OCHRONA PRZED WILGOCI I KOROZJ BIOLOGICZN W BUDOWNICTWIE

Poradnik

PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJ Jerzego Karysia

oraz zasolenia cian (badanie rnicy pH pomidzy murem a tynkiem, badanie kondensacji pary wodnej na powierzchni ciany i w jej kapilarnej strukturze, badanie punktu rosy, badania endoskopowe cian, badanie pl elektromagnetycznych niskich i wysokich czstotliwoci itp.). Kolejny etap to dobr i instalacja urzdze systemu AQUAPOL.Urzdzenia te wywouj ruch czsteczek wody w kierunku ziemi osuszajc mur, wykorzystuj jako rdo energii naturalne pole magnetyczne i nie wymagaj zasilania prdem elektrycznym. Wraz z usuwan wod z muru wyprowadzana jest rozpuszczona w niej cz soli. Mur znajdujcy si w polu dziaania systemu AQUAPOL osuszany jest

do poziomu gruntu, do stanu wilgotnoci naturalnej.Przy poprawnie wykonanej izolacji pionowej oraz wyeliminowaniu naporu wody (gdy dziaa ona pod cinieniem hydrostatycznym) system AQUAPOL gwarantuje osuszenie cian piwnic. Firma do czasu uzyskania penego efektu osuszenia monitoruje jego przebieg, wykonujc badania stopnia zawilgocenia (pomiary przeprowadzane metod grawimetryczn wagowosuszarkow). Obiekt objty jest 20-letni gwarancj utrzymania stanu wilgotnoci naturalnej.Cechy szczeglne systemu AQUAPOL:

gwarantowane zabezpieczenie przed wilgoci kapilarn i trway efekt osuszeniaosuszanie caej bryy budynku jednoczenietechnologia ekologiczna bez uycia chemii budowlanejbez zasilania prdembez cicianie zagraa konstrukcji murw i zdrowiu uytkownikwmoliwo prowadzenia prac bez wzgldu na por rokuszczegowa procedura diagnostyczna przy wdraaniu i podczas pomiarw kontrolujcych przebieg procesu osuszaniakompleksowa obsuga i doradztwo techniczne.

AQUAPOL POLSKA CPVKrzysztof Tabi

ul. eromskiego 12, 58-160 wiebodzicetel./fax 74 664 71 30/31, 74 854 58 91

aquapol@aquapol.plwww.aquapol.pl

BEZINWAZYJNY SYSTEM OSUSZANIA MURWCzsto ingerencja mechaniczna w mury budynku (np. iniekcja, podcinanie muru) jest rozwizaniem znacznie utrudnionym lub nawet niemoliwym ze wzgldw eksploatacyjnych czy konstrukcyjnych budynku. Wwczas zdecydowan przewag zyskuj dziaania nieinwazyjne, takie jak zastosowanie Bezinwazyjnego Systemu Osuszania Murw AQUAPOL.Bezinwazyjny system osuszania murw firmy AQUAPOL peni w obiekcie budowlanym dwie funkcje: izolacji poziomej (zabezpieczajcej przed podciganiem kapilarnym) oraz osusza obiekt tak zabezpieczony do stanu wilgotnoci naturalnej. Dodatkow cech jest aktywne wyprowadzanie wody ze struktury muru, co przy odtworzeniu izolacji metodami mechanicznymi wymaga dziaa dodatkowych bd przyjcia z koniecznoci formuy dugotrwaego oczekiwania na samoistne naturalne wysychanie muru. Wykorzystuje przy tym naturalne zjawiska fizyczne.

Diagnostyka atutem w projektowaniu i renowacji budynkwZgodnie z procedur firmy AQUAPOL POLSKA CPV przed uruchomieniem systemu badany jest stan techniczny budynku i warunki jego eksploatacji, rozpoznane s wszystkie rda zawilgocenia. Na tej podstawie definiowana jest rzeczywista potrzeba osuszania.Nastpnie przeprowadza si szczegowe badania diagnostyczne

Wgrowiec Szkoa Muzyczna Szczawno-Zdrj Teatr widnica Budynek Sdu

Budynek przed osuszeniem

Budynek po osuszeniu i renowacji

48 000 OSUSZONYCH OBIEKTW W EUROPIE,PONAD 1000 W POLSCE

PONAD 25 LAT NA RYNKU EUROPEJSKIM, 10 LAT NA RYNKU POLSKIM

Rewolucja!

www.gr i l tex.com

Zachowana

100 %

! "!#$

%&%

$$%!

'$%(! )$

! #*! #+(%!

,-.)!!!#!.!$/012331)4

!56708099:/98

!"

Jestemy fi rm wykonawczo-projektow z ponad 25 letni tradycj w dziedzinie szeroko rozumianych hydroizolacji.

Posiadamy okoo 200 zabezpieczonych referencyjnych budynkw i budowli z zakresu zabezpieczania przeciwwilgociowego i przeciwwodnego starego budownictwa i budynkw nowowznoszonych. Wykonujemy ekspertyzy mykologiczno-budowlane oraz, projekty wykonawcze dotyczce ochrony budynkw przed wod i wilgoci.

Zapraszamy do wsppracy inwestorw, fi rmy projektowe i architektoniczne

www.izoserwis.pl

lattradycji

Ksigarnia TechnicznaGrupa MEDIUM Spka z ograniczonodpowiedzalnoci S.K.A.ul. Karczewska 1804-112 Warszawatel. 22 810 21 24faks 22 810 27 42e-mail: eib@ksiegarniatechniczna.com.plwww.ksiegarniatechniczna.com.pl

budownictwa,

chodnictwa,

ciepownictwa i ogrzewnictwa,

gazownictwa,

instalacji sanitarnych,

ochrony rodowiska,

wentylacji i klimatyzacji,

instalacji elektrycznych,

informatyki,

oraz programy, sowniki, poradniki

W naszej ksigarni znajdziecie Pastwo ksiki z dziedziny:ENTYLACJA POAROWA

Krzysztof Kaiser

rojektowanie i instalacja

nr 3/2013

Wydanie specjalne miesicznika IZOLACJE

ISSN 2300-3944nakad: 8 tys. egz.

cena: 43 z (w tym 5% VAT)

PREZENTUJ

Maciej Rokiel

RENOWACJEOBIEKTW

BUDOWLANYCHProjektowanie i warunki techniczne

wykonania i odbioru robt

nr 3/2013

Wydanie specjalne miesicznika IZOLACJE

ISSN 2300-3944nakad: 8 tys. egz.

cena: 43 z (w tym 5% VAT)

PREZENTUJ

Maciej Rokiel

RENOWACJEOBIEKTW

BUDOWLANYCHProjektowanie i warunki techniczne

wykonania i odbioru robt

Wzajemne sytuowanie obiektw budowlanych

i sieci elektroenergetycznych

Mirosaw Giera

Stan prawny na 31 stycznia 2014 r.

Wzajemne sytuowanie obiektw budowlanych

i sieci elektroenergetycznych

Mirosaw Giera

Stan prawny na 31 stycznia 2014 r.

