OBAVEZNE I NEOBAVEZNE VAKCINE

SADRAJ

UVOD ............................................................................................................................................3.Vakcina ..........................................................................................................................................4.Vakcinacija / Imunizacija ..............................................................................................................5. Kalendar obaveznih vakcinacija u FBiH .......................................................................................6.BCG (bacillus Calmette Guerin) vakcinacija ................................................................................6. Difterija, Tetanus i Pertusis vakcina (DiTePer) .............................................................................7.Vakcina protiv Meningitisa A+C-Meningococcal A+C (meningitis) ......................................8. Imunizacija protiv morbila, rubeole i mumpsa (MRM) ................................................................9. ZAKLJUAK ..............................................................................................................................10.LITERATURA ............................................................................................................................11.

UVODMoja tema je Obavezne i neobavezne vakcine, no prije nego ponem pisati o tome upoznati u vas sa historijom i pojmom vakcinacija.Doba imunizacije zapoelo je 1796. godine kad je Edward Jenner otkrio da su mljekarice koje su preboljele kravlje boginje imune na velike boginje. Tada je zapoeo pokus koji je promijenio pobol ovjeanstva.Vakcinacija je postupak kojim se davanjem odreenog antigena postie stvaranje specifine imunosti koja tokom nekog vremena titi primaoca od odreene zarazne bolesti.

Vakcina

Vakcina je medicinski preparat koji sadri materijal dobijen od mikroorganizama ili njihovih dijelova obraen na poseban nain kojim se uklanjanju njihova infektivna ali ne i antigena svojstva i slui u svrhu pobuivanja imuniteta organizma u koji se unosi. Pobueni imunitet stvara antitijela koja neutraliziraju dati mikroorganizam.

Vakcine se prave: od ivih, oslabljenih uzronika (morbile, polio, mumps), inaktiviranih uzronika (pertusis, kolera, .hepatitis B) i od toksina mikroorganizama (tetanusa i difterije) pa se zovu toksoidi ili anatoksini.Vakcine se prave na nekoliko razliitih naina, ali je za svaki tip cilj isti - da stimuliu imuni sistem bez izazivanja bolesti. Iako je imuni odgovor na specifine antigene genetski kontrolisan, ne moe se oekivati da e biti identian individualni odgovor na istu vakcinu.Vakcine se daju parenteralnim i oralnim putem, pojedinano ili u kombinaciji vie uzronika.Ovisno o postojanju vie vrsta ili serotipova mikroorganizama i ovisno o zajednikim, unakrsno-reagirajuim, zatitnim antigenima, odreena vakcina moe potaknuti zatitu protiv svih predstavnika infekcijskih agensa jedne vrste ili samo protiv upotrijebljenog imunizirajueg soja. Za svaku vakcinu postoje specifine kontraindikacije, osim difterije i tetanusa, ali postoje i opte kontraindikacije.

Opte kontraindikacije imunizacije: Poviena tjelesna temperatura Akutna zarazna bolest Tea hematoloka oboljenja Dekompenzirana srana mana Teko oboljenje bubrega Alergija na sastojke planirane vakcine (jaja, antibiotik) Djeca pod citostatskom ili kortikosteroidnom terapijom Stanje iza transplantacije organa Imunoloka deficitarna oboljenja Trudnoa je uvijek kontraindikacija za ive vakcine, pored ovih optih kontraindikacija, zbog mogueg teratogenog uinka.Indikacije za primjenu vakcine su kolektivne i individualne. Kolektivne se odnose na grupe stanovnitva od ije aktivnosti zavisi odvijanje uslova ivota (zdravstveni radnici, policija, slube za snabdijevanje i dr.). U individualne indikacije spadaju osobe sa visokim rizikom da obole od gripa kao to su starije osobe (preko 60 godina), zbog plunih komplikacija, osobe sa hroninim bolestima plua (astma, emfizem), srca (arterioskleroza, angina pektoris), bubrega, eerna bolest, reumatska oboljena, kod trudnice.Vakcinacija / Imunizacija

