16
!"#2 DISYEMBRE 2015 PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

  • Upload
    emerald

  • View
    109

  • Download
    0

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Language:CebuanoPAGPATUNHAY SAKALINAW SA PAMILYANganong Mahitabo Kini?Kon Unsaon Pagpahunongsa mga Away

Citation preview

Page 1: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

!"#2 DISYEMBRE 2015

PAGPATUNHAY SAKALINAW SA PAMILYA

Page 2: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

Gusto ka bag dugang kasayoran o usa ka librengpagtuon sa Bibliya?Ablihi ang www.jw.org /ceb o ipadala ang imonghangyo sa usa sa mga adres sa ubos.JEHOVAH’S WITNESSES: PHILIPPINES: PO Box 2044, 1060 Manila.UNITED STATES: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483.Alang sa kompletong listahan sa mga adres, tan-awa angwww.jw.org/ceb/kontak.

Kini nga publikasyon dili baligya. Kini gipatik ingong bahin sa tibuok kalibotang buluhaton sa pagtudlog Bibliyanga gisuportahan ug boluntaryong mga amot. Gawas kon ipaila, ang mga kinutlo sa Kasulatan maoy gikan saBag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan.Publishers: Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.� 2015 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Printed in Japan.

!"#2

NIINING GULAA3-7PANGUNANG TOPIKO

Pagpatunhay sa Kalinawsa Pamilya

8 TABANG ALANG SA PAMILYAPag-atubang saKalainan

10 Ania Na ang mgaBalyena!

12 ANG HUNAHUNA SA BIBLIYAKalag

14 PAGPANIID SA KALIBOTANBahin sa Europe

15 Indise sa mga Ulohan sa2015 nga Pagmata!

16 GIDISENYO BA KINI?Ang Abilidad sa Lawassa Pag-ayog Samad

s DAGHAN PA ONLINEMGA VIDEO

MAHIMONG HIGALA NI JEHOVA

Malipayon ang MahinatagonTan-awa ang kalipay ni Caleb ugSophia dihang sila manghatag.(Tan-awa ang MGA DOKTRINA SA BIBLIYA ˛

MGA BATA)

PAGKINABUHI SUBAY SA MGAPRINSIPYO SA BIBLIYA

Nagkinabuhi nga Nagdependesa Sentido sa PanghikapSi James Ryan, natawong bungol ugnabuta. Sayra kon nganong gibati niyanga mas daghan siyag naangkon kaysa nawala kaniya tungod sa tabang saiyang pamilya ug mga higala.(Tan-awa ang BAHIN KANAMO ˛ KALIHOKAN)

Vol. 96, No. 12 / Monthly / CEBUANOKopya Matag Gula: 51,788,000 sa 103 ka Pinulongan

r

r

w

w

Page 3: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

Pagmata! Disyembre 2015 3

“KUWARTA kanunay ang among awayan,” miadmitir si Sarah,�taga-Ghana, nga 17 ka tuig nang minyo kang Jacob. Siya mii-ngon: “Nasuko ko kay akoy nag-atiman sa halos tanang pangina-hanglan sa pamilya, pero dili gyod siya maghisgot nako bahin saamong pinansiyal nga situwasyon. Daghang semana nga dilikami magtingganay.”

“Tinuod na,” mitubag si Jacob, “may mga panahon nga kamimagsiningkahay. Kami sagad mag-away tungod sa sayop ngapagsabot ug sa kawalay maayong komunikasyon. Ang panag-away mahitabo usab tungod sa among sobrang reaksiyon samga situwasyon.”

Ang bag-ong minyo nga si Nathan nga taga-India, nag-asoykon unsay nahitabo dihang gisingkahan sa iyang ugangang lalakiang iyang ugangang babaye. “Nasuko ang akong ugangang ba-baye ug milakaw,” siya miingon. “Sa gipangutana nako angakong ugangang lalaki kon nganong iya siyang gisingkahan, nag-tuo ang akong ugangang lalaki nga giinsulto nako siya. Ang re-sulta, kaming tanan na hinuon ang nabuthan.”

� Ang ubang ngalan niini nga artikulo giilisan.

Tingali ikaw nakaobserbar usab nga angpagbungat ug dili maayong pulong sa sayopnga panahon makapahinabog daghang awaysa pamilya. Tingali sa primero kalmado paang panag-estorya, pero kalit lang nga mo-sangko kinig panaglalis. Walay usa ang ma-kasulti ug husto sa tanang panahon, busaang isulti sa uban mahatagag sayop nga ka-hulogan o masaypan ug sabot ang ilang mo-tibo. Bisan pa niana, posibleng mapatunhayang kalinaw ug panaghiusa sa pamilya.Unsay imong himoon kon init na ang

panaglalis? Unsang mga paagi ang imong hi-moon aron mapasig-uli ang kalinaw sa pamil-ya? Sa unsang paagi mapatunhay sa pamilyaang kalinaw diha sa panimalay? Palihog pa-dayon sa pagbasa.

PANGUNANG TOPIKO

KABINGKILANSA PAMILYANganong Mahitabo Kini?

Page 4: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

Kon Unsaon Pagpahunongsa mga AwayKOMOSTA kon kanunay na lang mag-away ang imong pamilya? Tingaliang inyong away halos kada adlaw na ug nagkagrabe. Lagmit wala kagani mahibalo kon unsay sinugdanan niini. Pero kamo nagminahalay, ugdili ninyo gustong pasakitan ang usag usa.Importanteng hinumdoman nga ang panaglahig opinyon wala mag-

pasabot nga mabungkag na ang inyong pamilya. Dili sa panag-awaymagdepende kon unsa kamalinawon o kagubot ang imong panimalay,kondili sa paagi sa inyong pag-atubang sa inyong away. Tagda ang pipilaka paagi nga basin makatabang aron malikayan ang panag-away.

