W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 1

Wojciech Majda

Ogrd bez chemii

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 3

Copyright by Wojciech Majda & e-bookowo 2010

Ilustracje i projekt okadki: Aleksandra Majda

ISBN 978-83-61184-72-0

Wydawca: Wydawnictwo internetowe e-bookowo

www.e-bookowo.pl

Kontakt: wydawnictwo@e-bookowo.pl

Wszelkie prawa zastrzeone.

Kopiowanie, rozpowszechnianie czci lub caoci

bez zgody wydawcy zabronione

Wydanie I 2010

http://www.e-bookowo.pl/mailto:wydawnictwo@e-bookowo.pl

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 4

www.e-bookowo.pl

WWSSTTPP

Ogrd ekologiczny to co wicej ni

zwyky ogrd, w ktrym nie stosuje

si sztucznych rodkw. Niestety

traktowany w ten sposb byby

moe przyjazny dla rodowiska,

jednak plony prawdopodobnie

byyby dod sabe, a i wygld

niespecjalnie pocigajcy. By

gospodarowad w ten sposb

potrzebna jest odrobina wiedzy.

Nie bj si, Drogi Czytelniku, po

przeczytaniu tej ksiki elek-

tronicznej i Ty dowiesz si, jak tego

dokonad, a wszystko to bez tytuowej

chemii. Za chemi uwaam nawozy sztuczne oraz pestycydy (insektycydy - rodki do

zabijania owadw, fungicydy - rodki do niszczenia grzybw, herbicydy - rodki do

niszczenia chwastw).

Marzeniem kadego posiadacza ogrodu lub dziaki jest, by by on produktywny,

pikny, rodzi zdrowe warzywa i owoce, by wymaga niskich nakadw, a przy okazji

by zgodny z natur. Wielu ludzi uwaa, e to opis czterech ronych ogrodw. Na

szczcie moliwe jest poczenie tych wszystkich cech. By osignd ten cel naley

si kierowad si zasadami permakultury.

Co to jest permakultura?

Termin ten zosta stworzony przez Bill'a Mollison'a oraz David'a Holmgren'a w latach 70. XX w. Jest to sowo powstae z poczenia dwch angielskich wyrazw permanent (trway, stay, niezmienny, dugotrway) oraz agriculture (rolnictwo, agrokultura). Permakultura zatem to system projektowania i uytkowania ziemi, ktry umoliwi pozyskiwanie plonw (rnego rodzaju) i zwikszenie samowystarczalnoci bez degradacji rodowiska/gleby. Wszystkie te cele uzyskuje si dziki naladowaniu natury. Pozwala to wyeliminowad nawozy sztuczne, pestycydy, herbicydy i inne rodki, ktrymi rutynowo opryskiwane s wspczesne pola, sady czy ogrody.

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 5

www.e-bookowo.pl

Czytajc Ogrd bez chemii dowiesz si jak dziaad w zgodzie z natur, a nie przeciwko

niej, jak wykorzystad naturalne procesy biologiczne na swoj korzyd. Oprcz wskazwek,

jak traktowad cay ogrd znajdziesz tu, Szanowny Czytelniku, informacje o uprawie

poszczeglnych gatunkw rzadkich, ciekawych i niedocenianych rolin uytkowych, ktre

z powodzeniem mona uprawiad w naszym klimacie.

Na wstpie chciabym zaznaczyd, e do

uruchomienia wszystkich si natury bdzie

potrzebne troch czasu. Niestety w okresie

przejciowym midzy starym chemi-

cznym a nowym zgodnym z natur

sposobem traktowania ogrodu prawdo-

podobnie nastpi tymczasowy spadek

plonw. Jednak jeli, Szanowny Czytelniku,

wykorzystasz informacje zawarte w tej

ksice okres ten stanie si tak krtki, jak

to tylko moliwe.

Do kogo adresowana jest ta ksika?

Gwnie do wacicieli lub uytkownikw

ogrodw i dziaek, ktrzy s zmczeni

wylewaniem chemikaliw na wasne

trawniki, grzdki warzywne, czy sady.

Przydatne informacje znajd tu rwnie

ludzie, ktrzy dopiero zaczynaj przygod

z ogrodnictwem i chc to robid w sposb

zgodny z natur.