Vakcinacija je postupak kojim se davanjem odreenog antigena postie stvaranje specifine imunosti koja tokom nekog vremena titi primaoca od odreene zarazne bolesti. Imunizacija opisuje postupke poticanja i osiguranja imunosti na bilo koji nain, bilo aktivnim ili pasivnim postupcima. Aktivna imunizacija (vakcinacija) odnosi se na indukciju imunoloke odbrane primjenom vakcina i toksoida.Pasivna imunizacija ukljuuje osiguranje privremene zatite primjenom egzogeno proizvedenih imunolokih tvari.Vakcinacija, znai, moe biti obavezna, fakultativna (neobavezna kao to je kod gripa), preporuena (slui za optu zatitu) i druge (za osobe koje putuju u hiperendemina podruja). Minimum obaveznih imunizacija podrazumijeva vakcinaciju protiv tuberkuloze, difterije, tetanusa i velikog kalja, djeije paralize, malih boginja i drugih, a vre se kontinuirano (neprekidno), tj. tokom cijele godine za razliku od kampanjskih vakcinacija u odreenim vremenskim razmacima. Postoje obavezne i po epidemiolokim indikacijama i neobavezne (fakultativne).

Imunizacijska sredstva obuhvaaju vakcine, toksoide i pripravke imunoglobulina (Ig) koji sadre antitijela ljudi ili ivotinja. Pored obaveznih vakcina, postoje neobavezne i fakultativno obavezne (kod osoba koje putuju u endemska podruja). Vakcine se najee daju preventivno, ili preekspozicijski, same, ili u odgovarajuoj kombinaciji. Prema svojoj prirodi, vakcine se dijele na: ive vakcine, mrtve vakcine s umrtvljenim uzronicima, mrtve vakcine, koje sadre samo dijelove uzronika, antitoksine vakcine.

Imunitet se stvara postepeno u roku od nekoliko sedmica ili mjeseci. Trajanje imuniteta je razliito.Revakcinacija (booster doza) koja se kod razliitih vakcinacija vri u razliitom vremenskom periodu nakon prve vakcinacije, moe imunitet odrati na eljenom nivou u toku itavog niza godina. Kalendar obaveznih vakcinacija u FBiH

Iako Federacija BiH ne zadovoljava potpuno preporueni zakonski minimum za pokrivenost stanovnitva vakcinama, primjeeno je da se iz godine u godinu trend pokrivenosti svim predvienim vakcinama poveava.

BCG (bacillus Calmette Guerin) vakcinacijaPrua zatitu protiv primarne i postprimarne tuberkuloze. Vakcinom se daje mitigirani bovini soj bacila tuberkuloze koji se presaivanjem vie stotina puta oslabi, pa izgubi patogenu, a zadri anitenu sposobnost. Danas ima vie vrsta vakcina (liofilizirana i druge). U veini zemalja i kod nas se daje intrakutanom metodom i to u lijevo rame. Intrakutano se ubrizgava 0,05-0,1 ml cjepiva i Nastaje mala urtika koja obino nestaje za 30 minuta. Poslije 2-3 sedmice javi se obojena papula veliine oko 8 mm, Potom u periodu od 4-5 sedmica moe se vidjeti mikroapsces koji ulcerira i secernira nekoliko nedjelja, a zatim Ulkus se zatvori krusticom a na kraju Prerasta u bjelkast oiljak u promjeru oko 5 mm. Pridaje mu se veliki znaaj u kontroli vakcinacije koja se zavrila uspjehom.Pozitivan tuberkulinski test treba oekivati poslije 2 mjeseca od vakcinacije. Danas se Kohovom fenomenu pridaje manji znaaj.

Difterija, Tetanus i Pertusis vakcina (DiTePer)

Daje se obino skupa. Pojava eksplozivnih epidemija difterije u Evropi tokom rata (Poljska, Ukrajna, Rusija, Bjelorusija), opravdava potrebu vakcinacije i pokazalo se u toku ovih epidemija da tek 3. doza u primovakcinaciji postie 80% zatitu od difterije. Ako se DiTePer vakcinom obuhvati 70-80% u populaciji djece, difterija je izuzetno rijetka bolest. Difterija ako se pojavi kod vakcinisanih, blaga je bolest i rijetko sa posljedicama.Poto je difterija, kao endemska bolest zemalja u razvoju, a pertusis prijeti uvjek gdje nije provedena vakcinacija, dok je tetanus ubikvitarni problem cijelog svijeta, to se treba truditi da i u naoj BiH provedemo ovu vakcinu u prvoj godini do 90% populacije kako bi obezbijedili optimalnu zatitu. Postignuti nivo zatite stanovnitva se pokazao efikasnim. Pertusis i kad se pojavi kod vakcinisanih obino ima blag tok.