1. AYAW PAGBALOS.

Ang panaglalis naglangkit ug duha ka tawo, pero kon ang usamaminaw imbes mosagbat, ang init nga panaglalis basin mokalma.Busa kontrolaha ang imong kaugalingon aron dili ka makabalos konnasuko. Kon magpugong ka sa kaugalingon, imong mapatunhay angimong pagtahod sa kaugalingon ug dignidad. Hinumdomi, ang kali-naw sa pamilya mas importante kay sa pagdaog sa away.

“Kon walay sugnod nga kahoyang kalayo mapalong, ug konwalay tigbutangbutang angpanaglalis mohunong.”—Proverbio 26:20.

2. SABTA ANG PAGBATI SA IMONG PAMILYA.

Ang maikagon ug masinabtanong pagpamati nga dili mosagbato manghukom dakog mahimo sa pagpuypoy sa kasuko ug sa pag-pasig-uli sa kalinaw. Imbes maghunahuna nga ang usa dunaydaotang motibo, sabta ang iyang pagbati. Ayaw hatagig malisyaang nahimo o nasulti nga bunga sa pagkadili-hingpit. Ang sakit ngamga pulong basin nabungat tungod sa wala hunahunaag maayongmga pulong o sa samdang kasingkasing, dili para makasakit o ma-kapanimalos.

“Isul-ob ninyo ang malumongmga pagmahal sa pagkamabi-nation, kalulot, pagpaubossa hunahuna, kalumo, ughataas-nga-pailob.”—Colosas 3:12.

3. PAKALMAHA UNA ANG IMONG KAUGALINGON.

Kon nagbukalbukal ka na sa kasuko, maayong molakaw una aronmakapabugnaw sa ulo pero pananghid nga matinahoron. Mahimongmoadto kag laing kuwarto o molakaw sa gawas hangtod nga kalma-do ka na. Kini dili paglikaylikay o pagpakigbungol. Hinunoa, kinitingali ang maayong panahon sa pag-ampo sa Diyos aron mahi-mong mapailobon, masinabtanon.

“Sa dili pa moulbo ang away,biya na.”—Proverbio 17:14.

Page 5: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

Pagmata! Disyembre 2015 5

Sa mahunong na ang panaglalis, unsay imong himoon aron padayong magmalinawon ang pamilya?Kini ang hisgotan sa sunod artikulo.

4. HUNAHUNAAG MAAYO KON UNSAY ISULTI UG KON UNSAON KINI PAGSULTI.

Ang problema dili masulbad kon magsige kag hunahunag sakit ngamga pulong aron makabalos. Hinunoa, pagsultig mga pulong ngamakapuypoy sa nasamdang pagbati sa imong minahal. Imbes imosiyang but-an kon unsay angay niyang bation o reaksiyon, sa kama-painubsanon pangutan-a siya kon dunay wala nimo masabti ugpasalamati siya sa bisan unsang tabang o katin-awan nga imongnadawat.

“Adunay nagapamulong ngawalay paghunahuna sama samga dunggab sa espada,apan ang dila sa mgamaalamon makaayo.”—Proverbio 12:18.

5. HINAYA ANG IMONG TINGOG UG SA TONO NGA MAKAPUYPOY SA KASUKO.

Ang kakulag pasensiya sa usa sa sakop sa pamilya makahalingug kasuko sa ubang membro sa pamilya. Ayaw pagpalabtik ug sultio panginsulto, o paningka, bisan unsa ka pa ka suko. Ayaw panga-kusar sama sa pag-ingog “Wala ka nay pagtagad nako” o “Dili gyodka mamati.” Hinunoa, sultihi ang imong kapikas sa kalmadong paa-gi nga naapektohan ka sa iyang gihimo (“Sakitan ko kon . . . ”).Ang pagpanuklod, pagpanagpa, ug pagpamatid, o bisan unsangmatang sa pagpanagmal dili gayod husto. Maingon man ang pag-tawag ug binugalbugal nga ngalan, pagtamay, o pagpanghulga.

“Isalikway ninyo angtanang mapangdaot ngakayugot ug kasuko ugkapungot ug sininggitayug mapasipalahongsinultihan uban satanang pagkadaotan.”—Efeso 4:31.

6. PANGAYO DAYOG PASAYLO, UG ISULTI KON UNSAY IMONG HIMOON ARON MAHUSAY ANG AWAY.

Ayaw tugoti nga ang imong kasuko makababag sa imong tinguhanga makig-uli. Hinumdomi, kon makig-away ka, kamong duha pa-rehong pildi. Kon makig-uli ka, kamong duha parehong daog. Busadawata nga sad-an pod ka. Bisan pag nagtuo ka nga dili ikay sad-an, pangayo gihapog pasaylo sa imong gipakitang reaksiyon, saimong paagi sa pagtubag, o sa imong nahimo nga wala tuyoa. Angmalinawong relasyon mas hinungdanon kay sa garbo ug pagdaogsa away. Ug kon dunay mangayog pasaylo kanimo, pasayloa dayon.

“Lakaw magpaubos ka ugsigingsiginga paghangyoang imong isigkatawo.”—Proverbio 6:3.

