W marcu 1988 roku w Brukseli Rada Europejska postanowiła

przeznaczyć 64 miliardy ECU¹ na fundusze strukturalne, co oznaczało podwojenie rocznego fi nansowania na lata 1989–93. W dniu 24 czerwca 1988 roku

Rada przyjęła pierwsze rozporządzenie włączające fundusze strukturalne do polityki spójności. Ta przełomowa reforma wdrożyła podstawowe zasady,

takie jak skupienie uwagi na najuboższych i najbardziej zacofanych regionach, programowanie wieloletnie, strategiczny charakter inwestycji oraz

udział partnerów regionalnych i lokalnych.

S T R O N A 9

dostarczyły informacji na temat sposobów na dalszą integrację rynku. Raport Cecchiniego wycenił „koszty braku Europy”, tj. straty go-spodarcze wynikające z niestworzenia jedno-litego rynku, od 4,25% do 6,5% PKB, a raport Padoa-Schioppy ostrzegał przed „poważnym ryzykiem zwiększania się nierówności wraz z postępującą liberalizacją rynku” i zapropono-wał „odpowiednie działania, które przyspieszą reformy w strukturalnie słabszych regionach i krajach”. „Pakiet Delors’a I”, który Rada Euro-pejska przyjęła ostatecznie w marcu 1988 roku, utorował drogę ambitnemu programowi „1992”, który zakładał reformę Wspólnej Polity-ki Rolnej oraz wzmocnienie działań Wspólnoty w dziedzinie polityki spójności, nauki, techno-logii, środowiska i transportu.

Najważniejsze zmiany w budżecie nadały więk-sze znaczenie trzem funduszom strukturalnym i w znaczący sposób zwiększyły przyznawane im środki. Roczne fi nansowanie wzrosło z oko-ło 6,4 mld ECU w 1988 roku do 20,5 mld ECU w 1993 roku⁴, a udział środków w budżecie UE skoczył z 16 do niemal 31 %. Wspomnianym zmianom towarzyszyła rewolucja w sposobie zarządzania funduszami. Europejski Fundusz Społeczny (EFS) od 1958 roku, Europejski Fun-dusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR) od 1962 roku oraz Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego od 1975 roku stosowały sys-tem refi nansowania projektów wybranych i przedstawionych przez państwa członkow-skie (zgodnie z rocznym budżetem oraz kra-jowymi limitami przyznanymi dla poszczegól-nych działań).

Aby odejść od zasady „juste retour” (odpo-wiedniego zwrotu inwestycji), Komisja zaczęła prowadzić i fi nansować projekty regionalne

Włochy 1985–1995 1989–1995

Infrastruktura się rozwija Jacques Delors

Jacques Delors, Przewodniczący Komisji

Europejskiej w latach 1985–1995.

Bruce Millan

Bruce Millan, Członek Komisji Europejskiej w latach

1989–1995, odpowiedzialny za politykę regionalną

i współpracę z Komitetem Regionów.

„Europa postrzega swoją przyszłość jako niezwykłą równowagę pomiędzy konkurencją a współpracą, starając się wspólnie kierować losem kobiet i mężczyzn, którzy w niej żyją. Czy to proste zadanie? Nie. Siły rynku są potężne. Jeśli nie podejmiemy działań, przemysł skupi się na północy, a południe będzie obszarem wypoczynku. Lecz te siły rynku, mimo że wydają się niezwykle wpływowe, nie zawsze są zgodne. Wysiłki człowieka i polityczne aspiracje powinny dążyć do równowagi na całym obszarze”.

Jacques Delors, 1989

1989

-93

S T R O N A 1 0

w sposób bardziej autonomiczny i ekspery-mentalny. Te działania stały się podstawą me-tody wdrożenia w ramach polityki spójności. Wspomniane wyjątki obejmowały koordyna-cję wydatków EFRR, EFS i EFGOR i dotyczyły na początku (w 1979 roku) małych projektów pilotażowych w Neapolu i Belfaście, a kilka lat później w departamencie Lozer w połu-dniowej Francji. Na początku lat 80. XX wieku w innych częściach Wspólnoty w ramach Zin-tegrowanych Operacji Rozwoju (ZOR) pro-wadzono większe projekty eksperymentalne, skupiające się na zintegrowanym podejściu do kwestii planowania regionalnego. Jeszcze większymi, eksperymentalnymi programami fi nansowanymi na szczeblu europejskim były Zintegrowane Programy Śródziemnomorskie (ZPŚ), zapoczątkowane w 1986 roku w Grecji, we Włoszech i we Francji. Podstawą opisanych zmian była zmiana polityk rozwoju miejskiego i regionalnego oraz badania sugerujące bar-dziej zintegrowane, oddolne podejście, które nadawało większe znaczenie „miękkim” środ-kom, a nie skupiało się wyłącznie na „mate-rialnych” inwestycjach, np. w przedsiębiorstwa i infrastrukturę.

P O L I T Y K A S P Ó J N O Ś C I W L A T A C H 1 9 8 9 – 1 9 9 3

Reforma z 1988 roku wprowadziła szereg zasad dotyczących polityki spójności i jej instrumen-tów, które od tamtej pory stanowią „instrukcję obsługi” polityki. Wspomniane zasady to:

> Określenie ograniczonej liczby celów oraz sku-pienie się na najsłabiej rozwiniętych regionach;

> Wieloletnie okresy programowania oparte o analizę, planowanie strategiczne i ocenę;

> Dodatkowość, która zapewnia, że państwa członkowskie nie zastąpią wydatków krajo-wych środkami unijnymi;

> Partnerstwo przy opracowaniu i wdrażaniu programów, zakładające udział podmiotów ze szczebla krajowego, lokalnego i unijnego, w tym partnerów prywatnych i organizacji pozarządowych, gwarantujące zaangażowa-nie i przejrzystość działań.

W 1988 roku uzgodniono pięć priorytetowych celów:

> Cel 1: promowanie rozwoju i postępów strukturalnych w regionach, które są słabo rozwinięte;

> Cel 2: transformacja regionów silnie do-tkniętych upadkiem przemysłu;

> Cel 3: zwalczenie długotrwałego bezrobo-cia;

> Cel 4: ułatwienie integracji zawodowej mło-dych ludzi;

> Cel 5: (a) przyspieszenie reformy struktur rol-niczych, oraz (b) promowanie rozwoju ob-szarów wiejskich.

Finansowanie z EFRR, EFS i EFOGR w ramach Celu 1, obejmujące 25%, tj. około 86,2 mi-liona mieszkańców, wyniosło 43,8 mld ECU (64% wszystkich środków). Głównymi benefi -cjentami były Hiszpania (10,2 mld ECU, 57,7% ludności żyjącej w regionach Celu 1), Włochy (8,5 mld ECU, 36,4% ludności), Portugalia (8,45 mld ECU, 100% ludności), Grecja (7,5 mld ECU, 100%) i Irlandia (4,46 mld, 100%). Mniej-sze kwoty przyznano Niemcom na moderniza-cję wschodnioniemieckich landów (objętych Celem 1 od 1990 roku), Francji na inwestycje na Korsyce i we francuskich departamentach

Grecja Irlandia Niderlandy

Usprawnienie transportu w Grecji

Budowa nowej drogi pomiędzy Grecją i Bułgarią,

Drama, Grecja.

Unowocześnianie kolei, Irlandia

Remont torów w celu rozbudowy sieci kolei

podmiejskich wokół Dublina, Irlandia.

Lepsza ochrona wód

S T R O N A 1 1

zamorskich oraz Zjednoczonemu Królestwu na Irlandię Północną. 35,2% środków w ramach Celu 1 przeznaczono na infrastrukturę, głównie w dziedzinie transportu i środowiska, 33,6% na inwestycje produkcyjne, np. pomoc pośrednią i bezpośrednią dla przedsiębiorstw oraz 29,6% na zasoby ludzkie.

16,6%, tj. około 57,3 miliony mieszkańców żyło w regionach Celu 2 i skorzystało ze wspar-cia w wysokości 6,1 mld ECU (9% całkowitych środków) udzielonego przez EFRR i EFS. Głów-nymi beneficjentami były Zjednoczone Króle-stwo (2 mld ECU, 35,5% populacji), Hiszpania (1,5 mld ECU, 22,2%) i Francja (1,2 mld ECU, 18,3%). Oprócz Grecji, Irlandii i Portugalii, wszystkie pozostałe państwa członkowskie w mniejszym stopniu skorzystały z finanso-wania w ramach Celu 2. 55,1% całkowitych inwestycji przeznaczono na środowisko pro-dukcyjne wspierające w szczególności małe i średnie przedsiębiorstwa, 23,9% na fizyczną rewitalizację i środowisko (często rewitaliza-cję dawnych terenów przemysłowych) i 20,9% na zasoby ludzkie.

Programy w ramach Celu 3 i 4, skupiające się na odbiorcach polityk aktywnego rynku pra-cy, nie dotyczyły konkretnych obszarów geo-graficznych i były zatwierdzane na poziomie krajowym. Całkowita kwota przeznaczona na oba cele wynosiła około 6,67 miliardów ECU (10% budżetu), a wsparcie było wypła-cane tylko za pośrednictwem EFS. Głównymi beneficjentami były Zjednoczone Królestwo (1,5 mld ECU), Francja (1,44 mld ECU) i Niemcy (1,05 mld ECU). Wszystkie inne kraje otrzyma-ły mniejsze kwoty, za wyjątkiem Grecji, Irlan-dii i Portugalii, dla których wsparcie z EFS wy-płacono w ramach Celu 1.

Zjednoczone Królestwo Portugalia Hiszpania

Walka z bezrobociem Inwestycje w autostrady, Portugalia

Nowa autostrada łącząca Porto z miejscowością

Valença do Minho przy granicy z Galicją,

Portugalia.

Budowa mostów, Hiszpania

Most na rzece Bidasoa, Nawarra, Hiszpania.

„Jednolity Akt Europejski w znaczący sposób wzmacnia system instytucjonalny i wyznacza nowe cele dla Wspólnoty, w szczególności ukończenie procesu tworzenia wewnętrznego rynku do 1992 roku oraz wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej. Realizacja tych dwóch celów będzie także stanowić odpowiedź na nadzieje i potrzeby nowych państw członkowskich, które słusznie się spodziewają, że ich wkład w działania Wspólnoty przyczyni się do rozwoju i pomoże poprawić standard życia dzięki połączeniu własnych wysiłków ze wsparciem ze strony partnerów”.

Komisja Wspólnot Europejskich: Aby Jednolity Akt stał się sukcesem: nowe granice dla Europy, COM(87) 100 fi nal, 15 lutego 1987.

1989

-93

S T R O N A 1 2

I wreszcie budżet Celu 5 wynosił 6,3 miliardy ECU (9,2% całkowitej sumy), gdzie główny-mi benefi cjentami były Francja (2,3 mld ECU), Niemcy (1,4 mld ECU) i Włochy (0,96 mld ECU). Podczas gdy wsparcie w ramach Celu 5a nie koncentrowało się w określonych obszarach, pomoc w ramach Celu 5b dotyczyła obszarów wiejskich (17,6 milionów ludzi, tj. 5% ludno-ści Wspólnoty). Środki Celu 5a przeznaczono głównie na inwestycje produkcyjne. Z kolei pomoc w ramach Celu 5b wydano na nowe ini-cjatywy ekonomiczne na obszarach wiejskich (47,2%), infrastrukturę i zasoby ludzkie (po 20%) oraz środowisko (12,1%).

Oprócz programów krajowych i regionalnych prowadzonych w ramach wspomnianych celów Komisja zaproponowała 16 inicjatyw wspólnotowych (z budżetem w wysokości 5,3 mld ECU, tj. 7,8% całości) służących roz-wiązaniu konkretnych problemów w nie-których regionach lub sektorach. Program „Interreg”, dysponujący kwotą 1,1 miliarda ECU, wspierał współpracę transgraniczną pomiędzy sąsiadującymi regionami. Inicjaty-wy „Euroform”, „Now” i „Horizon” (764 miliony ECU) finansowały projekty w dziedzinie szko-leń zawodowych i tworzenia miejsc pracy. „Leader” (455 milionów ECU) finansował pro-jekty rozwoju lokalnego i wiejskiego, a inne inicjatywy służyły rewitalizacji obszarów prze-mysłowych (Resider, Rechar, Retex, Renaval, Konver; razem: 1,1 miliarda ECU), regionów ultraperyferyjnych (Regis, 181 milionów ECU) lub dotyczyły kwestii takich, jak ochrona śro-dowiska, energia, technologie informatyczne i badania naukowe (Envireg, Regen, Prisma, Telematique, Stride, razem: 1,6 miliarda ECU). Przy wsparciu technicznym Komisja zainau-gurowała ponadto projekty pilotażowe, sieci

i badania, a także różne narzędzia wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa, np. „Ośrodki innowacyjności w biznesie” (Business Innova-tion Centres, BIC).

A D M I N I S T R A C J A I Z A R Z Ą D Z A N I E

Sposób zarządzania funduszami strukturalny-mi w latach 1989–1993 określał zestaw pięciu rozporządzeń Rady dotyczących wydajności i koordynacji, wdrożenia i zasad ogólnych oraz wdrożenia każdego z trzech funduszy. Roz-porządzenie w sprawie koordynacji przyjęto 24 czerwca 1988 roku. Pozostałe cztery decyzje Rada podjęła 19 grudnia 1988 roku. Wszystkie weszły w życie 1 stycznia 1989 roku.

Rozporządzenie w sprawie koordynacji⁵ defi -niowało wspomniane powyżej cele i zasady, zadania funduszu, różne formy wsparcia (z któ-rych najważniejszą były „programy operacyj-ne”), zobowiązanie dla państw członkowskich do wdrożenia „regionalnych planów rozwoju” dla każdego celu (dla Celów 1, 2 i 5b) lub „kra-jowych planów” (dla Celów 3 i 4). Następnie Komisja przyjęła Wspólnotowe Ramy Wsparcia (WRW). Ponadto rozporządzenie określiło wy-sokość wsparcia do 75% dla projektów w ra-mach Celu 1 i 50% w przypadku innych celów.

