27-Mar-17

1

ČOVJEK, RAD I TEHNOLOGIJESISTEM ČOVJEK – MAŠINA

ČOVJEK OPERATOR

Osnovni pojmovi Veličine procesa rada

ČOVJEK I RAD

Uloga čovjeka u tehničkom sistemustepen psihofizičkog angažovanja čovjeka

Manufaktura (manuelni rad) - zanatski radnik Mehanizacija – upravlja mašinama Automatizacija:- Poluautomatizacija – najjednostavnije operacije

(monotonija, emocionalni zamor)- Automatizacija – kontrolni karakter (budnost, emocionalna

stabilnost, sposobnost zaključivanja, dobra obučenost; STALNA NAPETOST)

- Kibernetizacija – informativnog karaktera (informacije)

Sistemi prvog reda – upravljanje automatizovano, operatorsamo povremeno djeluje (let aviona posredstvomautomatskog pilota – operator je posmatrač

Sistemi drugog reda – sistemi sa elementima „IGRE“,operator neprekidno rješava situacije i zadatke koji sepojavljuju u radnom sistemu

Uloga čovjeka u tehničkom sistemustepen psihofizičkog angažovanja čovjeka

27-Mar-17

2

Karakteristike djelatnosti operatora u sistemu čovjek – mašina

(inženjerska psihologija i ergonomija)

Klasifikacija rada

INTELEKTUALNI RAD

Čovjek – operator, ograničena pouzdanost i visoka varijabilnost

Osnovne veličine koje karakterišu procese rada

27-Mar-17

3

Osnovne veličine koje karakterišu procese rada

-operativna gotovost, vjero. ulaza sistema- pouzdanost sistema, vjero. vršenja funkcije cilja- funkcionalna pogodnost, sposobnost prilagođavanja

- zakonska ograničenja- utvrđeni režim rada- zadovoljstvo učesnika

Položaj čovjeka u procesu rada***MISAONA SPOSOBNOST DA KREIRA, KONTROLIŠE I UPRAVLJA PROCESIMA RADA******FIZIČKA SPOSOBNOST ZA IZVOĐENJE PROCESA RADA***

STRUKTURA SISTEMA – daljinsko upravljanje (kontrolne table, monitori, komandni sistem, …)

Promjene u strukturu rada

Ponašanje čovjeka u procesima rada uslovljeno:- stepenom uticaja predmetne tehnologije- stepenom krutosti sistema čovjek – sredstvo rada (vid, sluh, dodir).

STRUKTURA SISTEMA- brže, tačnije, pouzdanije i uspješnije -

Kompleksni uslovi novih tehnologija, novihuslova rada i novih organizacionih okolnosti(7 principa raspodjele funkcija, ruskipsiholog Kotik – 1978. godine):

- prioritetne mogućnosti,

- max. Pokazatelji efikasnosti sistema

- optimizacija informacionog obima,

- uzajamno dopunjavanje i rezerve,

- odgovornost,

- aktivnost i zadovoljstvo i

- jednostavnost obuke.

Faktori radnog učinka

Prilagoditi čovjeka radu

Prilagoditi rad čovjeku

RADNA EFIKASNOST

Selekcija Obuka

Socijalna klima(Rukovođenje, sistem raspodjele)

Tehnički nivoUslovi radne sredine

Prilagođenost mašina i radne sredine čovjeku

27-Mar-17

4

Kapacitet učesnika u procesu rada

POTENCIJALNI KAPACITETKup=m•s•n=365•1•8= 2980 [h/god]

RASPOLOŽIVI KAPACITETKur=Kup - tp [h/god]

EFEKTIVNI KAPACITETKup=Kur•ηk [h/god]

Ličnost i ponašanje u radu

Ličnost = jedinstvena organizacija različitih osobina: PONAŠANJE intelektualne, emocionalne i socijalne

Efektivni kapacitet čovjeka

Radna sposobnost čovjeka:- intelektualna,- psihomotorna i - psihosenzorne

Osobine čovjeka izražene u tri oblika:

- sposobnost „Šta čovjek može?“- navika „Šta čovjek umije?“- interes „Šta čovjek hoće?“

RADNO OPTEREĆENJE I RADNO NAPREZANJE

Radna sposobnost u funkciji vremena

t1- pripremat2- uhodavanjet3- ulaz u područje radat4- postojan radt5- završetak radnog vijeka

27-Mar-17

5

CRTE LIČNOSTI (dimenzije)

Frojd je definisao dva nivoa psiholoških procesa:- primarne (instinkt, emocije, nesvjesne reakcije) i - sekundarne (ego, svjesne racionalne procese).

