OSNOVNA TEORIJA MUZIKE

Marko Tajčević

OSNOVNA TEORIJA MUZIKE

Marko Tajčević

MUZIKA je umetnost koja se služi tonovima kao sredstvom svog izraza. Ona dopire u našu svest pomoću čula sluha.

MUZIKA je umetnost koja se služi tonovima kao sredstvom svog izraza. Ona dopire u našu svest pomoću čula sluha.Sve ono što razabiramo sluhom naziva se opštim imenom ZVUK.Sve ono što razabiramo sluhom naziva se opštim imenom ZVUK.

Zvuk nastaje treperenjem neke elastične čvrste materije (npr. žice, strune, metalne pločice i sl.) ili vazdušnog stuba u cevi, koji u stanju napetosti teži ka stanju mirovanja.

Zvuk nastaje treperenjem neke elastične čvrste materije (npr. žice, strune, metalne pločice i sl.) ili vazdušnog stuba u cevi, koji u stanju napetosti teži ka stanju mirovanja.

Mogu se razlikovati:Mogu se

razlikovati:

Zvučni talasi neodređenih zvukova su nepravilni, dok su talasi određenih zvukova pravilni odnosno periodični.

Zvučni talasi neodređenih zvukova su nepravilni, dok su talasi određenih zvukova pravilni odnosno periodični.

određeni (artikulisani) zvuci (zvono, svirala, ljudski glas (pevanje) i sl.) i

određeni (artikulisani) zvuci (zvono, svirala, ljudski glas (pevanje) i sl.) i

neodređeni (neartikulisani) zvuci (šum, lupa, škripa, grmljavina i sl.).

neodređeni (neartikulisani) zvuci (šum, lupa, škripa, grmljavina i sl.).

Zvukovi određene visine primenjuju se u muzici i nazivaju se MUZIČKI TONOVI.

Zvukovi određene visine primenjuju se u muzici i nazivaju se MUZIČKI TONOVI.

MUZIČKI TON je zvuk koji ima određenu:

MUZIČKI TON je zvuk koji ima određenu:

1. visinu1. visinu

2. jačinu2. jačinu

3. trajanje3. trajanje

4. boju4. boju

Svaki muzički ton ima svoje ime. Tonovi se imenuju pomoću sedam osnovnih imena koja u alfabetu glase:

Svaki muzički ton ima svoje ime. Tonovi se imenuju pomoću sedam osnovnih imena koja u alfabetu glase:

c, d, e, f, g, a, h.c, d, e, f, g, a, h.

do, re, mi, fa, sol, la, si.

do, re, mi, fa, sol, la, si.

Niz svih tonova redom, od najdubljeg do najvišeg, naziva se TONSKI SISTEM.

Niz svih tonova redom, od najdubljeg do najvišeg, naziva se TONSKI SISTEM.

U njemu se ponavljaju imena sedam osnovnih tonova nekoliko puta, ali svaki put u drugoj visini. Da bi se tačno odredila visina pojedinih tonova istog imena, tonski sistem je podeljen u grupe koje se zajedničkim imenom nazivaju OKTAVE.

U njemu se ponavljaju imena sedam osnovnih tonova nekoliko puta, ali svaki put u drugoj visini. Da bi se tačno odredila visina pojedinih tonova istog imena, tonski sistem je podeljen u grupe koje se zajedničkim imenom nazivaju OKTAVE.Svaka oktava ima svoje posebno ime

prema položaju u tonskom sistemu. Tako razlikujemo subkontru (najdublju oktavu), kontru (duboku), veliku, malu, prvu (jedanput podvučenu oktavu), drugu, treću, četvrtu, petu oktavu.

Svaka oktava ima svoje posebno ime prema položaju u tonskom sistemu. Tako razlikujemo subkontru (najdublju oktavu), kontru (duboku), veliku, malu, prvu (jedanput podvučenu oktavu), drugu, treću, četvrtu, petu oktavu.

Svaki ton se može zabeležiti. Znakovi kojima se beleže tonovi nazivaju se NOTE.

Svaki ton se može zabeležiti. Znakovi kojima se beleže tonovi nazivaju se NOTE.Na noti se razlikuju:Na noti se razlikuju:

Notna „glava” Notna „glava”

Notni „vrat” Notni „vrat”

„Barjačić” „Barjačić”

Note se beleže u linijski sistem koji se sastoji od pet jednako razmaknutih vodoravnih linija i četiri praznine između linija.

Note se beleže u linijski sistem koji se sastoji od pet jednako razmaknutih vodoravnih linija i četiri praznine između linija.

