ÖFKE VE YÖNETİMİ

7/31/2019 FKE VE YNETM

1/94


2/94

HERKESN DKKATNE!

v,


3/94


4/94

Hakkmz olan alamadmzda ya da nemverdiimiz bir insann beklentilerimiz

dorultusunda davranmadnda yaananduygudur.

Bireyin bir engellenme durumuyla kar karyakalmas, herhangi bir saldrya maruz kalmas,incinmesi, yoksun braklmas ya da tehditalglamas gibi durumlarda hissettii bir duygudur.

ncindiimizin, haklarmzn inendiinin, istekve ihtiyalarmzn engellendiinin ve bizcedoru gitmeyen bir eylerin olmas durumundaveridiimiz mesajdr.


5/94

FKE TANIMLARINDA ORTAKNOKTALAR

fke doal, insana zg, belirli bir dzeyde normal kabul edilir bir duygudur.

fke bir duygudur, davran deildir. fke kontrol edilebilir bir duygudur. fke yaanmas gereken bir duygudur.

fkenin ifade ekli salkl bir zmeynelik olmaldr


6/94

FKE DDETSALDIRGANLIK -DMANLIK

fke duygusu; iddet, saldrganlkve dmanlk duygularndan farkldr.

Dmanlk, fke duygularnierse de fkeye gre daha uzun srelinegatif bir duygudur.

Saldrganlk ise, fke ve iddetinda ynelik olarak ifade edilmeekillerinden birisidir.


7/94

Salkl bir fke duygusunun ilevleri altmaddede zetlenebilir;

1. fke enerjikletirir. 2. fke bir iarettir. 3. Bakalarna kar olumsuz duygularn

ifadesini kolaylatrr. 4. Dsal atma sonucunda ortaya kananksiyeteyi (kaygy) deitirerek egoyuincinebilirlie kar savunur.

5. Sregelen davran ortadan kaldrr veyaengeller.6. fke, bir hakllk algsdr.


8/94

FKELE LGLGEREKLER(Aratrmalar sonucu elde edilen bulgular)

1- fke bir davran deil, fizyolojik eleri olan bir duygudur.

2- fke insana zg evrensel bir duygudur.3- fkenin boaltlmas, sadece sorunun zm iin

zemin hazrlamas asndan deerlidir. 4- Duygularn zgrce ifadesi, zme deil, daha fazlasaldrganla neden olur.

5- fke buhar tten bir aydanlk deildir, birikippatlamaz.

6- fkenin hedefi ou zaman yabanclar deil,yaknlarmzdr. 7- Kronik dmanlk kalp krizi riskini artrr. 8- fke ile baa kmann en salkl yolu, onu daha az

verecek bir hale getirmektir.


9/94

FKELE LGLTEORLER(Kesinlii henz tam olarak kantlanmam fikirler)

1- Utanga, depresif ve intihar eden kiiler aslndafkelerini kendilerine yneltmektedir.

2- fke, sakin ve akllca bir ekilde ifade edilenekadar da vurulmamaldr.

3- Kltrmz, fkenin ifadesi iin erkeklerekadnlardan daha ok ans tanmaktadr.

4-Kltrmz, kadnlar sosyal olarak artlamaktave fkelerini ifade etmelerini kstlamaktadr


10/94

FKELE LGLBATILLAR(Kabul grmelerine karn yanll kantlanm fikirler)

1- Bararak, yastk yumruklayarak veya kpktensopalarla saa sola vurarak, fke ile baa klm olur.

2- fke her zaman annda ifade edilmelidir. 3- Kadnlar, erkeklerden daha az fkelenir.

4- Baz insanlar hi fkelenmez. 5- TVde izlediimiz iddet, spor veya baka rekabetunsuru ieren durumlar aracl ile fke boaltlr.

6- Saldrganlk insann igdsel davrandr. 7- fke her zaman ykc, istenmeyen ve gnahkar bir

duygudur.8- fkenin szel ifade edilmesi her zaman arzu edilir bir

eydir.


11/94


12/94

A. Durumsal fke: Durumsal fke,

younluu farkl dzeylerdeyaanan geici duygusaltepkilerdir.