Struktura ličnosti

Sposobnosti Temperament Karakter Fizičkakonstitucija

Sposobnosti

Intelektualne (inteligencija i emocionalna inteligencija) Psihosenzorne PsihomotorneInteligencija je sposobnost prilagođavanja sredstvima,zadatku i cilju.Emocionalna inteligencija (Salovej i Marej, 1990) jesposobnost praćenja i upravljanja sopstvenim iosjećanjima drugih kao i usmjeravanje mišljenja idjelovanje uz pomoć osjećanja.

OSNOVNE PROMJENE KARAKTERISTIKA RADA

promjene rješenja

-nove tehnologije- siva ekonomija- crna ekonomija

IT – revolucionarne promjene u oblasti rada i društvenih odnosa

cjeloživotno učenje

Nezaposlenost – nova istraživanja u psihologiji rada: nesigurnost posla, aktivno traženje posla, prekvalifikacije, motivacija, upravljanje stresom

HUMANISTIČKI prilaz u razvoju tehnologije organizacije***razvoj – industrijske psihologije i industrijske sociologije***

27-Mar-17

6

Abraham Maslov Rast potreba

- Princip deficita –nedostatka (neostvarenih potreba)- Progresivni princip – stepen zadovoljenja potreba (indukuje motivaciju)- Motivacioni proces – sistem motivacije- MOTIVACIJA je usmjerena na LIČNOST UČESNIKA (ličnog karaktera)

Douglas McGregor – teorija X i Y***podređeni – odgovorni, sposobni i kreativni***

Frederick Herzberg

27-Mar-17

7

Integrativni koncept povezuje: Zahtjeve praktičnih, tehnološki orijentisanih

istraživanja procesa rada i Humanistički orijentisanih zahvata u istraživanju

pojava vezanih za zadovoljenje potreba učesnika

INTEGRATIVNI prilaz u razvoju tehnologije organizacije***međusobna zavisnost procesa (preduzeće-okolina)*** Victor Vroom – teorija očekivanja

- proces odlučivanja

Učesnike u procesima ne pokreću samo POTREBE već i REZULTATI rada

BUDUĆNOST RADA I NOVE TEHNOLOGIJE

Osnovni prilazi Budućnost rada

Razvoj prilaza u organizovanju sistema

27-Mar-17

8

Razvoj prilaza u organizovanju sistema – zasniva se na sistemu tvrdnje –

5. Razvoj organizacionih struktura

-minimalan broj hijerarhijskih nivoa- odnos povjerenja među učesnicima u procesu rada

Skup paradoksa, prisutan u globalnom procesu

- Država/društvo, obećava ono što nije u stanju da ostvari.- Ljudi traže posao, ali kada ga dobiju ne izvode ga na

potrebnom nivou (nedostatak znanja ili neodgovornosti).- Ljudi hoće radno mjesto, ali ne vole rad (nezadovoljni su

položajem u procesu rada).- Radi se da bi se živjelo, život bez rada je nesvrsishodan.- Briga o čovjeku u procesu rada, najčešće fraza bez određenih

podloga.

Razvoj prilaza u organizaciji sistema na principu:Rad za sve ali ne za čitav radni vijek.

Nove tehnologije i razvoj učesnika u procesu rada

Početak uvođenja novih tehnologija u organizacije:- smanjenje troškova,- povećanje produktivnosti,- unapređenje kvaliteta rada,- smanjenje zavisnosti od kvalifikovane radne snage,- tendencija rasta u društvu,- korak sa konkurencijom,- inovacije i izazov atraktivnih novih oblika rada,- promjena strukture i odnosa snaga u organizacijama.

27-Mar-17

9

Nove tehnologije i zaposlenost

***Svako ko radi, usavršava se svojim radom***Tom Aquinski

Nove tehnologije i zaposlenost Nove tehnologije i sigurnost rada

- reinženjering preduzeća -

27-Mar-17

10

Uticaj novih tehnologija na svijet rada

Upravljanje šansom a ne krizom! Uprošćavanje tokova u sistemu Uključivanje informacija o radu u osnovne činioce preduzeća Optimizacija sistema a ne elemenata sistema Razvoj motivacije za kreativan rad Obezbjeđenje uslova tada za efektivno izvođenje procesa Razvoj timskog mišljenja u pripremi i izvođenju

proizvodnih/uslužnih aktivnosti

POTREBE PRILAGOĐAVANJA