BOSNA I HERCEGOVINAFEDERACIJA BiHUNSKO-SANSKI KANTONJU MAŠINSKO-SAOBRAĆAJNA MJEŠOVITASREDNJA ŠKOLA BIHAĆ

M A T U R S K I R A D

ZANIMANJE:VOZAČ MOTORNIH VOZILA

ZADATAK: PALETNI SISTEM TRANSPORTA

POLAZNIK: MENTOR: HARIS VUKOVIĆ IBRAHIM MEŠANOVIĆ,DIPL.ING SAOBRAĆAJA

BIHAĆ,JUNA 2012.GODINE

SADRŽAJ

1.UVOD...................................................................................................................................2

2.SREDSTVA INTEGRALNIH TRANSPORTNO-MANIPULATIVNIH SISTEMA

I NJIHOVA PRIMJENA.......................................................................................................3

2.1.Paletni sistem prevoza.....................................................................................................4

2.1.1.Palete......................................................................................................................5

2.1.2.Viljuškari................................................................................................................6

2.2.Kontejnerski sistem..........................................................................................................7

3.STATISTIKA O „PALETIZACIJI“.....................................................................................8

4.OBRAZOVANJE PALETNIH JEDINICA..........................................................................9

5.PRORAČUN POTREBNOG BROJA PALETA..............................................................10

6.ZAKLJUČAK....................................................................................................................12

7.LITERATURA..................................................................................................................13

1. UVOD

Svojim maturskim radom želim pokazati značaj integralnih transportnih sistema.Poseban

naglasak stavljam na paletni sistem transporta koji je danas uveliko prisutan u svakodnevnici.

Transport već odavno ima veliki značaj u sistemu kretanja roba i on je

posljednjih 20-tak godina uz pomoć tehnoloških i informacionih promjena značajno doprinjeo

dinamizaciji privrednog života i postao najvažnija karika logističkog lanca.

Napredovanjem tehnologije poboljšavali su se transporti roba u svim segmentima pa tako i

paletni sistem transporta.

Transport robe bilo kojom vrstom savremenog prevoza na kopnenom ili pomorskom dijelu

puta zahtjeva jedinstveni tehnološki neprekidni transportni lanac u prevozu robe od vrata do

vrata.

Transportne usluge(slika 1.) imaju strategijsku ulogu i primarni značaj u primjeni logistike,

(koja ima cilj da optimizuje kretanje tereta, odnosno da poveća efikasnost transportnih tokova,

preko smanjenja troškova i većeg zadovoljenja  korisnika  transportnih  usluga).

Pod transportnim uslugama se podrazumijevaju prevozne i sve ostale usluge koje su

povezane sa njegovom pripremom i realizacijom (prevoz tereta i putnika, istovar, utovar i

pretovar, presijedanje putnika, unutar skladišne operacije, čuvanje tereta, priprema prevoznih

sredstava, davanje  prevoznih  sredstava  pod zakup, dostavka  novih i remontovanih

transportnih sredstava i druge usluge). Iz navedenog nabrajanja raznih oblika transportnih

usluga, može se primijetiti da one predstavljaju djelatnost premještanja tereta i putnika u

prostoru i vremenu, a isto tako i pratećih uslužnih djelatnosti kao što su pakovanje,

markiranje,kodiranje,specijalno označavanje,  formiranje  jediničnih tereta,  paletiranje,

kontejnerizacija,  itd.

Slika 1.Transportne usluge

2

2. SREDSTVA INTEGRALNIH TRANSPORTNO-MANIPULATIVNIH SISTEMA I NJIHOVA PRIMJENA

Integralni transport je način transportne manipulacije pri čemu se roba ne tovari neposredno

na transportno sredstvo nego se slaže na palete(slika 2.) ili u kontejnere, te oni tako zajedno sa

robom postaju teret koji efikasno i racionalno mogu preuzeti sredstva svih oblika transporta,

tj. svih prometnih grana.Prema tome integralni transport je takva tehnologija kojom se

umetanjem tehničkih sredstava između tereta i transportnog sredstva postiže okrupnjavanje

tereta, a time i upotrebaodgovarajuće mehanizacije, bez ticanja robe na celom transportnom

lancu „od vrata do vrata“,izuzev dvaput-pri utovaru i istovaru.