13/94

B. Srekli fke: Durumsal fkenin ne sklkla

yaandn yanstan bir kavramdr.Srekli fke bireylerde, genel olarakfkelenmeye eilimli olma durumu

nu, baka bir deyile kiilik boyutunuifade eder.


14/94

Srekli fke Durumunda: fke ok basit bir nedene bal olarak, abuk ve

kolayca ortaya kabilir. kartopu etkisi gstererekbyyebilir.

fkeyi kontrol etmek zordur. fkeyi ifade etmede ie yarar, daha salkl,

alternatif tepkilerin olduunu kabul etmek vefarkl tepkiler ortaya koymak zordur.

Farkl tepkilerin daha ilevsel olabileceini kabuletmek zordur


15/94


16/94

A-fke d uyarclar nedeniyleortaya kabilir :

Herhangi bir d uyarctarafndan bireyin amacna

ulamasnn engellenmesi, bir i iinuzun sre srada bekletilmesi, trafikteskp kalmas, ihtiyac olduu anda

herhangi bir nesnenin bozulmas gibidurumlar fkeyi ortaya karan duyarclardr.


17/94

B- fke bazen d uyarclarn etkisi ve duyarclarn kiide yarattt imgeler ve gemie

ait armlarn etkisiyle ortaya kabilir : Kiinin o anda kar karya

kald d uyarcya ilikin olarak kendi idnyasnda, o uyarcnn gemiteyaratt imgeler ve armlar fkeduygusunu ortaya karabilir. Daha ncetelefonla tehdit edilen birisinin tekrar

telefonun almasyla daha kim olduunubilmeden, fkelenmesi bu duruma rnekolarak verilebilir.


18/94

C- fke bazen i uyarclaretkisiyle ortaya kar :

Kii hibir d uyarcolmadan da sadece gemite

yaad bir olay hatrlaypfke duyabilir.


19/94


20/94

fke duygusunun ortaya kmasnaneden olarak, kiiler aras ilikilerdeyaanan atmalar gsterilmektedir .

atma, insanlarn gereksinimleri,drtleri ve istekleri birbiriyle ters dtzaman yaanan durum olarak da ifadeedilmektedir


21/94

ATIMA NEDENLER

1) Kaynaklarn ktl,

2) Psikolojik gereksinimlerinkarlanamamas,

3) Deerlerdeki farkllklar.


22/94

1. Snrl Kaynaklar

atmalar snrl kaynaklar nedeniyle ortaya kabilir. rnein

zaman, para, mal, bilgi, stat, vb.,kiiler arasnda atmakmasna neden olan ktkaynaklardr .


23/94

2. Temel Psikolojik Gereksinimler a. Ait olma: Bu gereksinime sevgi, katlm ve

bakalaryla ibirlii yaplarak doyumsalanabilir.

b. G: Bu gereksinime, baarlar eldeedilerek, bir eyler tamamlanarak, bakalartarafndan tannarak ve sayg grlerek doyumsalanr.

c. zgrlk: Bu gereksinime, seeneklere

sahip olmakla ve seim yapmakla doyumsalanr.d. Elenme : Bu gereksinime, oyun oynayarak

ve glerek doyum salanr


24/94


25/94

ATIMA EMASIVE

FKE


26/94

atma Kayna

Snrl kaynaklar (zaman,para, mal)

Farkl deerler (inanlar,tutumlar)

Karlanmam temel gereksinimler -Ait olma-G-zgrlk -Elenme

atma

atmaya gsterilen tepkiler

Kama Kavga Problemzme

-ekilme-nkar -Grmezlikten gelme

-Tehdit-Saldr -fke

- Anlay -Sayg -zm

Kaybet-KaybetKaybet-Kazan Kaybet-Kaybet

Kazan-Kaybet

Kazan-Kazan


27/94


28/94

Ellisn ABC erevesi:

Aklc Duygusal Terapiye gre,ABC u ekilde aklanmaktadr:


29/94

1. Harekete geirici olay (A): Yaammzda karlatmzistenmeyen olaylar ve

durumlardr. Bir olay, bir gerei, bir kiinin tutum vedavranlarn ierir.


