Opracowania epok: romantyzm II

Romantyzm część II

Opracowanie do sprawdzianu

Zarokamtura.y0.pl & R. Skorupa

Zarokmatura.y0.pl 2 | S t r o n a

Romantyzm częśd II 2009

1. Pojęcia :

Powieśd poetycka- to dłuższy utwór wierszowany, łączący elementy liryczne i epickie, którego luźna,

fragmentaryczna fabuła obfituje w momenty dramatyczne. Towarzyszy jej aura zagadkowości i niedomówieo

oraz emocjonalna i subiektywna narracja. Twórca Walter Scott.

Bajronizm- to postawa człowieka powstała na wskutek legendy biograficznej Byrona i sławy jego

buntowniczych bohaterów. To taki człowiek który samotnie powstaje przeciw światu (indywidualista), którego

gwałtowne namiętności mogą doprowadzid aż do zbrodni i samozagłady. Postaci przyjmujące bajroniczne pozy

pojawiały się w literaturze i w życiu codziennym.

Ironia romantyczna( z gr. Eironeia „udawanie głupszego”) – jest stylem wypowiedzi pozwalającym na zabawy

dwuznacznością słów, lecz romantycy nadali jej wyższą rangę. Uczynili z niej postawę wobec życia. Ich ironia

służy zaznaczeniu dystansu (wobec świata, ludzi, sztuki). Podkreśla zatem odrębnośd i wolnośd romantycznego

„ja”.

Poemat dygresyjny- to wierszowana opowieśd fabularna (najczęściej o podróży), luźno skomponowana,

przerywana licznymi dygresjami. Wszechwładny narrator żartobliwie i z nonszalancką swobodą traktuje akcję,

postaci i czytelnika, z którym chętnie wdaje się w dyskusję. Podstawową cechą tego gatunku jest ironia.

Stworzony przez Byrona, w Polsce jego mistrzem był Słowacki.

Dandyzm - wyszukana, często przesadna, elegancja w sposobie bycia i zachowaniu. Charakteryzuje się

szczegółową dbałością o strój i nienaganne maniery, nonszalancją i ekstrawagancją. Jest to paląca potrzeba

oryginalności, ograniczonej od zewnątrz ramami konwenansów.

Cyganeria- inaczej bohema(z fr. Boheme)- to grupa artystów prowadzących swobodnie, indywidualistyczne,

często ekscentryczne życie, wyrażające protest przeciw konwenansom, zakrzepłym normom czy poglądom

estetycznym. W Polsce od 1840r.

Mistycyzm- (z gr. Mystikos „tajemniczy”) wiąże się z jednostkowym doświadczeniem Tajemnicy, jaką jest

bezpośrednie spotkanie z Bogiem. Chod doznanie to, przyjmujące postad widzenia, proroczej wizji, snu ekstazy

czy olśnienia, zdaje się trudne do wyrażenia, mistycy często odczuwają wewnętrzny przymus zapisania

objawionej im prawdy.

Elegia (od gr. Elegeia) – utwór liryczny o treści poważnej, refleksyjny, utrzymany w tonie smutnego

rozpamiętywania lub skargi, dotyczący spraw osobistych lub problemów egzystencjalnych (miłosna strata,

przemijanie, śmierd).

Naród- miał byd duchową wspólnotą ludzi, wywodzącą się ze zbiorowego doświadczenia pokoleo i dziedzictwa

kultury. Romantycy widzieli jednak, że tak jak umiera człowiek może umrzed i naród. Dlatego patriota dba, by „

duch w narodzie nie zginął”.

Wallenrodyzm- bohater ten poświęca całe swoje życie i honor walce z wrogiem ojczyzny. Ukazuje w swoich

działaniach moralnie naganne metody postępowania, gdyż dopuszcza się zdrady. Miał on jednak świadomośd,

że nie ma innej metody, którą można by pokonad wroga. Powoduje to konflikt wewnętrzny bohatera i jego

klęskę.

Rapsod- to pieśo epicka będąca częścią większego poematu lub samodzielny utwór poetycki sławiący w

podniosłym stylu bohatera albo ważne wydarzenie w dziejach narodu. W starożytnej Grecji rapsodami

nazywano pieśniarzy, którzy recytowali utwory epickie podczas świąt bądź uroczystości.



Prometeizm- Romantyzm ukształtował nowoczesny mit Prometeusza- buntownika przeciw tyranii,

obdarzonego nadludzką siła ducha. W licznych dziełach ten mitologiczny bohater stał się symbolem wiary w

postęp i zbawienie świata wysiłkiem samego człowieka: twórcza moc czyni go podobnym Bogu.

Mickiewiczowski Konrad jest jednym z jego romantycznych wcieleo.

Mesjanizm- to oczekiwanie na wielką, szczęśliwą przemianę w dziejach ludzkości. Ma ona nadejśd po okresie

cierpieo i katastrof i będzie dziełem Mesjasza – jednostki lub zbiorowości(grupy wyznaniowej, narodu, klasy

społecznej) wybranej w tym celu przez Boga. Romantycy polscy odkrywali analogię między cierpieniami

własnego narodu i męczeostwem Chrystusa.

Improwizacja(łac. Improvisus „nieprzewidziany”) – to tworzenie dzieła bez przygotowania, zazwyczaj w

obecności słuchaczy. Jest aktem niepowtarzalnym i spontanicznym. Publicznośd widziała w tym dowód

poetyckiego geniuszu, którego źródeł upatrywano w boskim natchnieniu.

Literatura zsyłkowa- Publikowane od kooca XVIIIw. Pamiętniki, listy, utwory poetyckie polskich zesłaoców na

Sybir. Oprócz dramatycznych wspomnieo relacje te zawierały również szczegółowe opisy krajoznawcze.

Przedstawiały przyrodę, ludzi, obyczaje i egzotykę tamtejszego życia. Często miały wartośd dokumentalną, a

nawet naukową.

Bard- bardami nazywano starożytnych i średniowiecznych poetów celtyckich, opiewających przy wtórze muzyki

czyny bohaterów. W Polsce w XIXw. Określano tak poetów rozbudzających uczucia patriotyczne.

Poezja tyrtejska to rodzaj poezji patriotycznej, nawołującej do walki w obronie niepodległości, budzącej

pragnienie obrony ojczyzny i nienawiśd do wroga. Jej nazwa wywodzi się od imienia greckiego poety Tyrteusza.

Wieszcz- w dawnej polszczyźnie był to synonim „poety”. Romantycy jednak inaczej tłumaczyli tę nazwę. Odtąd

mino to odnosiło się do poety łączącego wielką moc twórczą z darem widzenia przyszłości. Wybrał go Bóg, by

jego słowami objawid ludziom wyższy porządek świata i sens historii.

Epigonizm (od epigon, z łac. Epigonus „ potomek”) to nietwórcze, często nieświadome naśladowanie

utalentowanych poprzedników. W kulturze polskiej pierwszy raz na tak wielką skalę pojawiło się w

romantyczności, wraz z wybuchem „balladomanii” i „sonetomanii”, kiedy to nagminnie zaczęto powielad

Mickiewiczowskie wzory.

Epopeja utwór zazwyczaj wierszowany, ukazujący dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle

wydarzeo przełomowych w życiu narodu. Oczywiście poeta i tu nie trzymał się zasad rygorystycznie. Jego

epopeja jest romantyczna. Toteż w synkretycznym ogrodzie Pana Tadeusza znaleźd można ślady takich

gatunków jak: powieśd, powieśd poetycka, sielanka, baśo, poemat opisowy, poemat heroikomiczny, komedia i

gawęda.

Gawęda szlachecka- jest to opowieśd ustna, luźno skomponowana, obfita w dygresje, powtórzenia i

ekspresyjne zwroty do słuchaczy, swobodnie traktujące fabułę, oparta zazwyczaj na przygodach i awanturach

samego gawędziarza.

Tragizm- bohaterowie romantyczni nieraz stają wobec wyboru tragicznego- między dwiema równorzędnymi

wartościami. Toteż podejmując decyzję, zmierzają do nieuchronnej katastrofy. O tragiczności ich sytuacji nie

decyduje jednak niepojęty los, lecz wypadki dziejowe. Romantyczny tragizm ma bowiem wymiar historyczny.