Teresa TaczanowskaAnna Ostaska

Dokadno realizacjia potrzeba modernizacjibudynkw wielkopytowych

Teresa TaczanowskaAnna Ostaska

Dokadno realizacjia potrzeba modernizacjibudynkw wielkopytowych

FOLIE WYTACZANE GXP DO IZOLACJI CIAN ORAZ TARASWW ostatnich latach na trwae zagociy na naszym rynku tzw. folie kube-kowe. Materiay te przeznaczone s przede wszystkim do stoso-wania jako izolacja przeciwwilgociowa fundamentw, jednak z powodzeniem mog by take wykorzystane w systemach tarasowych, dachach odwrconych oraz budownictwie in-ynieryjnym (zbiorniki, wiadukty, tunele, drogi, przepusty). Dziki swoim waciwociom mechanicznym i chemicznym oraz niskiej cenie mog peni w tych zastosowaniach funk-cje izolacyjne, ochronne, separacyjne i drenaowe.

Warunkiem poprawnego zastosowania folii kubekowych jest poprawny monta oraz odpowiedni dobr typu materiau, w szczeglnoci chodzi o grubo w przekroju, wytrzymao na ciskanie.

CECHY SZCZEGLNE FOLII GXP PLUSFolia izolacyjna GXP Plus (FOT. 1), wykonana z polietylenu wysokiej gstoci, jest materiaem wodoszczelnym zgodnie z norm PN-EN 13967:2012, typ T (jako jedyna na rynku ma potwierdzon badaniami szczelno przy cinieniu 60 kPa, na-wet po dziaaniu alkaliw i sztucznym starzeniu). Jest stosunkowo atwa w ukadaniu. Izolacja ma wygld wytocze w ksztacie stokw, dziki ktrym uzyskuje si warstw wentylacyjn i oddzielenie wilgotnego gruntu/zasypki od ciany fundamentu czy te pyty stropowej.

Aby wykorzysta w peni zalety folii GXP Plus, naley przestrzega podstawowych zalece, umieszczonych w kartach montaowych, udostpnianych przez producenta. Przede wszystkim naley ukada foli wytocze-niami skierowanymi do ciany lub podoa, naley zapewni odpowiednie zakady przy czeniach arkuszy oraz uszczelni te poczenia specjalnymi tamami (uszczelkami elastomerobitumicznymi), nalecymi do systemu. Aby zminimalizowa ryzyko rozdarcia, naley stosowa foli gruboci minimum 0,5 mm (masie 500 g/m2). Z kolei dopiero membrany powyej 0,6 mm gruboci stanowi skuteczn ochron przeciwkorzen-n. W przeciwnym razie koszty naprawcze mog wielokrotnie przekroczy warto wczeniejszych oszczd-noci. Pamitajmy, e o jakoci folii kubekowej wiadczy nie cena, lecz cechy, ktre odrniaj poszczeglne membra-ny wytaczane: funk-cjonalno (moliwo ich stosowania do da-nych zastosowa), masa oraz wytrzymao na ci-skanie.

SPECJALNE ZASTOSOWANIE FOLII GXP PLUSW zastosowaniach tara-sowych i balkonowych

FOT. 2. Filtracyjna geowknina w macie GXP DREN zabezpiecza przed przenikaniem drobnych czstek gruntu do warstwy drenaowej

FOT. 1. Folia wytaczana GXP Plus jest produktem wielofunkcyjnym, o duej trwaoci uytkowej

RYS. 1. Zastosowanie geokompozytu GXP Dren przy odwodnieniu ciany fundamentowej

RYS. 2. Zastosowanie geokompozytu GXP Dren do izolacji cian oporowych

membrana GXP Plus jest wyko-rzystywana samodzielnie lub w po-czeniu z filtracyjn geowknin polipropylenow (pod nazw han-dlow GXP DREN (FOT. 2)) jako efek-tywna warstwa izolacyjno-drenao-wa posadzek. Membrana GXP Plus umieszczana jest pomidzy warstw chudego betonu a warstw termoizo-lacji i zbrojonej posadzki (jastrychu). Peni tam funkcj izolacyjn (zabez-piecza przed kapilarnym podci-ganiem wilgoci) oraz wentylacyjn (odprowadza lub rozprowadza nad-miar zgromadzonej pary wodnej). Chroni przed spitrzaniem wody i zabezpiecza przed mechanicznym uszkodzeniem waciw hydroizo-lacj. Natomiast geokompozyt GXP DREN uczestniczy w zabezpieczaniu przed wod gruntow (w przypadku tarasw na gruncie), odprowadzeniu wilgoci z warstwy posadzki betono-wej i kontrolowaniu przepywu skro-plin i pary wodnej w podbudowie tarasu. Warstwa filtracyjnej geowk-niny (RYS. 1 i 2) zabezpiecza wwczas przed przenikaniem drobnych cz-stek gruntu do warstwy drenaowej, a gadki spd folii GXP zapewnia rwnomierne rozoenie nacisku na caej powierzchni izolacji.

Nowatorski system cze membrany GXP (RYS. 3), opatentowany i wprowadzony na rynek przez Griltex Polska, w istotny sposb wpywa na zwikszenie efektywnoci i funkcjonalnoci tego materiau izolacyjnego. Dziki dwm rzdom specjalnie wyprofilowanych zatrzaskw umoliwiono zmniejszenie (o poow) szeroko-ci zakadu przy poczeniach poszczeglnych pasw materiau, a take uzyskanie penej szczelnoci poprzez zastosowanie systemowej tamy kauczukowej lub zgrzewanie. Dziki tym waciwociom oszczdzamy na zuyciu materiau oraz na zuyciu mocowa do podoa.

Ponadto nowy system czenia uatwia znaczco monta, gdy zabezpiecza przed rozchodzeniem si i przesuwaniem poczonych arkuszy folii oraz niweluje problem zwizany z zachowaniem liniowego czenia rolek, co ma istotne znaczenie w przypadku stosowania membran wytaczanych na duych powierzchniach tarasw, balkonw i dachw zielonych.

W ofercie znajduje si take mata tarasowa ISO DRAIN 3W (RYS. 4), stanowica izolacj podpytkow. Jest to membrana wytaczana o niskim profilu 3 mm, czona trwale z dwoma wkninami polipropylenowy-mi. Montuje si j na klej elastyczny, bezporednio do jastrychu, od gry za przykleja si pytki ceramiczne, z zachowaniem uszczelnienia dylatacji, specjaln tam perforowan.

Mata spenia nastpujce zadania: zabezpiecza przed dostawaniem si wody, skroplin niegu i wilgoci poprzez spkane fugi do niszych warstw, zmniejsza cinienie hydrostatyczne poprzez rozproszenie pary wodnej w pustej przestrzeni na duej powierzchni, niweluje rnice w pracy podoa betonowego i oka-dziny ceramicznej (inne przemieszczenia) oraz rozkada pionowe obcienia i przenosi je w poziomie. Mata ISO DRAIN 3W moe by wic zarwno elementem zapobiegajcym pkaniu betonu, pytek oraz odparzaniu caych poaci tarasu od podoa, jak i stanowi antidotum, gdy ju takie problemy napotkamy.