Svaki linijski sistem se spaja na početku uspravnom linijom koja se naziva spojnica. Linijski sistem se može proširiti dodavanjem pomoćnih crtica (pomoćnica) a beleže se ispod i iznad linijskog sistema.

Svaki linijski sistem se spaja na početku uspravnom linijom koja se naziva spojnica. Linijski sistem se može proširiti dodavanjem pomoćnih crtica (pomoćnica) a beleže se ispod i iznad linijskog sistema.

Da bi se mogla odrediti imena notama u linijskom sistemu (prema azbuci ili solmizaciji), na početku svakog linijskog sistema se beleži znak koji se zove KLJUČ.

Da bi se mogla odrediti imena notama u linijskom sistemu (prema azbuci ili solmizaciji), na početku svakog linijskog sistema se beleži znak koji se zove KLJUČ.

U današnjoj muzičkoj praksi upotrebljava se najčešće:

G-ključ (violinijski ključ) za beleženje visokih tonova i F-ključ (bas-ključ) za beleženje dubokih tonova.

U današnjoj muzičkoj praksi upotrebljava se najčešće:

G-ključ (violinijski ključ) za beleženje visokih tonova i F-ključ (bas-ključ) za beleženje dubokih tonova.

Niz tonova koji slede redom muzičkog Niz tonova koji slede redom muzičkog alfabeta do ponovnog početnog imena, naziva alfabeta do ponovnog početnog imena, naziva se se LESTVICALESTVICA ili ili SKALA.SKALA.Lestvica koja počinje i završava tonom „Lestvica koja počinje i završava tonom „c”c” zove se zove se OSNOVNAOSNOVNA LESTVICA ili C-dur LESTVICA ili C-dur lestvica.lestvica.

Rastojanje između bilo koja dva tona u Rastojanje između bilo koja dva tona u lestvici ili melodiji uopšte, naziva se lestvici ili melodiji uopšte, naziva se INTERVALINTERVAL. Prema veličini, intervali se zovu: . Prema veličini, intervali se zovu:

prima, sekunda, terca, kvarta, prima, sekunda, terca, kvarta, kvinta, seksta, septima, oktavakvinta, seksta, septima, oktava..

PrimaPrima je interval je interval između dva tona između dva tona

istog imena istog imena

Sekunda i tercaSekunda i terca su intervali su intervali između dva susedna odnosno tri između dva susedna odnosno tri

lestvična stupnjalestvična stupnja

Muzički tonovi u nekoj melodiji mogu biti različitog TRAJANJA. POLOŽAJEM note u linijskom sistemu određuju se i beleže različite visine tonova, a raznim oblicima nota definiše se i beleži TRAJANJE tonova.

Muzički tonovi u nekoj melodiji mogu biti različitog TRAJANJA. POLOŽAJEM note u linijskom sistemu određuju se i beleže različite visine tonova, a raznim oblicima nota definiše se i beleži TRAJANJE tonova. Svaki oblik note predstavlja jednu notnu vrednost s obzirom na tonsko trajanje koje se njom beleži.

Svaki oblik note predstavlja jednu notnu vrednost s obzirom na tonsko trajanje koje se njom beleži.

Grupe od dve ili više osmina, šesnaestina i ostalih manjih vrednosti mogu se spajati zajedničkom debljom crticom („rebro”) umesto barjačića.

Grupe od dve ili više osmina, šesnaestina i ostalih manjih vrednosti mogu se spajati zajedničkom debljom crticom („rebro”) umesto barjačića.

Notni vrat beleži se naviše sa desne strane notne glave kod svih nota koje su ispod treće linije notnog sistema. Kod nota koje su iznad treće linije notnog sistema, vrat se beleži sa leve strane notne glave naniže:

Notni vrat beleži se naviše sa desne strane notne glave kod svih nota koje su ispod treće linije notnog sistema. Kod nota koje su iznad treće linije notnog sistema, vrat se beleži sa leve strane notne glave naniže:

Znakovi kojima se beleži privremeni prekid tonskog izvođenja zovu se PAUZE.

Znakovi kojima se beleži privremeni prekid tonskog izvođenja zovu se PAUZE.

Pauze se dele prema vremenskom trajanju isto kao i note:Pauze se dele prema vremenskom trajanju isto kao i note:

Svaka notna vrednost može se povećati:

tačkom, lukom (ligaturom) i koronom (fermatom).

Svaka notna vrednost može se povećati:

tačkom, lukom (ligaturom) i koronom (fermatom).

Za povećanje notne vrednosti upotrebljavaju se i dve tačke. U tom slučaju druga tačka ima vrednost polovine prve tačke:

Za povećanje notne vrednosti upotrebljavaju se i dve tačke. U tom slučaju druga tačka ima vrednost polovine prve tačke:

U muzičkom izvođenju određeni tonovi su naglašeni dok drugi ostaju nenaglašeni. Tok izmene naglašenih i nenaglašenih tonova zove se MUZIČKI METAR, a nauka o metru zove se METRIKA.

