18 marzo de 2005

O Provisional

PREMIO NACIONAL ÁS MELLORESPRÁCTICAS EDUCATIVAS

CURSO 2003-04

O Ministerio de Educación convocou no B.O.E. de22 de xuño de 2004 unha Orde (ECI/1932/2004 de 17de maio) pola que se convocaba o premio ás Actua-

cións de Calidade na Educación durante o curso2003/04. A finais de ano, logo de participar na devan-

dita convocatoria, comunicóuseno-la concesión do

SUMARIO:-Organigrama do centro

-Os ferreiros-III Auditoría Interna da Calidade

-Presenza do románico...-Que fan os noso alumnos...

-Alma de reo-Outra paisaxe

-No día de San Valentín-Fases da Lúa-Buddy Guy

-Carlos Nuevo, cronista...-O informe PISA

Xornal de Información Xeral do Instituto de Educación Secundaria "María Sarmiento"

Ano XII. Número 32 Viveiro

PREMIO NACIONAL ÁSMELLORES PRÁCTICAS

EDUCATIVAS Xesús Lorenzo Varelahomenaxeado no Díadas Letras Galegas

Naceu na Habana (1917), a onde emigraraa súa familia dende Monterroso, en Lugo.Viviu intensamente a experiencia da GuerraCivil, loitando contra o fascismo no bandorepublicano, e logo a do exilio, en Francia,México e, finalmente, Arxentina. En BosAires entrou en contacto co círculo deexiliados galegos, como Luís Seoane e Ra-fael Dieste, participando en moitas tarefasculturais e publicando ao tempo varios li-bros en prosa e verso.

En lingua galega, destacan os poemariosCatro poemas para catro gravados (1944)e Lonxe (1954), a súa obra cumio. A poesíade Lorenzo Varela é solidaria e de denuncia,de loita contra a opresión política e en de-fensa da liberdade, aínda que tamén estánpresentes na súa obra outros motivos comoa ausencia da terra, a emigración e o exilio eo mundo mítico e lendario.

O INECSE (Instituto Nacional de Evalua-ción y Calidad del Sistema Educativo),dependente do Ministerio de Educación, através da comisión avaliadora, concedeu óIES María Sarmiento este importante premioque recoñece o labor realizado ó longo docurso pasado ó implementa-las melloresprácticas educativas na aula.

En concreto, no proxecto presentado,explicábase detalladamente a sistemáticade elaboración e seguimento das progra-macións didácticas que obedecían a un mo-delo aprobado na Comisión de Coordina-ción Pedagóxica, o caderno de profesorcomo elemento de rexistro e algunhasactuacións referentes ós servizos direc-tos e complementarios cara ós alumnos:programa de saúde, comedor, biblioteca,xornal escolar, xornadas informativas, etc

Ademais do logotipo alusivo ó premio quefigurará en tódolos documentos do centro,este tivo unha dotación económica de 5.500euros que se destinarán á compra de ma-terial didáctico para os departamentos.

CENTROS ESTATAIS QUE TEÑENACADADO ESTE RECOÑECEMENTO

CURSO 2000-01(Categoría Plan Anual de Mellora)

I.E.S. �Averroes� de Córdoba.

CURSO 2001-02-Instituto Específico de Formación Profesional

Superior �Bidasoa� de Irún (Guipúscoa).

CURSO 2002-03IES �Tierra de Ciudad Rodrigo� de Ciudad

Rodrigo (Salamanca), IES �Eusebio BarretoLorenzo� de Los Llanos de Aridane - La Palma

(Tenerife), IES �Reina Victoria Eugenia� deMelilla e IES �Juan de Juni� de Valladolid

CURSO 2003-04Modalidade de mellores prácticas educativas:IES "María Sarmiento", IES "Ramiro II" de La

Robla (León), IES "Coroso" de Ribeira (ACoruña), IES "Álvaro Yáñez" de Bembibre

(León) e IES "Bajo Aragón" de Alcañiz (Teruel).

A boa relación existente entre o profesorado e o alumnado é una potencialidade do nosoInstituto aínda que, coma todo, tamén é mellorable

18 marzo 2005Páxina 2

EDITORIAL

Agora que esperamos cambios lexislativos, e por se non se recollentodas as nosas expectativas, sería moi útil para calquera de nós quenos centraramos cada quen no seu círculo de influencia, nas cousasque podemos mellorar dentro do noso alcance diario, como fai oequipo de persoas deste Instituto que organizadamente traballan nadetección das áreas de mellora necesarias para o aumento do prestixioa longo prazo da nosa organización, en beneficio da mellora conti-nua do noso sistema de ensinanza e traballando para consolidar, unano máis, a certificación de calidade que acadamos tres institutospúblicos da Comunidade Autónoma, e pola que están a traballaruns trinta centros máis.