Grubo folii Ciar/m2 Wytrzymao na ciskanie

0,6 mm ok. 580 g 300 kN/m2

0,5 mm ok. 480 g 220 kN/m2

0,4 mm ok. 380 g 150 kN/m2

TABELA. Zaleno midzy gruboci folii a jej wytrzymaoci na ciskanie

RYS. 3. Opatentowany system czenia. Pierwsza w Polsce folia o szer. do 4 m i gr. do 1,5 mm

RYS. 4. Mata tarasowa ISO DRAIN 3W; 1 pytki, 2 klej elastyczny, 3 wknina, 4 folia wytaczana (rdze ISO DRAIN 3W), 5 klej, 6 podoe (posadzka betonowa)

OCHRONA PRZED WILGOCII KOROZJ BIOLOGICZNW BUDOWNICTWIE

OCHRONA PRZED WILGOCII KOROZJ BIOLOGICZNW BUDOWNICTWIE

Praca zbiorowa pod redakcjJerzego Karysia

Warszawa, 2014

GRUPA

AutorzyJerzy Kary (Wrocaw) rozdz. 1, 2, 3, 4, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 16, 20Adam Krajewski (Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa) rozdz. 7Jan Kunert (Wysza Szkoa Oficerska, Wrocaw) rozdz. 15Cezariusz Magott (Izoserwis, Racibrz) rozdz. 14Kazimierz Marszaek (Politechnika Wrocawska, Wrocaw) rozdz. 11Zygmunt Matkowski (Politechnika Wrocawska, Wrocaw) rozdz. 13Magorzata Piotrowska (Politechnika dzka, d) rozdz. 5, 6Maciej Rokiel (d) rozdz. 13, 14Wojciech Skowroski (Uniwersytet Przyrodniczy, Wrocaw) rozdz. 17, 18, 19Marian Zubrzycki (Wrocaw) rozdz. 20

Opiniodawcadr hab. in. Robert Wjcik, prof. Uniwersytetu Warmisko-Mazurskiego, Olsztyn

Redaktor naukowyJerzy Kary

Copyright by Grupa MEDIUM, Warszawa 2014

Projekt okadki i stron tytuowychukasz Gawroski

Redakcja technicznaDTP

KorektaMonika Mucha

Ochrona przed wilgoci i korozj biologiczn w budownictwie:Praca zbiorowa pod red. Jerzego Karysia; [aut. Jerzy Kary et al.]

Wydawnictwo GRUPA MEDIUM Spka z ograniczon odpowiedzialnoci S.K.A.ul. Karczewska 18, 04-112 Warszawawww.ksiegarniatechniczna.com.pl

ISBN 978-83-64094-33-0

Spis treci 5

SPIS TRECIPrzedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111. Geneza i historia mykologii budowlanej w Polsce Jerzy Kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132. Elementy prawa budowlanego dotyczce trwaoci i ochrony obiektw

budowlanych Jerzy Kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192.1. Akty prawne zwizane z dziaalnoci budowlan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192.2. Dokumenty dopuszczajce wyroby do obrotu i stosowania w budownictwie . . . . . . . . . . . . . . . . 212.3. Wytyczne zwizane z eksploatacj obiektw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212.4. Wymagania odnoszce si do wentylacji i klimatyzacji w obiekcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232.5. Poszanowanie energii cieplnej i izolacyjno cieplna obiektw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . 232.6. Ochrona obiektw zabytkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.7. Bezpieczestwo uytkowania obiektw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.8. rodki ostronoci niezbdne przy pracach impregnacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.9. Bezpieczestwo uytkowania obiektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

2.10. Zabezpieczanie obiektw budowlanych przed poarem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253. Materiay drzewne, drewnopochodne i inne materiay podlegajce korozji biologicznej

w budownictwie Jerzy Kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273.1. Materiay stosowane w budownictwie i podlegajce korozji biologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273.2. Budowa drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

3.2.1. Makroskopowa budowa drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283.2.2. Mikroskopowa budowa drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303.2.3. Chemiczna budowa drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

3.3. Fizyczne waciwoci drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313.4. Wytrzymaociowe waciwoci drewna oraz klasy drewna i wyrobw

drewnopochodnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334. Mikroorganizmy zdolne do rozwoju w obiektach budowlanych Jerzy Kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

4.1. Grzyby w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364.1.1. Podstawowe klasyfikacje grzybw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374.1.2. Morfologia grzybw domowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374.1.3. Warunki sprzyjajce infekcji drewna i materiaw organicznych przez grzyby

domowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384.1.4. Skutki dziaania grzybw domowych na materiay budowlane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414.1.5. Infekcja materiaw nieorganicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424.1.6. Dziaanie grzybw domowych na ludzi i zwierzta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434.1.7. Identyfikacja grzybw domowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

4.2. Glony i porosty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444.3. Bakterie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

5. Grzyby pleniowe w obiektach budowlanych Magorzata Piotrowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645.2. Morfologia i rozmnaanie grzybw pleniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Ochrona przed wilgoci i korozj biologiczn w budownictwie6

5.3. Cechy fizjologiczne i biochemiczne grzybw pleniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665.4. Wilgotno jako parametr determinujcy rozwj grzybw pleniowych

w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675.5. Grzyby pleniowe jako czynnik biodeterioracji obiektw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715.6. Grzyby pleniowe jako czynnik zagroenia dla zdrowia ludzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725.7. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

6. Wykrywanie grzybw pleniowych w obiektach budowlanych Magorzata Piotrowska . . . . . . . . . . 776.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 776.2. Analiza mykologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 786.3. Pobieranie prbek do analizy uwagi oglne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 786.4. Metody hodowlane oznaczania liczby grzybw pleniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

6.4.1. Pobieranie prbek do analizy mykologicznej powierzchni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 796.4.2. Pobieranie prbek do analizy mykologicznej powietrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 816.4.3. Identyfikacja grzybw pleniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

6.5. Metody chemiczne oznaczania grzybw pleniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 836.5.1. Oznaczanie ergosterolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 846.5.2. Oznaczanie zwizkw lotnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 846.5.3. Oznaczanie toksycznych metabolitw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

6.6. Interpretacja wynikw analizy mykologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856.7. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

7. Owady jako szkodniki drewna budowlanego Adam Krajewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 887.1. Pochodzenie owadw i problem szkodnikw drewna budowlanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 887.2. Rozwj osobniczy i budowa owadw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1127.3. Relacje owadw ze rodowiskiem i moliwoci orientowania si w nim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1157.4. Zasady klasyfikacji owadw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1187.5. Zaszeregowanie krajowych gatunkw owadw do grup wyodrbnionych ze wzgldu na typ

poraanego drewna i rozmiary szkd powodowanych w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . 1217.5.1. Owady rozwijajce si w drewnie powietrznosuchym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1217.5.2. Owady zasiedlajce zawilgocone i zagrzybione drewno, ktrych wyronite larwy

mog nastpnie erowa w powietrznosuchych partiach drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1227.5.3. Owady rozwijajce si w zawilgoconym i zagrzybionym drewnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1237.5.4. Owady zwizane ze stale zanurzonym drewnem nadpsutym przez mikroorganizmy

w rodowisku wodnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1247.5.5. Owady rozwijajce si we wbudowanym, nieokorowanym drewnie . . . . . . . . . . . . . . . . . 1247.5.6. Owady wprowadzone do budynku jako larwy z wczeniej zasiedlonym materiaem

drzewnym, gdzie mog koczy swj rozwj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1247.5.7. Owady wykorzystujce drewno wycznie jako kryjwk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1257.5.8. Owady oszpecajce powierzchni drewna poprzez ogryzanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

7.6. Sposoby wykrywania poraenia drewna przez owady i moliwoci ochrony drewnianych konstrukcji budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

7.7. Najwaniejsze gatunki owadw niszczcych w Polsce drewno stosowane w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

8. Chemiczne i fizyczne metody ochrony obiektw budowlanych przed korozj biologiczn Jerzy Kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1458.1. Znaczenie ochrony obiektw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1458.2. Podstawowe klasyfikacje rodkw i metod ich aplikacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

