OD TEORII DO OD TEORII DO RZECZYWISTOŚCIRZECZYWISTOŚCICZYM JEST TEORIA? A ZATEM CZYM JEST TEORIA? A ZATEM WSZYSKO ZALEŻY OD TEGO, CO WSZYSKO ZALEŻY OD TEGO, CO KTO „WYMYŚLI” O KTO „WYMYŚLI” O WYCHOWANIU!!!???WYCHOWANIU!!!???

Z GR. THEORIA – OGLĄDANIE; KONTEMPLACJA; Z GR. THEORIA – OGLĄDANIE; KONTEMPLACJA; ROZWAŻANIE; BADANIEROZWAŻANIE; BADANIE

Z GR. OD THEOREIN – PRZYGLĄDANIE SIĘ; Z GR. OD THEOREIN – PRZYGLĄDANIE SIĘ; KONTEMPLOWAĆ; ROZWAŻAĆKONTEMPLOWAĆ; ROZWAŻAĆ

Z GR. THEORETIKOS – OGLĄDAJĄCY; Z GR. THEORETIKOS – OGLĄDAJĄCY; KONTEMPLUJĄCY; SPEKULATYWNYKONTEMPLUJĄCY; SPEKULATYWNY

Z GR. Z GR. THEORIA – WIDZENIE; WIDOKTHEORIA – WIDZENIE; WIDOK

Platońska pochwała teoriiPlatońska pochwała teorii

Pragmatycy i empiryści żyją w świecie cieni, które biorą Pragmatycy i empiryści żyją w świecie cieni, które biorą oni za rzeczywistość. Jeśli jest jakaś siła zdolna ich oni za rzeczywistość. Jeśli jest jakaś siła zdolna ich uwolnić, to tylko siła myśli, która zmusi ich do wyjścia na uwolnić, to tylko siła myśli, która zmusi ich do wyjścia na światło dzienne, ku górze. Co prawda będą początkowo światło dzienne, ku górze. Co prawda będą początkowo oślepieni, lecz w końcu przyzwyczają się do jasności i oślepieni, lecz w końcu przyzwyczają się do jasności i zobaczą świat prawdziwy – świat trwałych myśli. Jeśli zobaczą świat prawdziwy – świat trwałych myśli. Jeśli jednak obywatelski obowiązek zmusi ich do powrotu jednak obywatelski obowiązek zmusi ich do powrotu będą przez dłuższą chwilę oślepieni i nie będą tak będą przez dłuższą chwilę oślepieni i nie będą tak sprawni, jak ci, którzy nie opuszczali jaskini. Dlatego tam sprawni, jak ci, którzy nie opuszczali jaskini. Dlatego tam na dole to wznoszenie do wiedzy jest uznawane za na dole to wznoszenie do wiedzy jest uznawane za bezużyteczne i szkodliwe. W ten sposób tłumaczył bezużyteczne i szkodliwe. W ten sposób tłumaczył Platon dyskredytację teorii przez politykę.Platon dyskredytację teorii przez politykę.

. O wychowaniu pisał, że jest to „…. O wychowaniu pisał, że jest to „…przysposabianie do dzielności i cnoty od przysposabianie do dzielności i cnoty od pierwszego dzieciństwa, polegające na pierwszego dzieciństwa, polegające na pragnieniu, aby się stało dziecko obywatelem, pragnieniu, aby się stało dziecko obywatelem, który umie rozkazywać i słuchać w granicach który umie rozkazywać i słuchać w granicach sprawiedliwości. Wszelkie inne wychowanie, które sprawiedliwości. Wszelkie inne wychowanie, które ma na celu robienie majątku, zdobywanie siły ma na celu robienie majątku, zdobywanie siły fizycznej albo innej jakiej biegłości, bez oglądania fizycznej albo innej jakiej biegłości, bez oglądania się na rozum i sprawiedliwość, jest nikczemnością się na rozum i sprawiedliwość, jest nikczemnością niegodną człowieka i niegodną zgoła nazwy niegodną człowieka i niegodną zgoła nazwy wychowania.”wychowania.”