É polo que nos concederon tamén o premio ás mellores actuaciónsde calidade en educación 2003-04, con outros catro centros a nivelde todo o Estado Español.

Hai miles de cousas que podemos facer no noso posto de traballosen necesidade de pensar en asuntos que non se atopan ó nosoalcance, aínda que non dubido que algúns dos profesionais da nosaorganización terían capacidades de sobra para desenvolverse nunnivel de decisión superior.

Dedicándonos a traballar dentro do noso círculo de influenciapodemos acadar os maiores niveis de satisfacción co noso servicio ásociedade e tamén satisfacer as expectativas dos alumnos ós queensinamos. Como afondamos máis aló do que chegan a regular esnormativas xerais e como o facemos para satisfacción de todos,necesariamente se ampliará o noso círculo de influencia, sendo esteampliado cada vez que conquistamos unha nova maneira de facermellor as cousas de cada día.

Nas pasadas semanas celebramos as nosas auditorías internas quenos serviron para detectar áreas de mellora. Nestas auditorías parti-ciparon, como auditores e auditados, a terceira parte do persoal donoso Instituto, dando mostras dunha profesionalidade excelente edentro dun clima de normalidade que só posúen as melloresorganizacións.

A partir desta valiosa información debemos de actuar con acciónsque nos permitan mellorar pequenas cousas que estabamosdescoidando sen darnos conta.

Gracias dende aquí a todos os profesores que traballaron dende oprimeiro intre convencidos do noso éxito e gracias tamén ós quefixeron o esforzo de integrarse vencendo inercias e pasando porencima das súas propias conviccións para dar un paso integrador enfavor da nosa colectividade.

O seguinte paso do noso sistema debe ir ampliándose na direcciónde mellorar a convivencia dos alumnos atendendo a mellorar arelación entre persoas, entre grupos e entre profesores e alumnos, afin de que os alumnos se mostren máis receptivos e polo tanto sexamáis doado impartir as clases por parte dos profesores e ó mesmotempo se atopen mais motivados os alumnos a recibilas.

Unha importante área de mellora na que traballar é a detección eresolución de pequenos conflictos dos alumnos. Debe ser posiblechegar a acordos con eles para mellorar a situación sen necesidadede tomar medidas maiores. Cando se ten que chegar á expulsión dunalumno é que xa se rompeu a comunicación e pode que se estea aromper os poucos fíos de conexión que a este lle unían á clase,dalgunha maneira o sistema educativo falla. Isto non quere dicir quechegado o caso non dispoñamos de ferramentas regulamentariaspara a aplicar, por iso se están estudiando melloras de regula-mentación interior que concreten as accións a desenvolver a partirde faltas cometidas polos alumnos.

Espero que os alumnos nos fagan chegar propostas sobre comopodemos entre todos mellorar temas como a limpeza do recinto, oalto nivel de ruído que provocan nos corredores os alumnos antes deentrar na clase, ou as agresións ó mobiliario.

Eu penso que entre todos podemos mellorar sen castigar. Que asísexa.

Celebrando o San Xoán Bosco

O Director: Juan J. Pardo

O Provisional

Rúa: Misericordia, 58 * 27850 - VIVEIRO (Lugo)Teléf.: 982.56.04.49 - Fax: 982.56.23.06 Móbil: 696.25.76.13

E-mail: ies.maria.sarmiento@edu.xunta.eshttp://www.iesmariasarmiento.net

Impreso, en papel reciclado, nos talleres de PUBLILARMagazos - Viveiro * Depósito Legal: LU-402-94

Viveiro, 18 de marzo de 2005ANO XII, NÚMERO 32

TIRADA 900 EXEMPLARESDISTRIBUCIÓN GRATUÍTA a alumnos e profesores:

820 exemplares, por correo a antigos profesores, institucións,centros e medios de comunicación: 80

SUBVENCIONA:EQUIPO DE NORMALIZACIÓN LINGÜÍSTICA DO

IES MARÍA SARMIENTO

O Provisional

O persoal xubilado do IES María Sarmiento celebrou o patrónSan Xoan Bosco o pasado 31 de xaneiro, como é habitual,

despois de oír misa oficiada na capela da Residencia Betania.Na foto podemos ver a Generoso Martínez Míguez e José Veiga