Synkretyzm – połączenie różnych, często rozbieżnych i sprzecznych poglądów; niekonsekwentny, nielogiczny

eklektyzm, wyznawanie sprzecznych zasad lub wierzeo np. synkretyzm gatunkowy jest to połączenie kilku

gatunków literackich w jednym utworze np. epiki, liryki i dramatu.



Prowidencjalizm- (łac. Providentia= opatrznośd)- pogląd historiozoficzny, występujący zwłaszcza w

średniowieczu, a także w polskim mesjanizmie XIXw, według którego losami jednostki, społeczeostwa i świata

kieruje opatrznośd.

2. Filozofia Georga Wilhelma Friedricha Hegla (dokładnie)

Uważał on, że historia nie składa się z przypadkowych wydarzeo, lecz stanowi jednolity i rozumny proces

rozwoju „ducha światowego”, prowadzący ku wolności. Konflikty, wojny i rewolucje są w tym procesie

niezbędne, gdyż zapewniają nieprzerwany postęp. Źródłem zmian jest ścieranie się przeciwieostw: każdej tezie

odpowiada antyteza, a z nich dopiero wyłania się synteza. Jest to tak zwana Triada Heglowska. Historia

przypomina więc teatr, w którym jednostki i narody odgrywają przypisanie im role. Celem tego rozwoju jest

dążenie do uzyskania „wiedzy absolutnej”.

3. Charakterystyka malarstwa Williama Blake’a

Nawiązywał do estetyki średniowiecznych rękopisów, łącząc tekst z obrazem, technikę druku z akwarelą.

Ilustrował Biblię i Boską Komedię Dantego, a także własne poematy i zbiory pieśni. Najczęściej malował anioły i

demony, których świat był mu bliski dzięki snom i wizjom doświadczanym od dzieciostwa. Zapisem stanów

mistycznych była również jego zmysłowa i gwałtowna poezja. Za życia nie doczekał się należnego uznania,

również w Polsce został odkryty dopiero na przełomie XIX i XX w.

„Bóg stwarzający wszechświat” jest to ilustracja do poematu „Europa”, w którym artysta odsłania duchowy

sens dziejów od początku świata po czasy Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Stworzenie rzeczywistości materialnej

przedstawia jako gest dramatyczny- niszczący idealną, pierwotną jednośd. Blake boleśnie odczuwał rozdzielenie

światła od ciemności, ziemi od nieba, mężczyzny od kobiety. Rozumiał jednak, że „bez przeciwieostw nie ma

postępu. Przyciąganie i Odpychanie, Rozum i Energia, Miłośd i Nienawiśd są niezbędne dla ludzkiego istnienia”.

Utraconą jednośd w akcje zbawienia przywraca światu Chrystus.

4. Relacje człowiek – Bóg w „Hymnie” Słowackiego i „Pielgrzymie” Norwida.

„Hymn” Juliusz Słowacki

„Hymn” Słowackiego ma charakter bardzo osobisty, intymny, a jednocześnie polemiczny – osoba

wypowiadająca się, wyraźnie buntuje się przeciwko panującemu porządkowi świata, a jej wyznanie przyjmuje

formę skargi, którą kieruje do Boga – adresata utworu. W swoim monologu podmiot liryczny wyraża podziw

wobec piękna natury, będącej dziełem samego Boga. Piękno to zostało podkreślone poprzez użycie

wyszukanych epitetów i metafor. W oczach podmiotu Bóg jest doskonałym i potężnym kreatorem, który ma

moc stwarzania idealnego dzieła. Jednak im bardziej podmiot obserwuje to dzieło, tym pełniejszy jest goryczy.

Swoją tęsknotą i bólem osoba wypowiadająca się w wierszu pragnie się podzielid jednak tylko z Bogiem. W

tekście kilkakrotnie powtarza się również apostrofa do Boga: „Smutno mi, Boże!”, która nie tylko nadaje

utworowi podniosłego charakteru, ale również likwiduje dystans między człowiekiem a Bogiem. Występuje tu

również indywidualizm romantyczny, świadczą o tym Np. słowa „ Dla mnie na zachodzie Rozlałeś tęczę blasków

promienistą(…)”

„Pielgrzym” Cyprian Kamil Norwid

Autor, jak każdy człowiek, będący tułaczem nie ma domu, jest wygnaocem cierpiącym i tęskniącym za

ojczyzną. Jest ciągłym pielgrzymem, który mimo wszystko potrzebuje mied coś stałego i swojego. Natomiast on

stawiając gdzieś nogę sprawia, że właśnie tam mieszka. Niebo jest dachem. Autor uważa, że nikt mu nie

odbierze tego domu. Mimo że nie wygląda jak wszystkie inne, to zawsze będzie istniał, dopóki tylko on sam

będzie w ciągłej wędrówce. Podmiot liryczny Słowami „stanów-stan” określa Boga. Odwołuje się również do



starotestamentowych obrazów wędrówki po pustyni („Dlatego że dom mój ruchomy Z wielbłądziej skóry...”),

która to prowadziła ku niebu i zbliżała do Boga.

5. Charakterystyka Koła Sprawy Bożej.

Zostało założone w 1841r. przez Andrzeja Towiaoskiego – rejenta sądowego z Antoszwioców koło Wilna,

który przyjechał do Paryża, by wypełnid misję moralnej odnowy świata, objawioną mu, jak twierdził, podczas

iluminacji. Dzięki silnej osobowości udało mu się zgromadzid liczne grono emigrantów(w tym Mickiewicza i

Słowackiego); wkrótce zyskał wśród nich miano Mistrza. Koło, które z początku skupiało się na

samodoskonaleniu duchowym i starało się wypracowad model nowej chrześcijaoskiej wspólnoty, z czasem

przybrało charakter represyjnej sekty. Było to ostro krytykowane, zwłaszcza przez kręgi kościelne. Słowacki

wystąpił z Koła po kilkunastu miesiącach, Mickiewicz w roku 1846. Obaj wiele zawdzięczali Towiaoskiemu – w

Słowackim rozbudził się mistyk, Mickiewicz zaś do kooca uważał go za człowieka świętego, który naprowadził go

na właściwą drogę życia.

6. Charakterystyka filozofii narodowej.

Wraz z kształtowaniem się romantycznego pojęcia narodowej odrębności zaczęła także powstawad

filozofia, która miała wyrażad dążenia Polaków. Zadania tego podjęli się Karol Libelt, August Cieszkowski,

Bronisław Trentowski, Henryk Kamieoski i Edward Dembowski. Myśli Heglowskiej przeciwstawili aktywizm:

uważali, że zadaniem filozofii(i człowieka w ogóle) jest nie tylko objaśnianie świata, ale przede wszystkim czyn –

twórcze przekształcanie rzeczywistości. Wielką role w tym dziele przypisywali jednostce zaangażowanej w życie

narodu. Narodowa wspólnota ważniejsza jest bowiem niż paostwo: „Bez byty politycznego nie ma paostwa, ale

bez bytu politycznego jest ojczyzna i ta to ogromna jest różnica między ojczyzną i paostwem”( Karol Libelt, O

miłości ojczyzny, 1844)

7. Na czym polegał tragizm Konrada Wallenroda? (wszystkie aspekty)



Aby zrealizowad zamierzony plan Konrad musi stanąd ponad dobrem i złem, lecz nie jak Bóg, ale jak

szatan. Ale kiedy już stanie się samo destrukcją, będzie mógł za jednym zamachem zniszczyd całe zło, wtedy się

zawaha. Moment ten pokazuje jak wielka jest siła etyczna bohatera. Zakorzenione w nim zło, konieczne do

wypełnienia misji, nie zawładnęło nim zupełnie.

Konrad odrzuci w koocu maskę, przestanie udawad i nienawiśd, i miłośd, przestanie grad – z mroku

powróci dzieo, ze skrytości jawnośd, z obłudy uczciwośd, z nienawiści miłośd.

Powrót do poprzedniego życia okazuje się niemożliwy. Wybrawszy destrukcję, sam musiał także jej

doświadczyd. Porzucając żonę dla ojczyzny- zniszczył tę pierwszą, ocalił drugą, nie powrócił do żadnej. Pozostało

mu cierpienie.