Page 6: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

Kon Unsaon Pagpatunhaysa Kalinaw sa PamilyaNAGTUO ka ba nga makatabang ang Bibliya aron padayong magmalinawonang pamilya? Palihog itandi ang giingon sa Bibliya nianang nakita sa mgamagtiayon nga nakatabang kanila. Palandonga kon unsang mga punto ngabasig makatabang kanimo aron malikayan ang panaglalis, mapatunhayang kalinaw, ug mapalig-on ang inyong relasyon.

Page 7: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

Pagmata! Disyembre 2015 7

PAGHUPOT UG POSITIBONG TINAMDAN SA USAG USA.‘[Ayaw] pagbuhat ug bisan unsa tungod sa pag-kamatigion o tungod sa pagpaimportante sakaugalingon, kondili uban sa pagpaubos sa hu-nahuna nga magaisip nga ang uban labaw kaykaninyo, nga magatan-aw, dili lamang sa perso-nal nga interes sa mga butang labot sa inyongkaugalingon, kondili sa personal nga interesusab sa uban.’—Filipos 2:3, 4.

“Among nakita nga maayong isipon ang imongkapikas nga mas importante kay sa imong kau-galingon ug sa uban.”—C. P., 19 ka tuig nangminyo.

PAMATI NGA MAY BUKAS NGA HUNAHUNA.“Magpadayon ka sa pagpahinumdom kanilanga . . . dili [mahimong] palaaway, [kondili ma-himong] makataronganon, magpasundayagug bug-os nga kalumo sa tanan.”—Tito 3:1, 2.

“Malikayan ang daghang tensiyon kon dili natotumpangan ug suko nga tono ang atong kapi-kas. Importanteng mamati nga may bukas ngahunahuna, ug tahora ang iyang panglantaw bi-sag supak ka niana.”—P. P., 20 ka tuig nangminyo.

MAGMAPAILOBON UG MAGMALUMO.“Pinaagi sa pagpailob ang komandante maluk-may, ug ang malumo nga dila makabali ugbukog.”—Proverbio 25:15.

“Ang panag-away dili malikayan, pero ang re-sulta nagdepende sa reaksiyon nga atong ipaki-ta. Kinahanglang magpailob gyod kita. Kon kitamagpailob, atong mahusay ang mga kabing-kilan.”—G. A., 27 ka tuig nang minyo.

AYAW PAGSULTIG SAKIT O PANAGMAL.“Isalikway gayod kining tanan gikan kaninyo, ka-pungot, kasuko, pagkadaotan, mapasipalahongsinultihan, ug malaw-ayng pulong.”—Colosas 3:8.

“Nakadayeg ko sa taas nga pasensiya sa akongbana. Kalmado siya kanunay ug dili gyod ma-ningka o manginsulto nako.”—B. D., 20 ka tuignang minyo.

MAGMAPINASAYLOON UG PAKIGHUSAY DAYON.“Magpadayon sa pag-antos sa usag usa ug kina-bubut-on nga magpasaylo sa usag usa kon angusa adunay reklamo batok sa lain.”—Colosas 3:13.

“Dihang tensiyonado, lisod makapabiling kal-mado, ug dali kang makasulti o makabuhat ugbutang nga makapasakit sa imong kapikas. Nii-ni nga situwasyon, mas maayong magmapina-sayloon. Ang maayong kaminyoon imposiblekon dili magpinasayloay.”—A. B., 34 ka tuig nangminyo.

BATASANA ANG PAGKAMAHINATAGON.“Batasana ang paghatag, ug pagahatagan kamosa mga tawo. . . . Kay sa sukod nga inyong gina-sukod, sila magasukod nganha kaninyo ingongbalos.”—Lucas 6:38.

“Ang akong bana nahibalo kon unsay akong gus-to, ug pirme siyang may himoon nga makapa-sorpresa nako. Tungod niana, kanunay kongmaghunahuna, ‘Unsay akong himoon aron siyamalipay?’ Busa kami malipayon hangtod karon.”—H. K., 44 ka tuig nang minyo.

AYAW PAGSURENDER SA PAGPATUNHAY SA KALINAWAng mga sakop sa pamilya nga giinterbiyosa Pagmata! maoy pipila lang sa milyonmilyonsa kalibotan nga natabangan sa Bibliya sa pag-ugmad ug mga hiyas nga makatabang sa pa-milya nga mahimong mas malinawon.� Bisanpag ang ubang sakop sa ilang pamilya daw wa-lay interes sa pagpakigkooperar, ilang nakitanga mapuslanon gihapon ang pagkahimongmakigdaiton, kay ang Bibliya nagsaad nga kad-tong “nagapasiugda sa pakigdait” o nagpatun-hay sa kalinaw magmalipayon.—Proverbio 12:20, Ang Biblia NCV. ˛

� Alang sa dugang impormasyon kon sa unsang paagi magma-lipayon ang pamilya, tan-awa ang kapitulo 14 sa librong UnsayTinuod nga Gitudlo sa Bibliya? nga gipatik sa mga Saksi niJehova ug ma-download sa www.jw.org/ceb. Tan-awa usab angMGA DOKTRINA SA BIBLIYA ˛ TABANG ALANG SA PAMILYA.

MGA PRINSIPYO SA BIBLIYA NGA MAKAPATUNHAY SA KALINAW

Page 8: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

ANG PROBLEMAGanahan kag esport, pero angimong kapikas mas gustongmagbasa. Kutikutihan ka ug or-ganisado; pero ang imong kapi-kas dili. Ganahan kang makighu-goy-hugoy; pero ang imongkapikas dili.

‘Magkalahi kaayo ming duha!’miingon ka sa imong kaugali-ngon. ‘Nganong wala man kamimakamatikod niini sa trato pami?’Tingali nakamatikod ka. Pero ba-sig kaniadto andam kang mopa-hiangay—kinaiya nga angay ni-mong ipakita pag-usab karonnga minyo ka na. Kini nga artiku-lo makatabang nimo sa paghimoniini. Apan tagda una kon unsayangay nimong mahibaloan bahinsa mga kalainan ninyong duha.