Candia, ámbolos dous xubilados no IES Perdoudo de Burela, logode estaren destinados no noso centro, xunto con Humberto del

Río Vieira (de esquerda a dereita na parte superior).Abaixo, na mesma orde, están: Ramón Barro Gómez, Enrique

Pérez García, Isabel Cruz Chaves, Olga Rúa Trigo, Modesto PrietoChao, Emilio Casariego Carballés, José Antonio Chao Batán, Ángel

Rodríguez Vázquez, Pedro Álvarez Expósito, Andrés GarcíaVázquez e Amado Aguiar Aguiar.

COLABORAN NESTE NÚMEROALUMNOS:

Antía Yáñez, Jesús Rivera Lamelas, Adrián Míguez,Marta Ladra, Sandra García, Ariana González

Ana Belén Dablanca, Pablo EscouridoPROFESORES:

Xosé Cabana Cabana, Manuel A. Alonso López-LeitónTeresa Escudero, José Mª Leal López,

Gema Rena MonteserínPERSOAL NON DOCENTE:Javier Caneda, José López Peña

PROFESORES DOUTROS CENTROS:Cándido Dacosta Lago

COORDINACIÓN E MAQUETACIÓN:Néstor Timiraos Labaen

Páxina 3O Provisional18 marzo 2005

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

DIRECTOR

Juan José Pardo Gato

VICEDIRECTORA

Gema Rena Monteserín

XEFA DE ESTUDIOS DO RÉXIME ORDINARIO

Pilar Asensio Rodríguez

XEFE DE ESTUDIOS DO RÉXIME ENSIN.DE ADULTOS

Ramón Cajoto Sante

SECRETARIA

Mª José Carballo Carballeda

XEFE DE MANTEMENTO

José López Peña

RESPONSABLE DE CALIDADE

Víctor Valdés Álvarez

COORDENADORA DE FCT

Mª Irma González Rodríguez

XEFES DOS DEPARTAMENTOS

COORDENADORA DO EQUIPO DE NORMALIZACIÓN

LINGÜÍSTICA

Mª Jesús Penabad Arias

Según el dicccionario de la LenguaCastellana, salud es el estado en que el serorgánico ejerce normalmente todas sus fun-ciones y también se corresponde con unestado de gracia espiritual.

A partir de esta definición podemos dedu-cir que hay dos tipos de salud: la física y lamental.

La salud física es la que se refiere a lasalud del cuerpo. Muchas veces las perso-nas con modas, o malos hábitos destruyenesta salud. Fumar es un ejemplo, nos produ-ce satisfacciones, pero nos deteriora el cuer-po. Otros serían el alcohol, las drogas, lafalta de ejercicio físico y la mala alimenta-ción. Ahora está muy de moda la comidabasura, los platos precocinados, etc. lo cualhace que ya los niños tengan problemas deazúcar, colesterol, etc.

La salud mental es la que abarca los pro-blemas de la mente; estos suelen ser muycomplicados. Normalmente proceden de pro-blemas en la familia o en la sociedad. Ac-tualmente un ejemplo corriente es la separa-ción de los matrimonios en la cual los másperjudicados suelen ser los hijos. Otro ejem-plo es la moda de estar delgado, que haceque mucha gente se obsesione y caiga en laanorexia.

La salud mental y la física están muy rela-cionadas porque pueden influir una en otra.

Generalmente no nos damos cuenta de loimportante que es la salud hasta que la per-demos.

Ana Dablanca 2º ESO-A

La salud es el bien más preciado que te-nemos; salud significa estar libre de enfer-medades.

La salud se puede conseguir "sin muchoesfuerzo", no hace falta dinero ni riquezas,solo hay que saber lo que es bueno paranosotros, alejándonos de cosas dañinascomo el tabaco y demás drogas. Un ejemplode enfermedad, evitable en parte, es el cán-cer de pulmón, si fumamos tenemos muchí-simas ás posibilidades de contraerlo.