8. Rola motta w „Konradzie Wallenrodzie” (zacytowad i wyjaśnid)

„Macie bowiem wiedzied, że są dwa sposoby walczenia… trzeba byd lisem i lwem”

Niccolo Machiavelli traktat „książę”

lis lew

spryt odwaga

(konspiracja) (walka twarzą w twarz)

Walka, która wyraża się w „byciu lisem” jest działaniem niejawnym, wykorzystującym spryt i

budowanym na podstępie i świetnie skonstruowanej intrydze. Należy w sposób sprytny podejśd przeciwnika,

oszukad go, zyskując jego zaufanie czy uznanie, by w rezultacie go zniszczyd. W tego typu walce nie liczy się siła

czy przewaga, a wyrafinowany podstęp, kłamstwo, spisek, a czasami nawet zdrada stanowią technikę takiej

działania

Drugi typ walki uosabiany jest przez lwa. Ten rodzaj niszczenia przeciwnika jest działaniem jawnym,

otwartym, a jego podstawowymi atrybutami są odwaga, męstwo, walecznośd i siła. Osoba walcząca jak lew

charakteryzuje się zażartością, nieugiętością, a w swoim działaniu nie ucieka się nigdy do takich rozwiązao jak

podstęp, obłuda czy zdrada.

Lektura utworu pokazuje, że potęgi Zakonu Krzyżackiego nie da się pokonad w otwartej, honorowej walce,

pozostaje więc tylko jeden sposób walki – bycie lisem. Aby zwyciężyd miażdżącą przewagę wroga, bohater musi



się uciec do takich metod jak podstęp, zdrada i spisek, musi żyd otoczony kłamstwem i obłudą, ukrywad dla

dobra obranej metody, swoje prawdziwe emocje i myśli.

9. Rola rzeki Niemen w „Konradzie Wallenrodzie”

Niemen:

-rzeka przyjaźni(Litwinów i Prusów)

-rzeka nienawiści (Litwinów i Krzyżaków)

Ludzi rozdziela nie rzeka, lecz historia. Natura jednak lekceważy historię. Historia nie jest w stanie

także pokonad miłości.

Miłośd dwojga ludzi rozdzielonych rzeką śmierci(tragizm)

10. Rola pieśni (poezji) w „Konradzie Wallenrodzie” (10)

1. Uczy miłości ojczyzny

2. Budzi i utrwala w ludziach uczucie patriotyzmu

3. Rozpala w narodzie nienawiśd do wroga i pragnienie walki o ojczyznę

4. Poezja zawiera prawdę o dziejach narodu

5. Jest wzorem postępowania

6. Mobilizuje ludzi do działania na rzecz kraju, nawet do poświęcenia siebie

7. Zawiera wzorce postępowania i zachowao, które mogą przejąd młodsze pokolenia

8. Poezja przechowuje i utrwala historię narodu i przekazuje ją młodszym potomkom

9. Poezja organizuje więź, łącznośd między starszymi, a młodszymi pokoleniami narodu



10. Jest wielką siłą scalającą naród i stanowiącą o jego istnieniu

11. „Konrad Wallenrod” jako powieśd poetycka (8)

Wyznacznik Realizacja

Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy Elementem epickim jest przemowa, powieśd Wajdeloty, obecnośd narratora; Liryka: pieśni pustelnicy; dramat : dialog pustelnicy i Konrada.

Tytuł zazwyczaj pochodzi od imienia głównego bohatera

tak „Konrad Wallenrod”

Inwersja czasowa Retrospekcja: biografia Waltera Alfa Historyczne podłoże zdarzeo Wojna Litewsko-Krzyżacka Tajemniczośd, zagadkowośd utworu Postad prawdziwego Konrada Wallenroda, postad

pustelnicy Bohater bajroniczny Konrad Wallenrod: tajemniczy, samotny,

nieszczęśliwy, zbuntowany przeciwko światu, rozdarty wewnętrznie, owładnięty silnymi namiętnościami.

Fragmentarycznośd Urywkowe wycinki z życia głównego bohatera Zerwanie z ciągiem przyczynowo skutkowym Kolejne części nie są ze sobą powiązane, mogą

stanowid odrębne całości

12. Wskaż powiązania „Ballady Alpuhara” z „Konradem Wallenrodem”

Walka z potężniejszym wrogiem jest bardzo trudna, dlatego też czasem, aby odnieśd zwycięstwo trzeba

uciec się do podstępu. Sposób na odniesienie takiego zwycięstwa przedstawiony jest w balladzie „Alpuhara”

będącej fragmentem utworu „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza.

W tym fragmencie opisana jest obrona miasta Maurów przed przeważającymi siłami Hiszpanów. Oprócz tego,

że Arabowie zostali już prawie pokonani przez wroga to dodatkowo dziesiątkuje ich zaraza. Widząc to, że

miasto zostało zdobyte – „Już z minaretów błysnęły krzyże”, wódz Maurów – Almanzor postanowił uciec i

zastosowad wobec nich podstęp. Podczas, gdy wrogowie ucztowali „na świeżej zamku ruinie” do bram zapukał

król muzułmanów w celu rzekomego poddania się. Zyskał on przychylnośd chrześcijan i zaczął wdrażad swój

plan zemsty. Almanzor przychylnie witany uściskami zaraził obecnych na uczcie Hiszpanów dżumą przyniesioną

z Grenady. Umierając król mauretaoski ujawnił swój podstęp „ja wam zarazę przyniosłem”. Ogarnęła go wielka

radośd z klęski nieprzyjaciela mimo cierpieo, które musiał znosid w chwili śmierci „śmiał się – już skonał –

jeszcze powieki, jeszcze się usta nie zwarły”.

Balladę tą wykonał Konrad Wallenrod podczas uczty w stolicy paostwa krzyżackiego. Sprowokowała go do

tego reakcja ucztujących na pieśo wajdeloty opowiadającą historię młodzieoca Waltera Alfa, który wbrew

kodeksowi rycerskiemu miał pokonad wroga podstępem i zdradą. Mistrz zakonny wykonując swoją balladę

chciał wytłumaczyd postępowanie Waltera (czyli zarazem swoje), usprawiedliwid okoliczności zachowania

niegodnego rycerza i podświadomie wyjawił swój podstęp.

Ballada jest jednocześnie proroctwem przyszłych losów Konrada. Wiedział on o tym już przed podjęciem

wyzwania i mimo tego zgodził się na nie. Fragment zawierający balladę jest ściśle związany z postacią głównego

bohatera. Ukazuje sposób działania przez zastosowanie podstępu podobny do tego, którym miał się posłużyd

Wallenrod. Zarówno bohater ballady jak i mistrz krzyżacki zdecydowali poświecid się narażając swój honor i

łamiąc zasady kodeksu rycerskiego. Zdawali sobie sprawę, że ich życie mogło byd zagrożone. Różniło ich jednak

to, że w przeciwieostwie do muzułmanina, który czuł wielką satysfakcję z wykonanego fortelu - „Śmieje się –

śmiechem szyderczym”, Konrad walczył ze swoim rycerskim honorem do samego kooca.

13. Wymieo przedstawicieli polskiego panteonu romantycznego i krótko omów.



Tadeusz Kościuszko- uczestnik wojny o niepodległośd Stanów Zjednoczonych

Jan Kilioski- współorganizator insurekcji kościuszkowskiej, stanął na czele walczącej ludności Warszawy.

Napoleon Bonaparte- jako pogromca paostw zaborczych stał się wielką nadzieją Polaków, powołał we

Włoszech Legiony Polskie, utworzył Księstwo Warszawskie, „bohater polskiego romantyzmu”

Józef Poniatowski- Sojusznik Napoleona i dowódca wojsk polskich w jego kampaniach. Zasłynął powiedzeniem:

„Bóg mi powierzył honor Polaków”.

Walerian Łukasioski – major wojsk Królestwa Polskiego, twórca Towarzystwa Patriotycznego.