Rozporządzenie wykonawcze⁶ określało za-wartość planów i WRW, główne projekty, któ-re wymagały decyzji Komisji i ustalało system zobowiązań, wypłat pomocy i kontroli fi nanso-wej. Ogólne przepisy dotyczyły monitoringu, oceny, raportowania i reklamowania wsparcia.

Trzy rozporządzenia wykonawcze⁷ dotyczące EFRR, EFS i EFOGR zawierały informacje na

Hiszpania i Portugalia Luksemburg Irlandia

Projekt Interreg Hiszpania–Portugalia

Most na rzece Gwadiana łączący Hiszpanię

i Portugalię.

Czytelniejsze znaki drogowe na granicy

Uproszczenie oznakowania dla kierowców

ciężarówek przekraczających granicę Belgii,

Francji i Luksemburga, Interreg.

Rewitalizacja miasta

Odnowienie dzielnicy Temple Bar w Dublinie,

Irlandia.

S T R O N A 1 3

temat treści planów i projektów, kryteriów przyznawania pomocy oraz wsparcia tech-nicznego.

Zaszła duża zmiana: zamiast corocznego wy-boru projektów przez państwa członkowskie i zatwierdzania przez Komisję Europejską wdrożono bardziej strategiczne i wieloletnie programowanie w oparciu o partnerstwo po-między regionami, państwami członkowskimi i Komisją Europejską. Decydowanie w sprawie planów (analiza), Wspólnotowych Ram Wspar-cia (koordynacja pomocy) oraz programów operacyjnych (wdrożenie) stanowiło nowe wy-zwanie dla zaangażowanych stron. Po pierw-sze na każdym szczeblu należało opracować procedury dotyczące zarządzania funduszami, monitoringu i kontroli. Ponadto na wszystkich

etapach procesu niezbędna była komunikacja pomiędzy różnymi politykami i instrumenta-mi. Nie dziwi, że pierwsza edycja programów operacyjnych została zatwierdzona dopiero w 1990 roku, przez co opóźniło się także ich wdrożenie.

Niemniej jednak nowa klasa partnerów z po-ziomu UE, krajowego i regionalnego oraz podmiotów spoza administracji publicznej rozpoczęła proces uczenia się, zdobywania doświadczenia oraz poszukiwania nowych rozwiązań i partnerstw na rzecz rozwoju regio-nalnego i lokalnego.

Kluczowe dane > Całkowity budżet funduszy strukturalnych: 69 miliardów

ECU, tj. 25% budżetu UE i 0,3% całkowitego PKB UE > z czego na regiony Celu 1 przeznaczono: 64%. > ludność zamieszkująca regiony Celu 1: 86,2 mi-

liony (25% całej populacji⁸).> Główni benefi cjenci: Hiszpania (14,2 mld ECU), Włochy

(11,4 mld ECU), Portugalia (9,2 mld ECU), Grecja (8,2 mld ECU).

Wyniki> Regiony Celu 1 zmniejszyły różnicę w PKB na mieszkańca

(w porównaniu ze średnią unijną) o 3 punkty procentowe. > Dzięki funduszom strukturalnym utworzono 600 000 miejsc

pracy w Grecji, Irlandii, Portugalii i Hiszpanii, a średni PKB na mieszkańca w tych krajach zwiększył się z 68,3% do 74,5% średniej Wspólnoty.

> 917 000 osób skorzystało ze szkoleń EFS.> 470 000 małych i średnich przedsiębiorstw otrzymało

wsparcie w regionach Celu 2.

Więcej szczegółów znajduje się na stronach „oceny” pod adresem: http://ec.europa.eu/regional_policy

Portugalia Włochy Francja

Ochrona środowiska

Środki z Envireg wykorzystano na uszczelnienie

wysypiska śmieci, Alcanena, region Lisboa e Vale

do Tejo, Portugalia.

Tworzenie miejsc pracy

Przebudowa centrum szkoleniowego

i przemysłowego dla młodych ludzi, Cagliari,

Sardynia, Włochy.

Inwestycje w MŚP

Wsparcie dla plantacji bananów na wyspie

Reunion, Francja.

1994

-99

S T R O N A 1 4

Konsolidacja i podwojenie wysiłków

1 9 9 4 – 1 9 9 9


W tzw. „Pakiecie Delors’a II”¹⁰, przedstawionym cztery dni po podpisaniu Traktatu z Maastricht, Komisja Europejska zaproponowała program i budżet „zmierzający do unii gospodarczej i walutowej, która pozwoli Wspólnocie w peł-ni wykorzystać zorganizowaną przestrzeń gospodarczą i wspólną walutę”. Propozycje obejmowały szczegóły dotyczące nowego Funduszu Spójności, zwiększenie budżetu funduszy strukturalnych oraz uproszczenie przepisów w sprawie wdrożenia. Kompromis zawarty podczas szczytu Rady Europejskiej w Edynburgu w dniach 11–12 grudnia 1992 roku ostatecznie określił środki na lata 1994–1999. Około 153 miliardów ECU przeznaczono na fundusze strukturalne i 15 miliardów ECU

na Fundusz Spójności, z czego 68% zarezerwo-wano dla najuboższych regionów i krajów.

W kwietniu 1993 roku Komisja zapropono-wała przepisy w sprawie funduszy struktural-nych, które zostały przyjęte przez Radę w lipcu 1993 roku¹¹. Stosując zasadę partnerstwa, pro-ces negocjowania rozporządzeń obejmował uwagi zgłoszone przez Parlament Europejski, partnerów ekonomiczno-społecznych i sto-warzyszenia reprezentujące interesy regio-nalne. Rozporządzenie w sprawie Funduszu Spójności¹² przyjęte w maju 1994 roku zakła-dało fi nansowanie w wysokości 15,15 miliarda ECU. Wsparcie było przeznaczone dla państw, których Produkt Krajowy Brutto wynosił mniej niż 90% średniej Wspólnoty, pod warunkiem, że kraje te opracowały program prowadzący do konwergencji ekonomicznej spełniającej kry-

1992 1992 Austria

Podpisanie Traktatu o Unii Europejskiej Szczyt Rady Europejskiej w Edynburgu

W dniach 11 i 12 grudnia 1992 roku Rada

Europejska uzgodniła w Edynburgu plany

fi nansowe na lata 1994–99.

Zielona Austria

Europejskie Centrum Energii Odnawialnej

w austriackim Güssing.

Traktat o Unii Europejskiej i zmieniony Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE), zatwierdzone w Maastricht 7 lutego 1992 roku, weszły

w życie 1 listopada 1993 roku. W odniesieniu do polityki spójności i polityki regionalnej na mocy TWE stworzono nowy instrument (Fundusz Spójności),

nową instytucję (Komitet Regionów) oraz wdrożono zasadę subsydiarności. W grudniu 1992 roku Rada Europejska podjęła decyzję w sprawie nowej

perspektywy fi nansowej na lata 1994–1999. Na fundusze strukturalne i Fundusz Spójności przeznaczono 168 miliardów ECU⁹. Tym samym roczna

kwota wsparcia została podwojona, a pomoc stanowiła jedną trzecią budżetu UE. Rada przyjęła nowe rozporządzenia w sprawie polityki spójności

20 lipca 1993 roku. Dotyczyły one Instrumentu Finansowego Orientacji Rybołówstwa i Funduszu Spójności. Nowe przepisy potwierdziły kluczowe

założenia polityki – koncentrację, programowanie, dodatkowość i partnerstwo – i utrzymały w niemal niezmienionej formie istniejące cele. Niektóre

zapisy zaostrzono, np. te dotyczące zaangażowania innych instytucji UE, w szczególności Parlamentu Europejskiego, czy też przepisy w sprawie

partnerstwa, oceny i reklamowania. Z chwilą przystąpienia Austrii, Finlandii i Szwecji 1 stycznia 1995 roku w dodatkowym rozporządzeniu określono

szósty Cel dotyczący pomocy dla bardzo słabo zaludnionych regionów w Finlandii i Szwecji i przyznano wsparcie fi nansowe dla trzech nowych państw

członkowskich.

S T R O N A 1 5

teria unii gospodarczej i walutowej określone w Traktacie WE. Fundusz mógł fi nansować do 85% kosztów inwestycji w infrastrukturę śro-dowiskową i transportową o wartości powyżej 10 milionów ECU. Zarządzanie odbywało się na podstawie decyzji Komisji podejmowanych w odniesieniu do poszczególnych projektów. W latach 1994–1999 z funduszu skorzystały Grecja, Irlandia, Portugalia i Hiszpania.


W wyniku reformy z 1993 roku cele na lata 1994–1999 praktycznie się nie zmieniły:


> Cel 2: transformacja regionów lub części re-gionów silnie dotkniętych upadkiem prze-mysłu;

> Cel 3: zwalczenie długotrwałego bezrobo-cia i ułatwienie wejścia na rynek pracy mło-dzieży i osobom zagrożonym wykluczeniem z rynku pracy, promowanie równych szans na rynku pracy dla kobiet i mężczyzn;

> Cel 4: ułatwienie pracownikom dostosowa-nia się do zmian w przemyśle i zmian w sys-temach produkcji;

> Cel 5: promowanie rozwoju obszarów wiejskich poprzez (a) przyspieszenie refor-my struktur rolniczych w ramach reformy Wspólnej Polityki Rolnej i promowanie mo-dernizacji i zmian strukturalnych w sektorze rybołówstwa, (b) ułatwienie rozwoju i zmian strukturalnych na terenach wiejskich; oraz

1995–1999 Szwecja Finlandia

Monika Wulf-Mathies

Monika Wulf-Mathies, Członek Komisji Europejskiej

w latach 1995–1999, odpowiedzialna za politykę

regionalną oraz współpracę z Komitetem Regionów

i Funduszem Spójności.

Inwestycje w nowe technologie w Szwecji

Komputery przystosowane do trudnych warunków

autorstwa sieci Arctic Inventors, Luleå, Szwecja.

Inwestycje w tereny przygraniczne

„Jakość wdrożenia zależy w coraz większym stopniu od jakości partnerstwa. Sukces polityki spójności na najniższym szczeblu wymaga sprawnych partnerstw skupiających wszystkich interesariuszy zaangażowanych w rozwój gospodarczy regionu. Są nimi przedstawiciele ministerstw i wybrani przedstawiciele lokalni, przedstawiciele świata biznesu, związków zawodowych, kobiet, organizacji charytatywnych i dobroczynnych oraz organizacji ekologicznych, choć wiem, że niektórym przedstawicielom rządu takie rozwiązanie może się nie podobać”.

Monika Wulf-Mathies podczas pierwszego Forum Spójności, 27 kwietnia 1997 roku, Bruksela

1994

-99

S T R O N A 1 6

> Cel 6: rozwój i zmiany strukturalne w regio-nach bardzo słabo zaludnionych (od 1 stycz-nia 1995 roku).

Finansowanie z EFRR, EFS i EFOGR w ramach Celu 1, obejmujące 24,6%, tj. około 97,7 milio-nów mieszkańców, wyniosło 94 miliardy ECU, natomiast fi nansowanie z Funduszu Spójności 14,45 miliardów ECU (68% wszystkich środ-ków¹³). 41% funduszy Celu 1 przeznaczono na przedsiębiorstwa, 29,8% na infrastrukturę z czego połowę na transport, ćwierć na środo-wisko, a 24,5% na zasoby ludzkie.

60,6 milionów ludzi (16,3% całkowitej popula-cji) w regionach Celu 2 skorzystało ze wsparcia z EFRR i EFS w wysokości 9,4 mld ECU (10,6% całkowitej kwoty), z czego 55,1 % wydano na pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw. Następne 23,9% przeznaczono na fi zyczną re-witalizację i środowisko (często rewitalizację dawnych terenów przemysłowych) i 20,9% na zasoby ludzkie.

Całkowita suma pomocy w ramach Celu 3 i 4 wyniosła około 15,2 mld ECU (9,1% całego bu-dżetu). Finansowanie pochodziło z EFS i było przeznaczone na działania dotyczące rynku pracy i integracji społecznej.

Środki Celu 5 wyniosły 13 miliardów ECU (7,8% pełnej kwoty). Przeznaczono je głównie na nowe inicjatywy ekonomiczne w rybołówstwie i rolnictwie (47,2%), infrastrukturę i zasoby ludz-kie (po 20%) oraz środowisko (12,1%). 32,7 mi-lionów ludzi, tj. 8,8% ludności UE, żyło na tere-nach wiejskich wspieranych w ramach Celu 5b.

W ramach Celu 6 Szwecja i Finlandia otrzymały 697 milionów ECU (0,4% wszystkich środków).

13 Inicjatyw Wspólnotowych współfi nansują-cych projekty transgraniczne, ponadnarodowe

i innowacyjne otrzymało wsparcie w wysoko-ści 14 miliardów ECU (8% całkowitej kwoty).


W latach 1994–1999 zasady rządzące fundu-szami strukturalnymi i Funduszem Spójności były zapisane w siedmiu rozporządzeniach Rady dotyczących ich wydajności i koordyna-cji, wdrożenia i zasad ogólnych oraz wdrożenia każdego z czterech funduszy strukturalnych. Oddzielne rozporządzenie wydano w sprawie Funduszu Spójności. Rozporządzenie w spra-wie koordynacji nie wprowadziło zmian do po-przedniego, trzyetapowego systemu obowią-zującego od 1989 roku i zakładającego plany krajowe, Wspólnotowe Ramy Wsparcia (WRW) i programy operacyjne. Niemniej jednak plany krajowe miały być bardziej szczegółowe, szcze-gólnie w kwestiach dotyczących środowiska. Nowością był także „jednolity dokument pro-gramowy”, który umożliwiał państwom człon-kowskim i regionom zgłoszenie planów i pro-gramów operacyjnych w jednym dokumencie, co wymagało tylko jednej decyzji Komisji.