Najee se koristi mjeano cjepivo za sve tri bolesti skupa DiTePer. Nekad se dodavao ovoj mjeanoj vakcini i antigen para B, pa se dobijala vakcina DiTePer-Parper sa mrtvom suspenzijom B parapertusisa.Mijeana vakcina od difterije i tetanusa (DT) slui za primarnu vakcinaciju i revakcinaciju djece do 7 godina, u kojih postoji kontraindikacija za pertusis vakcinu.DiTe pro adultus je istog sastava kao prethodna ali je toksoida difterije manje 8-10 puta.Monovakcina protiv tetanusa (T) postoji, dakle, kao samostalna.Nain davanja primarne vakcine DiTePer sastoji se u: Davanju 3 doze od po 0.5 ml duboko intramuskularno. U primovakcini od 3 doze, razmak izmeu tih doza je 4 do 6 sedmica. Revakcinacija je poslije navrene prve godine ivota, obino 3 sedmice iza MRM (morbili, rubeola i parotitis), samo sa jednom dozom od 0,5 ml DiTePer. Sljedea druga vakcinacija je izmeu 4 i 5 godine, te u prvom razredu osnovne kole sa DiTe pro-adultus, kao i u VIII razredu. Na kraju samo protiv tetanusa sa 18-19 godina.Imunizacija protiv difterije, tetanusa, velikog kalja obavezna je za svu djecu od 3 12 mjeseci. Ako se u tom periodu ne provede iz bilo kojih razloga, onda se zakonska obaveza produava od navrenih 12 mjeseci do navrene pete godine. Poslije 7 roendana ne daje se DiTePer.Napomena za DiTePer i polio vakcine: kada se iz bilo kog razloga odloe i proe vie od 2 mjeseca a manje od 14 mjeseci treba zapoeti ponovo primovakcinaciju istim redom i potovati intervale.Vakcina protiv Meningitisa A+C-Meningococcal A+C (meningitis)

Meningitis je upala zatitnih ovojnica koje obavijaju mozak i lenu modinu, a koje poznajemo i kao modane ovojnice. Upalu mogu prouzroiti infekcije virusima, bakterijama ili drugim mikroorganizmima, rjee i lijekovima. Meningitis je bolest koja moe ugroziti ivot, jer je upala u blizini mozga i lene modine pa se stoga to stanje smatra hitnim sluajem.

Vakcinacija protiv meningokoknog meningitisa sprovodi se polisaharidnom vakcinom po klinikim indikacijama kod djece starije od dvije godine i kod odraslih. Klinike indikacije za primjenu vakcine protiv meningokoknog meningitisa su:1. Anatomska i funkcionalna asplenija (splenektomija ili srpasta anemija); 2. Imunodeficijencija komplementa (C5-C9).

Vakcinacija se sprovodi davanjem jedne doze vakcine odmah po utvrivanju indikacije.

Revakcinacija se sprovodi u razmaku ne kraem od tri godine od izvrene vakcinacije u sluaju da indikacije i dalje postoje. Revakcinacija polisahirdnom vakcinom moe da se sprovodi ukoliko je osoba prethodno vakcinisana konjugovanom vakcinom.

Vakcina protiv meningokoknog meningitisa aplicira se intramuskularno, odnosno subkutano u sluaju hemofilije odnosno trombocitopenije, u deltoidnu regiju u dozi od 0,5 ml.

Vakcinacija protiv meningokoknog meningitisa se takoe sprovodi kod putnika u meunardnom saobraaju, u skladu sa Meunarodnim zdravstvenim pravilnikom. Putnici u meunarodnom saobraaju vakciniu se ako putuju u zemlje koje zahtijevaju vakcinaciju protiv meningokoknog meningitisa i prema epidemiolokim indikacijama.Zatita se postie u oko 90% vakcinisanih.

Neisseria meningitidis je bakterija koja najee izaziva cerebrospinalni meningitis i meningokoknu sepsu. Ovaj uzronik rasprostranjen je u celom svetu, ali epidemine forme prisutne su u predelima sa toplom i suvom klimom ako to su Centarlna Afrika i Juna Amerika. Glavni faktor irenja infekcije je kliconotvo (od 5 do 30%). Vakcinacija protiv ove bolesti je sve vie aktuelna usljed sve ee rezistencije ovog uzronika na antibiotike.