Józef Sowioski- uczestnik powstania kościuszkowskiego, w czasie powstania listopadowego dowodził artylerią

Warszawy

Juliusz Konstanty Ordon- uczestnik powstania listopadowego, w trakcie obrony Woli wysadził w powietrze

magazyn amunicji

Emilia Plater- hrabianka z Wilna, wzięła udział w powstaniu listopadowym

Józef Bem- uczestnik wyprawy Napoleona na Rosję, brał udział w powstaniu listopadowym

14. Człowiek i jego idea w „Bema pamięci żałobnym rapsodzie”

Utwór przedstawia pogrzeb Józefa Bema, jednak nie jest on chowany jak romantyczny bojownik lecz raczej

jak średniowieczny rycerz. Wskazuje na to wiele znaków. Przy trumnie zmarłem idzie koo, a obok niego leży

miecz.

Procesja żałobna idzie przez wąwóz, a następnie dociera do grobu. Jednak wcale się tu nie zatrzymuje.

Bohater przechodzi przez grób, a wraz z nim przechodzą wszyscy ludzie. W tym momencie przestaje to byd

zwykły pogrzeb. Przekształca się on w marsz ludzi, idących za swym przywódcą walczyd o wolnośd i

sprawiedliwośd. Ludzi tych podtrzymuje na duchu właśnie ich dowódca- jego wielkośd i ideały. Pochód ten

wkracza do wielu miast i nawołuje do przyłączenia się mieszkaoców do walk o dobro ogółu i ojczyzny. Widzimy

więc, że hasło „Prawdziwa idea nie umiera” jest prawdziwe i słuszne. Hasło to, bowiem dla wielu ludzi jest

najważniejsze i najbardziej cenione ze wszystkich. Hasło to również budzi narody i zwiększa szeregi bohaterów,

a to już świadczy o jego prawdziwości i wielkości.

15. Nawiązania do Biblii w „Przedmowie” do III cz. „Dziadów”.

Aluzje biblijne Odniesienie do historii Polski

Rzeź niewiniątek dokona przez Heroda Prześladowanie młodzieży polskiej przez Nowosilcowa

Zmartwychwstanie Chrystusa Odrodzenie narodu polskiego Płacz niewiast nad cierpiącym Chrystusem Współczucie innych narodów europejskich

okazywany Polsce Męczeostwo Chrystusa Martyrologia narodu polskiego (mesjanizm)

16. Znajomośd opowieści Sobolewskiego ze sceny więziennej III cz. „Dziadów”

Obrazek 10-cio letniego chłopca, który nie dał rady dźwigad swoich kajdan "Biedne chłopcy!- najmłodszy, dziesięd lat, niebożę, skarżył się, że łaocucha podźwignąd nie może" Historia Janczewskiego - skatowany żołnierz, który będąc już w kibitce wywożony na Sybir krzyknął



trzykrotnie "Jeszcze Polska nie zginęła"

Historia Wasilewskiego - jego martwe ciało przypomina krzyż Chrystusa "Niesiony, jak słup sterczał i jak z krzyża zdjęte. Ręce miał nad barkami żołnierza rozpięte"

17. Interpretacja „Małej improwizacji” z III cz. „Dziadów”

W małej improwizacji Konrad przejął postawę proroka, któremu dane było ujrzed przyszłośd(profetyzm). Wzniósł się ponad ludzkośd w postaci orła, który był symbolem siły, męstwa i poświęcenia ojczyźnie. Nagle nad orłem pojawił się olbrzymi kruk(symbol pychy, żądza władzy), który przesłonił całe niebo i nie pozwolił orłowi na dalszy spokojny lot. Czarny kruk to znak niejednoznaczny byd może symbolizuje szataoską pychę, która zawładnęła Konradem, bądź był to symbol rządów cara, które przynoszą Polsce nieszczęście.

18. Konrad jako bohater romantyczny na podstawie „Wielkiej improwizacji” (cytaty)

„Samotnośd- cóż po ludziach, czym śpiewak dla ludzi? Gdzie człowiek, co z niej pieśni całą myśl słucha?”

Konrad odczuwa samotnośd i wyobcowanie, z drugiej jednak strony ma poczucie własnej wyjątkowości. Cierpi na niezrozumienie- akt twórczy jest dla niego dramatem.

„Język kłamie głosowi, a głos myślami kłamie” Słowa stanowią barierę dla ekspresji uczud.

„Ty Boże, ty naturo! Dajcie posłuchanie- Godna to was muzyka i godne śpiewanie- Ja mistrz!

Ja mistrz wyciągam dłonie.” Konrad ma świadomośd własnej potęgi i geniuszu- tylko Bóg i natura są w stanie go zrozumied.

„Boga, natury godne takie pienie! Pieśo to wielka, pieśo- tworzenie,

Taka pieśo jest siła, dzielnośd, Taka pieśo jest nieśmiertelnośd!

Ja czuję nieśmiertelnośd, nieśmiertelnośd tworzę, Cóż Ty większego mogłeś zrobid- Boże?”

Konrad porównuje się do Boga. Uważa, że jego poezja zapewnia mu nieśmiertelnośd, tym samym jego dzieło dorównuje dziełu Boga.

„Depce was, wszyscy poeci, Wszyscy mędrce i proroki,

Których wielbił świat szeroki” Konrad gardzi innymi twórcami poezji, filozofami, prorokami.

„Dziś mój zenit, moc moja dzisiaj się przesili, Dziś poznam, czym najwyższy, czylim tylko dumny;

Dziś jest chwila przeznaczona, Dziś najsilniej wytężę duszy mej ramiona-

To jest chwila Samsona” Konrad uważa, że nadeszła chwila decydującej rozprawy z Bogiem i czas przejęcia przez niego władzy.

„O Ty! O którym mówią, że czujesz na niebie! Jam tu, jam przybył, widzisz, jaka ma potęga!



Aż tu moje skrzydło sięga. Lecz jestem człowiek, i tam, na ziemi me ciało; Kochałem tam, w ojczyźnie serce me zostało”

Konrad ma świadomośd własnej potęgi. Zdaje sobie jednak sprawę ze swojej ludzkiej natury, która go ogranicza.

„Ja kocham cały naród- objąłem w ramiona Wszystkie przeszłe i przyszłe jego pokolenia”

Konrad jednoczy się z całym narodem, wyznaję ideę prometeizmu.

„Jam się twórcą urodził: Stamtąd przyszły siły moje,

Skąd do Ciebie przyszły Twoje Boś i Ty po nie nie chodził”

Konrad uważa się za kreatora równemu Bogu. Demiurg – Stwórca.

„Chcę czuciem rządzid, które jest we mnie, Rządzid jak Ty wszystkimi zawsze i tajemnie:

Co ja zechcę, niech wnet zgadną, Spełnią, tym się uszczęśliwią,

A jeżeli się sprzeciwią, Niechaj cierpią i przepadną”

Podstawą rządów dla Konrada ma byd uczucie. Ujawnia jednak swoje drugie oblicze- władcy tyrana.

„Daj mi rząd dusz!” Żąda od Boga władzy nieograniczonej.

„Ja najwyższy z czujących na ziemnym Podole, Nie spotkałem Cię dotąd- żeś Ty jest, zgaduję;

Niech Cię spotkam i niechaj Twą wyższośd uczuję- Ja chcę władzy, daj mi ją lub wskaż do niej drogę!

O prorokach, dusz władcach, że byli, słyszałem, I wierzę; lecz co oni mogli, to ja mogę,

Ja chcę mied wiedzę, jaką Ty posiadasz, Ja chcę duszami włada, jak Ty nimi władasz”

Bluźnierstwo Konrada- zwątpienie w istnienie Boga. Rosnąca rządza władzy.

„Kłamca, kto Ciebie nazywał miłością, Ty jesteś tylko mądrością”

Największe bluźnierstwo Konrada- zarzuca Bogu, że jest klasykiem.

„Jeśli ja będę bluźnierca, Ja wydam Tobie krwawszą bitwę niźli szatan”

Groźba wobec Boga- wyzwanie go na pojedynek.

„Ja i ojczyzna to jedno, Nazywam się Milijon- bo za milijony

Kocham i cierpię katusze”



Utożsamienie się Konrada z ojczyzną. Twierdzi, że jego, bardziej niż Boga, interesuje los Polaków.

„Cierpię, szaleję- a Ty mądrze i wesoło, Zawsze rządzisz, Zawsze sądzisz,

I mówią, że Ty nie błądzisz” Trzecie bluźnierstwo Konrada, zarzuca Bogu, że nie jest nieomylny.