30/94

2. A hakkndaki inanlar (B): Kiinin A hakkndakiinanlarndan ve szel olarakifade ettiklerinden oluur.Harekete geirici olay hakkndaiimizden kendi kendimizesylediklerimizi yani inanlarmz,dncelerimizi ierir.


31/94

3. A Hakkndaki inanlarnsonular (C):

Harekete geirici olaynduygusal ve davransalsonularn ierir.


32/94

Harekete geirici olay A ile ilgili

inanlarmz aklc (mantkl) ise ; Bunlar kendi kendimize yardmetmeye, olay veya durumla baakmamza ve kendimizi o olaya veyaduruma uyarlamamza yarayan inanve szlerdir. Bundan dolay ruhsal iin yararldrlar.


33/94

Harekete geirici olay A ileilgili inanlarmz mantksz ise ;

Amaca ters den sonular dourabilen,uyumsuzlua yol aabilen, fke, bunalt,depresyon gibi duygusal sonulara yol aabilen,ruh salmz zerinde bozucu etkisi olaninanlar-isel konumalardr. Mantksz inanlar salkl olmayan tepkilere de yol aabilir. Dkrklna uraynca ya da engellenince fkeylebarp armak ya da amirine veya iarkadana yklenmek biiminde, insannkendine zarar veren davransal bir sonutaortaya kabilir.


34/94

FKENN ABC S


35/94

A. Harekete geiriciolay

B. AHakkndakinanlar -sel Konumalar

C. A Hakkndaki nanlarnduygusal ve davransalsonular

Arkadalarnzoynadklar oyunakatlmanza izinvermediler

Mantksz / Akla aykrinanlar;

-Bana byledavranmamalydlar. -Buna tahamml edemem,-Ben popler biri deilim, -Hibir zaman beni aralarnaalmayacaklar,-Beni sevmiyorlar,-Benim hakkmda olumsuzdncelere sahipler, -Ben deersizim

stenmedik duygusal sonular /Uygun olmayan duygular; -

kknlk-fke-Kayg-znt-Yalnzlk-Deersizlikstenmedikdavransal sonular; -Oyunlarn bozmaya almak -zerlerine ullanmak-Onlarla bir daha hi konumamak -Onlaraalayc, szl satamalaragirmek

Mantkl/ Aklc inanlar;Beni aralarnaolmamalarndan dolay hayal

krkl yaadm amabununla ba edebilirim. Budurum beni sevmedikleri,deer vermedikleri ya dapopler olmadm anlamnagelmez. Bana kar her zaman byle deiller, onlarlabu sorunu zebilirim

stendik duygusal sonular /Uygun kt duygular; -Hayal krkl -Gerginlik stendik davransal sonular; -Baka bir grupla oyun oynama -Oyuna alnmayan dier kiilerlebaka bir oyun balatma.


36/94

Ellise gore, Duygusal skntya neden olan onbir aykr inan;

1- nem verdiim herkes tarafndan sevilmek yada beenilmek benim iin ciddi bir zorunluluktur.

2- Bakalarnn gznde deerim olmas iin her

bakmdan yetkin, yeterli ve becerikli olmalym.3- Dnya adaletli olmaldr. nsanlar adaletle ve

bakalarn da hesaba katarak davranmaldr.Byle yapmazlarsa onlar ya kt, hain, alakkiilerdir ya da inanlmayacak kadar gerizekaldrlar.


37/94

4- Her ey benim olmasn istediim gibi olmadzaman durum korkun derecede berbat demektir

5- Depresyonum, fkem, bunaltm, mutsuzluumkonusunda yapabileceim fazla bir ey yok; nkbunlarn nedeni bama gelenlerdir.

6- Bir ey tehlikeli ya da rkn ise ondan arderecede tedirgin olmakta devam etmeli ve onunyeniden bama gelmesi olasln aklmdankarmamalym.

7- Yaamn zorluklaryla ve ykledii sorumluluklarlayz yze gelmekten kanmak ve bu karlamayertelemek, onlarla yz yze gelmekten daha kolaydr.