We wspomnianym okresie zaszło wiele waż-nych zmian w polityce. W listopadzie 1996 roku opublikowano pierwsze Sprawozdanie w spra-wie spójności gospodarczej i społecznej, uka-zujące wewnątrzunijne różnice gospodarcze i społeczne na poziomie lokalnym oraz ocenia-jące wpływ polityk krajowych i wspólnotowych na rozwój. Raport zaprezentowano w kwietniu 1997 roku podczas pierwszego Forum Spójno-ści, wydarzenia, które od tamtej pory towarzy-szy publikacji kolejnych raportów. Forum stało

Niemcy Irlandia Północna, UK Hiszpania

Modernizacja infrastruktury

Remont mostu Kronprinzenbrücke, Berlin, Niemcy.

Lepszy transport dla biznesu

Nowy port w Londonderry, sfi nansowany

przez EFRR.

Ulepszenie europejskiej infrastruktury

S T R O N A 1 7

się dla państw członkowskich, regionów i in-teresariuszy miejscem wymiany poglądów na temat polityki spójności.

W maju 1999 roku przyjęto Europejską Per-spektywę Rozwoju Przestrzennego (EPRP), nie posiadający mocy prawnej dokument two-rzący ramy dla tych polityk sektorowych na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim, które mają wpływ na planowa-nie przestrzenne.

I wreszcie podpisanie Traktatu z Amsterdamu w październiku 1997 wprowadziło Europejską Strategię Zatrudnienia, która umożliwiła lep-szą koordynację krajowych polityk w sprawie zatrudnienia.

Kluczowe dane > Całkowity budżet funduszy strukturalnych i Funduszu Spój-

ności: 168 miliardów ECU, tj. około jednej trzeciej budżetu UE i 0,4% całkowitego PKB UE

> z czego na regiony Celu 1 przeznaczono: 68% > ludność zamieszkująca regiony Celu 1: 91,7 milio-

nów (24,6% całej populacji).> Główni benefi cjenci: Hiszpania (42,4 mld ECU), Niemcy

(21,8 mld ECU), Włochy (21,7 mld ECU), Portugalia (18,2 mld ECU), Grecja (17,7 mld ECU) i Francja (14,9 mld ECU).

Wyniki> Szacuje się, że fundusze strukturalne w latach 1994–1999 przy-

czyniły się do rzeczywistego wzrostu PKB o dodatkowe 4,7% w Portugalii, 3,9% we wschodnioniemieckich landach, 2,8% w Ir-landii, 2,2% w Grecji, 1,4% w Hiszpanii i 1,3% w Irlandii Północnej.

> W regionach Celu 1 utworzono 700 000 nowych miejsc pracy, zwiększając tym samym wskaźnik zatrudnienia o 4 punkty pro-centowe w Portugalii, 2,5% w Grecji i od 1 do 2% w nowych nie-mieckich landach, na południu Włoch i w Hiszpanii.

> 800 000 małych i średnich przedsiębiorstw, w tym 500 000 dzia-łających w regionach Celu 1, otrzymało bezpośrednią pomoc inwestycyjną.

> Zbudowano lub wyremontowano 4104 km autostrad oraz 31 844 km innych dróg. Inwestycje w infrastrukturę kolejową pozwoliły skrócić czas podróży na kluczowych trasach, np. na trasie Ate-ny – Saloniki – Idomeni (skrócenie o 1,5 godziny), Lizbona – Faro (1 godz. 35 minut), Lizbona – Vilar Formoso (1 godz. 20 minut), Larne – Dublin (20 minut) i Belfast – Derry (25 minut).

> Szacuje się, że w regionach Celu 2 stworzono 567 000 nowych miejsc pracy brutto, stopa bezrobocia spadła z 11,3% do 8,7%, a 3,2 miliardy ECU ze środków EFRR zainwestowano w rozwój 115,1 milionów metrów kwadratowych nowych obszarów i budynków.


Niemcy Portugalia Francja

Promocja turystyki, ochrona kultury Ochrona środowiska

Oczyszczenie Ria Formosa na wybrzeżu

Algare w Portugalii.

Badania i rozwój

Ogrodnicze centrum B+R w regionie

Basse-Normandie, Francja,

współfi nansowane przez EFRR.

„Fundusz Spójności nadaje Wspólnocie nowy wymiar. Dzięki swojemu sposobowi funkcjonowania fundusz pomoże państwom członkowskim spełnić kryteria konwergencji i przejść do trzeciego etapu unii gospodarczej i walutowej".

Jacques Delors w Parlamencie Europejskim, 11 lutego 1992

2000

-06

S T R O N A 1 8

Aby rozszerzenie stało się sukcesem

2 0 0 0 – 2 0 0 6


W lipcu 1997 roku Komisja Europejska przed-stawiła „Agendę 2000”¹⁵, dokument opisujący ogólne perspektywy rozwoju Unii Europejskiej i jej polityk, horyzontalne problemy związane z rozszerzeniem oraz zarys przyszłego budżetu na lata 2000–2006. Następnie w marcu 1998 roku zaproponowano pakiet legislacyjny, który obejmował reformę Wspólnej Polityki Rolnej, reformę polityki spójności, instrumenty pomo-cy przedakcesyjnej oraz nowe ramy fi nansowe. Podczas spotkania w Berlinie 24 marca 1999 roku Rada Europejska porozumiała się co do

propozycji Komisji, umożliwiając tym samym wdrożenie poszczególnych rozwiązań praw-nych i budżetowych.

W czerwcu 1998 roku Komisja przedstawiła przepisy w sprawie funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności oraz instrumentów wsparcia przedakcesyjnego, które Rada – i częściowo także Parlament Europejski – zatwierdziły pomiędzy majem a lipcem 1999 roku. Zgodnie z nowymi zapisami Traktatu Par-lament Europejski był po raz pierwszy zaanga-żowany w przyjęcie regulacji w sprawie EFRR i EFS w drodze procedury współdecyzji. Głów-ne zmiany przybrały formę nowego, „ogólne-

1999 Łotwa Estonia

Szczyt Rady Europejskiej w Berlinie

W dniach 24 i 25 marca 1999 roku Rada Europejska

przyjęła w Berlinie „Agendę 2000” i budżet UE na

lata 2000–2006.

Inwestycje w infrastrukturę

Modernizacja głównej pompowni wody w Rydze,

współfi nansowana z Instrumentu Pomocy

Przedakcesyjnej (IPA), Łotwa.

Wzmocnienie systemu oświaty

Nowe przedszkole w Estonii, sfi nansowane

z instrumentu pomocy przedakcesyjnej SAPARD.

Dwoma głównymi tematami okresu 2000–2006 były działania na rzecz uproszczenia struktury i procedur polityki spójności oraz przygotowanie

do rozszerzenia. „Agenda 2000”, opracowywana od drugiej połowy lat 90. XX wieku utorowała drogę do największego rozszerzenia UE w dziejach,

kiedy w maju 2004 roku do Wspólnoty dołączyło 10 nowych państw członkowskich. To historyczne rozszerzenie zwiększyło o 20% populację UE,

lecz spowodowało zaledwie 5% wzrost PKB Unii. Wraz z rozszerzeniem zwiększyły się różnice w dochodach i w zatrudnieniu, bowiem średni PKB

na mieszkańca w nowych krajach członkowskich oscylował poniżej połowy średniej unijnej, a tylko 56% mieszkańców było aktywnych zawodowo

(w porównaniu do 64% w UE-15). Niemal cały obszar nowych państw członkowskich został objęty Celem 1, któremu przysługiwał najwyższy możliwy

poziom wsparcia z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Niemniej jednak prace rozpoczęto jeszcze przed rozszerzeniem, udostępniając

kandydatom instrumenty pomocy przedakcesyjnej, które pomogły przygotować się do polityki spójności. W wyniku decyzji podjętej przez Radę

Europejską w Berlinie w marcu 1999 roku, budżet polityki spójności na lata 2000–2006 dla piętnastu państw członkowskich wyniósł 213 mld

euro¹⁴. Dodatkowe 22 miliardy euro przeznaczono na okres 2004–2006 dla nowych państw członkowskich. W marcu 2000 roku Rada Europejska

zatwierdziła „strategię lizbońską” skupiającą się na wzroście, zatrudnieniu i innowacji. Strategia z czasem stała się wiodącym elementem

wielu polityk UE i przyczyniła się do istotnych zmian w polityce spójności.

S T R O N A 1 9

go” rozporządzenia¹⁶ przyjętego przez Radę. Nowy dokument zastępował rozporządzenie w sprawie koordynacji i część rozporządzenia wykonawczego. Ponadto przyjęto pięć nowych rozporządzeń w sprawie EFRR, EFS, Europej-skiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR), Instrumentu Finansowego Orienta-cji Rybołówstwa (IFOR) i Funduszu Spójności. Pomiędzy marcem 2000 a marcem 2001 roku Komisja przyjęła pięć kolejnych rozporządzeń wykonawczych, w których zapisano szczegóło-we zasady dotyczące używania euro, informo-wania i reklamy, kwalifi kowanych wydatków, systemów zarządzania i kontroli oraz proce-dur korekt fi nansowych. I wreszcie w czerwcu 1999 roku przyjęto rozporządzenia Rady do-tyczące Instrumentu przedakcesyjnej polityki strukturalnej (Instrument for Structural Policies for Pre-Accession, ISPA) oraz Przedakcesyjnego Instrumentu Wsparcia dla Rolnictwa i Obsza-rów Wiejskich (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development, SAPARD).


Poprzez połączenie poprzednich Celów 2 z 5 oraz 3 z 4 reforma z 1999 roku zmniejszyła liczbę Celów funduszy strukturalnych z sześciu do trzech oraz liczbę inicjatyw wspólnotowych z 13 do czterech. Trzy nowe Cele to:


> Cel 2: wspieranie transformacji ekonomicz-nej i społecznej w regionach dotkniętych problemami strukturalnymi; oraz

1999–2004 Polska Cypr

Michel Barnier

Komisarz ds. Polityki Regionalnej od września 1999

do kwietnia 2004 roku.

Modernizacja dróg

Remont drogi pomiędzy Sochaczewem i Grójcem

dla ruchu omijającego południe Warszawy, Polska.

Rewitalizacja miasteczka

„Jeśli Unia Europejska ma aspiracje, potrzebuje polityki spójności, która umożliwi ich realizację. Jedną z aspiracji są wspólne postępy w ponownie zjednoczonej Europie. Nowym zadaniem jest udostępnienie rozszerzonej Europie środków niezbędnych do osiągnięcia dynamicznego wzrostu i wysokiego wskaźnika zatrudnienia w zrównoważony sposób. Już określono, jak należy zrealizować te ambicje: musimy dążyć do celów zapisanych jednogłośnie w strategii z Lizbony i z Goeteborga. W końcu to nasze regiony, obszary, miasta i miasteczka prowadzą inwestycje, wdrażają krajowe i wspólnotowe polityki i stosują ustawodawstwo UE. Nie mogą pełnić tylko roli obserwatorów. Muszą stać się naszym partnerem w dążeniu do zrównoważonego wzrostu”.

Michel Barnier w Parlamencie Europejskim, 18 lutego 2004

2000

-06

S T R O N A 2 0

> Cel 3: wspieranie dostosowania i moderni-zacji polityk i systemów w dziedzinie oświa-ty, szkoleń i zatrudnienia.

Finansowanie z EFRR, EFS, EFOGR i IFOR w ra-mach Celu 1, obejmujące 37%, tj. około 169,4 milionów mieszkańców UE, wyniosło 149,2 mld euro. Kolejne 25,4 mld euro wypłacono w ramach Funduszu Spójności (stanowiące-go 71,6% funduszy strukturalnych i funduszy spójności). Około 41% inwestycji w ramach Celu 1 wydano na infrastrukturę, z czego nie-co mniej niż połowę na transport i około jedną trzecią na środowisko. 33,8% przeznaczono na stworzenie optymalnego środowiska produk-cyjnego dla przedsiębiorstw a 24,5% na zaso-by ludzkie.

15,2%, tj. około 69,8 milionów mieszkańców żyło w regionach Celu 2 i skorzystało ze wspar-cia w wysokości 22,5 mld euro (9,6% całkowi-tych środków) udzielonego przez EFRR i EFS. 55,1% całkowitych inwestycji przeznaczo-no na środowisko produkcyjne wspierające w szczególności małe i średnie przedsiębior-stwa, 23,9% na fi zyczną rewitalizację i środo-wisko (często rewitalizację dawnych terenów przemysłowych) i 20,9% na zasoby ludzkie.

Programy w ramach Celu 3 i 4, skupiające się na odbiorcach polityk aktywnego rynku pra-cy, nie dotyczyły konkretnych obszarów geo-grafi cznych i były zatwierdzane na poziomie krajowym. Całkowita kwota przeznaczona na oba cele wynosiła około 24,1 mld euro (10,3% budżetu), a wsparcie było wypłacane tylko za pośrednictwem EFS.

11,5 miliardów euro przeznaczono na cztery inicjatywy wspólnotowe – „Interreg III”, „Urban II”, „Equal”, „Leader+” i innowacyjne działania w latach 2000–2006.


W okresie 2000–2006 nowe przepisy w spra-wie kontroli fi nansowej i dyscypliny wzmocni-ły współpracę pomiędzy Komisją a państwami członkowskimi. Jasno określono obowiązki kra-jowych instytucji zarządzających i płatniczych, uproszczono sposób zarządzania programem oraz przyspieszono realizację projektów dzięki dyscyplinie fi nansowej i zasadzie „n+2”. Zgod-nie z tą regułą niemożność przedstawienia do-wodu wypłaty środków w ciągu dwóch lat po-woduje utratę fi nansowania. Ponadto system kontroli ex ante, mid-term (w trakcie wdrażania programu) i ex post wymusił większe zaanga-żowanie państw członkowskich i regionów w proces monitoringu i oceny programów.

Jeśli chodzi o rozwój polityki to publikacji drugiego i trzeciego Sprawozdania w sprawie spójności gospodarczej i społecznej towa-rzyszyła ożywiona debata na temat wpływu i przyszłego kształtu polityki spójności (od maja 2001 do lutego 2004 roku). Dyskusje uto-rowały drogę dla nowych propozycji Komisji w sprawie rozporządzeń na lata 2007–2013.