„Odezwij się- bo strzelę przeciw Twej naturze[…] Ten głos, który z pokoleo pójdzie w pokolenia:

Krzyknę, żeś Ty nie ojcem świata, ale… Głos Diabła:

Carem” Konrad bliski był wypowiedzenia największego bluźnierstwa, jednak w ostatniej chwili wyprzedza go diabeł i nazywa Boga carem.

19. Ocena społeczeostwa polskiego w III cz. „Dziadów” („Nasz naród jak lawa…”)

„Nasz naród jak lawa, Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi;

Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi”

Lawa” symbolizuje zniewolone społeczeostwo polskie. Na zewnątrz jest zimną, zastygłą skorupą - to ludzie, którzy

postępują zgodnie z oczekiwaniami zaborcy, lecz nie mają oni nic wspólnego z autentycznym życiem narodu, które musi

rozwijad się w utajeniu ze względu na politykę zaborcy. I właśnie to utajone życie jest nazwane przez Wysokiego "gorącą

lawą".

Oczywiście są też ludzie wyzbyci wszelkich zasad moralnych, goniący za łaską i korzyścią materialną, obojętni na

sprawy narodowe, nie cofający się przed denuncjacją rodaków. Tym zdemoralizowanym środowiskom przeciwstawia poeta

patriotyczną młodzież spiskową. Młodzież mówi po polsku o sprawach narodowych, przypomina kaźnie i męczarnie

więzionych patriotów. Potępia arystokrację za jej służalczośd, gardzi zdrajcami. Rodzi się w niej chęd poświęcenia. W scenie

więziennej Mickiewicz złożył hołd młodzieży za jej szlachetnośd, patriotyzm, solidarnośd i nieugiętośd w obliczu zaborcy.

20. Schemat działania aparatu carskiego na podstawie III cz. „Dziadów”

X------Senator------Nowosilcow------ siły zła

Pycha, chciwośd,

Żądza władzy

Senator

Chęd przypodobania się strach przed popadnięciem

Carowi w niełaski Cara



Relacje panujące pomiędzy przedstawicielami aparatu carskiego przedstawia powyższy wykres. Osoby,

które występują na schemacie niżej czują strach przed osobnikami umieszczonymi nad nimi. Natomiast osoby,

które są wyżej okazują pogardę w stosunku do osób o niższym statusie społecznym. Człowiek, który znajduje się

na najwyższym stanowisku stara się je utrzymad, natomiast osoby niżej starają się wzbid jak najwyżej kosztem

innych. Można dostrzec było dwuznaczny stosunek ludzi chociażby do senatora Nowosilcowa.”Jak śliczne, lekko

taoczysz Pan”, „Patrz, jak on łasi się i liże*…+"

21. Obraz Petersburga w III cz. „Dziadów” („Ustęp”)

W ustępie Petersburg Mickiewicz scharakteryzował stolicę Rosji. Było to miasto zbudowane na rozkaz cara,

aby udowodnid jego wielkośd. Zostało wzniesione na glebach nienadających się do wszelkich upraw, na

obszarach bagnistych. Panował tam zmienny surowy klimat, który autor porównał do zmieniających się

nastrojów cara. W budowie miasta śmierd poniosło 100 tyś. Rosjan.

Petersburg był zbudowany wedle wszelkich zachcianek cara. Znajdowały się tam budynki na kształt

paryskich pałaców, tamy wzorowane na tych postawionych w Amsterdamie. Motywy zaczerpnięto z Wenecji,

Rzymu oraz Londynu. Wszystkie ulice w Petersburgu prowadziły do rzeki, były one długie i szerokie. Domy

stawiano ogromne, z marmuru, gliny, czy cegieł, o idealnie równych dachach i ścianach. Na każdym z budynków

były tablice w różnych językach z opisem zasług mieszkaoca domu.

Na ulicach pełen przepych – mkną nimi kocze, karety, leandry. Mieszkaoców Petersburga możemy

podzielid na trzy grupy. Pierwszą z nich stanowią ludzie pełni obłudy. Mimo wielkiego mrozu przechadzają się

oni ulicami stolicy: „Przechadzka modna jest o tej godzinie; zimno i wietrzno, ale którz dba oto! Wszak cesarz

tędy zwykł chodzid piechoto!”. Widzimy tuta opis człowieka idącego w futrze, jednak odsłania je w ten sposób,

aby widad było jego cztery krzyże. Woli zmarznąd tylko dlatego, aby każdy mógł zobaczyd jego ordery.

Kolejną grupę stanowią ludzie pałający nienawiścią do tego miasta oraz cara. Patrzą oni na każdy budynek

chcąc go zniszczyd, zburzyd. Po drugiej stronie ulicy stoi człowiek rozdający jałmużnę. Do każdego z biednych

zwracał się po imieniu. Był on zrozpaczony, widząc, że nie może pomóc wszystkim.

22. Charakterystyka „Widzenia ks. Piotra” (Biblia, męczeostwo narodu polskiego)

Sytuacje biblijne Akcje z historii Polski



Prześladowania Heroda(rzeź niewiniątek) Prześladowanie młodzieży polskiej przez cara i Nowosilcowa

Droga krzyżowa Chrystusa Drogi ciągnące na Sybir Zapowiedź nadejścia Mesjasza Zapowiedź nadejścia wskrzesiciela Pojmanie Chrystusa Zniewolenie narodu polskiego Umycie rąk Piłata Francja nie okazuje pomocy Polsce Ecce homo"oto człowiek"- mówi Piłat "Oto naród wolny, niepodległy" mówi Francja Krzyż Chrystusa był zbudowany z 4 rodzajów drewna Krzyż polski zbudowany jest z 3 zaborców(+Francja) Pojenie Chrystusa octem Męczeostwo Polski Maryja opłakująca Chrystusa Matka wolnośd opłakująca Polskę Przebicie boku Chrystusa męczeostwo Polaków Przebaczenie przez Chrystusa łotrowi Litośd narodu polskiego Okrzyk Chrystusa "Elli, Elli lama Sabachtani" Boże czemuś mnie opuścił

Krzyk konające narodu polskiego

Chrystus skonał "On skona" "śmierd Polski" Zmartwychwstanie Chrystusa Odrodzenie Polski

23. Interpretacja wiersza „Do przyjaciół Moskali”

Utwór poświęcony przyjaciołom Rosji. Autor zastanawia się, czy nadal go wspominają. Przywołuje nazwisko Rylejewa, który został powieszony. Bestużew, żołnierz i wieszcz został skazany na ciężkie roboty. Inni byd może zaprzedali swoje dusze carowi. Poeta posyła ku nim pieśo, która niesie słowa nadziei i wolności.

24. Wymieo inscenizacje „Dziadów” (rok, reżyser) szczegółowo tą z 1968r.

1901r. – Teatr miejski w Krakowie, Stanisław Wyspiaoski. Jako Konrad Andrzej Mielewski. Brak fantastyki.

1932r. – Lwów, Leon Schiller 1961r. – Jerzy Grotowski , (tylko Wielka Improwizacja) 1961r. – Mieczysław Kotlarski, (próba połączenia wszystkich części „Dziadów” poprzez osobę księdza

Piotra) 1967-1968r. – Kazimierz Dejmek, Teatr Narodowy w Warszawie. W roli Gustawa wystąpił Gustaw

Holoubek. Pierwszy raz Wielka Improwizacja w całości. Sztukę odebrano jako aluzję do Związku Radzieckiego i rządzącej wówczas w Polsce PZPR. Wprowadza fantastykę. Zakazano inscenizacji „Dziadów”, protesty studentów krwawo tłumiono. Gomułka nazwał tę inscenizację „nożem w plecy przyjaźni polsko-radzieckich”.

1973r.- odbyła się w Starym Teatrze w Krakowie, Konrad Swinarski 1988r. – film „lawa”, Tadeusz Konwicki, uwspółcześniona wersja „dziadów” (zdjęcia Oświęcimia,

Katynia, zestawienie księdza Piotra z Janem Pawłem II). Gustaw Holoubek w roli Gustawa.