38/94

8- Bakalarna ok muhtacm; dayanmak iinkendimden daha gl birine gereksinim

duyuyorum.9- imdiki duygularmn ve davranmnbalca nedeni gemi yaantmdr; gemitebeni ok etkilemi olan eyler yine benietkilemeye devam edecek.

10- Baka birini umursuyorsam onun sorunlaryznden ok fkelenmeli, bunaltya vedepresyona kaplmalym.

11- Hemen hemen her sorunun doru vemkemmel bir zm vardr, onu bulmamakberbat bir ey.


39/94

Ellisin Kuram Asndan fkenin Denetimi veKendi-Kendine Yardm

Gndelik sorun ile duygusal sorununbirbirinden ayrt edilmesi,

Gndelik sorunumuzdan nce duygusalsorunumuzun ynetilmesi,

Salksz duygularn yerine salklduygularn konulmas,

melili ve zorunluluklu szlerle ifadeettiimiz kesin istemlerimizin yerinetercihlerin ve dileklerin konulmas,


40/94

-konumalarmzda duygusal bakmdanserin kanl bir dil kullanlmas,

Zihinsel tasarlanmann kullanlmas, -konuma szleriyle nasl baa

klacann retilmesi,

Derin solunum ve kas gevetmeegzersizlerinin yaplmas, Baz stres azaltc tekniklerin iyilememize

deil, kendimizi daha iyi hissetmemizeyardm ettiinin farkna varlmasgerekmektedir.

l k k l kl


41/94

Tatsz ve SalkszDuygular

Tatsz Fakat SalklDuygular

1-Bunalt ve Korku 2-fke ve Hiddet3-Umutsuzluk ve Depresyon4-Ar Engellenme 5-iddetli Sululuk 6-Ar Derecede ncitilmilik 7-Utan8-Ar Kskanlk 9-Kk Dmlk 10-Kendinden Nefret

1-Kayg 2-Can skknl 3-zgnlk4-D Krkl 5-Pimanlk 6-D Krkl 7-Esef8-Hafif Kskanlk 9-Eziklik10-Kendini Dzeltme Niyetiyle BirlikteD Krkl


42/94


43/94

A-fkenin e Ynelmesi:

Baz kiiler fkelerini ifadeetmekte zorlanrlar. Kendilerine aitkurallar ve lleri olmas nedeniyle,byle kiiler fkelerini ifade etmeyeengel koyarlar. Bu kiilerin fketepkileri genellikle somurtma, ksme,surat asma gibi edilgen tepkilerdir.


44/94

B- fkenin Da Ynelmesi:

fkenin da ynelmesi, fkeduygusunun szel olarak ifadeedilmesidir. Ancak bu ifade bir volkann patlamasna benzer vekontrolszdr. fkelerini bu biimdeifade eden kiiler iin ilikilerindesorun yaamalar, herhangi bir topluluktan ya da toplumdandlanmalar kanlmazdr.


45/94

C- fkenin Kontrol Edilmesi:fkenin kontroll biimde ifade

edilmesidir. fkemi amacma ulamayengellemeyecek bir tarzda nasl ifadeedebilirim? sorusunun yant zerindednmek, kiinin fke duygusunu kontroletmesine yardmc olur.

fkenin ifade edilme ekli ve kontrolkltrel zelliklere ve beklentilere,renilmi davranlara, ailenin davranekillerine, eitim durumuna, yaa vecinsiyete gre deimektedir


46/94

FKE Ykc, Zarar verici

BR BMDE DEL, Gelitirici,

Giriimde bulunmaya ynlendirici, Yaratcl kullanmaya zorlayc

OLARAK ORTAYA KONABLMELDR


47/94


48/94


49/94

A. fke ve Fizyolojik Tepkiler:

Kan ekerinin ykselmesi Nabzn ve kan basncnn artmas Sk sk ve zor nefes alma Ba ars Kas arlar, srt, boyun arlar