ANG ANGAY NIMONG MAHIBALOANAng ubang kalainan dagko. Importante nga panahon sapanagtrato inyong sutaon kon kamo angay ba gayod sa usagusa. Busa kon ang managtrato makamatikod nga dako gyodsilag mga kalainan, daghan kanila magbulag imbes mosulodug gubot unya nga kaminyoon. Apan komosta ang dili kaayodagkong kalainan nga dili malikayan ni bisan kinsang magti-ayon?Walay duha ka tawo nga bug-os magkaparehas. Busa, nor-mal lang sa magtiayon nga magkalahi sila sa bisan hain samosunod:Interes. “Dili ko ganahag mga pasatiempo nga himoon sa ga-was,” miingon si Anna,� “pero ang akong bana ganahan ngamagkatkat ug nagyelong kabukiran ug magbaktas-baktas sadaghang adlaw diha sa kakahoyan.”Batasan. “Ang akong asawa dugayng matulog pero makama-ta gihapog alas 5:00 sa buntag, pero ako nagkinahanglag si-yete o otso oras nga katulog kay kon dili magsapot ko,” mii-ngon si Brian.Kinaiya. Tingali ikaw hilomon, pero ang imong asawa hi-ngestorya. “Nagdako ko nga dili mosulti sa akong mga prob-lema,” miingon si David, “pero ang akong asawa gikan sa pa-milya diin ang tanang butang hisgotan.”Ang mga kalainan dunay kaayohan. “Ang akong paagi ti-ngali maayo, pero dili buot ingnon nga kini lang gyod anghustong paagi,” miingon si Helena.

� Ang ubang ngalan niini nga artikulo giilisan.

TABANG ALANG SA PAM ILYA � KAM INYOON

Pag-atubangsa Kalainan

r Alang sa dugang tabang para sa pamilya tan-awa ang www.jw.org/ceb

Page 9: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

Pagmata! Disyembre 2015 9

ANG IMONG MAHIMOMagmaandam sa pagsuportar. Si Adam miingon: “Angakong asawa nga si Karen walay interes sa esport. Pero na-kakuyog siya nako sa daghang dula ug miabiba pod duyognako. Si Karen interesadog mga art museum, busa mokuyogko niya, ug siyay akong pabut-on hangtod kanus-a siya gus-tong magtan-aw-tan-aw didto. Maningkamot gyod ko sapagpakitag interes sa art kay ganahan man siya niini.”—Prin-sipyo sa Bibliya: 1 Corinto 10:24.Pagbaton ug bukas nga kaisipan. Dili buot ingnon ngasayop ug panglantaw ang imong kapikas tungod lang kaylahi siyag panglantaw. Kanay nakat-onan ni Alex. “Nagtuo konga usa lang ang epektibong paagi sa pagbuhat ug usa kabutang ug nga ang ubang paagi dili epektibo,” siya miingon.“Pero sa naminyo ko, akong nakita nga daghag paagi diay sapagbuhat ug usa ka butang, ug ang matag paagi parehongepektibo.”—Prinsipyo sa Bibliya: 1 Pedro 5:5.Magmarealistiko. Ang pagkahimong parison wala magpasa-bot nga managsama gyod kamo sa tanang butang. Busaayaw paghunahuna nga pakyas ang imong kaminyoon tu-ngod lang kay nakita na nimo ang mga kalainan. “Daghangtawo moingon nga ‘Nabutaan ko sa gugma,’” matod pa salibrong The Case Against Divorce. Apan, “ang inyong adlaw-adlaw nga malipayong panag-ubanay,” nagpadayon ang lib-ro, “nagpakita nga bisan unsa pay inyong mga kalainan,ma-kahimo gihapon kamo sa paghigugmaay sa usag usa.”Paningkamot sa pagsunod sa tambag nga “magpadayon sapag-antos sa usag usa . . . kon ang usa adunay reklamo.”—Colosas 3:13.Sulayi kini: Isulat kon unsay imong naangayan o nagusto-han sa imong kapikas. Dayon isulat ang mga butang ngaimong nakita nga dili kamo magkaparehas. Basin imong ma-suta nga ang inyong mga kalainan dili diay kaayo dako. Ma-kita sa listahan kon asang bahina ka angayng magpahiangayug magpaluyo sa imong kapikas. “Malipay ko kon angakong asawa magpahiangay kanako, ug nahibalo ko nga ma-lipay siya kon magpahiangay pod ko niya,” miingon si Ken-neth. “Bisag lisod kini para nako, malipay ko nga makita siyanga malipayon.”—Prinsipyo sa Bibliya: Filipos 4:5. ˛

TEKSTONG MAKATABANG

“Magpadayon pagpangita angmatag usa, dili sa iyang kaugali-ngong kaayohan, kondili nianangsa laing tawo.”—1 Corinto 10:24.

“Sul-obi ang inyong kaugalingonsa pagkamapainubsanon sa huna-huna ngadto sa usag usa.”—1 Pedro 5:5.

“Ipaila ang inyong pagkamakataro-nganon.”—Filipos 4:5.

CHARLIE UGRAMONA

“Kon naghunahuna ka, ‘Dili gyod kamiangay sa usag usa,’ ikaw mangitagyod ug ebidensiya sa pagpamatuodniana. Hinunoa, pagtinabangay kamoug tan-awa ang kalainan sa imongkapikas ingong lamas, dili hilo. Angmga babag isipa nga babag ra, dilikana maoy kataposan sa kaminyoon.”