25. „Dziady” cz. III jako dramat romantyczny


Zasada 3 jedności: czasu, miejsca, akcji Złamana: czas – początek utworu: 1 XI 1823, koniec utworu- 1824, miejsca: Petersburg, Wilno, Warszawa, wątki: prześladowania cara, wywózki na Sybir, zabawy u cara

Zasada decorum Złamana: gatunek- wysoki, styl- niski, bohater- niski Podłoże utworu Historyczne: urzędowanie senatora Nowosilcowa,



panowanie cara, wywózki na Sybir Tytuł pochodzi od imienia głównego bohatera Złamana Główny bohater jest jednostką wybitną Złamana: Konrad jest więźniem cara, nie jest

jednostką wybitną Budowa utworu Przedmowa, dedykacja, akt, sceny, ustęp Fantastyka Występuje: anioły, duchy, Szatan, diabły Ilośd bohaterów na scenie Występują sceny zbiorowe: rozmowa więźniów, bal u

senatora Czynnik rządzący życiem ludzkim Decyzje człowieka Finał utworu Nieznane losy bohatera Kompozycja Otwarta Ciągłośd utworu Zerwanie z ciągiem przyczynowo-skutkowym (Wielka

Improwizacja widzenie Ewy) Jednolitośd stylistyczna Przemieszanie stylów – Wielka Improwizacja, bajka

żegoty Czystośd gatunkowa Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy: liryka – pieśo

Jankowskiego, epika- bajka Żegoty, dramat- większośd utworu

Przeznaczenie utworu Ascenicznośd: problemem jest przedstawienie scen fantastycznych

26. Interpretacja tytułu „Nie-Boskiej komedii” Zygmunta Krasioskiego

„Nie-Boska komedia” (1835r.)

Nawiązanie do „Boskiej komedii” ludzka komedia

Dantego Alighieri szataoska komedia

Wędrówka Dantego po piekle = wędrówka hrabiego Henryka przez obóz rewolucjonistów (piekło na ziemi)

27. Wizerunek 3 poetów w „Nie-Boskiej komedii” (charakterystyka + cytaty)

Mąż – poeta przeklęty, jest zarazem błogosławiony (całe jego życie jest poezją), jak i przeklętym (jego życie

osobiste jest zaprzeczeniem idealnych wartości, czyli poezji), twórczośd jest tylko pozorem do ujawnienia

prawdy, pisze, by sprawid przyjemnośd ludziom i dla sławy – „Poezjo, bądź mi przeklęta, jako ja sam będę na

wieki”

Żona – poetka „wymuszona”, poezja ma wywoład miłośd Męża, poezja ma pomóc w zrozumieniu Męża- „„

Panie Boże” – mówiłam i biłam się w piersi, i gromnicę przystawiałam do piersi, i pokutowałam – „spuśd na

mnie ducha poezji”, i trzeciego dnia z rana stałam się poetą”

Orcio – poeta prawdziwy, mistyk (kontakty z zaświatami), profeta, niewidomy (posługuje się wzrokiem

wewnętrznym -> oczy duszy), zdolnośd improwizacji, natchnienie „Błogosławię cię Orciu, błogosławię dziecię

moje. Bądź poetą, aby cię ojciec kochał nie odrzucił kiedyś”



W wizji Krasioskiego poezja jest dramatem dwuznacznym. Bywa natchnieniem, ale i wędzidłem,

prawdą i fałszem. Obdarza mocą i geniuszem, ale bywa też źródłem szaleostwa i nieszczęścia. Stanowi siłę

destrukcyjną, doprowadza do obłędu Żonę, oraz do ślepoty i śmierci syna.

Wartości estetyczne podporządkowuje pisarz wartościom etycznym, a na romantyczny indywidualizm

nakłada ograniczenia obowiązku społecznego i rodzinnego, dlatego hrabia Henryk ginie z okrzykiem na ustach:

„Poezjo, bądź mi przeklęta, jako ja sam będę na wieki”

28. Charakterystyka obozu arystokratów w „Nie-Boskiej komedii”

Przedstawiciele:

Hrabia Henryk przywódca obozu arystokratów

Jakub osobisty służący Henryka, bohaterski obrooca twierdzy

Arcybiskup kapłan, który wzorem prymasów dawnej Polski koronujących władców, błogosławi

hrabiego Henryka i wręcza mu insygnia władzy nad obozem arystokratów

Szlachta

Baronowie

Hrabiowie

Książęta

Burżuazja

Bankierzy

Orcio

Program:

Obrona starego, feudalnego porządku

Dbanie o kulturę

Dbanie o rozwój duchowy społeczeostwa

Obrona granic paostwa

Obrona wiary chrześcijaoskiej

Obrona przodków

Obrona zabytków

Odpieranie ataków rewolucjonistów

Głoszą hasła honoru, obrony własności rodów i wiary chrześcijaoskiej

Uważali się za odwiecznych obrooców i nauczycieli prostego ludu

Uważali się za budowniczych tradycji i historii wielu pokoleo

Cytaty:

„Oni wam wśród głodu rozdawali zboże, wśród zarazy stawiali szpitale – a kiedyście z trzody zwierząt wyrośli na

niemowlęta, oni wam postawili świątynie i szkoły – podczas wojny tylko zostawiali doma, bo wiedzieli, żeście nie

do pola bitwy”

„Sami ułożymy z tym zacnym obywatelem warunki poddania zamku”

„Do błędów nagromadzonych przez przodków dodali to czego nie znali ich przodkowie- wahanie się i bojaźo;- i

stało się zatem, że zniknęli z powierzchni ziemi, i wielkie milczenie jest po nich.”

„On jeden spośród was dotrzymał słowa.- Za to chwała jemu, gilotyna wam!”



„Teraz przysięgnijcie wszyscy, że chcecie bronid wiary i czci przodków waszych- że głód i pragnienie umorzy was

do śmierci, ale nie do haoby, nie do poddania się – nie do ustąpienia chodby jednego z praw Boga waszego lub

waszych”

29. Charakterystyka obozu rewolucjonistów w „Nie-Boskiej komedii”

Przedstawiciele:

Pankracy

Leonard

Bianchetti

Filozof

Niższe warstwy społeczne – rzeźnicy, rzemieślnicy, chłopi, biedacy

Herman

Rewolucjoniści to zdemoralizowany motłoch, głoszący apoteozę zbrodni, bluźnierstwa, grabieży. W skład

obozu wchodzą członkowie niższych klas, którzy pragną oderwad się od starego porządku i odrzucid wszystko,

co mogłoby przypominad dawne czasy, nawet religię i moralnośd. Byli oni ciemiężeni i gnębieni na każdym

kroku przez panów, dlatego przeklinają ich i żądają krwawego odwetu. Do buntu przeciw panom pchnął

rewolucjonistów odwieczny głód, ucisk i nędza, przy jednoczesnym przepychu, niemoralności i zbrodniach

arystokracji.

Program:

Pragnienie wolności

Chęd odrodzenia ludzkości

Walka jako pierwszorzędny przywilej

Nowa wiara

Zniszczenie arystokracji

Zniszczenie wiary

Chęd zniszczenia wszystkiego, co przypominało dawne czasy

Stworzenie nowego świata

Rewolucja skierowana przeciw „Bogom, królom i panom”

Walka przeciw nędzy i poniżeniu

Cytaty:

„Chleba nam, chleba, chleba! – śmierd panom, śmierd kupcom – chleba, chleba.”

„Panom, tyranom śmierd – nam biednym, nam głodnym, nam studzonym, jeśd, spad i pid.”

„My dziś Bogu, królom i panom, za służbę podziękujemy.”

„Zgrzybiali, robaczywi, pełni napoju i jadła, ustąpcie młodszym, zgłodniałym i silnym”

„Obuch i nóż to broo nasza – szlachtuz to życie nasze – nam jedno, czy bydło, czy panów rznąd”

30. Charakterystyka triady Heglowskiej.

Teza Antyteza

(stary porządek świata) (idea nowego porządku świata)



Synteza

(nowy porządek świata)

-wypadkowa tezy i antytezy

Według Hegla " z przeciwieostw wytwarza się synteza, która z kolei staje się tezą, a wtedy do niej przyłącza się antyteza - i tak trójrytmem

rozwija się świat". Przeciwieostwa, będące czymś naturalnym, przyciągają się, a w wyniku ich połączenia następował postęp.