Psikosomatik rahatszlklar


50/94

B. fke ve Zihinsel Tepkiler:

Konsantrasyon bozukluu Dk performans Unutkanlk Uykusuzluk Dikkatsizlik


51/94


52/94

D. fke ve Davransal Tepkiler:

Madde bamll (sigara, alkol, uyuturucubamll)

Yeme bozukluklar

Saldrganlk iddet Zorbalk Davran bozukluklar Huzursuzluk Acelecilik


53/94


54/94

fkeyi doru ifade etme becerisini

kazanmaya fke kontrol denir. fke ynetimi programlarnn ya daalmalarnn amac, kiilere fkeninneden olduu duygusal ve fiziksel

uyarlmay nasl azaltaca konusundayardmc olmaktr. Bu tr almalarnamac gereklemesi imkansz olan fkeduygusunun tamamen ortadan kaldrlmas

deildir. Bunun yerine fkenin kiilere veevrelerine ilikin etkilerini nasl kontroledeceini retmektir.


55/94

FKEYE EILIMLI BIREYLERIN YAPTIKLARIBILISEL HATALAR

1- Olaslklarn salksz deerlendirilmesi : Olumsuz sonularn olmaolaslnn abartlmas buna karlk olumlusonularn gerekleme olasln daha dkdeerlendirilmesi.

2- Ykleme Hatalar : Olumsuz davranlarnbilinli yapldna inanma. fkeye meyillibireyler bakalarnn dncelerini okumayeteneine sahip olduklarna inanrlar.


56/94


57/94

fke kontroln reten pek okyntem vardr. Doru yntem kiidenkiiye deiebilir.

Doru yntemi belirlerken; bireyinkiilik zellii, yaam tarzna uygun olansemesi, bu yntemi uygularken gnlkyaamnda fazladan sknt hissetmemesigz nnde bulundurulmas gereken temelfaktrlerdir.


58/94

FKE KONTROL YNTEMLERI;

Biliselyntemler Duyusal yntemler Iletiimyntemleri Duygusal yntemler

Davransal yntemler


59/94

A. Bilisel Yntemler Kkrtmann tanmlanmas : Kkrtc

durumlarla yzleme ve bunlardan kanmaverisi salar.

Alternatif aklamalar: Kkrtc olaylaradeiik aklama getirmek ve farkl bak alardnmek, kiiyi daha doru tepkiler vermeyeynlendirebilir.

fkenin arptmalaryla savama : fke,dnme biiminin yeniden gzden geirilmesiiin bir uyar olarak kullanabilir.


60/94

B. Duyusal Yntemler Biofeedback- fke durumunda

vcudunun nasl tepki verdiini kefetmek. Alternatif uyarlma oluturma- fke ve

fiziksel uyarlmaya alternatif bir uyarlma(geveme ve espri) oluturmak.

Uyarlmann ynn deitirme- fkedurumunda fiziksel uyarlmann yarattenerjiyi, retime dntrmek


61/94

C. letiim Atlganlk (kendini ifade etme)- Kiiningereksinimlerini ve meru haklarn kabul edilir yollarla

ifade etme becerisini retir. Dinleme- Kiinin iletiim kaynaklarn ak tutmasn

salar. Tartma - Kiiler arasndaki atmay fikir birliinevararak zme srecidir. Eletirme- Yapc eletiri yapabilme ve alabilme

becerisidir. Yanstma - Kiinin, davrannn kabul edilemez

olduunu alglama sorumluluunu alma becerisidir. vme- Dier kiinin savunmac davranma ansn

azaltr.


62/94

E Davransal Boyut


63/94

E. Davransal Boyut Kendi fke davrann renme - Kiinin

fkeli olduunda sergiledii davranlarbelirleme. Verimli (retken) fke davran

oluturma- Kiinin kendini kkrtc ve ykcdavranlardan uzak tutarak, fkelenmektenkorumas

Davran deitirme- Kiininfkelendiinde gsterdii olumsuz davranlardaha olumlu olanlarla yer deitirmesi.

fkenin ABC sini renme - Bu yntem,fkelenmeye yol aan sebepleri, davranlar vedavranlarn sonularn gzden geirme veyeniden deerlendirme frsat tanr.