8.2.1. rodki solne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

Spis treci 7

8.2.2. rodki wodorozcieczalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1478.2.3. rodki rozpuszczalnikowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1478.2.4. rodki oleiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1478.2.5. rodki dekoracyjno-ochronne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1478.2.6. Dyspersje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1488.2.7. Suche impregnaty, pasty, naboje, bandae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1488.2.8. rodki stosowane w metodzie gazowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1488.2.9. Fizyczne metody niszczenia czynnikw biologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

8.3. Niezbdne badania rodkw suce ich aplikacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1488.4. Stosowanie rodkw ochrony przed korozj biologiczn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

9. Aplikacja metodologiczna rodkw ochrony w obiektach budowlanych Jerzy Kary . . . . . . . . . . . 1549.1. Przygotowanie materiaw i obiektw do wykonania zabezpiecze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1549.2. Nasycalno materiaw drzewnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1579.3. Transport wilgoci i rodkw biochronnych w drewnie i innych materiaach budowlanych . . . . 1579.4. Wpyw wilgotnoci drewna na dobr i stosowanie rodkw ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1589.5. Przygotowanie materiau i rodkw ochrony do impregnacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1599.6 Metody aplikacji rodkw biochronnych i biobjczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

9.6.1. Metody bezcinieniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1619.6.2. Metody cinieniowo-prniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1639.6.3. Metody niekonwencjonalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1639.6.4. Metody specjalistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

9.7. Kontrola skutecznoci impregnacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16610. Ocena zaawansowania procesu korozji biologicznej w obiekcie i usuwanie skutkw korozji

Jerzy Kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16810.1. Kontrola bieca i ekspertyzowa w obiekcie budowlanym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16810.2. Stopie degradacji obiektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16910.3. Najczstsze przyczyny pojawiania si korozji biologicznej w obiektach budowlanych . . . . . . . . 17110.4. Usuwanie skutkw korozji biologicznej w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17110.5. Wykonawstwo robt antykorozyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17310.6. Kontrola wykonanych robt antykorozyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

11. Zagadnienia fizyki budowli zwizane z pojawianiem si korozji biologicznej w obiektach budowlanych Jerzy Kary, Kazimierz Marszaek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17511.1. Wprowadzenie do zagadnie fizyki obiektw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17511.2. Waciwoci fizyczne materiaw i przegrd budowlanych decydujce o ich trwaoci . . . . . . . 17611.3. Adsorpcja i absorpcja materiau i przegrody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18211.4. Potencja przenoszenia wilgoci i napicie powierzchniowe cieczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18311.5. Kondensacja pary wodnej na powierzchni przegrody budowlanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

11.5.1. Punkt rosy i punkt pleniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18311.5.2. Wspczynnik przenikania ciepa dla przegrody budowlanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18611.5.3. Temperatura na powierzchni wewntrznej przegrody budowlanej . . . . . . . . . . . . . . . . . 18711.5.4. Kondensacja powierzchniowa na przegrodach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188

11.6. Dyfuzja i kondensacja pary wodnej wewntrz przegrody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18911.6.1. Dyfuzja pary wodnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18911.6.2. Kondensacja pary wodnej wewntrz przegrody i wpyw na to zjawisko

statecznoci cieplnej przegrody budowlanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19111.7. Kapilarny transport wilgoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

Ochrona przed wilgoci i korozj biologiczn w budownictwie8

11.8. Wysychanie przegrd budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19711.9. Wentylacja grawitacyjna w obiektach budowlanych a problemy wilgotnociowe . . . . . . . . . . . . 198

12. Korozja chemiczna i elektrochemiczna towarzyszce korozji biologicznej w obiektach budowlanych Jerzy Kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20012.1. Klasyfikacja korozji w aspekcie budowlanym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20012.2. Korozja chemiczna kompozytw cementowych i cementopodobnych oraz korozja

elektrochemiczna stali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20012.3. Ochrona materiaowo-strukturalna materiaw konstrukcyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20312.4. Ochrona powierzchniowa elementw obiektu budowlanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

13. Izolacje wodochronne obiektw budowlanych Zygmunt Matkowski, Maciej Rokiel . . . . . . . . . . . . 20713.1 Przyczyny i skutki nadmiernego zawilgocenia obiektw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20713.2. Wymagania techniczne dotyczce izolacji wodochronnych i podoa pod izolacj . . . . . . . . . . . 21213.3. Klasyfikacja izolacji wodochronnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21613.4. Materiay i wyroby do wykonywania izolacji wodochronnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

13.4.1. Materiay i wyroby bitumiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21713.4.2. Materiay i wyroby z tworzyw sztucznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22213.4.3. Materiay i wyroby mineralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22413.4.4. Masy do uszczelniania dylatacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

13.5. Materiay do wykonywania paroizolacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22713.6. Tarasy i balkony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22813.7. Przykady zabezpieczania wodochronnego w obiektach nowo wznoszonych . . . . . . . . . . . . . . . . 239

14. Sposoby wykonywania izolacji wtrnych i osuszanie budynkw Cezariusz Magott, Maciej Rokiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24814.1. Przyczyny i skutki zawilgocenia istniejcych obiektw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24814.2. Odtwarzanie izolacji poziomej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

14.2.1 Podstawowa klasyfikacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25214.2.2. Metody mechaniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25314.2.3. Iniekcyjne odtwarzanie izolacji poziomej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25414.2.4. Termoiniekcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23014.2.5. Elektroosmoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26014.2.6. Elektroiniekcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26114.2.7. Ekrany wentylacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

14.3. Wtrne izolacje pionowe oraz izolacje posadzek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26114.3.1 Rodzaje materiaw do wykonywania wtrnych powok wodochronnych . . . . . . . . . . . 26214.3.2. Wykonywanie izolacji zewntrznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26514.3.3. Wykonywanie izolacji wewntrznej (typu wannowego) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26814.3.4. Wykonywanie izolacji posadzek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26914.3.5. Uszczelnianie dylatacji i rys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26914.3.6. Wykonywanie izolacji za pomoc iniekcji kurtynowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27014.3.7. Wykonywanie izolacji za pomoc iniekcji strukturalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27014.3.8. Warstwy ochronne i termoizolacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

14.4. Tynki renowacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27114.4.1. Ilociowa i jakociowa analiza zasolenia muru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27214.4.2. System tynkw renowacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27314.4.3. Tynki tracone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

14.5. Osuszanie obiektw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

Spis treci 9

14.5.1. Osuszanie naturalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27614.5.2. Otwory Knappena zwyke lub z bruzd grzejn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27714.5.3. Osuszanie za pomoc rodka higroskopijnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27714.5.4. Osuszanie sztuczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

14.5.4.1. Osuszanie za pomoc nagrzewnic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27814.5.4.2. Metoda kondensacyjnych osuszaczy powietrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27814.5.4.3. Metody absorpcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27914.5.4.4. Metoda mikrofalowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28014.5.4.5. Metody czone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28114.5.4.6. Obnianie wilgotnoci fragmentu przegrody (w strefie iniekcji) . . . . . . . . . . . 28114.5.4.7. Sposb z uyciem pomp prniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

14.6. Podsumowanie zagadnie stosowania izolacji wtrnych i technik osuszania . . . . . . . . . . . . . . . . 28214.7. Przykady zabezpiecze przeciwwilgociowych i przeciwwodnych w istniejcych

obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28215. Profilaktyka antykorozyjna w rnorodnych rozwizaniach konstrukcyjnych oraz sposoby

naprawy uszkodzonych konstrukcji Jerzy Kary, Jan Kunert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29415.1. Podstawowe klasyfikacje zwizane z profilaktyk antykorozyjn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29415.2. Stropy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296