BENJAMIN UGCHELSEA

“Ang uban moingon, ‘Ang gusto niyanga musika dili nako gusto’ o, ‘Anggusto nakong mga salida dili niyagusto.’ Daghan pa kamig ikasultigawas niana. Pero kon gitapos panamo ang among kaminyoon tungodlang sa among ‘mga kalainan,’ diliunta namo matagamtam ang amongmalipayong panag-ubanay ug angpagbuhat sa mga butang ngaamong gikalipayan.”

Page 10: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

Tuig-tuig, sugod sa Hulyo, ang mgabaye nga southern right whale (Eubalaenaaustralis) mangabot sa habagatang ka-baybayonan sa Santa Catarina, Brazil. Gi-kan pa sila sa Antartika, libolibo ka kilo-metros ang gilay-on, aron sa pagpanganakug pagpadako sa ilang nati diha sa kamab-wan. Sa daghang bulan, ang mga molupyoug mga turista diha sa kabaybayonan o samga pangpang malingaw sa pagtan-aw samga balyena—mga inahan ug mga nati nganagpahulay o nagduladula sa katubigan!1

Mga Higanteng Sirkiro sa DagatAng baye moabot sa gitas-on nga mga

16 metros, nga halos sama kataas sa duhaka bus nga gisumpay, ug motimbang kutob80 ka tonelada! Ang dako kaayong lawasniini sagad itom ug kolor, usahay dunaypat-ak-pat-ak nga puti diha sa tiyan. Angulo dako kaayo, 25 porsiyento sa tibuok gi-

tas-on sa lawas. Ang baba lapadug kurbawo. Siya walay silik sa li-kod sama sa ubang matang sa bal-yena. Sa paglangoy, iyang ipabawog-bawog pataas ug paubos ang iyang lapadnga ikog nga may gibhang sa tunga, imbespatuo o pawala sama sa ubang isda. Konmoliko, ang iyang kapay maoy iyang gami-ton. Kini sama sa paagi sa pagpaliko saayroplano.

Sa katingalahan, bisag dako kaayokini nga balyena, ang ilang lawas malubay-lubay mao nga sila makasirko-sirko. Imongmakita sila nga magpautaw-utaw sulod sadaghang oras diin ipagimaw nila ang ilangikog nga magsilbing layag; ila usab ngaiisa ang ilang ikog dayon ilamba kinig ku-sog diha sa tubig; mosulpot usab sila gi-kan sa tubig ug dayon magpahagsa ngamakapusgay sa tubig nga makita bisansa layo.

Ania Na ang mga Balyena!

Page 11: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

Pagmata! Disyembre 2015 11

Talagsaong Ilhanan sa LawasDapit sa ulo, ang right whale dunay mga

pat-ak-pat-ak nga pution o dalagong mgakubal nga gitaptan ug cyamid o mga kuto.“Ang ilhanan sa tagsatagsa ka right whalemao ang ilang kubal sa ulo, kay walay ku-bal nga parehas ug porma,” miingon si Ka-rina Groch, koordinetor sa Brazilian RightWhale Project, “sama nga walay tamla satawo nga magkaparehas ug porma. Amongletratohan ang mga kubal sa balyena di-hang mangabot sila sa among kadagatanug among tipigan kini nga mga letrato.”

Ang mga biologo nag-ingon nga lisodmatag-an ang edad sa right whale dihangmamatay kay kining matanga sa balyenawalay mga ngipon. Sila nagbanabana ngaang kinabuhi sa balyena moabot ug labingmenos 65 ka tuig.2

Talagsaong Batasan sa PagpangaonAng right whale mokaon ug gigming nga

crustacean sama sa hipon. Sila may mgasalaan nga gilangkoban ug gatosan ka ba-leen plate nga dunay nagbitay nga pinongmga buhokbuhok diha sa masigkakilid sailang ibabawng apapangig. Sa maglangoy,bukhon nila ang ilang baba ug moagi angtubig diha sa mga baleen plate ug masa-ngit sa buhokbuhok ang gigming nga crus-tacean. Ang balyena makahurot ug kutobsa duha ka toneladang crustacean sa usaka adlaw.

Sa ting-init (Enero/Pebrero), sila ma-ngadto sa Antarctic Ocean aron maninga-on ug magpabaga sa tambok. Kini ngatambok maayong insulasyon batok sa ka-mig nga katubigan ug nagsilbing reser-bang pagkaon dihang sila manglalin.

Nganong Sila Gipanikop?Gikan sa ika-18 nga siglo padayon, gra-

be ang pagpamalyena didto sa Southern

Hemisphere. Kay hinayng manglangoy, siladaling dakpon bisan sa mga tigpamalyenanga nagsakayan lang nga naggamit ugmga sapang nga hiniktag pisi. Gawas pa,lahi sa ubang balyena, sila molutaw bisagpatay na tungod sa ilang baga nga tam-bok. Busa ang tigpamalyena dilimaglisod sa pagbutad kanilapaingon sa baybay.

Dugang pa, ang tambokug ang baleen plate daghagkagamitan niadtong panaho-na. Ang tambok gigamit ngalana sa mga lampara sa dalanug panggrasa. Ang baleen himo-ong corset sa sinina, latigo, ugmga tukog sa payong. Gani, angmga baleen plate nga makuha gikansa usa lang ka balyena makasaparsa gastos sa usa ka biyahe sa pagpa-malyena!