64/94

0 l k b d l dd


65/94

20 yl akn bir sredir aratrmaclar iddetieren davranlarn erken gstergelerini ayrntlbir biimde tanmlamtr. Bunlar; empati , drtkontrol, sorun zme ve fke ynetimibecerilerinin yetersizlii ve eksikliidir

fke kontrolnn yetersiz olmas ve sk sk

fke patlamalar yaamann, iddet davraniin risk faktr olduu belirtilmektedir.

ocuklara ve genlere fke kontrolnn

retilebilmesi iin, bu ya gruplarnda fkeninnasl ortaya ktn, okullarda fkenin nelerdenkaynaklandn bilmek nemlidir.


66/94

ocuklar ve Ergenler fkeleriniNasl fade Ederler?

Yetikinlerde olduu gibi,ocuklarda da fke ie ya dada ynelebilir.


67/94

A. fkelerini dorudan, daynelik ifade eden ocuklarn,

dmanca tutumlar vardr vearkadalarna szel iddet

gsterirler.


68/94

B. fkelerini ie ynlendirenocuklar , bakalarnn nasl hissettiklerinibilmelerinden rahatsz olurlar. fkeleri hakkndaok nadir konuurlar ya da ok nadir dorudandarya ifade ederler. Bu ocuklarn temel

inanc, iyi ve nazik bir arkada olmalym vegerekten nasl fkeli olduumun grlmesineizin vermemeliyim biimindedir.

fkelerini ie ynlendiren ocuklar fizikselbir takm semptomlar gsterebilecekleri gibidepresif baz duygular da yaayabilirler.


69/94

OCUK VE ERGENLERINFKELERINI FADEETMEYI ETKILEYEN

GELIIMSELFAKTRLER


70/94

a. ocuklarn ve ergenlerin bamllkderecesi ya da ulatklar zerklikderecesi :

Anne ve babalarna ar baml olanocuk ve ergenler fkelerini kolaylklaifade edemez. Bu kiilerde yaanan fkeduygusu beraberinde terk edilme,reddedilme ya da cezalandrlma gibi baz

durumlar hzlca ortaya karr. Bukorkular nedeniyle fke, bastrma yoluylakontrol edilmeye allr.


71/94

b. ocuklar yetikinlerden ok

daha az kaynaklara sahiptir :ocuklar sorun zme becerileri, kendiduygularn anlama ve ynetebilme yetkinlikleriile kendi zihinsel ve sosyal becerileri asndanyeterince olgun deildirler. Zihinsel olarak enparlak ocuklar bile duygusal olgunluktanyoksundur. ocuklar kendi ocuk mantklariinde bir dnce sistemine sahip olduklarndanolaylar neden -sonu ilikisi iinde tam olarakdeerlendiremezler.


72/94

c. ocuklar hayal krklklarna kardk toleransldr :

ocuk ben- merkezliliinden kaynakl,kk ocuklar ihtiyalarnnkarlanmasn erteleme kapasitesinden

yoksundur. steklerinin o anda yerinegetirilmesini beklerler. Kk ocuklar vehatta erinlik dnenimde olanlar bileihtiyalarnn ya da isteklerininkarlanmamas durumuna dk toleransgsteriler ve fkelenirler.


73/94


74/94

Sahip olunan ya da paylalamayan eylerdentr yaanan atma,

Fiziksel saldr (itme, vurma, kavga gibi), Szel atma/szel iddet (satama, alay

edilme, ineleyici szlere maruz kalma),

Reddedilme (arkada gruplar tarafndandlanma) taat/Uyma Sorunlar (rencilerden srarl

biimde mantkl olmayan kurallara uymasn

bekleme, bunlar srekli olarak ifade etme) Akademik baarszlk Olumsuz aile ortam


75/94

A. Psikolojik Danmanlara neriler


76/94

j fkenin ve kontrol problemlerinin nedeninin

duygusal sebeplerden mi yoksa hiperaktivite ve

dikkat eksikliinin bir sonucu mu olduuaratrlmaldr

zellikle okul ortamnda fke ve kontrol

problemi yaayan dananlarn renmegl sorunu olma ihtimalini deerlendirerek,gerekli psiko-eitim uygulamalar yaplabilir.

fke sorunu yaayan dananlarn herhangibir madde kullanp kullanmadnndeerlendirmesi yaplmaldr.