15.2.1. Charakterystyka stropw wystpujcych w starych obiektach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29615.2.2. Stropy drewniane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29715.2.3. Stropy na belkach stalowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30115.2.4. Stropy elbetowe pytowe i pytowo-ebrowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30215.2.5. Stropy gstoebrowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30315.2.6. Stropy z prefabrykowanych pyt kanaowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306

15.3. Podogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30615.3.1. Podogi na gruncie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30615.3.2. Podogi na stropach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309

15.4. ciany zewntrzne i wewntrzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31115.4.1. ciany drewniane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31115.4.2. ciany murowane i warstwowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314

15.5. Dachy i stropodachy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31515.6. Pokrycia dachowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31615.7. Odporno elewacji na porastanie glonami, porostami i mchem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318

15.7.1. Mechanizm dziaania i obszary wystpowania glonw i porostw na elewacjach . . . . . 31915.7.2. Czynniki fizyczne i techniczne decydujce o pojawianiu si grzybw i porostw . . . . . 31915.7.3. Moliwoci usuwania czynnikw biologicznych i dziaania profilaktyczne . . . . . . . . . . 32215.7.4. Posumowanie dotyczce ochrony elewacji obiektw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . 324

15.8. Rozwizania techniczne dachw stromych a moliwoci powstania zawilgoce zwizanych z kondensacj pary wodnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32415.8.1. Wilgo w strefie dachu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32515.8.2. Przyczyny powstawania zawilgoce w przekroju dachu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32615.8.3. Podstawowe zasady wykonywania i uytkowania poddaszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32715.8.4. Podsumowanie dotyczce dachw i stropodachw w aspekcie antykorozyjnym . . . . . 328

15.9. Trwao kominw w obiektach mieszkalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32815.9.1. Agresywno rodowiska w kominach dymowych i spalinowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32915.9.2. Skutki stosowania nieprawidowego rozwizania poszycia komina . . . . . . . . . . . . . . . . . 33115.9.3. Dobr materiau do wzniesienia komina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332

Ochrona przed wilgoci i korozj biologiczn w budownictwie10

15.9.4. Podsumowanie w odniesieniu do ochrony kominw w budynkach . . . . . . . . . . . . . . . . . 33315.10. Naprawy uszkodzonych przez korozj elementw w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . 333

15.10.1. Naprawa i wzmacnianie konstrukcji stropowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33315.10.2. Naprawa cian wiecowych i zrbowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33615.10.3. Naprawa wiby dachowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

15.11. Przykady napraw konstrukcji uszkodzonych przez korozj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33716. Udzia mykologii budowlanej w rewaloryzacji obiektw o duej wartoci historycznej

Jerzy Kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34616.1. Zadania dotyczce ochrony zabytkw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34616.2. Podstawowe definicje zwizane z ochron zabytkw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34916.3. Badania wstpne i zabezpieczanie obiektw zabytkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35016.4. Dokumentacja konserwatorska poprzedzajca projekt budowlany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351

16.4.1. Inwentaryzacja konserwatorska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35116.4.2. Studium historyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352

16.5. Projekt budowlany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35216.6. Dokumentacja konserwatorska po wykonanych robotach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35316.7. Podstawowe zasady wykonywania robt budowlanych w obiektach zabytkowych . . . . . . . . . . 35316.8. Zabiegi techniczne stosowane przy zabezpieczeniu i rewaloryzacji obiektw zabytkowych . . . 354

16.8.1. Zabezpieczanie podoa gruntowego i fundamentw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35416.8.2. Zabezpieczanie murw i sklepie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35516.8.3. Zabezpieczenie otworw ciennych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35516.8.4. Zadaszenia trwae lub tymczasowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35516.8.5. Inne przypadki niezbdnych zabezpiecze obiektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355

16.9. Prace remontowe w obiektach zabytkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35616.9.1. Fundamenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35616.9.2. ciany konstrukcyjne (none) i dziaowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35716.9.3. Stropy i sklepienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35716.9.4. Dachy i kominy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35816.9.5. Elementy o charakterze artystycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35916.9.6. Inne przypadki remontowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359

17. Konstrukcyjne aspekty ochrony przeciwpoarowej w obiektach budowlanych Wojciech Skowroski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361

18. Obliczanie odpornoci ogniowej ze wzgldu na nono konstrukcji Wojciech Skowroski . . . . . 37719. Systemy zabezpiecze ogniochronnych konstrukcji Wojciech Skowroski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38820. Struktura ekspertyz dotyczcych ochrony obiektw budowlanych przed korozj biologiczn

Jerzy Kary, Marian Zubrzycki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39620.1. Definicja ekspertyzy mykologiczno-budowlanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39620.2. Specyfika ekspertyz mykologiczno-budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39720.3. Metodologia opracowania ekspertyz mykologiczno-budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39720.4. Ukad tekstu i zawarto treciowa ekspertyz mykologiczno-budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . 398

20.4.1. Proponowany ukad tekstu ekspertyzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39820.4.2. Zawarto szczegowa ekspertyzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399

20.5. Zakres uprawnie autorw opracowa ekspertyzowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40920.6. Propozycje szczegowe dotyczce zalece . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412

PRZEDMOWAWilgo i czynniki biologiczne stwarzaj powane zagroenie dla trwaoci obiektw

budowlanych, a take dla zdrowia mieszkacw tych obiektw, a tymczasem ochrona budynkw przed korozj biologiczn nie zawsze naley do docenianych elementw iny-nierii budowlanej, rzadko lub tylko fragmentarycznie uwzgldnianych w programach wydziaw budownictwa lub inynierii ldowej i wodnej wyszych uczelni technicz-nych. Przyczyn tego stanu rzeczy jest gwnie trudny, interdyscyplinarny charakter tej dziedziny, wymagajcy czenia problemw biologicznych z chemicznymi oraz technicz-nymi. Aby temu zaradzi, od bardzo wielu lat prowadzone s przez Polskie Stowarzy-szenie Mykologw Budownictwa specjalistyczne studia podyplomowe, na ktrych mo-g uzupeni swoj wiedz w tym zakresie specjalici z nastpujcych dziedzin: budow-nictwo, architektura, ochrona rodowiska, a take biotechnolodzy, technolodzy drewna, konserwatorzy zabytkw i instalatorzy budowlani.

Wprawdzie obiekty prawidowo zaprojektowane, wykonane i uytkowane w zasa-dzie powinny by zabezpieczone przed korozj biologiczn, jednake wystpujce w praktyce niedoskonaoci w trakcie realizacji, nawet najlepszych projektw, w warun-kach naszego zmiennego klimatu, a w szczeglnoci niedajce si przewidzie i unikn awarie przegrd budowlanych, oson lub instalacji stwarzaj niebezpieczestwo pora-e biologicznych. Dotyczy to zarwno obiektw starszych, czsto o tradycyjnych roz-wizaniach przegrd budowlanych, jak i wspczesnych, o konstrukcji wielkopytowej, wielkoblokowej, szkieletowej i o warstwowej budowie przegrd. W wyniku powstania tych nieprawidowoci stwarzane s warunki sprzyjajce rozwojowi licznych grup orga-nizmw (bakterii, glonw, porostw, mszakw, grzybw i owadw), wpywajcych nie-korzystnie na trwao budynku, jego stan techniczny, a take na zdrowie ludzi oceniane np. wedug wprowadzonych przez WHO parametrw sick building syndrom (SBS).