POGLĄDY ARYSTOTELESAPOGLĄDY ARYSTOTELESA

. . Episteme Episteme / łac. scientia/ to wiedza / łac. scientia/ to wiedza pewna przedstawiająca efekt poznania w pewna przedstawiająca efekt poznania w postaci praw ogólnych, powszechnych i postaci praw ogólnych, powszechnych i koniecznych. Dzięki takiej wiedzy daje się koniecznych. Dzięki takiej wiedzy daje się przewidywać i wpływać na przyszłe przewidywać i wpływać na przyszłe zdarzeniazdarzenia..

. Doxa. Doxa to wiedza „wytworzona” ukazująca to wiedza „wytworzona” ukazująca prawidłowości o charakterze prawd prawidłowości o charakterze prawd doraźnych, prawdziwych w perspektywie doraźnych, prawdziwych w perspektywie przyjmowanych założeń, które są przyjmowanych założeń, które są ograniczone w czasie i przestrzeni. ograniczone w czasie i przestrzeni. Wartość jej polega na jej dyskursywności; Wartość jej polega na jej dyskursywności; ujawnia się w dyskursie na temat kwestii ujawnia się w dyskursie na temat kwestii ważnych dla ludzi i grup społecznych w ważnych dla ludzi i grup społecznych w danym momencie historycznym. danym momencie historycznym.

Trzeci rodzaj wiedzy to Trzeci rodzaj wiedzy to technetechne.. Jest to Jest to wiedza technologiczna, praktyczna, wiedza technologiczna, praktyczna, podporządkowana realizacji pewnych podporządkowana realizacji pewnych celów, które niekoniecznie da się celów, które niekoniecznie da się wyprowadzić z nauki. Według Arystotelesa wyprowadzić z nauki. Według Arystotelesa ten rodzaj wiedzy nie zawsze daje się ten rodzaj wiedzy nie zawsze daje się pogodzić z zasadami racjonalności pogodzić z zasadami racjonalności naukowej.naukowej.

WG WŁ. KOPALIŃSKIEGO TEORIA TO:WG WŁ. KOPALIŃSKIEGO TEORIA TO:

- „„ZBIÓR PRAW, DEFINICJI I HIPOTEZ RZECZOWO I ZBIÓR PRAW, DEFINICJI I HIPOTEZ RZECZOWO I LOGICZNIE POWIĄZANYCH W CAŁOŚĆ;LOGICZNIE POWIĄZANYCH W CAŁOŚĆ;

- WIEDZA TŁUMACZĄCA JAKĄŚ DZIEDZINĘ ZJAWISK, WIEDZA TŁUMACZĄCA JAKĄŚ DZIEDZINĘ ZJAWISK, W ODRÓŻNIENIU OD PRAKTYKI, Z KTÓRĄ JEDNAK W ODRÓŻNIENIU OD PRAKTYKI, Z KTÓRĄ JEDNAK POZOSTAJE W ZWIĄZKUPOZOSTAJE W ZWIĄZKU

• WG SŁOWNIKA JĘZYKA POLSKIEGO TEORIA TO:

• OGÓLNA KONCEPCJA OPARTA NA POZNANIU I ROZUMIENIU ISTOTNYCH CZYNNIKÓW KSZTAŁTUJĄCYCH PEWNĄ SFERĘ RZECZYWISTOŚCI (NP.. W ZAKRESIE PROCESÓW SPOŁECZNYCH)

• KONSTRUKCJA MYSLOWA TWORZĄCA Z ELEMENTÓW PEWNĄ SPOISTĄ CAŁOŚĆ

• CO WYNIKA Z PODANYCH DEFINICJI?• JEST TO PEWNE UPORZĄDKOWANE Z OKREŚLONYCH

ELEMENTOW GLOBALNE WIDZENIE DANEGO ZJAWISKA, ALE WIDZENIE PODDANE JEDNOCZEŚNIE KONTEMPLACJI, TZN. PODDANE PROCESOWI TŁUMACZENIA, TZN. DLACZEGO DANE ZJAWISKO JEST TAKIE A NIE INNE I Z CZEGO TO WYNIKA;