77/94

D d fk k t l


78/94

Danann, yaad fke kontrolproblemlerinden dierlerini sulayc ifadeleriniazaltmaya yardmc olunmaldr.

Danana okulda da evde de ak veanlalr kurallar koyulmaldr. Kurallaranladndan ve beklentilerini karladndanemin olunmaldr.

Danana fkeyi kontroll salkl ve sayglbir biimde ifade etmek retilmeli, gz iletiimi

kurmaya ve aktif dinlemeye dikkat etmelidir.Danann fkesini ifade etmesi ve ona ac verenduygulara deinmesi iin lml ve kabul ediciolunmaldr.

Strese maruz kaldnda yaad fke


79/94

y nbetlerinin skl ve younluu azaltlmaldr.Danann fke patlamalarnn, ykc vesaldrgan davranlarnn hem kendisinin hem dedierlerinin yaamlarndaki sonular zerindedurulmaldr.

Otorite sembolleriyle tartmalarn sklazaltlmaldr. Danann fkesini salkl bir ekilde ifade etmesi ve fke duygularnnyounluunu azaltmak iin kendi kendini kontrolstratejileri retilmelidir.

Danana etkili iletiim becerileri vegirikenlik becerileri kazandrlmaldr ki fkeduygusunu kontroll bir ekilde ifade etsin veihtiyalarn yapc eylemlerle karlayabilsin.

Danan daha etkili bir fke kontrol


80/94

Danan daha etkili bir fke kontrolgelitirebilmesi iin hem okulda hem de evde kendinidenetleme listesi yapmas konusunda cesaretlendirin.Olumlu kontroll davranlar dllendirme sisteminikullann.

Danann fkesini kontrol edebildii gnler zerinde durarak o zamanlarda nasl farkl davrandnadikkat ekilmelidir.

Ailenin dananla daha ok vakit geirmesizerinde durulmaldr. Ailedeki dinamikleri anlayabilmekiin allmaldr.

Danann ac veren duygularla (depresyon,anksiyete, aresizlik vb.) fke patlamalar ve saldrgandavranlar arasndaki ilikiyi grmesine yardmcolunmaldr.

Danann geliimsel hikayesi alnmaldr fke


81/94

Danann geliimsel hikayesi alnmaldr. fkekontrolne sebep olan fiziksel ya da cinsel bir istismar olabilir. Byle bir durumda danan korumak iin gereklikurumlarla ibirlii yaplmaldr.

Dananla balama duygusu zerindedurulmaldr.

Bir adm olarak fkesinin kaynana bir balamamektubu yazabilir. Danma srasnda daha sonramektuba ne yapaca konusu da tartlmaldr.

Danandan onda fke duygusuna yol aandurumlar, ifadeleri ve de kiileri bulmasnisteyebilirsiniz.


82/94

Danana empatik bak as

kazandrlmaldr. evresine kar dadaha duyarl ve nazik olabileceigrevler listesi hazrlamasn

isteyebilirsiniz (kardeinin ya dakendinden daha kk snftaki birinindevlerine yardmc olmak gibi).

B. retmenlere Kendi fkelerini


83/94

B. retmenlere Kendi fkelerinifade Etmede neriler

fkelendiinizin farkna varn: Sizi nefkelendirir ve bedeniniz fkelendiinizde sizenasl iaretler verir? fke duygunuzun korku,utanma, stres gibi asl duygularnzn yerinegetii zamanlarn farkna varn.

Dier insanlarn duygularna empatigsterin : Empati kurup, dier insanlarn bakasndan olaylara bakabilir misiniz? Dier insanlarn sizin nasl hissettiinizi anlamalarnayardmc olun. Ben dilini kullann.

Durumu farkl dnn : fkelendiinizde


84/94

Durumu farkl dnn : fkelendiinizdene dndnz biliyor musunuz? Unutmayn

ki, fke fkelendiimiz eye ilikin nasldndmzle ilikilidir.