Sin salud no podemos hacer nada, unavida sin salud no es vida. La canción diceque las tres cosas más importantes son:salud, dinero y amor. Yo estoy de acuerdoen parte, porque aunque el dinero es impor-tante para tener las cosas mínimas, má im-portante es el cariño y, por encima de todo,la salud. ¡Una vida sin salud no es vida!,

Pablo Escourido Vieites 2º ESO-A

IES MARÍA SARMIENTO

ER-0680/2003 ISO 9001/2000

C DQvixotea nosa locura ten

que ver co estómagobaleiro e coa cabeza

chea... de aire

SALUD: EL MEJOR SEGURO DE VIDA

Páxina 4 18 marzo 2005O Provisional

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○Os ferreiros Por José María Leal López

manual, e se construían todo tipo de útiles,a base de quentalo en carbón incandescente,ata alcanzar temperaturas de 1.200 graos,xa que o ferro funde sobor dos 1.550 graos,entón, por medio dunhas tenaces,colocábase sobor dunha zafra en que cunhasmazas e outras ferramentas se lle ía dando aforma desexada, pero sempre comproban-do a temperatura ideal.

Pero nos tempos modernos naceron osaltos fornos que transformaron o tratamentodo ferro a niveis industriais, fundíndoo pormedio de moldes ata conseguir as pezasdesexadas; co cal as ferrerías pasaron a termenos importancia, especializándose nosútiles artesanais non feitos en serie pola in-dustria. Pero aínda que o tratamento do fe-rro tiña unhas grandes dificultades técnicas,a forxa do ferro revelouse coma un signo deevolución nas sociedades que o foroncoñecendo, ao permitir a fabricación de úti-les de múltiples formas, de moita dureza eresistencia e preparados para cortar, comafouces, coitelos, etc.

As zonas galegas onde máis abunda omineral de ferro é nas montañas de Ourensee de Lugo; nesta última, as vetas chegan ataa costa, unha delas polos montes daSilvarosa en Viveiro, que foi explotada haianos, e onde se instalaron unhas minas paraa extracción do mineral que logo era trans-portado por medio dun sistema dun trenaéreo de cazos basculantes ata o peirao docargadeiro na Ría de Viveiro e alí estabanatracados os barcos que o levaban ata os

altos fornos para a súa transformación in-dustrial.

As ferrarías comezaron funcionando to-talmente a man, pero dende a Idade Media,como había que producir moito ferro,ideouse un sistema que permitía sacarlle áferrita o metal de ferro, para logo nas forxasxa traballalo mellor, foi entón cando seaproveitou a forza hidraúlica que permitiuo funcionamento de muíños, moas e batáns.A aplicación da auga afectou notablementea transformación do ferro de dúas maneiras:unha, que permitía o funcionamento dunsgrandes mazos cos que se estiraba e lamina-ba o ferro unha vez quentado dunha formamáis rápida que manualmente, tamén facili-taba a producción de correntes de aire con-tinuas sen as cales sería imposible avivar olume para alcanzar as temperaturas nece-sarias para que o ferro fose maleable e sepuidera traballar co martelo e co propiomazo.

Loxicamente para acadar estas vantaxas,fíxose indispensable unha condición que an-tes non había que era que as ferrarías seemprazaran a carón dos ríos ou en zonasonde se puidera levar a auga por unha canle,por iso a auga pasou a ter tanta importanciacoma o mesmo ferro ou o carbón utilizadopara a combustión, xa que tamén seempregaba para temperar e darlles durezaás ferramentas.

Nestas ferrarías a corrente de auga movíaunha roda con aspas, permitindo por mediodun mecanismo artesanal, levantar o mazo

A ferrita mineral de ferro xunto coabauxita mineral do aluminio son osdous metais máis abundantes na

natureza que forma parte da cortezaterrestre e tamén nos seres vivos que

nela estamos.Ten o ferro unhas características de

dureza, maleabilidade, tenacidade eductilidade que o fan apropiado para

a construcción de infinidade decousas útiles para a humanidade, poriso dende hai moitos séculos xa sevén utilizando, chegando incluso a

converterse no metal máis usado alópolo ano 700 a. C., época á que se llechamou «A Idade do Ferro», en queincluso reemprazou ao bronce que

ata daquela fora a aliaxe ou combina-ción de metais máis empregada.

-Distintas partes das que constaba un mazo para traballa-lo ferro; debuxo de Xocas-

-Modelos de zafras típicas de ferreiros-

En Galicia a aparición dos primeiros ins-trumentos metálicos de ferro tamén datanda mesma época, e así mesmo coincidiu coaconstrucción e ocupación dos castros, xaque nas excavacións arqueolóxicas realiza-das nestes, aparecen restos de útiles de fe-rro, coma cuncas, ferramentas, armas, fouces,cravos, ferraduras , entre outros; aínda quea aparición de escorias de ferro a carón doscastros indican que a forxa do mesmo debeude ser unha tarefa cotiá na vida nestespoboados.