Przedstawiajc Czytelnikom aktualny stan wiedzy z zakresu ochrony obiektw bu-dowlanych przed wilgoci i korozj biologiczn, mamy nadziej na wiksze zrozumienie tego problemu przez specjalistw z dziedziny budownictwa, a tym samym na polepsze-nie stanu technicznego i ekologicznego obiektw budowlanych oraz caej infrastruktury budowlanej.

Jednoczenie pragniemy podzikowa Profesorowi Jerzemu Wanemu, przez dugie lata mentorowi polskich mykologw budownictwa, za Jego pene powice-nia ycie naukowe i zawodowe.

Jerzy Kary

ROZDZIA 1Jerzy Kary

GENEZA I HISTORIA MYKOLOGII BUDOWLANEJ W POLSCE

Mykologia jako nauka o grzybach pojawia si na pocztku XIX wieku. Obecnie roz-wija si autonomicznie, korzystajc rwnie z oglnego dorobku mikrobiologii. Myko-logia budowlana uwidocznia si natomiast ju w pocztkach XX wieku, zauwaono bowiem, e obiekty budowlane stanowi wikszo tych dbr materialnych, w ktrych czynniki biologiczne dokonuj najwikszego zniszczenia. Polska mykologia budowla-na powstaa po uzyskaniu przez Polsk niepodlegoci, bazujc na dowiadczeniach badaczy zgrupowanych wczeniej we wszystkich trzech zaborach. Od tego czasu po-stp w polskiej mykologii budowlanej, gwnie w aspekcie praktycznym, jest ogromny, nawet dokonujc porwna z postpem zachodzcym w krajach przodujcych w tej dziedzinie.

Mykologi zwizan z naukowym poznawaniem i opisywaniem grzybw zapoczt-koway wydane w latach 18011812 prace Ch.H. Persoona, S.F. Graya i E.M. Friesa doty-czce gwnie klasyfikacji grzybw. W poowie XIX wieku z mykologii wyodrbnia si fitopatologia, chocia wystpuj rwnie opinie, szczeglnie w starszych publikacjach, o powstaniu mykologii jako gazi fitopatologii. Gwnym czasopismem naukowym w Polsce dotyczcym tych zagadnie jest Acta Mycologica, we Francji Revue de Mycologie, w USA Mycologia, a w Niemczech Zeitschrift fr Mycologie. Proble-matyka mykologiczna czsto wystpuje w czasopismach branowych, rwnie w Polsce, oraz na wielu konferencjach problemowych. Mykologia budowlana, nazywana rwnie patologi budynkw (building pathology), stanowi interdyscyplinarn ga wiedzy i praktyki czc w sobie problemy biologii (biotyczne czynniki degradacji budynkw) z problemami technicznymi (budownictwo, gospodarka drewnem, chemia, technologia drewna). Obszerne omwienie dorobku polskiej mykologii budowlanej znajduje si w wielu fundamentalnych publikacjach profesora J. Wanego [149, 150, 155]. Mino jednak kilka lat od ukazania si tych prac i informacje zawarte w nich trzeba upowszechni i nieco uzupeni o dorobek ostat-nich lat.

Ochrona przed wilgoci i korozj biologiczn w budownictwie14

Dziaania praktyczne dotyczce mykologii budowlanej rozpoczto przede wszyst-kim w Europie: w Niemczech, Austrii, Szwajcarii i Francji, po ogoszeniu w 1885 r. pod-stawowej pracy R. Hartiga (18391901) pt. Die Zerstrungen des Bauholzes durch Pil-ze. Der chte Hausschwamm. Dziaania te podjto gwnie w Niemczech i Szwajcarii i skupiono si na badaniach naukowych nad mechanizmem poraenia budynkw przez grzyby i poszukiwaniach odpowiednich rodkw do ich zwalczania oraz do prowa-dzenia odpowiedniej profilaktyki. W 1898 r. powoano w Zurychu specjaln komisj do zwalczania grzybw domowych, a wadze niemieckie utworzyy w 1905 r. Komisj Do-radcz Rzdu do Zwalczania Grzybw Domowych z udziaem wielu ministerstw, a tak-e specjalistw biologw, lenikw i budowniczych. Powsta rwnie Instytut do Bada Grzybw Domowych (o charakterze laboratorium) zlokalizowany we Wrocawiu mie-cie, w ktrym substancja budowlana bya wwczas szczeglnie zagroona przez koro-zj biologiczn. Pocztkowo Instytut pracowa pod kierunkiem A. Mllera (18601932), a pniej R. Falcka (18731955). Wykonano w nim prace wane dla mykologii budow-lanej, do szeroko publikowane zarwno w indywidualnych zeszytach, jak i w wielo-tomowym wydawnictwie Hausschwammforschungen. Niektre rozdziay zachoway si w Polsce do tej pory. Laboratorium dziaao do 1933 r., kiedy to R. Falck uda si na emigracj, kolejno do Austrii, Czechosowacji, a w kocu do Polski, gdzie pracowa do wybuchu II wojny wiatowej w Instytucie Badawczym w Warszawie. R. Hartig, R. Falck, a nieco pniej J. Liese (18911952) stworzyli podstawy naukowe mykologii budowlanej w takiej postaci, w jakiej znamy j obecnie. Rwnie na ziemiach polskich, w Politech-nice Warszawskiej i Lwowskiej na przeomie XIX i XX wieku prowadzono szerokie dys-kusje na temat wpywu grzybw na zdrowie czowieka, ktre publikowano w czasopi-smach o charakterze popularnonaukowym [56]. Doniesienia o wystpowaniu grzybw w budynkach na ziemiach polskich pojawiy si na przeomie XIX i XX wieku rwnie w literaturze niemieckiej.

Rozpoczto w tym czasie take dziaania praktyczne w 1903 r. w Ligocie koo Kato-wic zostaa utworzona pierwsza wytwrnia rodkw ochrony drewna i nasycalnia prze-mysowa firmy Wolman, ktra pracowaa dla potrzeb grnictwa i budownictwa wcze-snych Niemiec do 1913 r., kiedy to zostaa przeniesiona do Berlina. Firma ta opatento-waa i rozpocza produkcj fluorku sodu przez wiele lat gwnego rodka ochrony drewna budowlanego. Prawie w tym samym czasie, w 1904 r., na terenie Galicji rozpo-cza dziaalno firma prowadzca przemysow impregnacj drewna Pierwsza Gali-cyjska Fabryka Impregnowania Drewna hr. Edwarda Mycielskiego i Sp. w Trzebini.