Od października 2003 roku Europejski Tydzień Regionów i Miast OPEN DAYS stał się najważ-niejszym corocznym spotkaniem polityków i ekspertów z całej Europy i świata. Konferen-cja OPEN DAYS, organizowana wspólnie przez Komisję Europejską i Komitet Regionów oraz regiony i miasta z całej Europy, Parlament Eu-ropejski i organizacje prywatne, fi nansowe i reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, stanowi platformę wymiany doświadczeń i po-mysłów w dziedzinie rozwoju regionalnego.

2004 Hiszpania Belgia

Rozszerzenie UE do 25 państw

1 maja 2004, obchody rozszerzenia UE

do 25 państw członkowskich.

Rewitalizacja terenów poprzemysłowych Tworzenie miejsc pracy

Miejsca pracy dostosowane do imigrantów,

Antwerpia, Belgia.

S T R O N A 2 1

Nowy instrument fi nansowy, Fundusz Solidar-ności Unii Europejskiej, który nie stanowi czę-ści polityki spójności, utworzono w listopadzie 2002 roku, aby zapewnić pilną pomoc regio-nom dotkniętym katastrofami.


ności: 213 mld euro dla UE-15 w latach 2000–2006 i 21,7 mld euro dla 10 nowych państw członkowskich na lata 2004–2006, co stanowi około jedną trzecią budżetu UE oraz 0,4% całkowi-tego PKB Unii.

> z czego na regiony Celu 1 przeznaczono: 71,6%. > ludność zamieszkująca regiony Celu 1: 169,4 milio-

nów (37% całej populacji).> Główni benefi cjenci: Hiszpania (56,3 mld euro), Niemcy

(29,8 mld euro), Włochy (29,6 mld euro), Grecja (24,9 mld euro), Portugalia (22,8 mld euro), Zjednoczone Królestwo (16,6 mld euro) i Francja (15,7 mld euro).

Wyniki> Szacuje się, że latach 2000–2006 fi nansowanie w ramach Celu 1

przyczyniło się do utworzenia 570 000 miejsc pracy netto, z cze-go około 160 000 w nowych państwach członkowskich.

> W Hiszpanii w ramach funduszy strukturalnych zainwestowano około 4 miliardy euro w badania naukowe, rozwój technologii, innowacje i technologie informacyjne. Środki przyznano ponad

13 000 projektom badawczym, przy których pracowało niemal 100 000 naukowców. Współfi nansowanie otrzymało większość z 64 parków technologicznych w Hiszpanii.

> W Grecji dalsze inwestycje w ateńskie metro zmniejszyły przecią-żenie ruchu i zanieczyszczenia. Sfi nansowano osiem nowych sta-cji (w tym cztery przesiadkowe) i 17 pociągów. W połowie 2005 roku w godzinach szczytu korzystało z nich 17 200 pasażerów, w porównaniu do prognozowanych 15 500. W Hiszpanii inwe-stycje w infrastrukturę drogową pozwoliły zaoszczędzić około 1,2 miliona godzin podróży rocznie.

> W przypadku Celu 2 na podstawie badań prowadzonych w przedsiębiorstwach szacuje się, że do końca okresu 2000–2006 utworzono około 730 000 miejsc pracy brutto.

> W Katalonii w ramach programu Celu 2 pracowało ponad 6000 (ok. 21%) naukowców z regionu. Inwestycje sektora prywatnego w stworzenie społeczeństwa informacyjnego opiewały na kwotę 1,4 mld euro (37%).

> W Zjednoczonym Królestwie ponad 250 000 małych i średnich przedsiębiorstw otrzymało wsparcie w regionach Celu 1 i 2. Oko-ło 16 000 z nich uzyskało bezpośrednie wsparcie fi nansowe.


Republika Czeska Austria Słowacja

Lekcje dla uchodźców Rewitalizacja miast

Fundusze URBAN wykorzystano do rewitalizacji

centrum Wiednia.

Inwestycje w energię odnawialną

Farma wiatrowa, Cerova, Słowacja.

2007

-13

S T R O N A 2 2

Wzrost i zatrudnienie2 0 0 7 – 2 0 1 3


W lutym 2004 roku Komisja Europejska opubli-kowała dokument¹⁸ w sprawie przyszłości rozsze-rzonej Unii, obejmujący propozycję budżetu na lata 2007–2013. Z całkowitej kwoty wynoszącej 1 025 miliardów euro¹⁹ – 336 miliardów przezna-czono na fundusze strukturalne i Fundusz Spój-ności, a 70 miliardów euro na rozwój obszarów wiejskich w ramach celu innego niż spójność. Po trudnych negocjacjach w dniach 11–12 grudnia w Brukseli Rada Europejska uzgodniła budżet, który następnie przerodził się w porozumie-nie międzyinstytucjonalne zawarte pomiędzy Radą, Parlamentem i Komisją w kwietniu 2006. Porozumienie opiewało na kwotę 864 miliardów euro, z czego 308 miliardów zarezerwowano na politykę spójności. Równocześnie zaplanowano rewizję budżetu na lata 2008/2009.

Od 2001 roku Komisja moderowała ożywioną debatę na temat przyszłości polityki spójności.

W czerwcu 2004 roku Komisja przedstawiła pa-kiet legislacyjny obejmujący pięć rozporządzeń²⁰, w tym jedno zawierające przepisy ogólne, trzy w sprawie EFRR, EFS i Funduszu Spójności i jedno w sprawie Europejskiego Ugrupowania Współ-pracy Terytorialnej. Rada i Parlament przyjęły rozporządzenia w lipcu 2006 roku, po osiągnię-ciu porozumienia w kwestii budżetu. W grudniu 2006 roku do wspomnianego pakietu dodano jedno rozporządzenie wykonawcze²¹, zastępują-ce pięć dotychczasowych przepisów w sprawie informowania i reklamy, systemów zarządzania i kontroli, nieprawidłowości, korekt fi nansowych i kryteriów przyznawania pomocy.


Reforma z 2006 roku połączyła dotychczasowe Cele 2 i 3, przekształciła inicjatywę Interreg w ramach trzeciego celu i włączyła inne inicjatywy Wspólnoty

2005 Niemcy 2007

Szczyt Rady Europejskiej w Brukseli

W dniach 15 i 16 grudnia 2005 roku Rada

Europejska uzgodniła w Brukseli budżet UE

na lata 2007–2013.

Wsparcie badań i rozwoju

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego wspiera

badania w dziedzinie technologii słonecznej, Berlin,

Niemcy.

Rozszerzenie do 27 państw

1 stycznia 2007 po przystąpieniu Bułgarii i Rumunii

Unia liczy 27 państw.

Największa w historii alokacja środków dla najuboższych państw członkowskich i regionów, integracja wszystkich regionów oraz zmiana priorytetów

w celu stymulowania wzrostu, zatrudnienia i innowacji – oto w skrócie główne wyzwania unijnej polityki spójności na obecny okres. W UE liczącej

27 państw członkowskich co trzeci obywatel – czyli w sumie 170 milionów ludzi – zamieszkuje najbiedniejsze regiony, które otrzymują wsparcie w ramach

celu „Konwergencji”. Wraz z ostatnim rozszerzeniem znacząco zwiększyły się różnice ekonomiczne i społeczne. Dochód na mieszkańca w Luksemburgu

jest siedmiokrotnie wyższy niż w Rumunii. Na szczeblu regionalnym różnice są jeszcze większe: najbogatszym obszarem jest Inner London – dochód na

mieszkańca wynosi tu 290% średniej UE-27, najuboższym zaś północno-wschodni region w Rumunii, gdzie dochód ten to zaledwie 23% średniej UE.

W grudniu 2005 roku Rada Europejska zatwierdziła budżet na lata 2007–2013 i przeznaczyła 347 miliardów euro¹⁷ na fundusze strukturalne i Fundusz Spójności.

81,5% tych środków zostanie wydanych na regiony „konwergencji”. W oparciu o uproszczone procedury niemal wszystkie z 436 programów obejmujących

obszar całej UE zatwierdzono przed końcem 2007 roku. Radykalna zmiana priorytetów oznacza, że jedna czwarta środków jest zarezerwowana na

badania naukowe i innowacje, a około 30% na infrastrukturę środowiskową i działania służące walce ze zmianami klimatycznymi.

S T R O N A 2 3

do programów głównego nurtu polityki. Prioryte-towe cele określono w następujący sposób:

> „Konwergencja”: celem jest przyspiesze-nie konwergencji najsłabiej rozwiniętych państw członkowskich i regionów, tj. regio-nów, w których PKB na głowę wynosi mniej niż 75% średniej UE;

> „Konkurencyjność regionalna i zatrudnie-nie”: obejmuje wszystkie regiony UE; celem jest wzmocnienie konkurencyjności, atrak-cyjności i zatrudnienia w regionach; i

> „Europejska współpraca terytorialna”: opiera się na inicjatywie Interreg; wsparcie przeznaczone jest na współpracę transgra-niczną, ponadnarodową i międzyregionalną oraz współpracę w ramach sieci.

Liczbę instrumentów fi nansowych na rzecz spój-ności ograniczono z sześciu do trzech: utrzymano dwa fundusze strukturalne (EFRR, EFS) oraz Fun-dusz Spójności. Pomoc udzielaną w ramach po-przednich instrumentów EFOGR i IFOR włączono do nowego Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i Europejskiego Funduszu Rybackiego (EFR).

Cel „Konwergencji” obejmuje 84 regiony w 17 państwach członkowskich oraz 170 milio-nów mieszkańców. Ponadto wsparcie otrzyma 16 innych regionów (tzw. regionów „phasing-out”) zamieszkałych przez 16,4 milionów miesz-kańców i posiadających PKB nieznacznie prze-kraczający próg w wyniku statystycznego efektu rozszerzenia. Kwota dostępna w ramach celu Konwergencji to 282,8 miliardy euro, co stanowi 81,5% wszystkich funduszy. 199,3 miliardów euro przeznaczono na regiony konwergencji, 13,9 mi-liardów na regiony objęte mechanizmem „phasing out” oraz 69,6 miliardów euro na Fundusz Spójności obejmujący 15 państw członkowskich.

Grecja 2007 2007

Udoskonalenie infrastruktury środowiskowej

Projekt „Rzeka Nestos” – prowadzony we

współpracy z Bułgarią: tama Thissavros służy

lepszej melioracji i produkcji energii.

Podpisanie portugalskiego Planu Polityki Spójności

4 lipca 2007 roku w Lizbonie Danuta Hübner

podpisała portugalski Plan Polityki Spójności

na lata 2007–2013.

4. Forum Spójności

„Jestem przekonana, że europejska polityka spójności jest dobrze dostosowana do wyzwań przyszłości. Sądzę, że największą zaletą jest wielopoziomowy system zarządzania, oparty na odpowiedzialności i partnerstwie. To system, który z jednej strony stymuluje wydajność i rozwój gospodarczy poprzez współpracę pomiędzy podmiotami na szczeblu europejskim, krajowym i regionalnym, a z drugiej strony silnie zakorzenia politykę na terenach UE i w umysłach jej obywateli”.

Danuta Hübner podczas 4. Forum Spójności, 27 września 2007 roku w Brukseli

2007

-13

S T R O N A 2 4

W sumie 168 regionów w 19 państwach człon-kowskich, tj. 314 milionów obywateli, może otrzymać pomoc w ramach celu „konkuren-cyjności regionalnej i zatrudnienia”. 13 z tych regionów, zamieszkałych przez 19 milionów ludzi, to tzw. regiony „phasing-in”, które otrzy-mają specjalne wsparcie fi nansowe z uwagi na fakt, że niedawno obszary te miały status regionów Celu 1. Na ten cel przeznaczono 54,9 miliardów euro, czyli nieco mniej niż 16% pełnej kwoty pomocy. 11,4 miliardów euro za-rezerwowano dla regionów „phasing-in”.

Jeśli chodzi o cel europejskiej współpracy tery-torialnej to w obszarach przygranicznych żyje 181,7 milionów ludzi (37,5% całkowitej populacji UE), natomiast wszystkie regiony i wszyscy miesz-kańcy UE są objęci przynajmniej jednym z 13 istnie-jących obszarów współpracy międzynarodowej. 8,7 miliardów euro (2,5% pełnej kwoty) przezna-czonych na ten cel podzielono w następujący spo-sób: 6,44 mld euro na współpracę transgraniczną, 1,83 mld euro na ponadnarodową oraz 445 milio-nów euro na współpracę międzyregionalną i sieci. W ramach wspomnianego celu Komisja zainauguro-wała inicjatywę „Regiony na rzecz zmian gospodar-czych”, która promuje najlepsze sieci działające na rzecz zrównoważonego rozwoju regionów i miast.


Główne uproszczenie w bieżącym okresie doty-czy wprowadzenia dwóch zamiast trzech etapów programowania. W oparciu o „wytyczne Wspól-noty dla spójności” planowanie odbywa się na szczeblu lokalnym poprzez Krajowe Strategiczne Ramy Odniesienia, podczas gdy do wdrożenia służą Programy Operacyjne. Zgodnie z rozporzą-dzeniami i wytycznymi w ramach nowej genera-cji programów należy „zarezerwować” określoną

część środków na kluczowe inwestycje związane z nową strategią na rzecz wzrostu i zatrudnienia. Są nimi badania naukowe i innowacje, infrastruk-tura o znaczeniu europejskim, konkurencyjność przemysłu, energia odnawialna, efektywność energetyczna, innowacje ekologiczne i zasoby ludzkie. W regionach „konwergencji” na wspo-mniane priorytety należy przeznaczyć 60% cał-kowitego wsparcia, a w pozostałych regionach 75%. W UE-27 średni odsetek zasobów przezna-czonych na kluczowe inwestycje strategii lizboń-skiej wynosi 61,2% w ramach celu konwergencji i 76,7% w ramach celu konkurencyjności regio-nalnej i zatrudnienia. W sumie na te inwestycje zostanie wydanych 200 miliardów euro. W po-równaniu z poprzednim okresem stanowi to wzrost o ponad 50 miliardów euro.