Unha das testemuñas da importancia que

tivo ó longo da historia o traballo do ferroen Galicia é que hoxe en día conservamosmoitos nomes comúns, topónimos, ounomes de lugar, e patronímicos, ou sexaapelidos, que derivan del, así vemos pala-bras coma ferreiro, ferreira, ferraría, ferrón,ferreirós, Ferrol, Ferreiravella, Ferreira doValadouro, Ferroño, ferretería, ferralán, etc.

O ferro empezouse a tratar nas chamadasforxas ou ferrerías, onde todo o traballo era

18 marzo 2005 O Provisional Páxina 5

"III Auditoría Interna da Calidade"

Que é unha vaca?Exercicio de redacción escrito por un rapazque se conserva no Museo Pedagóxico de

Paris.O tema proposto era:

DESCRIBIR UN MAMÍFERO OUUNHA AVE.

O paxaro do que vou falar é un moucho. Omoucho non ve de día e de noite é máis cegoca un toupo. Non sei gran cousa do moucho,así que continuarei con outro animal que vouelexir: a vaca. A vaca é un animal mamífero. Ten seis la-dos: o da dereita, o da esquerda, o de arriba eo de abaixo. O da dereita ten atrás un rabo,do que colga unha brocha. Con esta brochaespántanse as moscas, para que non caian no

leite. A cabeza serve para que lle saian oscornos e, ademais, porque a boca ten queestar nalgunha parte. Os cornos son paracombater con eles. Pola parte de abaixo ten aleite. Está equipada para que se lle poidaordeñar. Cando se ordeña, o leite ven e nonpara nunca. ¿como se amaña a vaca?. Nuncapuiden entendelo, pera cada vez sae con máisabundancia.O marido da vaca é o boi. O boi non é mamí-fero. A vaca come moito, pero o que comecómeo dúas veces, así que xa ten bastante.Cando ten fame, muxe e cando non di nada, éque está chea de herba por dentro. As súaspatas chegan ata o chan. As vacas teñen olfa-to moi desenvolto, polo que poden ulir den-de moi lonxe. Por iso, é polo que o aire docampo é tan puro.

-Moa ou pedra de afiar-

e deixalo caer sobor do ferro incandescente.Ademais a auga provocaba correntes de airepor medio dun tubo estreito polo cal caíamesturada con aire e seguindo a lei da diná-mica do efecto Venturi, producía aire a pre-sión que saía a chorro na forxa. Por iso, aquíproducíanse unhas grandes barras de ferroou vergallóns dos que logo se sacaban todotipo de obxectos, armas, ferramentas e todaclase de útiles.

Na zona de Viveiro a ferraría máis impor-tante estivo en Chavín , alí, a carón do ríoLandro, había unha ferraría que pertenecía áempresa Barro e da que saían multitude deobxectos para o uso cotiá e para os automó-viles. Primeiro, había un gran mazohidraúlico, logo montouse un enormemartelo pilón que o movía coa forza da auga.Máis tarde coa evolución da industria,pasouse a ter uns fornos de fundición nosque xa se producían as pezas por medio demoldes, polo que a ferraría quedou en desu-so, empregándose só para cousas puntuais.Polas diversos lugares e poboacións do

concello estendéronse pequenas forxas fa-miliares ás que xa traían o ferro transforma-do en barras, e nelas facíanse os obxectosque lles encargaba a xente. Este materialviña maioritariamente en barcos e gabarras,sendo os principais provedores os vascos.

Nos últimos anos, o número de forxas eferrarías foise reducindo ó desaparecer boaparte da demanda no campo, xa que ademaisde producir obxectos de ferro, colocabanincluso as ferraduras ao gando. Algunhasdelas aínda perviven gracias a que a xentesegue valorando as ferramentas de cortetradicionais, coma os coitelos, fouces,gadaños, machados, etc. E outrasconseguiron reconverterse cara ao mercadoda forxa decorativa, e producen reixas, por-tas, balaústres, elementos de decoración,esculturas, candelabros, etc., pero xa utili-zando os novos medios, coma a soldadura eas novas máquinas de taller conxuntamente.