Sa unang mga tuig sa ika-20nga siglo, tungod sa sobrang pagpa-nikop kanila, mikunhod pag-ayo angilang gidaghanon ug sa ulahi nagnihitang pagpamalyena. Sa Brazil, ang kata-posang whaling station gisira niadtong1973. Bisag anam-anam nga midaghan angubang matang sa balyena, ang uban na-meligro gihapong mapuo.

Ang right whale maoy usa ka maayongpananglitan sa kakomplikado ug sa nag-kalidadis nga kinabuhi sa yuta. Kini nag-pamatuod sa katingalahang kaalam ug ga-hom sa usa nga naglalang kanila, angDakong Tigdisenyo, si Jehova nga Diyos.—Salmo 148:7. ˛

1 Ang mga balyena manganak usab sa kamabwan sa dagatsa Argentina, Australia, South Africa, Uruguay, ug sa Auck-land Islands.2 Tulo ka matang sa balyena ang gilista sa mga siyentistaubos sa kategoriya sa right whale. Ang Eubalaena australissa Southern Hemisphere, Eubalaena glacialis ug Eubalaenajaponica sa Northern Hemisphere.Robert Harding/African Wings

Page 12: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

ANG HUNAHUNA SA B IBL IYA � KALAG

K A L A GAng mga relihiyon dunay lainlaing opinyon bahin sa kalag ug sa kon unsay mahitaboniini dihang kita mamatay. Apan ang Bibliya naghatag ug tin-awng tubag.

Ang kalag ba dili mamatay?ANG GIINGON SA MGA TAWO Daghan ang nag-tuo nga ang kalag dili mamatay. Ang ubansab nagtuo nga ang kalag balikbalik ngamatawo pag-usab, mabuhi sa bag-ong la-was human mamatay ang kanhing lawas.Ang uban nagtuo nga ang kalag moadtosa laing kalibotan, sa langit o kaha sa impi-yerno.ANG GIINGON SA BIBLIYA Ang Bibliya walamagtudlo nga ang kalag dili mamatay. Sapagkatinuod, kini sagad maghisgot nga angkalag mamatay. Ang manalagnang si Eze-quiel, kinsa gisugo sa Diyos sa pagsulat ug

usa ka bahin sa Bibliya, nag-ingon nga angkalag mahimong silotan ug kamatayon. Salaing higayon, ang Bibliya migamit ug termi-nong “patay nga kalag” nga nagtumong sapatayng lawas. (Levitico 21:11) Tin-aw ngaang Bibliya wala magtudlo nga ang kalag dilimamatay.

“Ang kalag nga makasala—kini mismomamatay.”—Ezequiel 18:20.

Ang kalag ba bulag gikan sa lawas?ANG GIINGON SA MGA TAWO Ang kalag mag-palihok sa lawas samtang buhi pa ang tawoapan mobulag kini sa lawas dihang mama-tay ang tawo.ANG GIINGON SA BIBLIYA Ang Bibliya naghis-got bahin sa usa ka inahan nga nanganakug mga “kalag”—sa ato pa, buhi, nagginha-wa nga mga tawo. (Genesis 46:18) Sa pag-katinuod, ang Hebreohanong pulong nga gi-gamit sa Bibliya alang sa “kalag” mahimonghubaron nga “usa ka tigginhawa.” Usahaykining pulonga gigamit pa gani sa pagtu-

mong sa mga mananap. Dugang pa, angBibliya nag-ingon nga ang kalag nagkina-hanglag pagkaon. (Deuteronomio 12:20)Kon ang kalag usa pa ka persona nga bulagsa lawas, unsaon man niini pagginhawao pagkaon? Sa Bibliya ang pulong “kalag”sagad nagtumong sa buhi nga tawo, lakipang lawas, emosyon, ug personalidad.

“Iyang gipanganak [ang] napulog-unom ka kalag.”—Genesis 46:18.

r Tan-awa ang tubag sa ubang pangutana bahin sa Bibliya diha sa www.jw.org/ceb

Page 13: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

Pagmata! Disyembre 2015 13

Unsay mahitabo sa kalag dihang kita mamatay?ANG GIINGON SA BIBLIYA Inigkamatay saatong lawas, “walay buluhaton ni lalang nikahibalo ni kaalam sa Sheol [o lubnganan].”(Ecclesiastes 9:10) Ang Bibliya klarong nag-ingon nga kon ang tawo mamatay, “mobaliksiya sa . . . yuta; nianang adlawa mahanawang iyang mga hunahuna.” (Salmo 146:4)Ang patayng kalag dili gayod molihok, busagipakasama sa Kasulatan ang patay ingong“natulog.”—Mateo 9:24.NGANONG ANGAY KANG MAHIBALO? Sa dihangmamatyan kag mga minahal, gusto kangmahibalo sa mga tubag niini nga mga pa-ngutana: Asa na sila karon? Unsa nay ilangkahimtang? Sila ba nag-antos? Sanglit gipa-

saligan man kita sa Bibliya nga ang mgapatay wala nay kalibotan, malipay kita sapagkahibalo nga ang atong mga minahalnga namatay wala mag-antos. Malipay usabkita sa pagkahibalo nga si Jehova nagsaadnga iyang pukawon ang nangatulog sa ka-matayon, patayng mga kalag nga buhionpag-usab sa umaabot nga panahon.—Isaias 26:19. ˛

“[Ang] mga patay . . . walay nahibaloannga bisan unsa.”—Ecclesiastes 9:5.