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 6

www.e-bookowo.pl

11.. GGLLEEBBAA II NNAAWWOOEENNIIEE

To dziki materii organicznej wszystkie skadniki gleby znajduj si we waciwych proporcjach.

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 7

www.e-bookowo.pl

RNICE W PODEJCIU DO GLEBY MIDZY CHEMICZNYM A EKOLOGICZNYM OGRODNICTWEM

Nawozy sztuczne stanowi rwnie zagroenie dla ro-dowiska, gdy podczas ulewnych

deszczy atwo wymywane sole (nawozy sztuczne s zazwyczaj solami) przedostaj si do

wd gruntowych (ktre pniej pi-jemy).

Jedn z podstawowych zasad w ekologicznej

uprawie rolin gosi:

Karm gleb, nie roliny jest to podejcie

cakowicie rne od podejcia w rolnictwie, czy

ogrodnictwie konwencjonalnym. Tam stosowane

s nawozy sztuczne, ktre szybko rozkadaj si

i s dostpne dla rolin praktycznie natychmiast

po aplikacji.

Natomiast gdy naszym celem jest posiadanie

zdrowych produktw musimy odywiad

organizmy glebowe, a nie bezporednio roliny.

Dziki temu sprawimy, e nasza gleba bdzie

yzna i zdrowa. A jak gosi popularne przysowie

Grunt to zdrowie - nie dotyczy to tylko zdrowia

ludzi.

Picie wody, gotowanie w wodzie zawierajce te niebezpieczne zwizki moe

spowodowad chorob zwan Methemoglobinemia, ktra objawia si

dusznociami i sinic. Niestety kooczy si zwykle mierci.

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 8

www.e-bookowo.pl

MIKORYZA, CZYLI RZECZ O GRZYBACH

Mikoryza na korzeniach brzozy sprawia, e brzoza moe rosnd nawet na najbardziej ubogich,

piaszczystych glebach.

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 9

www.e-bookowo.pl

W zdrowej glebie lenej grzyby mog stanowid ponad poow biomasy (wagi) wszystkich

organizmw ywych. Rne gatunki grzybw wchodz w zwizki symbiotyczne (korzystne

dla obydwu stron) z rolinami, zwaszcza wieloletnimi. Szacuje si, e minimum 80% rolin

z klimatu umiarkowanego uczestniczy w pewnego rodzaju partnerstwie z grzybami.

Dlaczego tak si dzieje?

Tego typu ukad po prostu si opaca. Obu partnerom. Najpopularniejsze s zwizki

mikoryzowe.

Umoliwia to przetrwanie rolinie w bardziej

niesprzyjajcym rodowisku.

Mikoryza sprawia zatem, e rolina lepiej znosi susz,

jest bardziej odporna na ataki szkodnikw, czy

chorb grzybowych:) Jeli rolina wesza w zwizki

mikoryzowe to nie musimy nawozid jej fosforem,

gdy grzyb si tym zajmie.

Szybko dziaajce nawozy syntetyczne uszkadzaj

grzybni, co sprawia, e grzyb nie jest ju tak

skuteczny w pobieraniu skadnikw odywczych.

Dodatkowo rolina zaczyna myled, e nie

potrzebuje zwizku mikoryzowego do pobierania mikro i makroelementw, gdy w glebie

(w danej chwili) jest dostatek potrzebnych jej substancji odywczych.

Mikoryza to ukad korzystny dla grzyba - dostaje on od roliny produkt fotosyntezy - glukoz, w zamian za odwdzicza si dostarczaniem rolinie wody i soli mineralnych. Grzyb wykorzystuje swoj grzybni do absorpcji (wchaniania) w/w skadnikw i przekazuje je korzeniom roliny. W 20 cm2 ziemi moe byd nawet 500 km grzybni. Powierzchnia chonna korzeni (dziki grzybni) zwiksza si nawet kilkaset razy!

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 10

www.e-bookowo.pl

Przywoujemy grzyby na pomoc

Do tego, by wykorzystywad potg mikoryzy nie potrzebujesz laboratorium, poywki

i wilgotnociomierza. Wystarczy cika. In bardziej rnorodna, tym wiksze bogactwo

grzybw jestemy w stanie przycignd. Wystarczy dany teren wycikowad cik

organiczn a po jakim czasie (niecay rok) na naszym terenie pojawi si grzyby.