• TŁUMACZENIE TO JEST WŁAŚNIE LOGICZNYM UPORZĄDKOWANIEM ELEMENTÓW WCHODZĄCYCH W SKŁAD DANEGO ZJAWISKA

TEORIE EMPIRYCZNE –NAJWĘŻSZEGO TEORIE EMPIRYCZNE –NAJWĘŻSZEGO ZASIĘGU, KTÓRYCH PRZEDMIOTEM SĄ ZASIĘGU, KTÓRYCH PRZEDMIOTEM SĄ ZWIĄZKI MIĘDZY ZMIENNYMI, ZWIĄZKI MIĘDZY ZMIENNYMI, ODNOSZĄCE SIĘ DO CECH, ZJAWISK, ODNOSZĄCE SIĘ DO CECH, ZJAWISK, PROCESÓW. HIPOTEZY O PROCESÓW. HIPOTEZY O ZALEŻNOŚCIACH SĄ OBALANE LUB ZALEŻNOŚCIACH SĄ OBALANE LUB POTWIERDZANE W WYNIKU POTWIERDZANE W WYNIKU BEZPOŚREDNIO PRZEPROWADZANYCH BEZPOŚREDNIO PRZEPROWADZANYCH BADAŃ EMPIRYCZNYCH. BADAŃ EMPIRYCZNYCH.

MODELE – TEORIE ŚREDNIEGO ZASIĘGU. ZAWIERA: PROBLEMY BADAWCZE , SYSTEM POJĘĆ DAJĄCYCH SIĘ OPERACJONALIZOWAĆ, KRYTERIA KLASYFIKACJI I TYPOLOGII OBIEKTÓW, ZJAWISK, PROCESÓW, TWIERDZENIA I HIPOTEZY TWORZĄCE TEORIE/ UPORZĄDKOWANE MERYTORYCZNIE I LOGICZNIE/

• TEORIE OGÓLNE – ZAWIERAJĄ TWIERDZENIA O CHARAKTERZE ONTOLOGICZNYM / NA TEMAT BYTU CZŁOWIEKA/ , EPISTEMOLOGICZNE/ NA TEMAT POZNANIA/, METODOLOGICZNE / NA TEMAT UZNAWANYCH ZA WIARYGODNE SPOSOBÓW GROMADZENIA DANYCH I INFORMACJI, PRZETWARZANIA ICH/.

O TROJAKIM ODNIESIENIU SIĘ Teorii DO RZECZYWISTOŚCI?

1. TEORIA TŁUMACZY PEWNĄ RZECZYWISTOŚĆ – ZASTANĄ W SPOSÓB JAKBY NATURALNY, TO CO SIĘ W NIEJ WYDARZA, JEST JAKBY UZASADNIENIEM TEGO

2. TEORIA TŁUMACZY RZECZYWISTOŚĆ PRZEZ SIEBIE PROJEKTOWANĄ – POŻĄDANĄ A ISTNIEJĄCĄ JUŻ REALNIE

3. JAKO PEWNA KONSTRUKCJA MYŚLOWA TWORZĄCA SPOISTĄ CAŁOŚĆ STANOWI TŁUMACZENIE TEGO, CZEGO NIE MA W RZECZYWISTOŚCI, A CO – WG NIEJ – RZECZYWISTOŚCIĄ STAĆ SIĘ POWINNO – JEST CZYMŚ POŻĄDANYM ZE WZGLĘDU NA SWE WALORY

Typy teorii w zależności od rodzajów badań naukowych

TYPY TEORII BADANIA STOSOWANE BADANIA PODSTAWOWE

TEORIE NIEEMPIRYCZNE TEORIE NORMATYWNE METATEORIE

TEORIE EMPIRYCZNE TEORIE OPTYMALIZACYJNE

TEORIE EKSPLIKACYJNE

TEORIE EMPIRYCZNE POWSTAŁY NA TEORIE EMPIRYCZNE POWSTAŁY NA BAZIE OBSERWACJI, DIAGNOZ I BAZIE OBSERWACJI, DIAGNOZ I EKSPERYMENTÓW, SĄ ILOŚCIOWYMI EKSPERYMENTÓW, SĄ ILOŚCIOWYMI ZBIORAMI DANYCH O EMPIRYCZNEJ I ZBIORAMI DANYCH O EMPIRYCZNEJ I LOGICZNEJ BUDOWIE / LOGICZNEJ BUDOWIE / OBIEKTYWNOŚĆ I OBIEKTYWNOŚĆ I INTERSUBIEKTYWNOŚĆ/INTERSUBIEKTYWNOŚĆ/