Page 14: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

BENEPISYO SA TINGOG SAINAHAN Ang mga tigdukiduki saMilan, Italy, nag-ingon nga angmga masuso nga gipanganaknga kulang ug bulan makakuhagdaghang benepisyo sa pangla-was kon padunggon sa tingogsa ilang inahan pinaagig instru-mento nga itaod diha sa pulsosa masuso samtang naa sa ospi-tal. Gisundog niini nga teknik angpagpadungog sa masuso sa ti-ngog sa iyang inahan samtangdiha pa sa tagoangkan. “Angpagpadungog sa tingog sa ina-han,” sumala sa nadiskobrehansa pagpanukiduki, “maayogepekto sa mga masuso nga gipa-nganak nga kulang ug bulan.”ANG GIINGON SA BIBLIYA: “Gialam-alaman ko ug gipahilom ko angakong kalag sama sa usa ka ba-tang gilutas . . . sa iyang inahan.”—Salmo 131:2.

PAGPAN I ID SA KAL IBOTAN � EUROPE

BAHIN SAEUROPE

Kaniadto, ang Europe relihiyosokaayo, pero karon dili na. Apanang balita dili pa dugay gikansa Europe dunay koneksiyon sagiingon sa Bibliya nga tingalimakapatingala kanimo.

PAGPADAKOG BATA NGA MAHIMONG SOBRA KA BILIB SAKAUGALINGON? Nakita sa pagtuon diha sa 565 ka bata sa Nether-lands, nga ang mga anak kansang ginikanan nagtawag kanilanga “mas espesyal kay sa ubang bata,” ug takos hatagag “espesyalnga atensiyon” maoy nakakuhag taas nga grado sa eksam kay sailang mga kauban bahin sa pagkahimong sobra ka bilib sa kauga-lingon, ug nagtuo nga hawod sila ug may katungod sa bisan unsa.“Kon ang bata sultihan sa ginikanan nga espesyal kaayo sila kay sauban, sila motuo niana,” nag-ingon ang nagpasiugda niini nga pag-tuon. “Kana dili makaayo kanila ug sa katilingban.”ANG GIINGON SA BIBLIYA: “Ako magasulti sa tanan . . . nga dili mag-hunahuna ug labaw bahin sa iyang kaugalingon kay sa angay ngahunahunaon; kondili maghunahuna sa paagi nga makabaton samaayong panghunahuna.”—Roma 12:3.

POSITIBONG MGA TAWONG NAG-EDAD UG 100 Bisan pa sa sakit ugpisikal nga limitasyon, ang mga nag-edad ug 100 gusto pa gyongmabuhi, matod pa sa mga tigdukiduki sa Heidelberg University saGermany. Sa upat ka tigulang nga nag-edad ug 100 nga giinter-biyo, tulo nanghawid pa sa kinabuhi ug naningkamot sa pagpahi-mulos sa ilang kinabuhi. Nakab-ot nila ang ilang mga tumong, silapositibog tinamdan ug malaomon, may pagtuo nga ang kinabuhidunay kahulogan, ug relihiyoso ug taas ug sukdanan sa moral.PALANDONGA: Sumala sa Ecclesiastes 3:11, nganong duna kitaytinguha nga magpabiling buhi, ug unsay gipakita niini?

Page 15: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

!"#2 ENERO 2015

SA UNSANG PAAGINAGSUGOD ANGKINABUHI?

!"#2 DISYEMBRE 2015

PAGPATUNHAY SAKALINAW SA PAMILYA

!"#2 NOBYEMBRE 2015

ANG RELIHIYON BA

HIMALATYON NA?

!"#2 OKTUBRE 2015

3KA PANGUTANAnga Gusto sa Tawo ngaIpangutana sa Diyos

1. Ngano

?

2. Ngano

?

3. Ngano

?

!"#2 SEPTIYEMBRE 2015

BALANSENG

PANGLANTAW

SA KUWARTA

!"#2 AGOSTO 2015

Ang Imong mga SelulaBUHI NGA MGA LIBRARYA!

!"#2 HULYO 2015

Kontrolado ba Nimoang Imong Kinabuhi?

!"#2 HUNYO 2015

PAGPAHIMSOG SA PANGLAWAS

5KAPAAGI

NGA IMONG

MAHIMO KARON

!"#2 MAYO 2015

PAGLAOMsa Walay Puy-anan

ug mga Pobre

!"#2 ABRIL 2015

Nausab na ba Karon ang

Pagdisiplina?

!"#2 MARSO 2015

ADUNA BAY DIYOS?IMPORTANTE BA GYOD NGA DUNAY DIYOS?

!"#2 PEBRERO 2015

ANG BIBLIYA BA

MAPUSLANON

KARON?

AngBib

liyaBA

SAHA

Pagmata! Disyembre 2015 15

ANGHUNAHUNA SABIBLIYAEbolusyon, 10/15Kakabos, 9/15Kalag, 12/15Kapintasan, 5/15Kataposan sa Kalibotan, 11/15Mananap, 4/15Mapahiuyonon, 8/15Mesiyas, 2/15Pag-antos, 1/15Pagpanapaw, 6/15Pagpanugal, 3/15Trabaho, 7/15

EKONOMIYAUG PANARBAHOBalanseng Panglantaw sa Kuwarta, 9/15Paglaom sa Walay Puy-anan ugmga Pobre, 5/15

INTERBIYOGibiyaan sa Pari ang Iyang Relihiyon(A. Della Gatta), 2/15

Iyang Gibarogan ang Iyang Pagtuo(S. H. Kang), 8/15

Mathematician (G. Hwang), 11/15

KAYUTAAN UG KATAWHANCosta Rica, 1/15Honduras, 4/15Mga Mando nga Nakatunga samga Kontinente, 3/15