Osnovni zahtjev koji je diktirao razvoj sistema integralnih transportno-manipulativnih

sistema je minimalizacija troškova manipulisanja robama,kako u okviru jedne grane,odnosno

vida transporta,tako i u multimodalnom transportu,a razlog je minimalizacija troškova

čuvanja i uskladištenja robe.

Ovakvi zahtjevi uzrokovali su primjenu paleta i kontejnera,a u vezi s ovim razlikujemo

paletni i kontejnerski sistem rukovanja robama.

Slika 2.Roba na paletama

3

2.1. Paletni sistem prevoza

Paletizacija robe je oblik mehanizovane manipulacije materijalnim dobrima na paletama

u svim fazama proizvodnje i transportu,počev od pripreme u procesu proizvodnje pa do

uskladištenja i prevoza gotovih proizvoda do mjesta potrošnje.

Tovarne jedinice se formiraju tako što se roba slaže na palete,sa kojima se mehanizovano

rukuje i manipulira pomoću viljuškara i vrši prevoz različitim prevoznim

sredstvima(kamionima,vagonima,brodovima i sl.)(slika 3.),a da se pri tome roba sa palete ne

skida.Povezivanjem unutrašnjeg i vanjskog transporta stvara se neprekinuti transportni lanac.

Velike su prednosti paletizacije za korisnike prevoza npr. ušteda skladišnog i

manipulativnog prostora,ušteda na radnoj snazi,poboljšanje radne discipline i organizovanosti

rada..

U osnovna sredstva paletizacije spadaju:

palete i viljuškari!

Slika 3.Prevoz robe

4

2.1.1. Palete

Pod pojmom paleta podrazumijeva se ravna podloga na koju se slažu pojedini komadi robe radi stvaranja jedinstvene tovarne jedinice kojom se može lako i brzo manipulirati(dizati,prenositi,spuštati i slagati) uz pomoć viljuškara.

Danas se u svjetu koriste različite palete. Razlike u posmatranju mogu nastati s obziromna:-oblik palete,-dimenziju,-namjenu,-vrstu materijala od kojeg su izrađene,-konstrukcijske osobine i dr.

Skrenut ću pažnju isključivo na one palete koje služe za transportno-manipulativne i skladišne manipulacije a to su: ravne palete,sandučaste ili boks palete i palete sa ramom(slika 4.).

Slika 4.Ravna paleta,boks paleta i paleta s ramom

5

Ravnu paletu čini najčešće drvena podloga na nožicama na koje se slažu komadi robe,čime

se dobija jedinstvena tovarna jedinica.Ravne palete imaju najširu primjenu u sistemu

paletizacije transporta.Postoje i specijalne ravne palete koje imaju oblik koji se podešava

prema profilu tereta.One se izgrađuju u kombinaciji od čeličnih cijevi i čeličnog ili

aluminijskog lima.

Sandučasta(boks)paleta ima,radi boljeg smještaja i zaštite manjih komada ili nesimetričnih

komada robe u visinu,ugrađene sklapajuće ili rasklapajuće stranice,od šupljih

cijevi,lima,rešetaka ili dasaka.Izrađena je tako da se može slagati u visinu jedna na drugu.

Ram paleta služi za slaganje različitih komadnih tereta u kompaktnu cjelinu.Stubovi na

paleti ograničavaju profil slaganja,a istovremeno dozvoljavaju oslanjanje tereta o njih.Tovarna

površina može biti rebrastog ili perforiranog lima,daske ili od žičane mreže.

2.1.2 Viljuškari

Viljuškari(slika 5.) su pretovarna sredstva sa prekidnim ciklusom rada namijenjena transportu

unutar fabričkih hala i skladišta, kao i transportu na kraćim rastojanjima u krugu preduzeća.

Služe za transport većih komadnih tereta, manjih komadnih tereta na paletama i rasutog tereta

u sanducima ili korpama.