Inne przepisy uproszczono, np. zasady doty-czące kryteriów otrzymania wsparcia. Obec-nie decyzje w tej sprawie podejmowane są na poziomie krajowym (a nie unijnym), a większa uwaga skupiona na zasadzie proporcjonalno-ści ma służyć zmniejszeniu biurokracji i ograni-czeń nakładanych na mniejsze programy.

Trzy nowe instrumenty polityczne – Jaspers, Je-remie i Jessica – usprawnią współpracę pomię-dzy Komisją Europejską, Europejskim Bankiem Inwestycyjnym i innymi instytucjami fi nan-sowymi w celu lepszego tworzenia zdolności administracyjnych i zapewnienia, że państwa członkowskie i regiony w odpowiedni i wydaj-ny sposób wykorzystują przyznane środki.

Europejskie Ugrupowanie Współpracy Teryto-rialnej (EUWT) umożliwi władzom regionalnym i lokalnym z różnych krajów utworzyć grupy współpracy (posiadające osobowość prawną) do projektów takich jak transport transgra-niczny lub usługi zdrowotne.

2007 Włochy Dania

Dzień Otwarty

Spotkania ekspertów oraz wymiana doświadczeń

i pomysłów podczas OPEN DAYS, corocznej

konferencji europejskich regionów i miast.

Badanie środowiska morskiego Lepszy transport, większy wzrost

Nowe lotniska sprzyjają rozwojowi

przedsiębiorstw w Danii.

S T R O N A 2 5

Instrument Wsparcia Przedakcesyjnego (IWP) zastąpił w 2007 roku poprzednie instrumenty przedakcesyjne. IWP ma na celu pomóc pań-stwom kandydującym i potencjalnym kandy-datom z Bałkanów Zachodnich przygotować się do ewentualnego przystąpienia do UE. Działa-nia obejmują rozwój regionalny i współpracę.

I wreszcie czwarte Sprawozdanie w sprawie spójności gospodarczej i społecznej oraz Forum Spójności zorganizowane w dniach 27–28 września 2007 roku zainaugurowały debatę w sprawie przyszłości polityki spójno-ści UE po 2013 roku.


ności: 347 miliardów euro, tj. 35,7% budżetu UE i 0,38% całko-witego PKB UE

> z czego na regiony Celu 1 przeznaczono: 81.5% > ludność zamieszkująca regiony Celu 1: 170 milionów

(35% całkowitej populacji, wliczając regiony „phasing-out”)> Główni benefi cjenci: Polska (67,3 mld euro), Hiszpania

(35,2 mld euro), Włochy (28,8 mld euro), Republika Czeska (26,7 mld euro), Niemcy (26,3 mld euro), Węgry (25,3 mld euro), Portugalia (21,5 mld euro) i Grecja (20,4 mld euro).

Oczekiwane wyniki> Zgodnie z modelami makroekonomicznymi szacuje się, że in-

westycje polityki spójności poprawią średnio o około 6% PKB nowych państw członkowskich (ponad podstawowe prognozy). Np. model Hermin przewiduje dodatkowy wzrost PKB o 9% na Li-

twie, w Republice Czeskiej i na Słowacji; o 5,5–6% w Bułgarii, Polsce i Rumunii; 3,5% w Grecji i około 1–1,5% w Hiszpanii, wschodnio-niemieckich landach i w regionie Mezzogiorno (południe Włoch).

> Do 2015 roku fundusze strukturalne i Fundusz Spójności mogą się przyczynić do stworzenia 2 milionów dodatkowych miejsc pracy.

> Opierając się na ocenach ex ante przeprowadzonych przez sze-reg państw członkowskich, skupienie się na badaniach i innowa-cjach pozwoli stworzyć dodatkowe 40 000 miejsc pracy.

> W dziedzinie transportu inwestycje polityki spójności UE we-sprą budowę 25 000 km nowych lub remontowanych dróg oraz 7 700 km linii kolejowych.

> Wiele państw członkowskich i regionów uczyniło walkę ze zmia-nami klimatycznymi i budowę gospodarki niskoemisyjnej priory-tetem programów. Na przykład Luksemburg planuje ograniczyć emisje CO2 o 10%, a Słowacja chce zmniejszyć zużycie energii w produkcji o ponad 20%. Programy Włoch, Francji, Republiki Czeskiej, Malty, Anglii i Walii zakładają stworzenie systemów oceny emisji związków węgla.


Słowenia Polska Belgia

Rozwój turystyki Rewitalizacja przestrzeni publicznej Czystsze podróże

Green Boulevard, bezpłatny autobus, który ma

ograniczyć ruch uliczny, Hasselt, Limburgia, Belgia.

„Sukces odnoszą te regiony i miasta, które wspierają otwartość, oferują mieszkańcom dobrobyt gospodarczy i społeczny oraz możliwość rozwinięcia talentów. Europa potrzebuje kreatywności, umiejętności i entuzjazmu swoich regionów i miast bardziej niż kiedykolwiek w przeszłości. W erze globalizacji to one odegrają kluczową rolę w budowaniu konkurencyjnej Europy”.

José Manuel Barroso, Przewodniczący Komisji Europejskiej, 9 października 2006, inauguracja Europejskiego Tygodnia Regionów i Miast

D i r k A h n e r J e a n - C h a r l e s L e yg u e s Ta s s o s B o u g a s P h i l i p L o weS T R O N A 2 6

Spojrzenie na rok 1988D Y S K U S J A U R Z Ę D N I K Ó W Z K O M I S J I E U R O P E J S K I E J

Dirk Ahner: Witam na tym spotkaniu, które ma być retrospekcją mającą na celu przyjrzeć się, co wydarzyło się podczas tego słynnego i, być może, wyjątkowego „momentu Delors’a”, kiedy w 1988 r. narodziła się polityka spójności; do-konał się wówczas ten zdecydowany zwrot od zarządzania projektami do bardziej strategicz-nego podejścia skupiającego się na podmio-tach lokalnych. Chciałbym wraz z Państwem prześledzić rozwój tej polityki od tamtego czasu, a na koniec wymienić poglądy na temat jej perspektyw po roku 2013. Jeśli chodzi o ten ostatni aspekt, zbieramy właśnie ekspertyzy i konsultacje, zarówno od teoretyków, jak i praktyków, odnoszące się do założeń polityki, przyszłych wyzwań stających przed regionami oraz możliwości na uproszczenie i lepsze zarzą-dzanie. Komisarz Danuta Hübner przedstawi wyniki tych refl eksji w raporcie wiosną 2009 r.

Jean-Charles Leygues: Chcielibyśmy omó-wić trzy kwestie. Po pierwsze, czy polityka ta – pomimo wątpliwości wypowiadanych przez niektórych w związku z jej biurokratycznym obciążeniem – to jednak historia sukcesu? Po drugie, jaki był oryginalny model rozwoju le-żący u podstaw projektu polityki spójności? Po trzecie, czy tenże model zmienił się w ciągu czterech okresów prawnych i budżetowych od roku 1988 przy uwzględnieniu stałego powięk-szania się UE – a jeżeli tak, to w jaki sposób?

Tassos Bougas: Moim zdaniem początkowo istniały w Komisji dwa podejścia, „integracjo-niści” kontynuujący podejście wyznaczone w „Zintegrowanych Programach Śródziem-nomorskich” (IMP), którzy byli zwolennikami silnej roli Komisji, obok krajów członkowskich i regionów, a także druga grupa, preferująca sytuację, w której rola Komisji jest bardziej

Debata została zorganizowania 5 marca 2008 r. w Brukseli. Dirk Ahner był Dyrektorem Generalnym w Dyrekcji Generalnej ds. polityki regionalnej

od 2007 r. i sprawował odpowiedzialność za badania prospektywne w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich w Dyrekcji Generalnej

ds. rolnictwa, gdzie był Zastępcą Dyrektora Generalnego w latach 2003–2006. Graham Meadows pracował dla Dyrekcji Generalnej REGIO od 1989 do

2006 r. i był Dyrektorem Generalnym w latach 2003–2006. Był także doradcą w gabinecie przewodniczącego Komisji Gastona E. Thorna (1981–1985)

i szefem gabinetu Stanleya Clintona Davisa, członka Komisji (1986–1989). Jean-Charles Leygues był zastępcą szefa gabinetu przewodniczącego

Komisji Jacques’a Delors’a (1987–1992) i zastępcą Dyrektora Generalnego w Dyrekcji Generalnej ds. polityki regionalnej w latach 2004–2007. Philip

Lowe to Dyrektor Generalny w Dyrekcji Generalnej ds. konkurencji od r. 2002, a także, w latach 1989–1991, szef gabinetu Bruce’a Millana, ówczesnego

Komisarza ds. polityki regionalnej . Jérôme Vignon, Dyrektor ds. „opieki społecznej i integracji społecznej” w DG ds. zatrudnienia, spraw społecznych

i równych szans, był członkiem gabinetu przewodniczącego Jacques’a Delors’a w 1985. Tassos Bougas jest szefem jednostki w Dyrekcji Generalnej

ds. polityki regionalnej, a także zastępcą szefa gabinetu komisarza Georgiosa Varfi sa, gdzie zajmował się koordynacją polityk strukturalnych

w drugiej połowie lat 80. Robert Shotton, Dyrektor do spraw ogólnych w Dyrekcji Generalnej ds. zdrowia i ochrony konsumenta, był odpowiedzialny

za inicjatywy wspólnotowe w DG REGIO w latach 1989–1993 i ówczesne nowe kraje członkowskie: Finlandię, Austrię, Szwecję i wreszcie Grecję.

Wszystkie wyrażone opinie niekoniecznie są opiniami Komisji Europejskiej.

J é r ô m e Vi g n o n G r a h a m M e a d o w s R o b e r t S h o t t o nS T R O N A 2 7

umiarkowana, a o strategii decydują kraje członkowskie. Taki stan istnieje od tamtego czasu i do pewnego stopnia wzmacnia roz-różnienie pomiędzy bardziej eksperymental-nymi a „wspólnotowymi” narzędziami polityki, takimi jak innowacyjna metoda powoływania i wdrażania strategii publicznych, innowacyj-nych działań, inicjatyw wspólnotowych i sieci oraz programy operacyjne zarządzane bardziej w imieniu krajów członkowskich i regionów.

Philip Lowe: Pamiętam, że pomiędzy rokiem 1979 a 1981 byłem członkiem grupy roboczej Komisji pod kierownictwem Jeana Jaegera, która pracowała nad kwestią, jak osiągnąć wyż-szą efektywność instrumentów strukturalnych w świetle ograniczeń nałożonych na budżet Wspólnoty. W tym czasie grupa ta nie myślała wiele o wielkich zasadach polityki spójności, takich jak solidarność, ale o tym, jak wydajność i efektywność interwencji Wspólnoty mogą zostać polepszone dzięki „zintegrowanemu podejściu”, które włączyłoby różne narzędzia strukturalne (pożyczki ERDF, EFS, EIB itp.) w służenie celom regionalnym lub narodowym i pozwoliłyby krajom takim jak Grecja skorzystać globalnie z pewnej ilości inwestycji, co miałoby znaczący wpływ makroekonomiczny i w kon-sekwencji konkretne rezultaty dla wzrostu. Ten entuzjazm dotyczący „wydajności i efektyw-ności” był podzielany w wielu ministerstwach fi nansów krajów członkowskich w tym okresie. Raport Komisji przygotowany przez grupę ro-boczą został przedstawiony Radzie ECOFIN w 1984 r., kiedy Graham i ja byliśmy członkami gabinetu przewodniczącego Gastona Thorna. To był właśnie moment, kiedy pojęcie „spój-ności ekonomicznej i społecznej” zaczęło być otwarcie dyskutowane. Zarówno koncepcja wydajności, jak i spójności zostały rozwinięte przez Jacques’a Delors’a w 1985 r., i pozwoli-ły mu one zdominować debatę o nowej wizji dla Europy – być może wszędzie oprócz świa-ta anglosaskiego. Ale nawet w Zjednoczonym Królestwie hasło o „zintegrowanym podejściu”

dało nowy impuls wysiłkom nakierowanym na rozwój regionalny, na przykład w Szkocji i na północnym zachodzie. Nie było to po pro-stu pytanie o techniczną integrację narzędzi fi nansowych. Podkreślało ono także problem sprecyzowania odpowiedzialności na szczeblu unijnym, krajowym i regionalnym za projekto-wanie i wprowadzanie w życie każdej części programu regionalnego.

Jérôme Vignon: Prawdą jest, że przed mo-mentem przełomowym roku 1988 w krajach członkowskich i na uniwersytetach wystąpiła swego rodzaju fermentacja idei dotyczących ekonomicznej i społecznej spójności oraz fun-duszy strukturalnych. Debata na temat wy-dajnego modelu rozwoju istniała równolegle z „Realpolitik”, która stawiała pytanie, czy boga-te kraje powinny nadal wykładać pieniądze na fundusze wchłaniane bez jakiegokolwiek efek-tu przez inne. „I want my money back!” (ang. Chcę odzyskać moje pieniądze) i „Deutschland ist nicht der Zahlmeister Europa” (niem. Niem-cy nie są skarbnikiem Europy) uformowało część krajobrazu przygotowanego na przy-bycie Jacques’a Delors’a, a on odpowiedział, że fundusze strukturalne zostaną przekształ-cone w polityki strukturalne stawiające sobie za cel społeczną spójność. Właściwie moment przełomowy był wspierany przez cztery ważne elementy, z których niektóre nadal są obecne.