31. Triada Heglowska w „Nie-Boskiej komedii” (schemat + opis)

Oryginalna triada Heglowska składa się z dwóch przeciwnych obozów (tezy i antytezy) walczących

odpowiednio o zachowanie starego i wprowadzenie idei nowego porządku świata. W ich wyniku następuje

synteza obu poglądów, tworząc nowy porządek świata powstały z połączenia tezy i antytezy (dochodzi do

zmian, jednak pozostają rzeczy niezmienione, pozostałe po starym porządku).

W triadzie Krasioskiego widzimy dwa walczące ze sobą obozy – arystokracje i rewolucjonistów.

Rewolucjoniści jednak chcą całkowicie wyeliminowad zasady starego porządku, chcą zniszczyd wszystko co się z

nim łączy. Dlatego też nie zachodzi tutaj typowa synteza, oba obozy doznają porażki, oba z nich mają jedynie

cząstkowe racje, dlatego nie mogą zwyciężyd. Ostatecznie wygrywa dobro – Bóg.

Racje obu ścierających się stron są dialektycznie splecione, a zarazem znoszą się wzajemnie; są to racje

cząstkowe, jednostronne. Dlatego obaj ich przedstawiciele muszą zginąd, racje cząstkowe muszą zostad

zniesione przez jedyną wyższą rację całościową, reprezentowaną przez Boga (Henryk ginie skacząc w mroczną

przepaśd Boga, zaś Pankracy porażony boskim światłem). Ten ostateczny triumf Boga jest jednak przedstawiony

w aurze finalnej katastrofy, Apokalipsy: Bóg-mściciel karze za bunt i pychę, lecz nie można mied pewności, czy

przynosi zbawienie ludzkości, czy jej ostateczną zagładę.

32. Interpretacja zakooczenia „Nie-Boskiej komedii”

Prowidencjonalizm to pogląd historiozoficzny, którego fundamentem jest przeświadczenie, że losami świata,

społeczeostwa i jednostki kieruje w każdej fazie ich istnienia opatrznośd. W prowidencjonalizmie

chrześcijaoskim tą opatrznością jest Bóg – Stwórca świata i wszelkiego istnienia. Tak dzieje się w „Nie-Boskiej

komedii”- gdy zwrócone przeciw tradycyjnemu światu i religii czyny przedstawicieli obozu rewolucji znacznie

wykraczają poza wyznaczone przez Boga granice, następuje interwencja sił nadprzyrodzonych w celu

przywrócenia chrześcijaoskiego porządku. Przywódca rewolucjonistów zginie, rażony światłem Boga karzącego.

Słowa, które wypowiada Pankracy przed śmiercią „Galilaee vicisti!” – „Galilejczyku zwyciężyłeś!” –są uznaniem

własnej klęski i zwycięstwa Boga, chrześcijaostwa.



33. Trzy typy emigracji według Cypriana Kamila Norwida

Emigracja przymusowa, zsyłka w głąb Azji (Sybir) – katorżnicy, osiedleocy, „sołdaty” (karnie wcieleni

do wojska)

Emigracja na Zachód (Francja, Anglia) – Mickiewicz, Słowacki, Krasioski, Norwid

Emigracja bez opuszczania granic Polski, pielgrzymstwo, tułactwo każdego patrioty – Pol, Fredro,

Ehrenberg, Kraszewski, Libelt, Berwioski, Trentowski, Syrokomla, Lenartowicz, Żmichowska

34. „Nie-Boska komedia” jako dramat romantyczny


Zasada 3 jedności: czasu, miejsca, akcji Złamana: czas –akcja utworu rozpoczyna się wraz ze ślubem Męża i Żony, poprzez narodziny Orcia, aż do śmierci Henryka – brak konkretyzacji czasu, miejsca: kościół, dom Męża, góry, zakład dla obłąkanych, kościół Trójcy Świętej, wątki: akcja wielowątkowa (wątek miłosny, wątek religijny, wątek historyczny)

Zasada decorum Złamana: gatunek- wysoki, styl- niski, bohater- niski Podłoże utworu Historyczne: nawiązanie do rewolucji francuskiej,

powstania listopadowego Tytuł pochodzi od imienia głównego bohatera Złamana Główny bohater jest jednostką wybitną Jedynie w 2 części – Henryk jako hrabia Budowa utworu 4 części: 1,2 – dramat rodzinny, 3,4 – dramat

społeczny Fantastyka Występuje: duchy, Szatan, widmo Dziewicy Ilośd bohaterów na scenie Występują sceny zbiorowe: hrabia Henryk w obozie

rewolucjonistów Czynnik rządzący życiem ludzkim Decyzje człowieka Finał utworu Samobójstwo głównego bohatera Kompozycja Zamknięta (znamy losy głównych bohaterów), ale nie

wiemy co będzie dalej Ciągłośd utworu Zerwanie z ciągiem przyczynowo-skutkowym

(przejście Mąż hrabia Henryk) Jednolitośd stylistyczna Przemieszanie stylów Czystośd gatunkowa Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy: liryka –

natchnione wypowiedzi Orcia, epika-wizyta Henryka w obozie rewolucjonistów, dramat- dialogi i monologi

Przeznaczenie utworu Ascenicznośd: problemem jest przedstawienie scen fantastycznych

Występowanie chóru Brak chóru

35. Obraz ojczyzny w „*** (Gdy tu mój trup)” Mickiewicza i „Mojej piosnce (II)” Norwida

„*** (Gdy tu mój trup)” A. Mickiewicz



Rozdzielone ciało i duch podmiotu lirycznego stają się w wierszu trupem i błąkającą się duszą. Ciało

Mickiewicza jest w Szwajcarii tam, gdzie wtedy mieszkał. Jego dusza zaś błąka się daleko, daleko i marzy o tym,

aby byd w swoim ojczystym kraju.

„Tam widzę ją, jak z ganku biała stąpa,

Jak ku nam w las śród łąk zielonych leci,

I wpośród zbóż jak w toni wód się kąpa,

I ku nam z gór jako jutrzenka świeci”

Słowa te możemy traktowad jako upersonifikowaną ojczyznę, do której tęsknotę w utworze wyraził

Mickiewicz. Mickiewicz nazywa Litwę „ojczyzną myśli mojej”, Szwajcarię zaś, w której obecnie przebywa

określa mianem „kraj, co w oczach stoi”.

„Moja piosnka (II)” Cyprian Kamil Norwid

Utwór ten autor podzielił na 6 strof, z której każda określa tęsknotę za innymi elementami ojczyzny.

I – szacunek, pobożnośd

II – szacunek do natury – symbolu polskości

III – religijnośd

IV – niewinnośd

V- bez-tęsknota, bez-myślenie

VI – bliskośd drugiej osoby

36. Obraz Polski w „Grobie Agamemnona” J. Słowackiego

W drugiej części wiersza autor dokonuje zestawienia starożytnej Grecji i współczesnej sobie Polski. Z

ostrej krytyki skierowanej do pokolenia okresu powstania listopadowego i do dawnej Polski poeta

wysnuwa wizję przyszłego obrazu ojczyzny, której symbolem jest "posąg z jednej bryły". W wierszu "dusza

anielska" jest symbolem ludu polskiego, natomiast "czerep rubaszny"- to szlachta. "Posąg z jednej bryły"

jest więc symbolem przezwyciężenia rozbicia i osiągnięcia pełnej jedności narodu. Koocowe apostrofy do

Polski wyrażają pogardę dla małości i niewolnictwa. Autor obwinia rodaków o lekkomyślnośd i próbuje

pobudzid ambicje narodu, który utracił wolnośd. Utwór wyraża gorycz poety, który nie chce uznad i



usprawiedliwid klęski narodowej. Słowacki dokonuje tu również gorzkiego obrachunku z rodakami i z sobą

samym, dopatrując się przyczyny utraty wolności w podziałach istniejących w wewnątrz społeczeostwa.