Osnovno obilježje je uređaj u obliku rama za podizanje, odnosno slaganje tereta po visini.

Duž rama za podizanje i spuštanje tereta kreće se zahvatni uređaj u obliku viljuške po kojoj je

viljuškar i dobio ime.

Prvi motorni viljuškar napravljen je u SAD-u 1927. godine (Clark Equipment Company,

Buchanan, Michigan). Funkcionalne osobine, mogućnost slaganja robe na velikoj visini,

velika funkcionalna i kapacitivna fleksibilnost, doprinjeli su brzoj ekspanziji viljuškarske

tehnike u oblasti industrije, trgovine i saobraćaja.

Kovencionalna konstrukcija viljuškara je primarno prilagođena za rad sa kompaktnim

jedinicama u obliku palete ili kontejnera. Viljuška nije jedini oblik zahvatnog uređaja koji se

koristi u viljuškarskoj tehnici, a pored viljuške koristi se čitav niz različitih oblika zahvatnih

naprava koje su prilagođene različitim oblicima tereta i zadataka (transport cijevi, rolni,

buradi itd.).

Smatra se da se danas nalazi u eksploataciji nekoliko miliona viljuškara. Prema Industrial

truck association u SAD je u funkciji 855.900 viljuškara.

6

Slika 5.

Viljuškari

2.2 Kontejnerski sistem

Kontejner(slika 6.) je transportni sud trajnog karaktera predviđen za višekratnu

upotrebu,omogućava transport robe jednim ili više saobraćajnih sredstava bez pretovar

njegove sadržine,jednostavan utovar i istovar i ima zapreminu od najmanje 1 metar kubni.

Kontejnerski sistem transporta postaje sve masovniji zahvaljujući prednostima koje pruža u

rukovanju robom i njenom prevozu.

Slika 6.

Kontejner

7

3. STATISTIKA O "PALETIZACIJI"

U stručnoj se literaturi mogu naći podaci da primjena paleta u manipuliranju komadne robe

omogućuje vremenske uštede za 3 do 4 puta.

Iznose se i podaci da se uporabom paleta u poljoprivredi smanjuju troškovi u svim

tehnološkim operacijama za oko 40%, a u građevinarstvu i više. Učinci u procesu samog

prijevoza procjenjuju se na oko 30%.

Kad je riječ o utjecaju na produktivnost, upozorava se da je u građevinarstvu povećanje

produktivnosti nakon primjene paleta moguće i do 70%, a u prometu se neproduktivno

vrijeme smanjuje za oko 50%. U metalnoj industriji govori se o uštedi do 35%,

elektroindustriji do 31%, livnicama do 32%, grafičkoj industriji do 54% i prehrambenoj

industriji do 70%.

To što se u nekom prijevoznom procesu koristi paletni sustav ne znači da su unaprijed

osigurani povoljni učinci, ali u svakom slučaju paletni sistem transporta je zasigurno dobar

odabir prevoza određenih roba.

Vidljivi učinci primjene paleta očituju se u nižim troškovima manipuliranja, skladištenja i

prevoza.U istraživanju učinaka "paletizacije" najčešće se sreću sljedeći pojedinačni učinci:

- smanjenje početno-završnih troškova,

- smanjenje troškova skladištenja,

- smanjenje proizvodnih troškova,

- povećanje mogućnosti primjene pretovarnih strojeva,

- smanjenje oštećenja robe,

- smanjenje vremena prijevoza i dr.,

- smanjenje radne snage i ručnog rada,

- povećanje sigurnosti radnika na radu,

- smanjenje energije i

- smanjenje troškova ambalaže.

Prvi savršeniji oblik tovarnih jedinica je paleta. Najsavršeniji oblik tovarnih jedinica je

kontejner.