Pierwszy, „moment instytucjonalny”, nie jest już tak ważny jak kiedyś. Tekst prawny z 1987 r. mówi „w celu zapewnienia sukcesu „Aktowi Jednolitemu”. Polityczne przesłanie dla krajów członkowskich najbardziej korzystających na stworzeniu wspólnego rynku było takie, by były one gotowe, aby uczynić wysiłek przez politykę spójności. Dodatkowo wieloletnie podejście do budżetu współgrało z poważ-nymi zadaniami związanymi z zarządzaniem, programowaniem, oceną i kontrolą. „Więcej pieniędzy” oznaczało także więcej restrykcji narzucanych przez Komisję. Prawdopodobnie

S T R O N A 2 8

ten rodzaj umowy politycznej pozostanie histo-rycznym wyjątkiem, nawet jeśli w dzisiejszych czasach zapewnienie sukcesu rozszerzenia jest nierozerwalnie powiązane z ekonomiczną i społeczną spójnością.

Drugi element dotyczy „decentralizacji wła-dzy”, idei politycznej, która nabrała rozmachu w wielu krajach członkowskich pod koniec lat 90. i doprowadziła do stworzenia Komitetu Re-gionów w 1992 r. Polityka spójności zwiększyła znaczenie tych w większości proeuropejskich podmiotów na szczeblu regionalnym, które popierały Jednolity Akt Europejski.

Trzeci element wsparcia na koniec lat 80. był intelektualną próbą ponownego przemyśle-nia strategii rozwoju w ogóle. Scena była tra-dycyjnie zdominowana przez tych naukow-ców, którzy byli przekonani, że regionalna konwergencja głównie zależy od inwestycji infrastrukturalnych. Jednakże nowa szkoła myślenia żywiła przekonania, że tylko zinte-growane podejście będzie w stanie odbloko-wać wewnętrzny potencjał lokalny i wywołać zrównoważony wzrost. Ta koncepcja rozwoju została sprawdzona po raz pierwszy w Zinte-growanych Programach Śródziemnomorskich

i obejmowała w przeważającym stopniu udzia-łowców lokalnych, a nie krajowych. Choć ory-ginalna idea Jacques’a Delors’a, by akcepto-wać tylko programy proponowane na szczeblu regionalnym, nie została w końcu przełożona na praktykę, zdominowała negocjacje z kraja-mi członkowskimi i doprowadziła do dalszej decentralizacji zadań.

Ostatni element oryginalnego planu zawsze obowiązywał we wszystkich kolejnych okre-sach. W końcu podczas formułowania celów polityki trzeba im nadać nazwę, która pokaże, że jest „ważny dla Europy powód” do działania. „Rozwój terenów wiejskich” był takim powo-dem, ponieważ była to ważna część reformy CAP. Udane przeprowadzenie rozszerzenia i restruk-turyzacji ekonomicznej oraz odnoszący sukcesy wspólny rynek to oczywiście także sprawy naj-wyższej wagi dla Europy. Polityczna idea „jeśli pomożesz sobie, Europa pomoże tobie” była spo-rym sukcesem w tej perspektywie i myślę, że hi-storia polityki strukturalnej UE będącej „w służbie Europy” ma dziś nadal uzasadnienie, choć potrze-buje dalszej refl eksji ze względu na przyszłość. Co pozostaje pytaniem bez odpowiedzi, jeśli cho-dzi o Komisję, to kwestia koordynacji pomiędzy zarządzaniem różnymi funduszami przez Generalną Dyrekcję. Jako że koordynacja „z zewnątrz” przez DG okazała się nie być dobrą drogą, zintegrowa-ne podejście funduszy pozostaje przedmiotem dyskusji, ponieważ stało się jasne, w mojej opinii, że „wspólny marsz” nie sprawdza się.

Jean-Charles Leygues: Co do twojego trze-ciego punktu, Jérôme, i „walki dwóch szkół”, „wyznawców infrastruktury” i tych przekona-nych, że innowacyjność i zintegrowane po-dejście doprowadzi do jednolitego rozwoju, ja uważam, że końcowe rozwiązanie było proste i pragmatyczne. Zdefi niowanie możliwości wyboru i fi nansowania dla obydwu podejść, tak infrastrukturalnego, jak i zintegrowanego rozwoju, rozwiązało i po części zakończyło tę debatę w Komisji, jak również w krajach człon-kowskich.

Tassos Bougas: Chciałbym przypomnieć o ekonomicznym i politycznym kontekście oraz dość ważnych dysproporcjach, a więc o tym, co stanowiło ramy tej dyskusji. Wskaź-niki wzrostu w latach 80. były dość skromne w biedniejszych krajach członkowskich. Dodatkowo polityka spójności była postrze-

„Delors dał odpowiedź, że fundusze strukturalne zostaną przekształcone w polityki strukturalne stawiające sobie za cel społeczną spójność”. Jérôme Vignon

S T R O N A 2 9

gana jako mechanizm regulacyjny, to znaczy, za jej cel uważano złagodzenie możliwych ne-gatywnych skrajności wywołanych przez roz-wój strategii wspólnotowych, ze szczególnym uwzględnieniem perspektyw rynku wewnętrznego. Na koniec, poza bardziej bierną lub negatywną „integracją prawną”, Wspólnota potrzebowała strategii skierowanych do obywateli i stwo-rzenia „pozytywnej integracji” poprzez pewne wspólnotowe bodźce finansowe. Polityka spój-ności miała potrójny cel: zająć się różnicami, złagodzić potencjalne negatywne skrajności i wspierać pozytywną integrację. Raport Pado-a-Schioppy dokładnie to pokazał.

Graham Meadows: Chciałbym wrócić do trze-ciego punktu Tassosa i czwartego Jérôme’a, to znaczy koncepcji, że istnienie europejskiej poli-tyki regionalnej jest uprawnione, jeśli można ją widzieć w funkcji albo równoważenia negatyw-nych efektów integracji, albo wyrażania pew-nych „wielkich idei”, jak „zapewnienie sukcesu rozszerzenia”. Moim zdaniem jest to niewłaściwe, zwłaszcza pogląd, że uzasadnieniem polityki może być jedynie jej powiązanie z wielką ideą. Właściwie uważam, że to podejście, pozostawia-jące nas z problemem, jest dla nas szkodliwe.

Ale przed zagłębieniem się w to, niech mi bę-dzie wolno wspomnieć punkt, który wiąże się z początkiem obecnej fazy polityki w 1989 r. Je-dyna sprawa, o której jeszcze nie wspomniano, to to, że w początkach lat 80. Unia właściwie została bez pieniędzy, ponieważ budżet CAP został wyczerpany. W przekonaniu, że gdzieś muszą być jakieś pieniądze, Komisja dokona-ła poszukiwań poprzez różne linie budżetowe i wreszcie odkryła duże kwoty niewykorzysta-nych środków płatniczych w ERDF i ESF, gdzie duże zobowiązania budżetowe leżały nieuży-wane. Komisja przez to stanęła w obliczu sytu-acji, w której potrzebowała przekazać zasoby na rolnictwo, ale nie mogła, choć środki płatni-cze leżały bezczynnie – ponieważ należały one do funduszy strukturalnych.

Komisja była zirytowana tym „kryzysem prze-pływu gotówki” z powodu łatwości, z jaką fundusze zostały przyznane bez ścisłego sprawdzenia tego, jak będą wydatkowane. To doprowadziło do dyskusji na temat fundu-

szy strukturalnych, włączając w to pragnienie zapewnienia od samego początku, że przy-znane pieniądze będą w końcu wydane. Warto o tym pamiętać dziś, kiedy ludzie opowiadają się przeciwko zasadzie automatycznego anu-lowania przyznanych środków (zasada „n+2”) lub kiedy krytykują podejście programowania. W reformie 1989 r. znajdowały się elementy, które były odpowiedzią na fakt, że poprzednia polityka nie sprawdziła się.

Drugim punktem, o którym warto wspomnieć, jest to, że polityka przedreformacyjna była ograniczona do współfinansowania projektów wydatków publicznych i że, już, sektor publicz-ny kurczył się z powodu prywatyzacji. Reforma polityki celowo poszerzyła jej zakres, aby obję-ła te zmieniające się warunki. Proszę pamiętać, że premierem Wielkiej Brytanii była wtedy pani Thatcher.

Teraz chciałbym powiedzieć kilka słów o nie-bezpieczeństwie poglądu Jérôme’a, że europej-ska polityka regionalna potrzebuje usprawiedli-wienia w „une grande cause européenne”. Jest to równoznaczne z powiedzeniem, że polityka jest częścią tej czy innej umowy: „chcąc jedno-litego rynku, musisz płacić”, a później „chcąc jednolitej waluty, musisz płacić”; i znowu „chcąc rozszerzenia, musisz płacić”. Odrzucam tę inter-

„W Unii mamy trzecią politykę, która jest częścią naszego arsenału wzrostu

ekonomicznego i która zapewnia nam czynnik równoważący: politykę spójności”. Graham Meadows

S T R O N A 3 0

pretację jako cyniczną, co stawia niektóre kraje członkowskie w złym świetle, odrzucając ich argumenty prawne dotyczące wzrostu ekono-micznego, a zastępując je myślą, że po prostu próbowały obrabować unijny dyliżans.

To podejście odbiera tej polityce jej godność. A to źle. Jeśli ta polityka jest wynikiem umo-wy, dlaczego wciąż funkcjonuje? Dlaczego od tamtego czasu została rozbudowana? Jest inne wytłumaczenie dla pojawienia się poli-tyki, które nie tylko jest bardziej prawdziwe, ale jest też bardziej pomocne dla nas przy nakreślaniu następnej fazy rozwoju polityki. To wyjaśnienie mówi, że polityka pojawiła się, by zrównoważyć wzrost. Unia ma trzy polityki dotyczące wzrostu. Ma jednolity rynek wraz z jego umowami handlowymi z krajami trzeci-mi i ma też jednolitą walutę. Jako ekonomiści wiemy, że to tworzy wzrost, i wiemy również, że wzrostowi sterowanemu przez rynek z pewno-ścią brakuje równowagi. To prowadzi do wzbu-rzenia w ekonomii, co znowu zwiększa różnice w dochodach; tak właśnie dzieje się w Chinach i Brazylii, dwóch krajach, które mają mniej roz-winiętą politykę regionalną niż Unia.

Ale w Unii mamy trzecią politykę, która jest czę-ścią naszego arsenału wzrostu ekonomicznego i która zapewnia nam czynnik równoważący: politykę spójności. Polityka regionalna i spójno-ści usiłuje wyrównać różnice, które stale wywo-łuje wzrost, i pomóc wolniej rozwijającym się re-gionom w szybszym wzroście oraz osiągnięciu średniego współczynnika wzrostu w Unii. Uwa-żam tę odpowiedź za właściwszą i ważniejszą. Wzbogaca ona myśl Jérôme’a o „umowie”. Moż-liwe, że polityka regionalna i spójności została stworzona w określonym momencie jako część

krótkoterminowej umowy, ale to nie znaczy, że nie ogranicza swego uzasadnienia do istnienia. Powodem istnienia tej polityki jest to, że daje ona Unii szansę na osiągnięcie wzrostu w bar-dziej zrównoważony sposób.

Jérôme Vignon: W tym miejscu chciałbym coś podkreślić. Jacques’owi Delors’owi napraw-dę zależało na uniknięciu sytuacji, w której polityka spójności i wykorzystanie funduszy strukturalnych zmieniłoby się w czystą redy-strybucję. „Umowa” miała przeciwdziałać wpły-wom jednolitego rynku i jednolitej waluty na najbiedniejszych. Chciał, aby bogatsze kraje członkowskie pozostawały zainteresowane i zaangażowane w tę politykę, i dał to na przy-kład jasno do zrozumienia w czasie zjedno-czenia Niemiec, kiedy nowe landy niemieckie niezwłocznie stały się benefi cjentami fundu-szy strukturalnych. Dlatego też „umowa” jest całościowa.

Graham Meadows: Fakt, że Jacques Delors chciał, aby polityka ta była czymś więcej niż redystrybucją, jest dziś nadal ważny. Mamy politykę, która jest dużo bogatsza niż prosty mechanizm dystrybucyjny. Jeśli przecenimy ideę „umowy”, nie docenimy ekonomicznej ważności rynku wewnętrznego i jednolitej waluty. Rynek wewnętrzny przyniósł Niem-com, na przykład, korzyść w 1989 r. i przynosi Niemcom korzyść w każdym jednym roku od tamtego czasu. Tak samo polityka regionalna i spójności była potrzebna, by zrównoważyć rozwój w 1989 r. i była potrzebna w każdym jednym roku od tamtego czasu. Wewnętrzny rynek stale tworzy wzrost i dysproporcje, euro-pejska polityka regionalna i spójności pracuje stale nad zniwelowaniem tych różnic. Dopó-ki istnieje wzrost, będą istniały dysproporcje i dążenie do ich zmniejszenia, a przez to bilans wzrostu będzie stały.

Tassos Bougas: Defi niowanie polityki spój-ności jako mechanizmu redystrybucyjnego

„Powinna to być »polityka dla wszystkich«, nie tylko dla biednych”. Tassos Bougas

S T R O N A 3 1

na poziomie Wspólnoty nie wchodziło w grę. Chciałbym podkreślić fakt, że została ona zapla-nowana jako polityka warunkowej dystrybucji z trzema poziomami uwarunkowań. Pierwszy warunek: priorytety polityki spójności powin-ny wspierać wdrażanie priorytetów Komisji, drugi: transfery w ramach polityki spójności nie powinny zastępować krajowych wysiłków i powinny być używane do inwestowania; i na koniec zobowiązanie do odpowiedzialności i dobrego zarządzania. Powinna to być „polity-ka dla wszystkich”, nie tylko dla biednych. Od początku było jasne, że wszystkie kraje powin-ny czerpać z niej korzyści.