Karnzdaki kiinin ne sylediiniduyun: Karnzdaki kii/kiilerin sizifkelendiren eyleri neden yaptn ya da sizifkelendirecek ne yapt biliyor musunuz?Karnzdaki kiinin gzlerinden bakmay vehareketlerinin size gerekten ne sylemeyealtn duymay deneyin.

Sylediklerinizi sayg ve sevgi ilebt l ti i N l hi ii i i k k


85/94

btnletirin: Nasl hissetiinizi konumakfkenizin azalmasna, ortamn da olumlu halegelmesine ve ilikinizin kald yerden devametmesine yardmc olur.

fkelendiinizde bedensel tepkilerinize

dikkat edin : fkelendiinizde bedenseltepkilerinizin-artan kalp ritmi, hzl ve kesik kesiknefes almak, ba ars, mide ars, kaslardagerginlik- farkna varr msnz?

Dikkatinizi gemiteki sorunlara deil, iindebulunduunuz zamana odaklayn.


86/94

retmenler bir rol modeliolarak rencilere sakin kalmay vefke duygularna saldrganolmayan tepkiler vermeyigstermelidir.

Bunun anlam, ncelikliolarak retmenlerin fkeduygularn uygun yollarlagstermeyi renmek zorundaolduklardr.


87/94

Bulank taleplerde bulunmayn.


88/94

nsanlarn farkl olduu gereini kabuledin.

Hibir sonuca varmayan tartmalaragirmeyin.

Her bireyin kendi davranlarndansorumlu olduunu grn.

Baka birine ne dndn vehissettiini ya da ne dnmesi ve

hissetmesi gerektiini sylemeyin. nc bir taraf araclyla konumaktankann.

D. FKE ANINDA LKYARDIM TEPKLER


89/94

1- Eer fke durumundaki kii sizseniz; fke

annda ne tr tepkiler gsterdiinizi aratrn.. 2- Normal bir duygu olduunu kabul edin.. 3- Gereksinmeleri karlanmamlar saldrmaya

hazrdr.. 4- fke yaayan birinin konumasna izin verin.. 5- fkeli olan bireye fkemi kontrol edebilirim!...

duygusunu alayn. 6- atma ortamndan birka dakika uzak kaln. 7- fke annda fkeli bireyin dikkatini baka

yerlere ekin.


90/94

8- Kzgn ve fkeli birey uygundavranamaz.Yanl anlar, iletiimi gtr.

Byle durumlarda;a. Dinleme becerisini kullann.

b. Israrc olmayn, sakin davrann. c. Sakin olun, uygunsan dinlemeye

hazrm mesajn verin.

d. Az ve z konuun.

9- Eer bir neri varsa hemen verin


91/94

9- Eer bir neri varsa hemen verin. 10- fkeye elik eden duyguyu bulup

yanstn.. kzmsn.. v.b.. 11- Eer siz sorunun bir parasysanz kabul

edin. Paylalmad srece zm

gleir. 12- Olumlu davranlar vurgulayn. 13- Geveme egzersizleri yaplabilir. (Nefes

egzersizleri veya bedeni rahatlatc birkakk etkinlik)14- Hayal teknii kullanlabilir.

15- Mzik kullanlabilir.(zellikle rahatlatc,


92/94

15 Mzik kullanlabilir.(zellikle rahatlatc,klasik veya meditasyon mzikleri)

16- Bireyin enerjisini sevdii bir aktiviteyeynlendirin.17- Her zaman Ona yardm etmeye hazr

olduunuzu iletin, bylece fke kontrolkolaylar. 18- Eer fke durumundaki kii sizseniz

sevdiiniz, gvendiiniz birileriyleyaanlanlar paylan.


93/94

19- Gln, kahkaha, lk atn, iste rsenizalayn.

20- Yaanmakta olan sorunun hzl bir biimde deerlendirilmesini yapn.

21- Kaynan aratrp bulmaya aln.

Tm bunlarn baarlmas iin fkeGnl tutun.


94/94

Documents

ÖFKE VE YÖNETİMİ