ORIENTACJA ORIENTACJA POZYTYWISTYCZNA/RACJONALNOŚĆ POZYTYWISTYCZNA/RACJONALNOŚĆ ADAPTACYJNAADAPTACYJNA

PEDAGOGIKA UPRAWIANA W ORIENTACJI PEDAGOGIKA UPRAWIANA W ORIENTACJI POZYTYWISTYCZNEJ OFERUJE POZYTYWISTYCZNEJ OFERUJE WYTWARZANIE TAKIEJ WIEDZY, KTÓRA WYTWARZANIE TAKIEJ WIEDZY, KTÓRA POZWALA W SPOSÓB PEWNY PRZEWIDYWAĆ POZWALA W SPOSÓB PEWNY PRZEWIDYWAĆ ZACHOWANIA LUDZI. W ZWIĄZKU Z TYM ZACHOWANIA LUDZI. W ZWIĄZKU Z TYM POSTULUJE BEZPOŚREDNI ZWIĄZEK Z POSTULUJE BEZPOŚREDNI ZWIĄZEK Z PRAKTYKĄ, UJAWNIAJĄCY SIĘ W PRAKTYKĄ, UJAWNIAJĄCY SIĘ W PROJEKTOWANIU DZIAŁAŃ EDUKACYJNYCH I PROJEKTOWANIU DZIAŁAŃ EDUKACYJNYCH I OŚWIATOWYCH, ZA POMOCĄ KTÓRYCH OŚWIATOWYCH, ZA POMOCĄ KTÓRYCH MOŻNA BĘDZIE SKUTECZNIE WYTWARZAĆ MOŻNA BĘDZIE SKUTECZNIE WYTWARZAĆ POŻĄDANE STANY W OSOBOWOŚCIACH POŻĄDANE STANY W OSOBOWOŚCIACH LUDZI, A SZCZEGÓLNIE W ICH ZACHOWANIULUDZI, A SZCZEGÓLNIE W ICH ZACHOWANIU

A. COMTE – FILOZOFIA A. COMTE – FILOZOFIA POZYTYWNA / 1838 -POZYTYWNA / 1838 -1842/1842/

1.1. NAJWARTOŚCIOWSZYM RODZAJEM NAJWARTOŚCIOWSZYM RODZAJEM POZNANIA JEST POZNANIE NAUKOWEPOZNANIA JEST POZNANIE NAUKOWE

2.2. WARTOŚĆ TĘ ZAPEWNIA NAUCE WARTOŚĆ TĘ ZAPEWNIA NAUCE STOSOWANIE TZW. TWARDEJ STOSOWANIE TZW. TWARDEJ METODOLOGII BADAŃ EMPIRYCZNYCHMETODOLOGII BADAŃ EMPIRYCZNYCH

3.3. NAJLEPSZE WZORY BADAŃ NAJLEPSZE WZORY BADAŃ WYTWORZONO W NAUKACH WYTWORZONO W NAUKACH PRZYRODNICZYCH, A SZCZEGÓLNIE W PRZYRODNICZYCH, A SZCZEGÓLNIE W FIZYCEFIZYCE

4. WIEDZA POZYTYWNA GWARANTUJE 4. WIEDZA POZYTYWNA GWARANTUJE NAJBARDZIEJ RACJONALNE ROZWIĄZANIE NAJBARDZIEJ RACJONALNE ROZWIĄZANIE KONKRETNYCH PROBLEMÓW JEDNOSTEK KONKRETNYCH PROBLEMÓW JEDNOSTEK I CAŁEJ LUDZKOŚCII CAŁEJ LUDZKOŚCI