Mongolia, 7/15Nicaragua, 9/15Uzbekistan, 10/15

MGAHAYOPUGMGATANOMBalyena, 12/15Isdang Molmol, 6/15

MGA SAKSI NI JEHOVA“Naalim ra ang Among Samad”(pag-atake sa mga terorista), 5/15

Pagtabang sa Pagbasa ug Pagsulat, 8/15

MGATAWO SAKASAYSAYANAl-Khwarizmi, 5/15Galileo, 6/15Herodotus, 9/15

PANGLAWAS UGMEDISINADihang ang Imong MinahalMagsakit, 10/15

Kinabuhi sa Usa ka Buta, 11/15Malarya, 7/15Mga Paagi sa Pagpahimsog, 6/15Preskong Hangin ug Init sa Adlaw, 3/15“Wala Ko Maghunahuna Kanunay saAkong Sakit” (scleroderma), 1/15

RELIHIYONAduna bay Diyos? 3/15Ang Bibliya ba Mapuslanon Karon? 2/15Himalatyon? 11/15Sa Unsang Paagi Nagsugod angKinabuhi? 1/15

Tulo ka Pangutana nga Gusto saTawonga Ipangutana Diyos, 10/15

SIYENSIYAAbilidad sa Lawas sa Pag-ayogSamad, 12/15

Abilidad saTanom sa Pagkuwenta, 11/15Apapangig sa Buaya, 7/15Balay sa Putyokan, 1/15Bawog ngaTumoy sa Pako sa mgaLanggam ngaTag-as ug Lupad, 2/15

Bungot sa Iring, 4/15Mga Gear sa Issus Leafhopper, 8/15Mga Selula—Buhi nga mga Librarya, 8/15Mikrobyo nga Mokaog Krudo, 9/15Pangdungog sa Anunugba, 3/15Panit sa Thorny Devil Lizard Mosuhop ugYamog, 10/15

Sa Unsang Paagi Nagsugod angKinabuhi? 1/15

Suga sa Hawaiian Bobtail Squid, 5/15

TAWHANONGMGARELASYONAnak Mangutana Bahin saKamatayon, 2/15

Balanseng Paggamit sa DigitalTechnology, 4/15

Kamingaw, 4/15Kon Ikaw Kinahanglang Mopuyog Baliksa Balay, 10/15

Kon Magbulag ang Managtrato, 7/15Kon Unsaon Pagdayeg angmga Anak, 11/15

Nausab na ba Karon ang Pagdisiplina? 4/15Pag-atubang sa Kalainan, 12/15Pagpalig-on sa Panumpa saKaminyoon, 6/15

Pagpangayog Pasaylo Diha saKaminyoon, 9/15

Pagpatunhay sa Kalinaw sa Pamilya, 12/15Pagpugong sa Imong Kasuko, 1/15Tudloi ang mga Anak sa Pagsugot, 5/15Tudloi ug Pagpugong sa Kaugalingon angImong Anak, 8/15

Ugangan, 3/15

UBAN PAKaalam nga Makapanalipod, 2/15Kontrolado ba Nimo ang ImongKinabuhi? 7/15

Indise sa mga Ulohan sa2015 nga !"#2

Duna bay gula nga wala nimo mabasa? Ang Pagmata! anaa sa www.jw.org/ceb

Page 16: PAGPATUNHAY SA KALINAW SA PAMILYA

g1

5 1

2-C

V1

50

82

7sLibreng ma-downloadkining magasina ugang ubang gula

Online nga Bibliyasa kapig 100 kapinulongan

Ablihi angwww.jw.org/cebo i-scan ang code

no

p

USA sa daghang mekanismo nga nagpa-posible sa kinabuhi mao ang abilidad sa

lawas sa pag-ayog samad ug sa paghimogbag-ong mga tissue. Ang proseso magsugoddayon dihang masamad.Hunahunaa: Ang proseso sa pag-ayo sa

samad magsugod pinaagi sa sunodsunod ugkomplikadong pag-obra sa mga selula:˙ Ang mga platelet manapot sa mga tissuelibot sa samad, nga magpaapol sa dugo ugbusa masungsongan ang nangaputol ngakaugatan.

˙ Ang paghubag sa samad proteksiyon ba-tok sa impeksiyon ug magkuha sa “mgahugaw” sa samad.

˙ Sa pipila lang ka adlaw, ang lawas mag-sugod pag-ilis sa nadaot nga mga tissue,pagpikot sa samad, ug pagsumpay sa na-ngaputol nga kaugatan.

˙ Sa kataposan, ayohon ug palig-onon sakugan ang parte nga nadaot.

Tungod sa katakos sa dugo sa pag-apol,ang mga tigdukiduki nakaimbentog plastiknga “moayo” sa kaugalingon kon kini mada-ot. Kini nga materyal nga moayo sa kaugali-ngon dunay nagtapad nga gigming nga mgatubotubo nga “modugo” kon may madaot.Sa masagol ang duha ka kemikal, kini mahi-mong gel nga mokatap paingon sa nadaotnga bahin, busa matakpan ang mga likiliki ugmga lungag. Sa magkabagtok ang gel, kinimahimong gahing substansiya nga magpa-sig-uli sa orihinal nga kalig-on sa materyal.Ang usa sa tigdukiduki miingon nga kiningartipisyal nga proseso sa pag-ayo nga pada-yon pang gieksperimentohan “susama” samakita diha sa kinaiyahan.Unsay imong hunahuna? Ang abilidad ba

sa lawas sa pag-ayog samad mitungha pina-agig ebolusyon? O kini ba gidisenyo? ˛

G ID I SENYO BA K IN I ?

Ang Abilidad sa Lawassa Pag-ayog Samad