Po I wojnie wiatowej, pod koniec lat 20., w Politechnice Warszawskiej pojawiy si pierwsze publikacje naukowe autorstwa A. Waek-Czerneckiej (z lat 1929, 1933 i 1935) dotyczce grzybw pojawiajcych si na podkadach kolejowych, a pniej na placach tartacznych, i wykorzystujce nowoczesn na owe czasy metod czystych hodowli. Tam rwnie wprowadzono do impregnacji chlorowane polifenole (dwu- i trjchlorofenole). W. Iwanowski wprowadzi piciochlorofenol. W 1932 r. Zwizek Koksowni w Katowi-cach rozpocz produkcj dwch preparatw: Lalitu i Triolitu, opartych na chlorofeno-

Rozdzia 1 15

lowych zwizkach sodu. Inne produkowane wwczas rodki to: Impregnol (destylaty ze smoy z drzew liciastych) przez Zakady Chemiczne Zagrodon w Warszawie, Mikrosol (ortodwunitrokresol) przez Polskie Fabryki Farb i Lakierw Edward Lutz w Krakowie oraz Gorsil i Fluarsil (skad nieznany) przez Wielkopolskie Przedsibior-stwo Izolacji K. Palczewski, Pozna, Stykfast-Durot przez Przedsibiorstwo Przemyso-wo-Handlowe Stykfastum we Wochach k. Warszawy, Hylosan przez Fabryk Mate-riaw Budowlanych Izolacja w Warszawie oraz Gudronit (z udziaem karbolineum wglowego) przez Specjaln Fabryk Materiaw Izolacyjnych W. Ciszewski w Warsza-wie. W 1932 r. firma Fungus rozpocza nowoczesn na owe czasy produkcj rod-kw opartych na fluorokrzemianie cynku. Firma kierowana bya przez Z. Przewalskiego przy konsultacji naukowej F.K. Skupieskiego. rodki nosiy nazwy: Fungol i Fungomur, Fluodin (fenolowe zwizki sodu) oraz Kreodina A i Kreodina B (pierwszy fenolowy, a drugi olejowy).

W poowie lat 30. wadze pastwowe powoay Komisj Rzeczoznawcw w Sprawie Walki z Grzybem Domowym, skadajc si z biologw, praktykw i przedstawicieli mi-nisterstw do opracowania przepisw regulujcych techniczne i prawne aspekty zwalcza-nia i zapobiegania korozji biologicznej w budynkach. Komisja zorganizowaa pierwszy kurs w gmachu Chemii Politechniki Warszawskiej i opracowaa pierwszy podrcznik pt. Grzyby domowe i inne szkodniki budulca oraz metody i rodki walki pod redakcj F.K. Skupieskiego. W 1935 r. powstao rwnie Polskie Towarzystwo Walki z Grzybem Domowym. Coraz mielej stosowano w tych latach przemysow impregnacj drewna metod Boultona, Rpinga i Betella.

Po II wojnie wiatowej stan obiektw budowlanych w Polsce by katastrofalny, gw-nie na ziemiach zachodnich. Zniszczony by Wrocaw stolica europejskiej mykologii sprzed 30 lat. Zniszczony zosta budynek laboratorium A. Mllera i R. Falka. Wspo-mniana ju firma Fungus rozpocza po wojnie dziaalno pod kierownictwem Zdzi-sawa Przewalskiego w zakresie ekspertyz i produkcji rodkw biochronnych. Firma ta odegraa du rol w ochronie budynkw przed korozj w tym okresie, a w latach 60. staa si promotorem powstania Polskiego Stowarzyszenia Mykologw Budownictwa. W latach 40. istniaa rwnie w Warszawie wytwrnia rodkw grzybobjczych Tetra, zaoona przez K. Borodziskiego. Produkowaa ona gwnie preparaty olejowe Xy-lamity, oparte na alfachloronaftalenach (Tetra 3) oraz preparat solny do zabezpieczania drewna na otwartej przestrzeni, zawierajcy arsen (Tetra 2). W 1952 r. wytwrni Te-tra przejo przedsibiorstwo Inco, pniej noszce nazw Inco-Veritas. W produ-kowanych rodkach o nazwach Xylamit nastpowaa sukcesywna wymiana biocydw z alfachloronaftalenu na polifenole. Nieco pniej produkowano rodki solne o nazwach Intox i Soltox. Od 1970 r. stopniowo wycofywano z produkcji Xylamity ze wzgldu na ich uciliwo, przy stosunkowo niewielkiej toksycznoci bezporedniej, i zastpiono je preparatami Imprex opartymi na kumylofenolach. Jednoczenie przedsibiorstwo Inco prowadzio poradnictwo i wykonywao ekspertyzy.

W latach 19501970 w Warszawie prowadzia produkcj rodkw ochrony drew-

Ochrona przed wilgoci i korozj biologiczn w budownictwie16

na jeszcze jedna wytwrnia spdzielnia Antykor. Produkowaa wiele preparatw olejowych, takich jak: Nitron (dwunitrofenol), Dinol (alfanitronaftalen), Termit Ciem-ny, Termit Jasny, rodek solny Imprex (sodowy), a take pasty grzybobjcze B (sodowa z wypeniaczami) i M (alfanitronaftalenowa). rodki biochronne o podobnym skadzie produkowane byy rwnie przez inne firmy, takie jak: Zakady Chemiczne w Luboniu Fungonit NW (sodowy), Czstochowskie Zakady Przemysu Terenowego Fungotox (sodowy). W nieco pniejszym czasie powstay firmy: Altax, Selena, ADW, Ico-pal, a po 1989 r. powstao ich bardzo duo, warto jednak zaznaczy, e zamiast kilku i kilkunastu preparatw produkowanych przed tym okresem, obecnie mamy do dys-pozycji dla potrzeb budownictwa okoo 2000 preparatw. Powstay take firmy eks-pertyzowe i wykonawcze, co jest du zasug Polskiego Stowarzyszenia Mykologw Budownictwa.

Prace badawcze w dziedzinie mykologii budowlanej o szerokim zakresie prowadzo-ne byy dopiero w okresie powojennym i od 1948 r. prowadzono je w Katedrze Fitopato-logii Szkoy Gwnej Gospodarstwa Wiejskiego (SGGW) w Warszawie, pod kierunkiem J. Kochmana. Prace te prowadzono rwnie w Instytucie Techniki Budowlanej (ITB) w Warszawie, gdzie w 1950 r. utworzono Zakad Mykologii Budowlanej i Impregna-cji Drewna. Zakad kierowany przez zajmujcego si t problematyk ju przed wojn R. Zieliskiego opracowa podstawy umoliwiajce rozwizywanie problemw ochro-ny budowli przed korozj biologiczn w budownictwie. W Zakadzie opracowano me-tody bada rodkw ochrony drewna oraz wydano pierwsze wersje instrukcji dotycz-ce impregnacji drewna i odgrzybiania budynkw. W 1956 r., ze wzgldu na zajcie si w ITB tematyk budownictwa przemysowego, problematyk korozji biologicznej prze-kazano wraz z Zakadem Mykologii do SGGW, pozostawiajc w zakresie dziaalnoci instytutu badania kontrolne i ekspertyzy. W 1969 r. laboratorium ochrony przed koro-zj biologiczn przeszo z ITB do Centralnego Orodka Badawczo-Rozwojowego Sto-larki Budowlanej w Woominie, aby w 1973 r. powrci do ITB. W pniejszym okresie w ITB prowadzono te zagadnienia w aspekcie kontrolnym pod kierunkiem J. Michalaka, W. Noyskiego i H. Prejzner, rozszerzajc je wraz z upywem czasu na badania o cha-rakterze aplikacyjnym i naukowym w rnych ukadach organizacyjnych. Rwnole-gle, w SGGW poczwszy od 1955 r. pod kierunkiem profesora J. Wanego prowadzono badania nad wystpowaniem grzybw i owadw niszczcych drewno w budynkach na terenie Polski, ich wpywem na waciwoci techniczne drewna, a take nad opracowa-niem metod bada rodkw ochrony. Badania te, rozszerzone o inne materiay i kon-strukcje, prowadzone byy i s do tej pory przez szko profesora J. Wanego (M. Czaj-nik, A. Grzywacz, T. Wytwer, K.J. Krajewski, A. Krajewski). Obok SGGW i ITB, badania w zakresie chemicznej ochrony obiektw podejmoway w tym czasie, a take pniej: In-stytut Chemicznej Technologii Drewna Uniwersytetu Rolniczego (S. Prosiski, K. Lutom-ski, M. Prdzyski, B. Mazela), Instytut Technologii Drewna w Poznaniu (E. Tarociski, E. Urbanik, A. Fojutowski, J. Zabielska-Matejuk), Gwny Instytut Grnictwa (B. Zyska, A. Kwiatkowska ) i Politechnika lska w Gliwicach (K. Kluczycki, B. Cwalina, J.A. Ru-