5. Z FILOZOFII I NAUKI NALEŻY WYRZUCIĆ 5. Z FILOZOFII I NAUKI NALEŻY WYRZUCIĆ WSZELKĄ METAFIZYKĘ I SPEKULACJE I WSZELKĄ METAFIZYKĘ I SPEKULACJE I NIEPOTRZEBNE SPORY / POLEMIKI, NIEPOTRZEBNE SPORY / POLEMIKI, DYSKUSJE, DYSKURSY/DYSKUSJE, DYSKURSY/

KRYTYKA FILOZOFII KRYTYKA FILOZOFII POZYTYWNEJPOZYTYWNEJ

Fakty i prawa naukowe nie są niezawodne, Fakty i prawa naukowe nie są niezawodne, jedne i drugie są w gruncie rzeczy jedne i drugie są w gruncie rzeczy konwencjami / Boutroux, Poincare /.konwencjami / Boutroux, Poincare /.

Wiedza humanistyczna nie jest, nie może być i Wiedza humanistyczna nie jest, nie może być i nie powinna być taka jak przyrodnicza / nie powinna być taka jak przyrodnicza / Dilthey, Windelband, Rickert /.Dilthey, Windelband, Rickert /.

Wiedza nasza wspiera się nie na samych Wiedza nasza wspiera się nie na samych faktach, bo pewne prawdy ogólne ujmujemy faktach, bo pewne prawdy ogólne ujmujemy bezpośrednio, z całą oczywistością /Brentana /bezpośrednio, z całą oczywistością /Brentana /

Przyroda nie jest jedyną, ani nawet Przyroda nie jest jedyną, ani nawet pierwotną postacią bytu.pierwotną postacią bytu.

Kultura nowożytna nie tylko nie jest Kultura nowożytna nie tylko nie jest doskonała, ale wręcz zła, powinna być doskonała, ale wręcz zła, powinna być obalona i zmieniona / Tołstoj,Nietzsche /.obalona i zmieniona / Tołstoj,Nietzsche /.

• OD WILHELMA DILTHEYA /1833-1917/ W NAUKACH HUMANISTYCZNYCH ZACZĘŁO SIĘ SZERZEJ MÓWIĆ O NAUKACH O DUCHU, A ZATEM NIE DAJĄCYCH SIĘ UJĄĆ W CZYSTE KATEGORIE PRAW I PRAWIDŁOWOŚCI .

• DILTHEY TWIERDZIŁ, ŻE:

na świat ludzi składają się dwa światy: świat przyrody i świat kultury. Ten drugi można badać w oparciu o odrębny model teoretyczno – metodologiczny nauk humanistycznych. Relacje człowieka ze światem przyrodniczym i społecznym daje się uchwycić wtedy, gdy do badań wprowadzi się takie zmienne jak: nauka, ideologia, wiedza, moralność, mity, stereotypy itp. Obserwując wytwory człowieka badacz powinien rekonstruować sensy i znaczenia, jakie ludzie nadają im jako ich twórcy, odbiorcy i krytycy.

TEORIE TEORIE NIEEMPIRYCZNE/HUMANISTYCZNE NIEEMPIRYCZNE/HUMANISTYCZNE TROSZCZĄ SIĘ PRZEDE WSZYSTKIM O TROSZCZĄ SIĘ PRZEDE WSZYSTKIM O ROZUMIENIE, A NIE WYJAŚNIANIE. ROZUMIENIE, A NIE WYJAŚNIANIE. ROZUMIENIE REKONSTRUUJE ROZUMIENIE REKONSTRUUJE ZALEŻNOŚCI, KTÓRE UNIKAJĄ ZALEŻNOŚCI, KTÓRE UNIKAJĄ BEZPOŚREDNIEGO EMPIRYCZNEGO BEZPOŚREDNIEGO EMPIRYCZNEGO POSTRZEGANIA I CZYSTEJ LOGICZNEJ POSTRZEGANIA I CZYSTEJ LOGICZNEJ ANALIZY. REZYGNUJĄ Z CHĘCI ANALIZY. REZYGNUJĄ Z CHĘCI OPANOWANIA PRAKTYKI POPRZEZ OPANOWANIA PRAKTYKI POPRZEZ DZIAŁANIA TECHNICZNEDZIAŁANIA TECHNICZNE

