Pangngalan Parte 2

Filipino 5Elinore Lubiano

Kaukulang: ANG, NG, SA, PARA SA

CASE

Kaukulang: Ang(Nominative case)

• Sa gramatika, “designating of, or in the case of the subject of a finite verb; a word in this case.”

• Hindi lamang pangngalan ang nasa nominative case kundi maaari ring– pandiwa (verbal noun)– pang-uri (adjective)– pang-abay (adverb)– Prepositional phrase

Mga Halimbawa

• Ang nasa tabi ay akin. (parirala o phrase)• Ang kumakain sa loob ng kusina ay kapatid ko.(pandiwa o

verbal noun)• Ang nakahiga ay inaantok. (Pang-abay o adverb)• Ang maganda ay siyang kinoronahan. (pang- uri o

adjective) • Ang sa kanila ay hindi maganda. (panghalip na SA,

pronoun)• Siya ay hindi kasali sa laro. (panghalip na ANG)

– Hindi ito nangangailangan ng ANG sapagkat nasa nominative case ito.

ANG KAUKULANG NGGenitive Case

• Ano ang accusative case?– “Designating, of, or in the case of the direct object

of a finite verb; sometimes the objective case in English.” (Webster); i.e. marker of direct object

– Sa Filipino, ginagamit ang marker o panandang NG para sa tuwirang layon (direct object)

– Pero genitive o possessive case din ang NG sa Filipino

ANG KAUKULANG: NGGenitive Case

• Ano ang genitive case?– Nangangahulugan ito ng pag-aari (possession).– Sa Ingles, pwede itong the king’s crown o the

crown of the king– Sa Filipino, parang dative ang the king’s crown– sa

haring korona. – Genitive naman ang katumbas ng the crown of the

king– korona ng hari

Mga Halimbawa

• Malinis ang kotse ng lalaki. – The car of the man is clean.– Ang pag-aari ng lalaki ay ang kotse.

• Maganda ang kuwintas ng babae.– The girl’s necklace is pretty.– Ano ang pag-aari ng babae?

Ang kaukulang SA o Dative case

• “Grammar. Designating, of, or in the case of the indirect object of a finite verb. In English, this case may be expressed analytically with the preposition to”

• Halimbawa:– I gave the cheese to Minerva.– Ibinigay ko ang keso kay Minerva.

Iba pang Halimbawa

• I gave him the phone.– Ibinigay ko sa kanya ang telepono.

• She gave the money to the poor man.– Ibinigay niya sa mamang mahirap ang pera.

Ano ang case?

• “Case denotes the “syntactic relationship shown in highly inflected languages such as German and Latin by changes in the form for nouns, pronouns, and adjectives” – the form that a noun, pronoun, or adjective takes

to show such relationship – any of the sets of such forms

Halimbawa

• The children’s mother (possessive noun)– Walang possessive noun sa Filipino– Ang pag-aari ay ipinapahayag sa pamamagitan ng

ni, nina, kay, at kina– kasunod ang pantanging ngalan; o kaya sa pamamagitan ng NG at SA na Panghalip.

– Kaya ang salin sa Ingles ng the children’s mother ay “ang nanay ng mga bata” o “sa mga batang nanay”

• Ano ang finite verb?– “having limits of person, number, and tense; said

of a verb that can be used in a predicate”• Ano naman ang ablative case?– “designating, of, or in a case expressing removal,

deprivation, direction from source, cause, or agency. May nahahawig na kahulugan ang kaukulang SA sa Filipino”

Halimbawa ng ablative case

• Kinuha ko ang damit sa kanya.– Removal

• Aking kinuha ang damit.– Agent, doer of action

• Kinuha ko ang tubig sa kanya.• Kinain ko ang pagkain sa kanila.

Mga Panghalip na SASA NA MARKER Ginagamit sa nakikinabang sa aksiyon, direksyon o nag-mamay-

ari

Pangalan ng tao ISAHAN MARAMIHANkay kina

Pangngalang pambalana

sa Sa mga

PANGHALIP (sa) akin (sa) atin [lahat, pati nakikinig at kausap]

(sa) amin (hindi kasama ang kausap]

(sa) iyo (sa) inyo(sa) kanya (sa) kanila

PAMATLIG[demostratives]

Tumutukoy sa lugar

Dito rito [malapit sa nagsasalita]Diyan riyan [malapit sa kausap]Doon roon [malayo kapwa sa nagsasalita at sa kausap]

Mga Tuntunin sa Paggamit ng Panghalip na SA

1. Gamit ng mga Panghalip at Marker na SAa) Ginagamit na paarib) Ginagamit na di-tuwirang layon (indirect object)c) Pantukoy ng Direksyond) Sa pagsagot sa tanong na kanino at para kanino

2. Gamit na Paari– Sa Ingles, may tinatawag na Possessive Nouns at

Possessive Pronouns. Sa Filipino, dalawa ang paraan ng pagpapahayag ng pag-aari: sa pamamagitan ng mga marker na NG at SA (genitive at dative). Gayundin, may mga panghalip na NG at SA na nangangahulugan ng pag-aari.

