OTONOM SİNİR SİSTEMİ(Fonksiyonel Anatomi)

• Otonom sinir sitemi iki alt kısma ayrılır: 1. Sempatik sinir sistemi 2. Parasempatik sinir sistemi

• Sempatik ve parasempatik sistemin terminal nöronları gangliyonlarda bulunur. Çok sayıda sinir hücresinden oluşan gangliyonlar merkez sinir sisteminin dışındadır.

• Gövdeleri omurilik veya beyin sapında bulunan ve aksonları postgangliyonik hücreleri ile sinaps yapan hücrelere pregangliyonik nöron adı verilir.

• Aksonlarını gangliyonlardan hedef organlara veren hücrelere de postgangliyonik nöron denir.

SEMPATİK SİNİR SİSTEMİ• Pregangliyonik sempatik

nöronların gövdesi omuriliğin toraks ve lumbal bölgelerinde (T1-L3) bulunur.

• Omuriliği ön boynuz yoluyla terk eder ve paravertebral veya prevertebral gangliyonlarda sonlanırlar.

• Paravertebral gangliyonlar sinir lifleri ile bağlanarak, omuriliğin iki yanında birer gangliyon zinciri oluşturur.

• Postgangliyonik liflerin bir kısmı prevertebral gangliyonlardan çıkar.

• Abdominal prevertebral gangliyonlar dört gruba ayrılır. Pelvik-hipogastrik gangliyonlar, çölyak ganglion, superior ve inferior mezenterik gangliyonlardan çıkan postgangliyonik lifler pleksuslarda veya özel sinirlerin içinde seyrederek abdomen ve pelviste bulunan organlara ulaşır.

PARASEMPATİK SİNİR SİSTEMİ• Pregangliyonik parasempatik

nöronlar beyin sapı ile omuriliğin sakral bölgesinde bulunurlar.

• Parasempatik postgangliyoniknöronlar efektör organların içindeveya çok yakınında bulunur. Gözdeki kaslara veya başta bulunan salgı bezlerine giden pregangliyonikparasempatik lifler III. (okülomotor), VII. (fasial) ve IX. (glossofaringeal) kafa sinirleri yoluyla beyin sapından çıkarlar.

Toraks ve abdomende bulunan organlara giden pregangliyonik parasempatik lifler vagus sinirinin

(X. kafa çifti) içinde seyreder. Pelvisteki organlara giden sakral parasempatik lifler ise pelvis sinirinin yapısına katılır .

Parasempatik gangliyonlar baş bölgesi ile pelvisteki organların yakınında bulunurlar

• Parasempatik sisteme ait diğer postgangliyonik hücreler sindirim kanalının çeperlerinde kalp ve akciğerde dağınık halde bulunurlar.

• Parasempatik sistemin innerve ettiği yapılar sırasıyla; Sindirim kanalının düz kasları, boşaltım organları, üreme organları, kalbde atriumlar, gözyaşı ve tükrük bezleri, intraoküler kaslar. Koroner damarlar ve beyindeki damarlar hariç, parasempatik sistem diğer kan damarlarını innerve etmez.

• Otonom sinir sistemindeki eksitasyon pregangliyonik nörondan postgangliyonik nörona,oradan da efektör organa kimyasal habercilerin aracılığı ile geçer.

• Otonom sinir sistemindeki bütün pregangliyonik liflerden ve postgangliyonik parasempatik liflerin büyük çoğunluğundan asetilkolin salgılanır.

• Sempatik postgangliyonik akson uçlarından noradrenalin salgılanır.

Sempatik ve Parasempatik Sistemlerin Fonksiyonu

• İç organlardan çoğu hem sempatik hem de parasempatik lifler alır.

• Bu iki sistem genel olarak antagonistik etki gösterir. Mesela, sempatik liflerin uyarılması kalbin atım sayısını ve atım hacmini artırır; barsak motilitesini azaltır, safra kesesi ile bronşları gevşetir ve sindirim kanalı sfinkterlerindekontraksiyona sebep olur. Halbuki parasempatik sistemin uyarılması tam tersi bir etki gösterir.

Denervasyon aşırı duyarlılığı

Adrenal medullanın fonksiyonu

Sempatik Sistemin Alarm Cevabı

• Kan basıncının yükselmesi• İskelet kaslarında kan akımının artması• Sindirim sistemi ve böbreklerde kan akımının azalması• Metabolizma hızı artar• Kan Glikoz düzeyi yükselir• Karaciğer ve kasta glikoliz artar• Kas gücü artar• Zihinsel aktivite artar• Kanın koagülasyonu hızlanır“Kaçma veya Savaşmaya Hazırlanma”

Asetilkolin ve Norepinefrinin Etkileri

• Asetilkolin Reseptörleri– Nikotinik– Muskarinik(M1- M5)

• Norepinefrin Reseptörleri– Alfa(1,2,)– Beta(1,2,3)

Adrenerjik Reseptörlerin Fonsiyonları

• Alfa Reseptörler– Vazokonstriksiyon– İris dilatasyonu– Pilomotor kasılma – Mesane sfinkteri kasılma– İntestinal sfinkter kasılma

• Beta Reseptörler– Vazodilatasyon– Kalbin hızlanması– Kalp kasılma gücünde artış– İntestinal gevşeme – Uterus gevşeme– Bronkodilatasyon – Kalori oluşumu– Glikojenoliz– Lipoliz– Mesanenin gevşemesi