Osądzając surowo swój naród za przeszłośd i współczesnośd nie oszczędza poeta i siebie. W słowach:

"mówię bom smutny i sam pełen winy" wyraża prawdopodobnie żal, iż nie wziął bezpośredniego udziału w

powstaniu listopadowym. Poeta przytacza mit o Prometeuszu i odnosi go do losu Polski, stwierdzając, że

sęp wyjada jej mózg, co sugeruje, że Polakom brak mądrości do zmiany własnego losu. Dokonując tak

surowej krytyki wydarzeo w Polsce w ostatnich dziesiątkach lat autor ma świadomośd, że nie zyska tym

uznania, a nawet zrazi do siebie odbiorców tekstu. Czyni to jednak powodowany troską o losy ojczyzny bez

względu na konsekwencje.1

37. Kanon polskich pieśni patriotycznych i krótka charakterystyka

„Jeszcze Polska nie zginęła…”

„Boże! coś Polskę…” – pierwszą wersję tej pieśni, Hymn na rocznicę ogłoszenia Królestwa

Polskiego, napisał w roku 1816 klasycystyczny poeta Alojzy Felioski. Była Ona prośbą o

przychylnośd Bożą dla panującego w Polsce cara rosyjskiego Aleksandra I. Lojalistyczny charakter

utraciła w okresie powstania listopadowego – po licznych przeróbkach hymn ku czci wrogiego

monarchy zmienił się w nieoficjalny hymn niepodległej Polski.

„Oto dziś dzieo krwi i chwały…”

38. Koncepcja artysty i sztuki w „Fortepianie Szopena” C. K. Norwida

39. Aluzje autobiograficzne w „Inwokacji” do „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza

„Litwo ojczyzno moja”- Adam Mickiewicz urodził się na Litwie „co gród zamkowy Nowogródzki ochroniarz z jego wiernym ludem” Mickiewicz urodził się między

Zaosiem a Nowogródkiem „jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem” cudowne ozdrowienie na wpół umierającego Adama

Mickiewicza, dzięki wstawiennictwu Matki Boskiej Ostrobramskiej „Bo tęsknie po Tobie” – tęsknota za Litwą „Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych, Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych” – obraz utraconej ojczyzny

40. Interpretacja pełnego tytuły epopei.

„Pan Tadeusz, czyli Ostatni Zajazd na Litwie

Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we

Dwunastu księgach wierszem”

Pan Tadeusz – główny bohater – Tadeusz Soplica (imię nadane na cześd Tadeusza Kościuszki)

Ostatni Zajazd – zbrojna napaśd jednego rodu szlacheckiego na drugi (Dobrzyoscy na Sopliców)

Na Litwie – określenie miejsca akcji

Historia szlachecka – fakty z życia konkretnej grupy społecznej

Z roku 1811 i 1812 – określenie czasu akcji

We dwunastu księgach – budowa utworu

Wierszem – trzynastozgłoskowiec

41. Gatunki literackie występujące w „Panu Tadeuszu”

1 Wyjaśnienie pobrane z serwisu sciaga.pl – tego wiersza na razie nie omawialiśmy na lekcjach



Mickiewicz nawiązuje do najdostojniejszego wzoru epickiego, czyli eposu. Poeta jednak nie trzymał się jego

zasad rygorystycznie. „Pan Tadeusz” to epopeja romantyczna, jest więc gatunkiem synkretycznym.

Odnajdziemy w nim ślady takich gatunków jak: powieśd, powieśd poetycka, sielanka, baśo, poemat opisowy,

poemat heroikomiczny, komedia, a przede wszystkim gawęda szlachecka – (oryginalny wytwór polskiej kultury

szlacheckiej: jest to opowieśd ustna, luźno skomponowana, obfita w dygresje, powtórzenia i ekspresyjne zwroty

do słuchaczy, swobodnie traktująca fabułę, oparta zazwyczaj na przygodach i awanturach samego

gawędziarza).

42. Charakterystyka narratora w „Panu Tadeuszu”

Narrator w „Panu Tadeuszu” zmienia się: jest liryczny i rozmarzony, innym razem- wesoły, potem znów

rzeczowy, bo tak wypada realiście. Jakby nad całością dzieła czuwał troskliwy gospodarz, który dyskretnie, ale

stanowczo zarządza tą wielością głosów, tonów i nastrojów.

43. Charakterystyka symboli w „Panu Tadeuszu”.

W „Panu Tadeuszu” poznajemy wiele przedmiotów związanych z historią kraju. Dwór w Spolicowie

obwieszony jest Obrazami polskich bohaterów narodowych: Jasioskiego, Korsaka, Kościuszki, Rejtana. Znajduje

się tam również zegar z kurantem wygrywającym Mazurka Dąbrowskiego. Ksiądz Robak posiada tabakierę z

wizerunkiem Napoleona, z której sam generał Dąbrowski zażywał tabaki. Widzimy również zastawę z

przedstawioną na niej historią sejmików szlacheckich.

44. Historia w „Panu Tadeuszu”

Przeszłośd Teraźniejszośd Przyszłośd

Powstanie Księstwa Warszawskiego (1807r.) Konstytucja Trzeciego Maja (1791) Konfederacja Targowicka (1792) Rzeź Pragi (1794) Powstanie Legionów Polskich we Włoszech Insurekcja kościuszkowska (1794)

Przygotowanie powstania na Litwie przez ks. Robaka Przemarsz wojsk Napoleona przez Litwę Przybycie polskich generałów do Soplicowa: Dąbrowski, Giedrojd, Małachowski, Kniaziewicz, Grabowski

Wojna Rosji z Francją Nadzieja na niepodległośd Polski

45. Koncepcja czasu w „Panu Tadeuszu”

W Soplicowie czas nie płynie według zegarowych godzin- odmierzają go wschody i zachody słooca. Rytm

natury jest też rytmem życia ludzi, zgodnego z następstwem pór roku (ciekawostką jest to, że nie ma zimy). Do

przyrodniczych cyklów dostraja się nawet historia: kampania 1812 r. jest zapowiedzią nadchodzącej wiosny, a

przemarszowi wojsk Napoleona towarzyszy przelot ptaków. Nic dziwnego, że polscy legioniści dotrą do

Soplicowa na czas wiosennego apogeum, w dzieo Najświętszej Panny Kwietnej – święta istniejącego jedynie w

Mickiewiczowskim kalendarzu.

46. Jacek Soplica jako bohater romantyczny

metamorfoza

Jacek Soplica ksiądz Robak

Szlachcic bernardyn



Dumny pokora

Nieszczęśliwie zakochany cichy

Paliwoda organizator powstania na Litwie

Awanturnik emisariusz polityczny

47. „Pan Tadeusz” jako epopeja


Utwór o rozbudowanej fabule Ok. 10 tyś wersów Utwór pisany wierszem Trzynastozgłoskowiec Utwór rozpoczyna się od inwokacji ( ta z kolei zaczyna się apostrofą)

Uroczysty zwrot do Litwy i Matki Boskiej Ostrobramskiej

Utwór wielowątkowy Dzieje Jacka Soplicy, spór o zamek, zajazd Dobrzyoskich na Soplicowo, wątki miłosne, spór o psy

Podniosły styl wypowiedzi (patos) Występuje Akcja rozgrywa się na tle wydarzeo ważnych dla danej społeczności

Kompania Napoleooska

Narrator wszechwiedzący trzecio osobowy Zachowuje dystans wobec opisywanych zdarzeo Bardzo duża ilośd opisów powodujących retardację zdarzeo

Opis grzybów leśnych, puszczy, dwóch stawów, zamku

Bogactwo środków stylistycznych Epitety, porównania, metafory, wyliczenia, anafory, epifory

Bohater zbiorowy Szlachta polska Porównania homeryckie „I Klucznik był podobny rysiowi rannemu, który z

drzewa ma skoczyd w oczy myśliwemu, wydyma się kłębuszkiem, mruczy, krwawe ślepie wyiskrza, wąsy rusza i ogonem trzepie”

Bohaterowie urastają do rangi herosów Bohaterami są zwyczajni ludzie, Jacek Soplica jednak wyrasta ponad przeciętnośd

Realizm szczegółów Np. opis serwisu

48. Charakterystyka Epilogu w „Panu Tadeuszu”

49. Interpretacja „Testamentu mojego” J. Słowackiego

50. Kult wybitnych jednostek w poezji Norwida („Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie”)

Documents

Opracowania epok: romantyzm II