Mga Panghalip na Pamatlig (Demonstrative Pronouns)

Panghalip na Pamatlig

ANG PronominalPinanghahalili lamang sa mga pangalan ng tao o bagay na ginagamit na paksa

NG paari(of this, of that, of yonder)

SA Paukol(here, there, over there) Sagot sa tanong na SAAN

Para sa Tumatanggap (for here, for there, for over there)

Malapit sa nagsasalita

Ire, yari, ito Nire, niyari, nito

Dine,dito Para dito

Malapit sa kausap

Iyan, yaon niyan diyan Para diyan

Malayo ang bagay sa kausap at kumakausap o nagsasalita

Iyon, yoon Noon,niyon doon Para doon

Halimbawa

• Saan ba ang parti? Pagod na pagod na ako sa paglalakad.– Ay! Diyan pala sa Jollibee.

• Bakit pinaglalaruan mo ang kaldero? Para doon sa kusina iyan. Ibalik mo nga!

Iba pang PamatligIba Pang Pamatlig Panawag Pansin o

Pahimaton (to call attention) Nagsasaad ng pook na kinaroroonan ng tinutukoy

Patulad(To compare) Ginagamit sa paraang naghahambing. Maaring isagot sa tanong na GAANO KA- +______?

Palunan(To denote a place) Naghihimatong din ng pook na kinaroroonan. Sagot sa tanong na NASAAN?

Malapit sa nagsasalita ang bagay/tao

(h)ere; (h) eto Ganire, ganito, (gaya nito)

Narini, nandini, narito, nandito

Malapit sa kausap ang bagay/tao

(h) ayan Ganyan (gaya niyan)

Nariyan, nandiyan

Malayo ang bagay sa kausap at kumakausap o nagsasalita

(h) ayun Ganoon, gayon (gaya noon)

Naroon, nandoon

Halimbawa

• Nasaan ba ang mga prutas?• Ay! Nandoon pa! Katabi ng mga gulay.• Eto na pala ang mga prutas.• Nasaan ang mga otong at saluyot?• Ayun!

Mga Panghalip na Panaklaw at Pananong

• Ang mga Panghalip na Panaklaw ay sumasaklaw sa kalahatan, dami, o kaisahan ng mga tao, bagay at iba pa (Indefinite Pronoun)

• Ang panghalip na pananong ay inihahalili sa mga ngalan ng tao, bagay, atbp. (Interrogative Pronoun)

Mga Panghalip na Panaklaw

(Indefinite Pronoun)

isa Kinuha ko ang isa (I got one) Mga Halimbawa

iba other Mga iba ang nagsalita.

balana Anyone, anybody Ang balana’y naiinip na.

bayan The people, public, nation Masaya ang bayan sa pamahalaan.

lahat All; pang- uri, pawa Kunin mo na ang lahat ng pagkain. Pawang lahat ay sumang-ayon.

tanan All; everyone

madla (ind. Pron) all everyone; the public; the people. Sino. Ang tanan, mga tao, ang publiko

Ang publiko ng Pilipinas ay mulat na.

anuman Whatever; whatsoever (not ano man); a thing, no matter of what kind, singular- kahit ano

Maraming salamatWalang anuman!

alinman Either one (of two) whichever Gusto mo ba ang ispageti o arroz caldo?Alinman! Gutom na gutom na kasi ‘ko eh!

sinuman Sinonimo ng balana Sinuman ay pwedeng mag-enrol.

ilanman However the number

kailanman Adv. & conjunction at whatever time, whenever, ano mang oras, kahit anong oras

Kailanman tayo magkita uli, hindi ako magbabago.

saanman Adj. everywhere, anywhere, kahit saan, maski saan; conj. Wherever, whateverplace or situation

Kahit saanman ikaw nakatira, bibisitahin kita.

gaanuman However much, many Gaanuman karami ang sasakay sa kotse ko, magkakasiya tayo.

magkanuman However much the price Magkanuman ang presyo, bibilihin ko na!

kuwan A word used instead of a person or thing that one cannot immediately express or recall to mind, but may usually be understood

Pakiabot nga ang kuwan.

ano Interrogative, relative pronoun. Pareho ng gamit ng “kuwan”

Ano nga ang pangalan mo ulit?

Mga Panghalip na Pananong

ISAHAN (Singular) MARAMIHAN (Plural)

Ano (what) Anu-ano

Sino (who) Sinu-sino

Alin (which) Alin-alin

Kanino (whose) Kani- kanino

Ilan (how many) Ilan-ilan

Saan ginagamit?

Ginagamit ang sino at kanino sa tao. (Pokus sa Aktor na Pandiwa)

Ginagamit ang ano at alin para sa bagay, hayop o lunan. (Passive o Pasibo na Pandiwa)

Ang ilan ay maari sa tao, hayop, o lunan.

Panghalip na Pamanggit

• Sa Filipino, ang panghalip na pamanggit o relative pronoun sa Ingles ay tinutumbasan ng katagang NA. Sa Ingles, ang maaring maging salin ay who, which o that

• Halimbawa– Ang lalaki na nakapula ay kapatid ko.– The man who is in red is my brother.– Ang palda na nakapatong sa kama ang labahan mo.– Wash the skirt that is lying on the bed.– Pangit ang polo na isinuot niya sa klase.– The shirt which he wore to class is ugly.

WAKAS