Philip Lowe: Kluczowym przesłaniem polityki spójności nie była redystrybucja zysków. Było nim tworzenie warunków, w których każdy miałby możliwość uczestniczenia w rynku we-wnętrznym i korzystania z niego. Miała ona na celu umożliwienie krajom członkowskim i regionom stymulowania handlu i inwesty-cji na ich własnych terytoriach, ale w ramach europejskich. Nie była pomyślana, by dawać pieniądze biedniejszym regionom dla zre-kompensowania im liberalizacji. Ale nie moż-na oczekiwać od firm, że będą inwestowały w regiony, które są w trudnej sytuacji w związ-ku z kiepską infrastrukturą i siłą roboczą o nie-właściwych kwalifikacjach – po prostu z tym wszystkim, co może przyczynić się do sukcesu przedsięwzięcia, ale nie zależy od samego za-kładu. „Mobilizacja energii w regionach” była siłą napędową polityki spójności w opozycji do prostego przekazywania części europejskiego budżetu regionom, ponieważ były one biedne. Polityka spójności nie była wyznaczana przez „blokującą mniejszość w Radzie”, jak twierdzili niektórzy.

Jérôme Vignon: Istotny był bilans godności różniących się między sobą pod względem zasobności i siły krajów członkowskich i regio-nów; liczyło się również przekonanie, że nikt nie powinien być uzależniony od wsparcia.

To było polityczne przedstawienie propozycji. Leżąca u podstaw tego logika mówiła oczywi-ście, że ci, którzy dostają więcej, powinni być zobowiązani do pewnych osiągnięć. Na począt-ku odniosłem się do innowacji powiązanych z zarządzaniem budżetem. Dwa z tych elemen-tów, które były uzasadnieniem przyznania Ko-misji Europejskiej możliwości wywierania silne-

go wpływu, to pytania o ocenę i dodatkowość, które powinny dać ofiarodawcom pewność, że pieniądze będą bezpiecznie wykorzysty-wane wszędzie. Myślę, że jedną z trudności jest to, że nie byliśmy w stanie sprostać tym szczególnym innowacjom. „Ocena i wartość dodana” to duże porażki, moim zdaniem, a, na przykład, sprawozdania w sprawie spójności nie odzwierciedlają za bardzo tego, że byliśmy efektywni. To samo dotyczy „dodatkowości”. Niektórym większym krajom członkowskim nie udało się temu sprostać, a fakt ten osłabił naszą pozycję. Więc spoglądając w przyszłość, zadałbym pytanie, czy nie moglibyśmy uzyskać poprawy pod względem opracowania kwestii innowacji finansowej oraz osiągania wyników w tej dziedzinie.

Philip Lowe: Nie doceniamy jednego pozytyw-nego czynnika – w przeciwieństwie do począt-kowego pesymizmu co do „masse critique” in-terwencji funduszy strukturalnych w stosunku do kategorii makroekonomicznych – mianowi-cie pozytywnego wpływu polityki spójności na oczekiwania sektora biznesu. Znaczne inwe-stycje w tereny najbiedniejsze i zmniejszenie ryzyka politycznego i ekonomicznego, co było konsekwencją wsparcia UE – to właśnie człon-

„Kluczowym przesłaniem polityki spójności było (...) tworzenie warunków, w których każdy

miałby możliwość uczestniczenia w rynku wewnętrznym i korzystania z niego”. Philip Lowe

S T R O N A 3 2

kostwo dało tym dużo biedniejszym krajom. Podczas gdy pod względem PKB osiągnęliśmy maksymalnie 4%, efekt w wielu przypadkach był dużo większy. Co złożyło się także na inny efekt, który Giorgios Varfi s wyjaśniał mi słowa-mi: „Nie zapominaj, że nie zajmujemy się naj-słabszymi krajami i regionami. Zajmujemy się najsłabszymi władzami administracyjnymi”.

Inny czynnik, którego nie docenialiśmy, to po-tencjalna polityczna złożoność podejścia zinte-growanego. Zintegrowane podejście nie może nigdy być celem samo w sobie, ponieważ musi być zbilansowane w stosunku do korzyści płyną-cych z wydajności i demokracji. Są stosunkowo małe, gdzie krajowy rząd monopolizuje słowo „integracja”. Nie podobał im się pomysł, że Komi-sja rościła sobie prawa własności do „zintegrowa-nego podejścia” i zrównania integracji z dewolu-cją. Niech mi będzie wolno opowiedzieć pewne anegdoty na temat zasady partnerstwa z okresu negocjacji pierwszych programów funduszy strukturalnych. Widywaliśmy się z naszymi part-nerami z Irlandii w weekendy, często w związku z problemem podziału pomiędzy funduszami EFS i ERDF. Przygotowując się do takiego spotka-

nia, ministrowie irlandzkiego rządu spotykali się, a Charlie Haughey, taoiseach, kiedyś powiedział do swoich kolegów: „Co mówi Sandro Gaudenzi, że mamy dziś zrobić?” Przy innej okazji zasuge-rowaliśmy im, że burmistrz Cork powinien brać udział w negocjacjach partnerskich dotyczących programów dla południowo-zachodniej Irlan-

dii, ale odpowiedział on: „Nie dam złamanego grosza za to, co powie burmistrz Cork. Musimy dokonać – i to jest sedno – trudnych wyborów na poziomie rządu krajowego. Jesteśmy gospo-darką trzymilionowej, a nie sześćdziesięciomilio-nowej społeczności i nie akceptujemy podejścia „jeden rozmiar dla wszystkich”. Tak więc kwestia zintegrowanego podejścia musi być połączona z problemem, na jakim poziomie ma być ono stosowane i jakie uwarunkowania powstaną na każdym poziomie.

Inna historia związana jest z posiedzeniem Rady Europejskiej w Kopenhadze²² w 1987 r. w czasie, kiedy Program Ramowy nie został jeszcze usta-lony. DG XXII nie miała w nim uczestniczyć, ale w ostatniej chwili ktoś powiedział, że byłoby le-piej, gdybyśmy tam byli. Miałem ze sobą nowy kalkulator elektroniczny – oczywiście w tym cza-sie nie mieliśmy komputerów. Pod koniec dnia zostałem wezwany do pokoju bezpośrednio obok sali Rady, ponieważ szefowie państw ob-liczali bilans netto. Skończyliśmy więc z ogrom-nym zestawem liczb, ponieważ, mimo wszystko, ostatecznym pytaniem było, czy rozmawialiśmy o „umowie netto” jako rekompensacie dla naj-biedniejszych krajów członkowskich czy też o szerszym znaczeniu europejskiej polityki strukturalnej. Na tej płaszczyźnie nie było moż-liwe żadne porozumienie. Wtedy w sobotę w drodze powrotnej na lotnisku kupiłem żonie biały duński sweter i od tamtego czasu mówi ona, że był to jedyny konkretny rezultat posie-dzenia Rady Europejskiej w Kopenhadze! Ale w lutym 1988 r. odbyło się specjalne posiedzenie Rady Europejskiej i wraz z kanclerzem Kohlem obchodziliśmy inne delegacje, a wtedy dokonał się punkt zwrotny, przynajmniej pod względem wizji politycznej, która wyszła poza bilans netto.

W dalszym biegu wydarzeń – i to ma odzwiercie-dlenie w historii o „dewolucji” – zaistniał dziwny związek pomiędzy regionami, które uważały, że są ważne, i tymi, które czuły, że nie są już waż-ne. Prezydent Bawarii zwołał dużą konferencję,

„Istotny był bilans godności różniących się między sobą pod względem zasobności i siły krajów członkowskich i regionów; liczyło się również przekonanie, że nikt nie powinien być uzależniony od wsparcia”. Jérôme Vignon

S T R O N A 3 3

która miała miejsce w Monachium – łącznie z kelnerem za każdym krzesłem. Nawet najbied-niejsze przedstawicielstwa z np. Ekstremadury miały swojego kelnera. W 1990 r. ludzie myśle-li, że oznacza to nową erę dla regionów. Ludzie z Strathclyde siedzieli obok przedstawicieli Ba-warii i zajęło około dwóch lat, żeby przekonać się, że tak naprawdę żyliśmy w innym świecie. Problemem było, oczywiście, za kim stoi siła, a za kim racja. Dzięki polityce regionalnej UE można zdobyć posłuch w niektórych krajach, ale w innych nie można. Konferencja w Mona-chium była dość ważnym momentem, ale nie jestem do końca pewien, czy taki moment jesz-cze się kiedykolwiek powtórzy.

Robert Shotton: Chciałbym opowiedzieć tro-chę na temat moich doświadczeń z regionami. Ktoś kiedyś musiał napisać pierwszy doku-ment nazwany „programem” i jeden z pierw-szych, kilkustronicowy szkic, został z dumą przedstawiony Krecie. Zebraliśmy się tam, by spotkać się z władzami regionalnymi Krety, a wtedy usłyszeliśmy: „Tak, bardzo ładnie, ale potrzebujemy telefonu. Z tego możemy dzwo-nić tylko do Aten. Nie wolno nam dzwonić bezpośrednio do Brukseli. Moglibyście więc załatwić nam drugi telefon?” Przedyskutowali-śmy to i w końcu dostali drugi telefon. Następ-nie było „Potrzebujemy nowego samochodu, może więc nowy samochód?” Odpowiedzie-liśmy: „Dobrze, zobaczymy, co da się zrobić w sprawie nowego samochodu. Ale czy bę-dziecie w stanie zabrać się za ten program i zarządzać nim?” Myślę, że była olbrzymia luka pomiędzy strukturą intelektualną a rzeczywi-stością na najniższym szczeblu, która w tym kraju – i nie tylko w tym kraju – była bardzo daleka od teorii. W rzeczywistości weszliśmy w tym regionie i w tym kraju w proces „budowa-nia rządu” na wiele lat, aby uczynić teoretyczną wizję możliwą na najniższym poziomie.

Jednym z pierwszych kroków, co było bardzo ważne dla władz centralnych w Grecji, było

sprawdzenie, kto ile wydawał. Jedną z spraw, które podobały im się w programie, było to, że większość linii środków obejmujących sze-

roki zakres „rozwoju ekonomicznego” stała się bardziej przejrzysta dzięki sekcjom o nazwach ekologia, transport, społeczeństwo informa-cyjne i innych podobnych. Kiedy poszczególne części zostały zsumowane w skali kraju, oka-zało się, ile i na co wydaje Grecja. Zadaniem, jakie następnie przed nimi stało, było znalezie-nie projektu, w który mogliby się włączyć, po-wiedzmy, społeczeństwo informacyjne, i w ten sposób dostać więcej pieniędzy z „Brukseli”. Jako że potrzebne było współfinansowanie ze strony kraju, odpowiednim ministerstwom nie zostało właściwie za wiele pieniędzy, ponieważ musiały wyłożyć swoje krajowe fundusze na te inicjatywy.

W tej sytuacji również całe fundusze krajowe zo-stały włączone w ten sam system zarządzania. Po raz pierwszy dało to ministerstwu finansów, które otrzymało wsparcie unijne, możliwość przyjrzenia się i sprawdzenia, co było robione, a był to dla nich ważny krok naprzód. W następ-nym etapie musieli znaleźć więcej projektów, aby otrzymać wydane pieniądze. Powiedział-bym, że krajom na południu Europy zajęło kilka lat unormowanie ich systemu, gdy próbowały z naszą pomocą rozwinąć bardziej efektywny sposób planowania. Tak miały się sprawy jeszcze dziesięć lat temu. A potem przeszły do trudniej-szych spraw, jak partnerstwo sfery publicznej

„W rzeczywistości weszliśmy w tym regionie i w tym kraju [w Grecji]

w proces »budowania rządu« na wiele lat, aby uczynić teoretyczną wizję możliwą na najniższym poziomie”. Robert Shotton

S T R O N A 3 4

i prywatnej, czy do wyszukanych projektów RTD, i walczyli, by dać sobie z tym radę. Próbowali-śmy także poradzić sobie z korupcją i nieszczel-nością systemu, osiągających ogromną skalę w wielu częściach Unii, i poczyniliśmy w tej mie-rze spore postępy, dzięki czemu uzyskaliśmy w systemie większą przejrzystość pod wzglę-dem odpowiedzialności. Ta długa opowieść ma

przybliżyć, czego i jak wiele musimy dokonać w rzeczywistości, aby umożliwić ludziom w rzą-dzie zarządzanie pieniędzmi w kraju i zapewnić im narzędzia i mechanizmy, by były to działa-nia efektywne. Myślę, że udało nam się także przygotować kraje do trudnych spraw. Więc jeśli ludzie pytają, czy osiągnęliśmy zgodność z głównymi zasadami polityki, powiem, że tak, ale najpierw trzeba poradzić sobie z w więk-szości podstawowymi sprawami i pracować w oparciu o to. Muszę także wspomnieć o „spe-cjalnej linii fi nansowej”, wspaniałej rzeczy w ZPŚ. Chodziło o to, by wrzucić wszystkie fundusze do jednego worka, i wszystko, co nie mogło być fi nansowane bezpośrednio z ustalonych fun-duszy, fi nansować z tej specjalnej linii, nie było więc przeszkód w zintegrowanym podejściu na najniższym poziomie.

Jean-Charles Leygues: Co do przyszłych projektów polityki, sądzę, że musimy pa-miętać o pierwszym punkcie wymienionym przez Jérôme’a, o wyjątkowym momencie instytucjonalnym. Unia zawsze znajdowała się kryzysie. W 1988 r. istniała polityczna i in-stytucjonalna możliwość stworzenia tej inter-wencyjnej, strukturalnej polityki pod kontrolą Wspólnoty. Dlaczego takie narzędzie w tym

momencie? Pierwszy główny punkt jest taki, że po „Fontainebleau” wyłonił się program polityczny współdzielony przez Felipe Gon-zálesa, François Mitterranda i Helmuta Kohla. Krótko po „Fontainebleau”²³ Komisja zaczęła się cieszyć nadzwyczajnym politycznym po-słuchem i zaufaniem, a polityka spójności była wyrazem tego zaufania. Był to widoczny znak przeświadczenia, że Komisja będzie właściwie kierować tą polityką. Polityka spójności była lekcją wyciągniętą z kryzysu budżetowego, za którego przyczynę uważano politykę rolną bę-dącą w gestii krajów członkowskich. Stało się jasne, że powinna ona działać w inny sposób. Ten „moment przeświadczenia” trwał kilka lat i sądzę, że wiara w zdolność Komisji do dobrego zarządzania budżetem zgodnie z politycznymi priorytetami jest decydująca również dla przy-szłej debaty. Co do polityki spójności, absolut-na wiara w zasadę subsydiarności towarzyszyła temu momentowi pomiędzy latami 1988 i 1994 i nikt nie kwestionował aspektu rozwijającej się demokracji. Od tamtego czasu zaszły całkowite zmiany. Idea zintegrowanego rozwoju straciła oparcie w krajach członkowskich, a stopniowo również w Komisji, i od wtedy przekonanie co do spraw, które powinny być zarządzane na szczeblu unijnym, zmniejszało się.