HERMENEUTYCZNA – STARA SIĘ ZROZUMIEĆ WYCINKI RZECZYWISTOŚCI BĘDĄCEJ KONTEKSTEM JĘZYKOWYM

KRYTYCZNA / DIALEKTYCZNA/ - POWSTAJE POPRZEZ ROZPRAWIANIE SIĘ Z PRZECIWNYMI PUNKTAMI WIDZENIA. KRYTYCZNA ŚWIADOMOŚĆ PRÓBUJE OBNAŻAĆ IDEOLOGIE I FAŁSZYWĄ ŚWIADOMOŚĆ

FENOMENOLOGICZNA – MA STRUKTURĘ ODKRYWCZĄ I INTUICYJNIE OKREŚLA FENOMENY

PRZESKOK DO WSPÓŁCZESNOŚCI – ISTNIEJĄ ZASADNICZE TENDENCJE DO

ODCHODZENIA OD WIELKICH TEORII, KTÓRE W PEŁNI I ZAWSZE MOGŁY UZASADNIĆ CHARAKTER WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA I TEGO, CO SIĘ W NIM WYDARZA, TEGO, CO KONSTYTUUJE ÓW ŚWIAT

teorie od praktyki różni to, że zawierają uporządkowaną wiedzę ogólną o określonym fragmencie rzeczywistości, a praktyka to działania przekształcające tę rzeczywistość

teorie są wytworami powstającymi w wyniku aktywności badawczej odbywającej się wedle określonych zasad, reguł, procedur legitymizujących wiedzę w nich zawartą / stanowi ona system twierdzeń uporządkowanych merytorycznie i logicznie, przy czym uporządkowanie merytoryczne wyznacza przedmiot teorii, a kryterium logiczności gwarantuje zastosowanie zasad dowodzenia i wyjaśniania/

teorie cechuje abstrakcyjność / twierdzenia są formułowane w języku odnoszącym się do szerszej klasy cech, zjawisk, procesów niż jeden konkretny przypadek, a najbardziej ceni się te, które pokazują zależności obowiązujące w każdym miejscu i czasie historycznym/

weryfikowalność / twierdzenia w nich zawarte poddają się sprawdzeniu/; podstawowymi elementami strukturalnymi teorii są przyjmowane założenia, stosowane kategorie pojęciowe, twierdzenia w formie praw, definicji, hipotez.

EMPIRYCZNO –ANALITYCZNE

RACJONALNO-KRYTYCZNE

HERMENEUTYCZNO –DIALEKTYCZNO - FENOMENOLOGICZNE

IDEALISTYCZNO-METAFIZYCZNE

NORMATYWNO-KONSTRUKTYWISTYCZNE

PRAGMATYCZNO-EKONOMICZNE

NATURALISTYCZNO-EKONOMICZNE

1. WYCHOWANIE JEST TAKIE, PONIEWAŻ TAK ZOSTAŁO ZREALIZOWANE

2. WYCHOWANIE JEST TAKIE, JAK JEGO ZNACZENIE, KTÓRE SIĘ PRZEKAZUJE

3. WYCHOWANIE JEST TAKIE JAKIE BYĆ NIE POWINNO

4. WYCHOWANIE JEST UZALEŻNIONE OD WARUNKÓW, W JAKICH WYSTĘPUJE

5. WYCHOWANIE JEST TAKIE NA JAKIE POZWALAJĄ WARUNKI RAMOWE

6. WYCHOWANIE JEST TAKIE JAK SIĘ OBJAWIA7. WYCHOWANIE JEST TAKIE, JAK ZOSTAŁO

ZAPLANOWANE8. WYCHOWANIE JEST TYLE WARTE, ILE

KORZYŚCI JAKIE PRZYNOSI9. WYCHOWANIE JEST TAKIE, JAK SIĘ

ROZWINIE

ROZWIĄZANIE1) A2) C3) B4) D5) E6) A7) E8) F9) G

P- PRAKTYKAP- PRAKTYKA F-FILOZOFIAF-FILOZOFIA N-NAUKAN-NAUKA I-IDEOLOGIAI-IDEOLOGIA TW-TEORIA TW-TEORIA

WYCHOWANIAWYCHOWANIA

I

F

N

P

TW