Rozdzia 1 17

bin) oraz Politechnika dzka (Z. akowska, M. Piotrowska, B. Gutarowska), Politechni-ka Krakowska (M. Fiertak), Uniwersytet Zielonogrski (M. Piontek), Uniwersytet Przy-rodniczy we Wrocawiu (K. Matkowski, W. Skowroski), Uniwersytet Mikoaja Koper-nika w Toruniu (A. Strzelczyk), Uniwersytet Warmisko-Mazurski (R. Wjcik), Instytut Medycyny Wsi w Lublinie, Uniwersytet Medyczny we Wrocawiu (G. Baran) i Sanepid w Olsztynie. Znacznie wicej jednostek badawczych wspomaga mykologi budowlan, naley tu wymieni: Politechnik Wrocawsk, Uniwersytet Jagielloski, Uniwersytet Zachodniopomorski, liczne Uniwersytety Medyczne, Akademie Sztuk Piknych w War-szawie i we Wrocawiu, a take Instytut Badawczy Drg i Mostw w Warszawie. Du pomoc warsztatow daj skanseny na terenie caego kraju oraz merytoryczn, praktycz-n i warsztatow Polskie Stowarzyszenie Mykologw Budownictwa. Ilo publikacji naukowych i technicznych zwizanych z ochron obiektw budowlanych przed korozj biologiczn wydanych w Polsce jest dua, nawet w porwnaniu z czowk wiatow.

Osobn, wyrniajc si grup, stanowi ludzie zaangaowani emocjonalnie i za-wodowo w ochron obiektw budowlanych, bowiem po II wojnie wiatowej ochron antykorozyjn obiektw rozpoczto wraz z powojenn odbudow kraju. Najwikszy zakres miaa ona we Wrocawiu, a prowadzona bya pod nadzorem Wrocawskiej Dy-rekcji Odbudowy. Ju w latach 19461950 prowadzono prace antykorozyjne nadzoro-wane przez E. Bartkowiaka. W maju 1949 r. przeprowadzono we Wrocawiu pierwszy powojenny kurs dotyczcy walki z grzybem w budynkach. Skutkiem wielorakich dzia-a osb zaangaowanych w ochron obiektw budowlanych byo powoanie w 1951 r. przez Urzd Rady Ministrw Penomocnika Rzdu do Walki z Grzybem Domowym z szerokimi moliwociami szkoleniowymi i technicznymi. Dziaalno Penomocni-ka pozwolia m.in. na pene rozeznanie skali potrzeb w zakresie ochrony antykorozyj-nej. W 1956 r. dokonano likwidacji biura Penomocnika oraz przekazano te uprawnie-nia Ministerstwu Gospodarki Komunalnej (MGK). W MGK powstao biuro Gwnego Specjalisty ds. Ochrony Budynkw przed Biologiczn Korozj, ktrym zosta K. Wjcik. Przy wsppracy z T. bikowskim powoa on struktury resortowe i wojewdzkie oraz zorganizowa szkolenie specjalistw. W orodku szkolenia MGK w Bytomiu, a pniej w odzi, przy duym zaangaowaniu W. yszkowskiego przeszkolono przeszo 2000 rzeczoznawcw oraz impregnatorw. W wielu miastach i wojewdztwach powstay wyspecjalizowane przedsibiorstwa lub przynajmniej ekipy do prowadzenia robt im-pregnacyjno-odgrzybieniowych. Opracowano i wydano instrukcje techniczne dotycz-ce impregnacji i odgrzybiania. Powoana w 1959 r. midzyresortowa Komisja Nauko-wo-Techniczna ds. Korozji Biologicznej Budowli zainicjowaa opracowanie potrzebnych norm dotyczcych rodkw ochrony, ekspertyz budynkw i wielu innych niezbdnych dokumentw prawnych. Umoliwio to uporzdkowanie produkcji rodkw ochrony, kontrol ich jakoci i stosowania, co pozwolio z kolei na coroczne wydawanie wykazw rodkw dopuszczonych do stosowania.

Dziaalno Ministerstwa Gospodarki Komunalnej w latach 19511975 przyczynia si do znacznego zmniejszenia zagrzybienia budynkw. Na szczeglne wyrnienie zasu-

Ochrona przed wilgoci i korozj biologiczn w budownictwie18

guje praca koordynatorw ochrony obiektw we Wrocawiu, A. Chojnackiego i Z. Stram-skiego, ktrych zaangaowanie i wysiek pozwoliy na uporzdkowanie zagadnienia ochrony obiektw budowlanych w miecie, w ktrym podlegay one od wiekw due-mu poraeniu przez czynniki biologiczne.

Poczwszy od 1973 r. nastpi regres w zakresie ochrony obiektw budowlanych przed korozj biologiczn. Przyczyn tego bya, wspomniana ju na przykadzie ITB, zmiana priorytetw w budownictwie i pooenie nacisku na rozwj budownictwa uprze-mysowionego. Brak naleytej opieki nad starymi obiektami wywoa powany wzrost zagrzybienia w tych obiektach, a jednoczenie powsta nowy, trudny problem, jakim okaza si znaczny rozwj grzybw pleniowych na przegrodach budowlanych obiek-tw budownictwa systemowego. W 1975 r. powstaa kolejna midzyresortowa Komisja Naukowo-Techniczna ds. Ochrony Drewna, ktra wsppracujc z Pastwowym Zaka-dem Higieny skupia si na atestacji rodkw biochronnych. Po 1989 r. wprowadzono potrzeb posiadania aprobat technicznych, a w 2004 r., zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej, wprowadzono obligatoryjno tzw. pozwole, wydawanych przez Urzd Rejestracji Produktw Leczniczych, Wyrobw Medycznych i Produktw Biobjczych. Do produkcji rodkw biochronnych stosowane s obecnie ponadto inne biocydy, a gwnie: triazole, izotiazole, czwartorzdowe sole amoniowe, pyretroidy i flufenoxuron.

Po 1989 r. ilo dystrybutorw rodkw biochronnych wzrosa, a stare firmy posze-rzyy swoj ofert. Konkurencyjne rozwizania przybyy wraz z powstaniem firm o pro-weniencji zagranicznej, czsto proponujcych rozwizania komplementarne wraz z ro-botami hydroizolacyjnymi.

Nad standardami dziaa antykorozyjnych czuwa take Polskie Stowarzyszenie My-kologw Budownictwa (w latach 19932012 pod kierunkiem J. Karysia). Midzy innymi dziki Stowarzyszeniu problem ochrony obiektw budowlanych jest uwzgldniany za-rwno w profilaktyce zdrowotnociowej mieszkacw, jak i praktyce budowlanej. Syn-drom chorego budynku (Sick Building Syndrome wedug nomenklatury WHO) i jego roz-wizywanie stanowi obecnie istotny element zarwno polityki wiatowej, jak i krajowej w tym zakresie.