Jérôme Vignon: Skoro zaczynamy mówić o przyszłości, chciałbym podkreślić dwa punkty. Pierwszy dotyczy ministrów fi nansów i gospodarki, ponieważ to oni – a nie osoby odpowiedzialne za rozwój, kształcenie, infra-strukturę – nadają kształt głównej części de-baty na temat polityki spójności. Od ministrów fi nansów i gospodarki zależy, czy dostaniemy środki potrzebne, by upewnić się, że pieniądze są właściwie wydawane, co jest elementem „Realpolitik”. Nie posiadamy wcale takich środ-ków, które byłyby kompromisem pomiędzy określoną elastycznością, dzięki której kraje członkowskie mogłyby planować interwencje, a z drugiej strony narzędzia o dużo większym znaczeniu, dzięki któremu Komisja mogłaby

„Sądzę, że wiara w zdolność Komisji do dobrego zarządzania budżetem zgodnie z politycznymi priorytetami jest decydująca również dla przyszłej debaty” Jean-Charles Leygues

S T R O N A 3 5

dokonywać kontroli i oceny. Kwestia kontroli jest rozstrzygająca, jeśli rozmawiamy znowu z ministrami gospodarki i finansów na temat wykorzystania zasobów, które nie zostały spożytkowane w określonym momencie. Ten aspekt narzucany przez rigueur był widoczny we wszystkich dokumentach z roku 1988 i sam zadaję sobie pytanie, jak to dziś przekłada się, na przykład, na nasze przygotowania okresu 2007-2013 lub dalej. Drugi punkt nazywam „ważnym dla Europy powodem”. Projekt po-lityki strukturalnej musi odpowiadać na ele-ment sprzeciwu. Musimy być w stanie powie-dzieć, że pieniądze, których potrzebujemy na politykę strukturalną, korespondują z czymś inteligentnym, co postrzegają obywatele. Na przykład kwestie ekologiczne, które mają waż-ny i niezbilansowany wpływ na terytorium, zaś zmiany klimatyczne to dość oczywisty przy-padek do wspólnej akcji. Problemy społeczne w miastach będą oczywiście rosły, a my bę-dziemy musieli odpowiedzieć na te tendencje; w mojej opinii to kolejny problem dla Europy. Również odnośnie restrukturyzacji gospodar-ki w obliczu globalizacji sądzę, że nasza praca jeszcze się nie skończyła i musimy być bardziej przewidujący i zrównoważyć jej efekty.

Graham Meadows: Znowu pojawia się idea „ważnego dla Europy powodu”, jakim teraz jest „sprzeciw” wobec zmian klimatycznych czy problemów społecznych w miastach. I znowu europejska polityka regionalna i spójności źle się sprzedaje. Może skłaniać się w kierunku roz-wiązań problemów ekologicznych, a może po-móc w rozwiązaniu trudności wywoływanych przez delokalizację, która jest częścią procesu wzburzenia wywołanego przez rozwój. Ale im bardziej skoncentrujemy politykę na jednej kwestii, na przykład „ekologii”, tym bardziej wpadamy w konflikt z zasadą subsydiarności, ponieważ to regiony mają decydować, jak wy-korzystają środki z polityki, i to regiony mają określone cele gospodarcze. Polityka spójno-ści to coś więcej niż polityka ekologiczna.

„Sprzeciw” jest zawsze tymczasowy. Nasze ro-zumowanie dotyczące polityki powinno bar-dziej wypływać z nastawienia „położyć kres ubóstwu poprzez wzrost gospodarczy”. Wzrost gospodarczy, który powoduje wahania w go-spodarce i zwiększa dysproporcje, musi zostać zrównoważony – i Unia potrzebuje polityki ekonomicznej, która będzie miała taki cel. To argument nieśmiertelny, a nie tylko tymcza-sowy. Stała prawda, a nie po prostu sprzeciw, musi być podstawą naszej polityki.

Jérôme Vignon: W mojej opinii musimy stale dokładać nowe pomysły do tej machiny, po-nieważ entuzjazm związany z historycznym momentem nie wystarcza na długo. I dlatego uważam, że zmieniają się „ważne dla Europy powody”. Kwestia biedy i potrzeba spójno-ści terytorialnej ogromnie się rozrosły wraz z ostatnim rozszerzeniem. Musimy stale na nowo formułować nasze kluczowe argumenty, a równolegle motywować zmiany w tworzeniu budżetu, jeśli potrzebnego wsparcia szukamy u ministrów finansów.

„Musimy być w stanie powiedzieć, że pieniądze, których potrzebujemy na politykę strukturalną, korespondują z czymś inteligentnym, co postrzegają obywatele” Jérôme Vignon

„Nasze rozumowanie dotyczące polityki powinno bardziej wypływać z nastawienia »położyć kres ubóstwu poprzez wzrost gospodarczy«”. Graham Meadows

S T R O N A 3 6

1. Ceny z roku 1988.2. „Ukończenie tworzenia rynku wewnętrznego”, biała księga Komisji dla Rady Europejskiej

(Mediolan, 28–29 czerwca 1985 roku), COM(85) 310.3. Padoa-Schioppa, Tommaso. i in. (1987) Effi ciency, Stability and Equity: A Strategy for the

Evolution of the Economic System of the European Community (Wydajność, stabilność, równość: strategia dotycząca reformy systemu gospodarczego Wspólnoty Europejskiej), Paryż; Cecchini, Paolo. (1988) The European Challenge 1992: The Benefi ts of a Single European Market (Wyzwanie dla Europy 1992: korzyści jednolitego rynku europejskiego), Aldershot, Anglia.

4. Ceny bieżące.5. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2052/88 z dnia 24 czerwca 1988, Dziennik Urzędowy

Wspólnot Europejskich nr L 185 z dnia 15.7.1988.6. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 4253/88 z dnia 19 grudnia 1988, Dziennik Urzędowy

Wspólnot Europejskich nr L 374 z dnia 19.12.1988.7. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 4254/88 (EWG) nr 4255 i (EWG) nr 4256 z dnia 19 grudnia

1988, Dziennik Urzędowy jak wyżej. 8. Włączając wschodnio-niemieckie landy.9. Ceny z roku 1994.10. From the Single Act to Maastricht and beyond: the means to match our ambitions,

(Od Jednolitego Aktu do Traktatu z Maastricht i dalej: jak zrealizować ambicje, COM(92) 2000 fi nał, Bruksela, 11 lutego 1992.

11. Opublikowano w: Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich nr L 193 z dnia 31 lipca 1993.

12. Patrz: Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich nr L 130 z dnia 24 maja 1994; kwota wymieniona w dokumencie obejmowała wsparcie za rok 1993.

13. Aby móc porównać fi nansowanie w poszczególnych okresach, podane w dalszej części kwoty obejmują budżet Funduszu Spójności.

14. Wg cen z 1999 roku.15. Agenda 2000: Unia Europejska rozszerzona i silniejsza, Komunikat Komisji Europejskiej

COM(97) 2000 z 16 lipca 1997 roku.16. Opublikowano w: Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich nr L 161 z dnia

26 czerwca 1999.17. Wg obecnych cen.18. Budowanie naszej wspólnej przyszłości. Wyzwania polityczne i środki budżetowe

w rozszerzonej Unii w latach 2007–2013, Komunikat Komisji COM(2004) 101 z dnia 10 lutego 2004 roku.

19. Dane w niniejszym akapicie są podane wg cen z 2004 roku; w innych częściach rozdziału kwoty dotyczą obecnych cen.

20. Wersja końcowa opublikowana w: Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej nr L 210 z dnia 31 lipca 2006.

21. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1828/2006 z 8 grudnia 2006; Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej nr L 45 z dnia 15 lutego 2007.

22. 4–5 grudnia 1987.23. Posiedzenie Rady Europejskiej w Fontainebleau w dniach 25–26 czerwca 1984 r.

dostarczyło sposobów na zakończenie impasu budżetowego Wspólnoty.

U W A G I K O Ń C O W E

Canarias (ES)

Guadeloupe

(FR)

Martinique

(FR)

Réunion

(FR)Guyane

(FR)

Açores (PT)

Madeira (PT)


Fundusze strukturalne 2000–2006: Obszary kwalifi kujące się

Cel 1*

Phasing-out(do 31/12/2005)

Phasing-out (do 31/12/2006)

Program specjalny

Cel 1 Cel 2Cel 2

Cel 2(częściowo)

Phasing-out(do 31/12/2005)

Phasing-out (częściowo)(do 31/12/2005)

Obszary w Estonii, na Litwie, w Polsce, w Republice Czeskiej, na Słowacji, Węgrzech, w Słowenii, na Cyprze i Malcie, wszystkie kwalifi kujące się począwszy od 01/05/2004.


1.000 km0

Canarias (ES)

Guadeloupe

(FR)

Martinique

(FR)

Réunion

(FR)Guyane

(FR)

Açores (PT)

Madeira (PT)


Fundusze strukturalne 2007–2013: Cele dotyczące konwergencji, konkurencyjności regionalnej i zatrudnienia

Regiony konwergencyjne*

Regiony, których dotyczy phasing-out

Regiony, których dotyczy phasing-in

Regiony konkurencyjności i zatrudnienia


1.000 km0

45-60 > 13060-75 75-100 100-130

55 %44 %

8 % 7 %

30 %

45 %56 %

39 % 16 %

7 %

53 % 76 %

63 %

Wykres pokazuje rozwój wydatków po-lityki spójności w latach 1989–2013 w warunkach bezwzględnych i względ-nych. Podczas gdy w 1989 r. wypłaty z funduszy strukturalnych i spójności wy-nosiły mniej niż 10 miliardów euro, do roku 2013 dokona się wzrost do około 54 miliardów euro lub jednej trzeciej budżetu UE. Jednakże w wartościach względnych wielkość funduszy wzrosła o około 0,4% unijnego PKB od końca lat 90.

Wykres pokazuje ewolucję regionów z UE-15 w okresie 1995–2005. Są one pogru-powane według ich PKB na mieszkańca w odniesieniu do średniej unijnej. Wykres pokazuje na przykład, że 45% regionów, które miały PKB na mieszkańca od 45 do 60% unijnej średniej, osiągnęło wyższy poziom PKB do 2005 r.

K I L K A W A Ż N Y C H L I C Z B

Te cztery wykresy pokazują, jak zmienił się udział wydatków z funduszy strukturalnych i spójności przez cztery okresy budżetowe od roku 1989. Należy wziąć pod uwagę, że z powodu zmian w defi nicji niektórych kategorii nie wszystkie są porównywalne w tych czterech okresach. W ciągu bieżącego okresu około jedna czwarta funduszy wspiera badania i innowacje, następna ćwiartka jest przeznaczona na zatrudnienie i integrację społeczną, podczas gdy tylko 20% jest przewidziane na infrastrukturę transportową, a 15% na projekty ekologiczne.

1989–2013: wydatki polityki spójności

Regiony w okresie przejściowym

Od infrastruktury do innowacji

mln EUR w cenach bieżących (lewa skala)

% PKB (prawa skala)

Infrastruktura

Zasoby ludzkie

Wsparcie przedsiębiorczości

Ekologia

wzrost

Badania i innowacje

Energia

bez zmian

kategorie PKB na mieszkańca

Kultura, turystyka, rozwój terenów miejskich

Inne

spadek

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 20130

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

0,00 %

0,10 %

0,20 %

0,30 %

0,40 %

0,50 %

0,60 %

Wsparcie związane z przedsiębiorczością

1989–1993 1994–1999 2000–2006 2007–2013

45–60 > 13060–75 75–100 100–130

55%44%

8% 7%

30%

45%56%

39% 16%

7%

53% 76%

63%

Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Polityki RegionalnejJednostka B1– Komunikacja, informacja, stosunki z krajami trzecimiRaphaël GouletAvenue de Tervueren 41, B-1040 BrukselaFaks: (32-2) 29-66003E-mail: [email protected]: http://ec.europa.eu/regional_policy/index_pl.htm

ISSN 1725-8243

© Wspólnoty Europejskie, 2008Powielanie dozwolone pod warunkiem podania źródła.

Wydrukowano w Belgii

URZĄD OFICJALNYCH PUBLIKACJI WSPÓLNOT EUROPEJSKICHL-2985 Luksemburg

KN-LR-08-026-PL-C

Polityka spójności UE 1988–2008: Inwestowanie w przyszłość Europy

To wydanie Magazynu Panorama jest poświęcone wyłącznie pierwszym 20 latom Polityki Spójności UE. Dnia 24 czerwca 1988 r. Rada ustaliła regulacje prawne, które umiejscowiły istniejące fundusze unijne w kontekście „ekonomicznej i społecznej spójności”, terminu wprowadzonego przez Jednolity Akt Europejski dwa lata wcześniej. Od tamtego czasu Polityka Spójności stała się jedną z najważniejszych, najbardziej wpływowych i najbardziej dyskutowanych strategii Unii Europejskiej. Wystąpienia spoglądają wstecz na powstanie polityki, zmiany, które zaszły przez ten czas, a także na jej wpływ na wcześniejsze i obecne okresy programowe. Więcej informacji, również fi lmy, mapy, prezentacje i tę publikację w 22 językach można znaleźć pod adresem:

http://ec.europa.eu/regional_policy/policy/history/

Documents

Panorama 26, EU Regional Policy...szans i wspierania ludzi w niekorzystnej sytuacji. Z około 10 milionów osób, które uczestniczą w akcjach EFS każdego roku, połowa to kobiety,