Imunizacija protiv morbila, rubeole i mumpsa (MRM)To je kombinirana vakcina koja je dala veliki uspjeh i kod nas. Od kako je uvedena ova vakcina nestale su epidemije morbila po djeijim odjeljenjima, a smrtnost od morbila naglo pala. Imunizacijom protiv rubeole, prema podacima u literaturi postie se visok nivo antitijela i zatita od kongenitalnog rubeoliformnog sindroma, istom vakcinom postie se razvoj neutraliuih antitijela protiv parotitisa u 90% vakcinisanih. Pored ove kombinovane vakcine postoje vakcine i za svaku bolest pojedinano.Obaveznoj imunizaciji podlijeu djeca od 12 do 18 mjeseci ivota, a ako nisu vakcinisana u tom dobu, treba ih vakcinisati i u dobu od 18 mjeseci do navrenih 14 godina.Primovakcinacija se moe provesti nakon 9 mjeseci ivota, pa i 6 mjeseci ako postoje posebni razlozi. Smatra se da dobijeni pasivni imunitet od majke, transplacentarnim putem, titi dojene.Vakcina se daje supkutano u nadlakticu u dozi od 0.5 ml vakcine. U oko 5% djece poslije vakcine 6 do 14 dana moe se pojaviti poviena temperatura u trajanju 2 do 3 dana i blaga morbilifornrina ospa. Subakutni sklerozirajui panencefalitis se moe pojaviti (na 1.000.000), ali u daleko manjem postotku nego kog prirodne infekcije. Rubeolna komponenta vakcine moe dati tranzitne artralgije i artritise, parestetine bolove i to vie kod odraslih, ali svakako u manjem postotku nego kod prirodne infekcije. Permanentni artritis se moe pojaviti poslije vakcinacije, ali jo nije dokazano daje poslijedica virusa ili vakcine. Reakcije na komponentu mumps vakcine su veoma rijetke.

Revakcinacija sa kombinovanom vakcinom se provodi u sedmoj godini ivota. Kontraindikacije za ovu kombinovanu vakcinu su:1. trudnoa, prva tri mjeseca i jo tri mjeseca radi sigurnosti.2. akutna febrilna stanja.3. imunokompromitovana stanja, a ako se daju poslije imunosupresivnih lijekova treba saekati 3 mjeseca. 4 pojava alergijskih reakcija je mogua (pravi se na kulturi embriona pileta), pa ako se pojavila reakcija treba to za dalje uvaiti.O neobaveznim vakcinacijama i fakultativno obaveznim stuacija se mijenja i diktira praktini postupak.ZAKLJUAKU zakljuku se moe rei da je vakcinacija najefikasnija i najsigurnija preventivna mjera u sprjeavanju i irenju zaraznih bolesti. Vakcinacija nema alternative u djeijem dobu, kada su bioloki odbrambeni mehanizmi najslabije razvijeni. Nepotovanje kontraindikacija kao i pretjerani oprez jednako su velike greke imogu imati za pojedinca teke posljedice.Aktivnom se imunizacijom uspostavlja dugogodinja, a moda i doivotna imuna memorija koja se nakon revakcinacije moe pojaati.

LITERATURA

http://www.mojpedijatar.co.rs/vakcine-za-i-protiv/http://bs.wikipedia.org/wiki/VakcinacijaLombard M, Pastoret PP, Moulin AM (2007). "A brief history of vaccines and vaccination". Rev. - Off. Int. Epizoot. 26 (1): 2948.http://www.ivantic.net/Ostale_knjiige/Zdravlje/vakcine%20i%20zdravlje.htmhttp://www.judzks.ba/Sidemenu/Savjetiinovostiozdravlju/Trudno%C4%87aibebe/Kalendarobavezneimunizacije.aspxhttp://www.stetoskop.info/Kalendar-obaveznih-vakcina-4776-s1-content.htmhttp://www.unicef.org/bih/ba/resources_19667.htmlhttp://bs.wikipedia.org/wiki/Vakcinahttp://www.mamaibeba.rs/images/stories/povucene-vakcine.jpghttp://zdravlje.org.rs/index.php?option=com_content&view=article&id=99&Itemid=211&lang=sr-lat

11