(a waciwie owocniki grzybw, bo zarodniki grzybw pojawi si zapewne po kilku

godzinach)

Jak zatem sprawid, by nasze krzewy i drzewa korzystay z dobrodziejstwa mikoryzy?

Naley stworzyd grzybom odpowiednie warunki. Takie jak:

pokarm

odpowiedni wilgotnod

unikanie uywania nawozw sztucznych

cakowite zaniechanie stosowania fungicydw (rodkw grzybobjczych)

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 11

www.e-bookowo.pl

22.. EELLEEMMEENNTTYY EEKKOOLLOOGGIICCZZNNEEGGOO OOGGRROODDUU

W tym rozdziale napisz o elementach, ktre mog a nawet powinny znaled si w kadym

ekologicznym ogrodzie.

Korzyci ze stosowania kompostu

Kompost zapewnia wiele korzyci:

zmniejsza ilod wywoonych na wysypisko mieci (dziki temu mona obniyd koszty

wywozu mieci)

metan, ktry powstaje na wysypisku mieci podczas beztlenowego rozkadu materii

organicznej jest silnym gazem cieplarnianym

otrzymujemy wartociowy nawz poprawiajcy struktur gleby

zapewniamy rodowisko ycia dla wielu poytecznych organizmw(np. jee jedz

limaki, ddownice poprawiaj struktur gleby)

poprawia zdrowie rolin

produkowanie zdrowej i smacznej ywnoci

mionicy wdkarstwa znajd tam duo przynty (ddownic)

Kompost

Jednym z waniejszych elementw ekologicznego ogrodu jest kompost.

Kompost powstaje w procesie tlenowego rozkadu materii organicznej przy udziale

mikro i makro organizmw (takich jak ddownice, grzyby, bakterie, nicienie i wiele,

wiele innych).

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 12

www.e-bookowo.pl

ZBIERANIE DESZCZWKI

A jakie s korzyci ze stosowania

deszczwki w dzisiejszych czasach?

Ograniczenie zuycia wody

wodocigowej, co wie si

z mniejszymi rachunkami

Przyczyniamy si do tego, e

mniej ciekw trafi do lokalnych

rzek, strumieni, jezior i staww

nieoczyszczonych. Wyniko to

z tego, e woda, ktra spada na

nasze dachy(gdy jej nie zbieramy)

trafia do kanalizacji, gdzie jest

mieszana ze ciekami

komunalnymi i przemysowymi. Ilod ciekw w czasie ulewnych opadw deszczu

zwiksza si znacznie, czasem przekraczajc moliwoci oczyszczalni ciekw.

W takim przypadku czd ciekw trafia bez jakiegokolwiek oczyszczenia do

okolicznych zbiornikw lub ciekw wodnych.

W okolicach gdzie woda wodocigowa jest bardzo twarda deszczwka nadaje si do

prania lepiej. Wynika to z tego, e deszczwka jest bardzo mikka. Gdy uywamy

deszczwki nie potrzebujemy tak duej iloci proszku do prania( mona to sprawdzid

na kadym opakowaniu proszku do prania, na rozpisce dotyczcej dawkowania)

Deszczwka jest lepsza dla rolin ni kranwka gdy zawiera duo mniej soli oraz

nie zawiera chloru.

Dostarcza (w bardzo, bardzo maych ilociach) azot, siark,

Deszczwk, czyli wod, ktr

uzyskujemy podczas opadw

deszczu, czy niegu wykorzystywano

w rolnictwie i ogrodnictwie od

wiekw. W redniowiecznej Grecji

nawet twierdze budowano pod

ktem zbierania deszczwki, gdy

zapasy wody pitnej decydoway

niejednokrotnie o tym jak dugo

zaoga danej twierdzy moga si

utrzymad podczas oblenia. Tak, to

byo dawno, dawno temu...

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 13

www.e-bookowo.pl

SPIRALA ZIOOWA

Spirala zioowa, widok od gry

Zioa (zwaszcza uywane czsto jako przyprawy kuchenne) warto uprawiad bardzo blisko

drzwi do domu, gdy w ten sposb bdziemy po nie sigad regularnie, co pozytywnie

przyczyni si naszemu zdrowiu. Uprawa zi dalej od domu sprawia, e zwaszcza w

deszczowe dni po prostu nie bdzie nam si chciao ubrad ciepo, zaoyd buty... i signiemy

po zioa z paczki.