U muzičkom izvođenju određeni tonovi su naglašeni dok drugi ostaju nenaglašeni. Tok izmene naglašenih i nenaglašenih tonova zove se MUZIČKI METAR, a nauka o metru zove se METRIKA.Muzički metar može biti raznovrstan po broju svojih delova:

dvodelan, trodelan, četvorodelan itd. do uobičajeno - dvanaestodelnom.

Muzički metar može biti raznovrstan po broju svojih delova:

dvodelan, trodelan, četvorodelan itd. do uobičajeno - dvanaestodelnom.

Metrički delovi mogu biti naglašeni i nenaglašeni. Tako se razlikuju:

Naglašeni metrički deo – TEZA ( – )

Nenaglašeni metrički deo – ARZA ( )

Metrički delovi mogu biti naglašeni i nenaglašeni. Tako se razlikuju:

Naglašeni metrički deo – TEZA ( – )

Nenaglašeni metrički deo – ARZA ( )

U muzici se svaka određena grupa, odnosno otsek od jednog glavnog metričkog naglaska do drugog, zove TAKT. Takt je dakle, najmanji deo muzičke kompozicije, koji je metrički određen.

U muzici se svaka određena grupa, odnosno otsek od jednog glavnog metričkog naglaska do drugog, zove TAKT. Takt je dakle, najmanji deo muzičke kompozicije, koji je metrički određen.Jedan takt delimo od drugog uspravnom crtom koju nazivamo „taktica”. Na završetku većeg otseka kompozicije beleže se dve uspravne crte, dok se završetak kompozicije beleži sa dve crte - jednom tanjom i jednom debljom.

Jedan takt delimo od drugog uspravnom crtom koju nazivamo „taktica”. Na završetku većeg otseka kompozicije beleže se dve uspravne crte, dok se završetak kompozicije beleži sa dve crte - jednom tanjom i jednom debljom.

Vrsta takta obeležava se razlomkom u kome gornji broj (brojilac) označava broj taktovnih delova (npr. 2 ili 3 itd.) a donji broj (imenilac) označava koja notna vrednost služi kao taktov deo (npr. 4, 2, 8 itd.).

Vrsta takta obeležava se razlomkom u kome gornji broj (brojilac) označava broj taktovnih delova (npr. 2 ili 3 itd.) a donji broj (imenilac) označava koja notna vrednost služi kao taktov deo (npr. 4, 2, 8 itd.).Prema tome, dvočetvrtinski takt se obeležava:Prema tome, dvočetvrtinski takt se obeležava:

tročetvrtinski takt se obeležava:tročetvrtinski takt se obeležava:

Svaka notna vrednost može biti Svaka notna vrednost može biti upotrebljena kao deo takta, upotrebljena kao deo takta, odnosno kao vremenska jedinica odnosno kao vremenska jedinica trajanja i brojanja.trajanja i brojanja.

Svaka notna vrednost može biti Svaka notna vrednost može biti upotrebljena kao deo takta, upotrebljena kao deo takta, odnosno kao vremenska jedinica odnosno kao vremenska jedinica trajanja i brojanja.trajanja i brojanja.

Međutim, jedan deo takta se može Međutim, jedan deo takta se može razdeliti na više nota ili pauza razdeliti na više nota ili pauza manjih vrednosti, npr:manjih vrednosti, npr:

Međutim, jedan deo takta se može Međutim, jedan deo takta se može razdeliti na više nota ili pauza razdeliti na više nota ili pauza manjih vrednosti, npr:manjih vrednosti, npr:

Nizanjem tonova ili Nizanjem tonova ili uopšte zvukova uopšte zvukova različitih trajanja različitih trajanja nastaje nastaje RITAM.RITAM.

Nizanjem tonova ili Nizanjem tonova ili uopšte zvukova uopšte zvukova različitih trajanja različitih trajanja nastaje nastaje RITAM.RITAM. RITAM RITAM je, dakle, tok je, dakle, tok zvukova ili tonova zvukova ili tonova različitog vremenskog različitog vremenskog trajanjatrajanja..

RITAM RITAM je, dakle, tok je, dakle, tok zvukova ili tonova zvukova ili tonova različitog vremenskog različitog vremenskog trajanjatrajanja..

Kao što je ritam uslovljen razlikom u Kao što je ritam uslovljen razlikom u trajanju tonova, tako je trajanju tonova, tako je MELODIJA MELODIJA uslovljena razlikom u VISINI tonova.uslovljena razlikom u VISINI tonova.