8

4. OBRAZOVANJE PALETNIH JEDINICA

Obrazovanje paletnih jedinica(slika 7.) je postupak kojim se omogućava održavanje

kompaktnosti tovara međusobno i u odnosu na paletu kako bise očuvao i održao integritet

tako formiranog tereta tokom daljeg rukovanja i transporta.Postoji pet osnovnih metoda

kojima se ostvaruje obrazovanje paletnih jedinica:

•slaganjem:međusobnim ukrštanjem kutija ili vreća;

•ljepljenjem:vrelim rastvorom ljepka, trakama ili samoljepljivimt rakama koje se koriste za

povezivanje tovara međusobno i u odnosu na paletu;

•povezivanjem:konopcem, čeličnom žicom, plastičnim trakama omotava se tovar u čvrst

kompaktan teret na paleti;

•pakovanjem:drvenim ili metalnim sanducima, žičanim korpama itd.

•folijama:postavljaju se preko tovara i paleta.

Slika 7.

9

5. PRORAČUN POTREBNOG BROJA PALETA

Formula za izračunavanje potrebnog broja paleta je:

gdje je:

- potreban broj paleta(komada)

Q – masa robe u toku godine (t)

q- prosječna masa robe po paleti (t)

- prosječan broj obrta palete godišnje (dana)

faktor povećanja inventarskog broja paleta

Dalje prosječan broj obrta paleta godišnje računamo :

(obrta)

-prosječan broj obrta paleta godišnje

- broj radnih dana u toku godine (dana)

- prosječno trajanje obrta palete (dana)

Vrsta palete

Vrsta transporta Drvena paleta Metalna Boks

Interni(unutrašnji) 1,05 1,01 1,01-1,05

Eksterni(spoljnji) 1,10 1,03 1,03-1,10

Tabela 1.

Vrijednosti faktora povećanja inventarskog broja paleta u zavisnosti od vrste transporta i vrste

paleta

10

Primjer 1.

Izračunati potreban broj paleta kada je poznato:

- masa robe je 1000 t

- prosječna masa robe na jednoj paleti je 720 kg

- prosječan broj obrta paleta u toku godine je 10

- faktor povećanja inventarskog broja paleta je 1,10.

Rješenje :

Q= 1000 tq=0,72 t (720 kg)

=10 obrta=1,10

uvrštavanjem konkretnih vrijednosti

imamo:

Zaokruživanjem na cjelobrojnu vrijednost imamo:

11

6. ZAKLJUČAK

Iako se u današnjici masovno kupuje gotova roba,malo ko razmišlja o načinu na koji je ta roba

dospjela na mjesto prodaje.Razni načini transporta,između ostalih i paletni sistem transporta

olakšao je skladištenje i prijevoz velike količine materijalnih dobara.Cilj mog rada bio je da

ukratko pokaže značaj,i princip na kojem se temelji ovaj sistem transporta.Pokazao sam

proces kroz koji treba proći da bi se došlo do krajnjeg tj.završnog rezultata-plasiranje robe na

tržište putem paletnog sistema.

Cilj ovog rada je i upoznavanje sa suštinom i prednostima intermodalnog transporta, suštinom

novih tehničko – tehnoloških rješenja koji omogućavaju ovaj koncept, kao i faktorima koji

utiču na domene učešća pojedinih vidova u intermodalnim transportnim lancima.

Integracija saobraćaja u jedinstveni funkcionalan sistem, nova načela podjele rada između

saobraćajnih sredstava i nastojanja da različita sredstva razvijaju međusobnu saradnju u

jedinstvenom prevoznom toku od polazne do završne tačkeputovanja tereta, putnika i poruka,

doveli su do krupnih promena u stavovimaprema nekim delovima prevoznog procesa i u

tehničkim sredstvima neophodnim za realizaciju ovih procesa.

12

LITERATURA

Dobrić,M. Hadžimuratović,R.(1989).Robno-transportne manipulacije.

Jaganjac,K. Tatlić,M.(1997). Osnovi drumskog saobraćaja

http://uvodutransport.info/ust_materijali/12.%20Intermodalni%20transport.pdf

13

Datum predaje rada: ______________

Komisija:

Predsjednik: ______________________

Ispitivač: ______________________

Član: ______________________

Mišljenje o radu:

Datum odbrane rada: ______________

Ocjena o radu : _____________ (___)