Grzdka z zioami tu przy domu mogaby nie wygldad specjalnie pocigajco, nie mwic

ju o tym, ile miejsca na ni bymy potrzebowali.

Jednym z ciekawych elementw w ogrodzie ekologicznym moe byd spirala zioowa.

Spirala zioowa z zainstalowan rur do podlewania. Przekrj poprzeczny

Od podstawy zaczynamy wytwarzad w gr rodzaj podjazdu, im wyej tym bardziej do

rodka zawija nasza spirala.

Z reguy gleba w ktrej rosn zioa nie powinna byd bardzo yzna. Zazwyczaj zioa rosn

wtedy wolniej, ale:

zawieraj wicej substancji leczniczych

maj intensywniejszy smak

W razie potrzeby mona bardziej wymagajce zioa umiecid w doniczce z bardziej yzn

gleb.

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 14

www.e-bookowo.pl

33.. DDOOBBRR RROOLLIINN

EGZOTYCZNE CZY KRAJOWE?

Chyba kady ekologicznie nastawiony ogrodnik zastanawia si kiedy nad tym, czy dobrze

posadzid jest konkretn roliny w swoim ogrodzie. Niektre mogy zostad

zdyskwalifikowane z tego wzgldu, e nie s rodzime, krajowe, lub s egzotyczne,

inwazyjne. Przedstawi kilka ciekawych informacji...

Co to jest rolina krajowa a co egzotyczna? O ile te drug grup atwiej okrelid to z t

pierwsz ju nie jest tak atwo. Roliny zawsze si rozprzestrzeniay przy pomocy zwierzt

(w tym ludzi), wiatru, czy wody.

Jeszce kilkanacie tysicy lat temu na terenie pnocnej polski z powodu zlodowacenia nie

byo adnych rolin. Czy to oznacza, e kada rolina tam rosnca jest egzotyczna?

Jak zatem wygldaby polskie sady, pola, czy ogrody bez tych rolin? A przede wszystkim

jak produktywne byyby?

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 15

www.e-bookowo.pl

CIEKAWE ROLINY

Oto bardzo subiektywny spis ciekawych rolin uytkowych, z ktrych wikszod jest

rwnie jadalna i wszystkie nadaj si bardzo dobrze do uprawy w sposb ekologiczny.

KKOOLLCCOOWWJJ PPOOSSPPOOLLIITTYY

NNAASSTTUURRCCJJAA WWIIKKSSZZAA

YYWWOOKKOOSSTT LLEEKKAARRSSKKII

RROOKKIITTNNIIKK ZZWWYYCCZZAAJJNNYY

OOLLIIWWNNIIKK WWIIEELLOOKKWWIIAATTOOWWYY

AAMMAARRAANNTTUUSS

EELLEEUUTTEERROOKKOOKK KKOOLLCCZZAASSTTYY

RRAA PPOOMMAARRSSZZCCZZOONNAA

JJAARRZZBB DDOOMMOOWWYY

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 16

www.e-bookowo.pl

ROZMNAANIE ROLIN

Poyteczne roliny mona kupi w sklepie to szybkie i skuteczny sposb, zazwyczaj jest to

dod kosztowne rozwizanie, zwaszcza gdy mamy do obsadzenia wikszy teren. Jeli

dysponujemy czasem to atwym sposobem na pozyskanie duej iloci materiau

nasadzeniowego jest rozmnoenie rolin na wasn rk.

Wbrew pozorom nie jest to bardzo trudne. Przedstawi kilka podstawowych sposobw

rozmnaania rolin:

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 17

www.e-bookowo.pl

44.. GGIILLDDIIEE RROOLLIINNNNEE

Po przeczytaniu tego rozdziau bdziesz wiedzia midzy innymi: jak wykorzystad wiedz

staroytnych Indian do uprawy ekologicznego ogrodu.

Jak to poczyd z projektowaniem

ekologicznego ogrdka? Mona wykorzystad

waciwod rnych rolin, by kada z nich

wspieraa si nawzajem lub, by wspieray

konkretn rolin (lub grup rolin).

Ju podaj przykad:

Indianie z Ameryki Pnocnej i rodkowej

wykorzystywali zjawisko gildii w uprawie ich

podstawowych produktw ywnociowych.

Odkryli oni, e lepiej jest uprawiad

kukurydz, kabaczek i fasol razem ni

osobno..