Kao što je ritam uslovljen razlikom u Kao što je ritam uslovljen razlikom u trajanju tonova, tako je trajanju tonova, tako je MELODIJA MELODIJA uslovljena razlikom u VISINI tonova.uslovljena razlikom u VISINI tonova.

Dok ritam može da Dok ritam može da postoji i nezavisno od postoji i nezavisno od melodije, tjmelodije, tj. Može da se . Može da se ispolji na tonovima iste ispolji na tonovima iste visine (npr. na visine (npr. na timpanima, timpanima, bubnjevima, bubnjevima, udaraljkama i sl.), udaraljkama i sl.), melodija se ispoljava melodija se ispoljava samo u tonovima samo u tonovima različitih visina.različitih visina.

Dok ritam može da Dok ritam može da postoji i nezavisno od postoji i nezavisno od melodije, tjmelodije, tj. Može da se . Može da se ispolji na tonovima iste ispolji na tonovima iste visine (npr. na visine (npr. na timpanima, timpanima, bubnjevima, bubnjevima, udaraljkama i sl.), udaraljkama i sl.), melodija se ispoljava melodija se ispoljava samo u tonovima samo u tonovima različitih visina.različitih visina.

DINAMIKA predstavlja odnos muzičkih tonova prema njihovoj jačini.DINAMIKA predstavlja odnos muzičkih tonova prema njihovoj jačini.

U dinamici postoje dve osnovne razlike:

Tiho („piano” i beleži se sa „p”)

Jako („forte” i obeležava se sa „f”)

U dinamici postoje dve osnovne razlike:

Tiho („piano” i beleži se sa „p”)

Jako („forte” i obeležava se sa „f”)Za obeležavanje raznih ostalih stepena tonske

jačine upotrebljava se postepeno od najmanjeg do najvećeg stepena jačine sledeće oznake:

Za obeležavanje raznih ostalih stepena tonske jačine upotrebljava se postepeno od najmanjeg do najvećeg stepena jačine sledeće oznake:ppp – pianissimo possibile; pp –

pianissimo; p – piano;

mp – mezzopiano; mf – mezzoforte; f – forte;

ff – fortissimo; fff – fortissimo possibile.

ppp – pianissimo possibile; pp – pianissimo; p – piano;

mp – mezzopiano; mf – mezzoforte; f – forte;

ff – fortissimo; fff – fortissimo possibile.

Metrički i ritmički tok tonova u muzičkoj kompoziciji dobija svoj stvarni i konačni oblik u okviru TEMPA. Tempo je brzina kojom slede vremenske jedinice brojanja, odnosno delovi takta, jedan za drugim. To je dakle brzina kojom izvodimo neku kompoziciju ili pojedine njene delove.

Metrički i ritmički tok tonova u muzičkoj kompoziciji dobija svoj stvarni i konačni oblik u okviru TEMPA. Tempo je brzina kojom slede vremenske jedinice brojanja, odnosno delovi takta, jedan za drugim. To je dakle brzina kojom izvodimo neku kompoziciju ili pojedine njene delove.

Razlikuju se tri osnovna tempa i to:

lagani, umereni i brzi tempo.

Razlikuju se tri osnovna tempa i to:

lagani, umereni i brzi tempo. Fraziranje predstavlja razgovetno deljenje

(raščlanjivanje) većih celina u izvođenju kompozicije na manje otseke (fraze, motive itd.)

Fraziranje predstavlja razgovetno deljenje (raščlanjivanje) većih celina u izvođenju kompozicije na manje otseke (fraze, motive itd.)

Apsolutno vremensko trajanje tonova u okviru različitih vrsta tempa može se ustanoviti pomoću aparata koji se zove METRONOM.

Apsolutno vremensko trajanje tonova u okviru različitih vrsta tempa može se ustanoviti pomoću aparata koji se zove METRONOM.Mehanizam sata pokreće kazaljku koja glasno otkucava u određenim vremenskim razmacima notne vrednosti kao vremenske jedinice brojanja (ili delove takta) prema tabeli na aparatu.

Razlike u brzini kreću se na metronomu od 40 do 208. Što su brojevi manji otkucavanje je laganije.

Mehanizam sata pokreće kazaljku koja glasno otkucava u određenim vremenskim razmacima notne vrednosti kao vremenske jedinice brojanja (ili delove takta) prema tabeli na aparatu.

Razlike u brzini kreću se na metronomu od 40 do 208. Što su brojevi manji otkucavanje je laganije.

OSNOVNA TEORIJA MUZIKE

OSNOVNA TEORIJA MUZIKE