Sowo gildia najczciej znane jest mionikom historii lub gier RPG. W redniowieczu gildie (inaczej cechy) byy to stowarzyszenia ludzi wyko-nujcych dan profesj. Istniay np. gildie kupieckie, rzemielnicze itp. Zadaniem gildii byo dbanie o interesy jej czonkw. I tak np. cech piekarzy dba by w miecie nie uprawiao tego fachu zbyt wielu ludzi, gdy obniyoby to ceny na chleb, co byoby niekorzystne dla czonkw cechu (gildii). Gildie kupieckie nato-miast z opat czonkowskich dbay o bezpieczeostwo na traktach i drogach.

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 18

www.e-bookowo.pl

55.. CCHHOORROOBBYY II SSZZKKOODDNNIIKKII

BIOLOGICZNA OCHRONA ROLIN

W naturalnych ekosystemach roliny nie potrzebuj opryskw pestycydami/fungicydami,

by rosy, nie potrzebuj rwnie podsypywania nawozami sztucznymi. Co zatem sprawia,

e wydaje si nam, i roliny, na ktrych nam zaley w naszym ogrdku bez tej caej

chemii nie potrafi si obyd?

Ot, roliny uprawne przez dziesitki, setki, a nawet tysice lat byy wybierane pod ktem

iloci plonw, smaku, odpornoci na susz. Sprawio to, i straciy one swoj naturaln

odpornod na szkodniki.

Z tego powodu my ogrodnicy musimy zapewnid naszym rolinom odpowiedni ochron.

Na szczcie istniej inne sposoby, jak aplikowanie rodkw, ktre na opakowaniu maj

znaczek z trupi czaszk.

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 19

www.e-bookowo.pl

66.. JJAAKK TTWWOORRZZYYDD KKLLIIMMAATT??

W tym dziale nie zamierzam pisad o globalnym ociepleniu, opisz zamiast 3 sposoby, jak

mona w dod atwy sposb zmienid, czy stworzyd cakiem nowy, lepszy mikroklimat.

ywopoty

Wykorzystanie efektu stoku

Wykorzystanie efektu stawu

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 20

www.e-bookowo.pl

PRAKTYKI, KTRE SPRAWI, E NASZ OGRD STANIE SI BARDZIEJ ZDROWY:

1. Unikajmy monokultur nie obsadzajmy caej grzdek jednym gatunkiem rolin,

2. Stosujmy podozmian nie uprawiajmy w jednym miejscu rok po roku rolin z tej

samej rodziny,

3. Stosujmy nawoenie organiczne,

4. Sadmy zioa wrd warzyw zapach aromatycznych zi, utrudnia szkodnikom

orientacje, niektre z nich wrcz odstraszaj niektre owady, inne za su za

schronienie dla owadw polujcych na dane szkodniki. Np. krwawnik, mita, koper

woski zapewniaj nektar dla wielu owadw, w tym rodzaju os, ktre skadaj jaja

w mszycach (za ich ycia!), czym przyczyniaj si do obnienia populacji tego

pasoyta,

5. Stosujmy mczk bazaltow jest to rozdrobniona skaa zawierajca mnstwo

pierwiastkw ladowych, ktrych czsto brakuje w glebie (zwaszcza tych, ktre

wczeniej byy nawoone nawozami sztucznymi),

6. Stwrzmy odpowiednie rodowisko dla naturalnych wrogw szkodnikw,

7. Stosujmy uprawy wsprzdowe, np. marchewka ronie dobrze z cebul lub

rzeuch,

8. Stosujmy gildie rolinne,

9. Nie zostawiajmy nigdy gleby bez okrywy rolinnej lub ciki.

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 21

www.e-bookowo.pl

Bibliografia:

"Edible Forest Gardens Volume 1: Ecological Vision and Theory for Temperate Climate

Permaculture" Dave Jacke, Eric Toensmeier.

"Mycelium running: how mushrooms can help save the world" Paul Stamets

"Permaculture design manual" Bill MOllison

"Teaming with Microbes: A Gardener's Guide to the Soil Food Web" Jeff Lowenfels,

Wayne Lewis

ycz powodzenia i obfitych plonw!

Wojciech Majda

W o j c i e c h M a j d a : O g r d b e z c h e m i i S t r o n a | 22

www.e-bookowo.pl

Autor ksiki na tle jednego z drzew w rodzinnym majtku w Arcugowie