Viveiro, Febreiro de 2005

-Momento da auditoría do Proceso de Mantemento-

Como é preceptivo, dentro dun sistema de Mellora Continua que tomacomo referente a norma ISO9001/2000, celebrouse o 22 de febreiro a Audi-toría Interna na que se analizaron os diferentes procesos nos que se basea

o sistema de mellora continua establecido no centro.Foron os propio profesores do centro, Elisa López Sánchez, Víctor Otero

Formigo, Manuel Fernández López, Ada Adrio Folgueira, Rafael Piñeiro Gon-zález, Esther Lazo Reguera, xunto co responsable de calidade, José Víctor

Valdés Álvarez, os que actuaron de auditores, amosando todo o claustro unamplo coñecemento e respaldo a esta iniciativa. Proximamente, no mes demaio, realizarase a Auditoría de seguimento a cargo da empresa certifica-dora AENOR para proseguir coa certificación ata maio de 2006 que será

cando haberá que renovala na súa totalidade.Tamén celebraron, ou están a punto de celebra-las súas auditorías os

seguintes centros: IES Daviña Rey de Monforte, IES Coroso de Ribeira, CRAde Ponteceso, IES Porta da Auga, IES Perdourro e CEFORE de Lugo.

O ProvisionalPáxina 6 18 marzo 2005

Presenza do románico no norte de Lugo (I)

Santa María do Campo (Viveiro)

http://www.iesmariasarmiento.net

¡CONÉCTATE!153.998 VISTAS NOS SEIS ÚLTIMOS ANOS

Dentro do templo atópanse as capelas deSan Gregorio e da Virxe do Rosario. Acapela de San Gregorio data do século XVe ten un retablo neoclásico con variossepulcros no interior. En canto á capela daVirxe do Rosario data do século XVIII. Tenun retablo de estilo rococó e conserva variasimaxes do XVIII. No tímpano interior daportada esquerda apréciase un grupoescultórico da Piedade do século XVI,procedente do interior da Porta das Angustiasda Muralla. Tamén ten unha pía bautismalrománica con base dunha época que éposterior.

É a igrexa principal e a máis antiga deViveiro (casco urbano). A súa construcióné de planta basilical de tres naves, separadaspor columnas que non teñen capiteis, ecunha soa ábside.

No seu exterior conserva a purezarománica nas sinxelas portadas, de ar-quivoltas de medio punto sobre columnasacodilladas.

Na fachada ten unha portada organizadacon grandes arquivoltas tóricas soportadaspor seis columnas acodilladas de fustesmonolíticos, basas áticas e capiteishistoriados e vexetais. O tímpano é liso.Sobre o tornachoivas sostido por canecillosdesprégase o moderno rosetón occidental.As torres das campás e do reloxo sonbarrocas, rematadas en cúpula.

Os muros refórzanse con contrafortesre rematan nun beiril; a portada do ladodereito con dúas arquivoltas e catrocolumnas dá á capeta engadida amediados do século XVIII e dedicada áVirxe do Rosario; a da esquerda é similar.

A ábside está articulado en cinco panos,divididos por columnas. Ten no seu beirilcanecillos historiados e ofrece luz ao altarpor medio de tres ventás abocinadas,decoradas con arquivoltas tóricas de mediopunto, con finas columnas acodilladas ecapiteis vexetais.

No seu interior pódese apreciar acabeceira dunha única ábside, con doustramos cubertos con bóveda de canón e deforno, respectivamente. Sobre o arco triunfal,de medio punto, pódese ver o rosetónoriental.

Garda esta igrexa unhas tallas interesantesdos séculos XVII e XVIII.

NESTA PÁXINA TES Á TÚADISPOSICIÓN OS HORARIOS DOSTITORES, LIBROS, E DIFERENTES

ENLACES COAS PÁXINAS DASUNIVERSIDADES, CONSELLERÍA E

OUTROS DE INTERÉS XERAL

A igrexa é unha obra do século XII,restaurada nos anos 1946-47

-Recóllense partes do fascículo editado polaAsoc. Cultural "Os Matos" de Burela no 1997-

O Provisional18 marzo 2005 Páxina 7

Gañadores nocertame de poesía

"Nadal 2004"

A persoa...

Xan deume clase de Historia no 2ºcurso do Bacharelato Tecnolóxico noIES "María Sarmiento"; as súas claseseran, sobre todo, moi amenas, se acasopolo interese que pon no desen-volvemento e amplo coñecemento dasúa materia e, tamén, polo acerca-mento ao alumno buscando a motiva-ción e o gusto pola historia; sei quecolabora activamente no funciona-mendo da biblioteca xunto con outrogrupo de profesores; moi afeccionadoó cine e á fotografía, tamén é oreponsable da videoteca do centro.

O funcionario...

Comezou a dar clase no IES"Fontiñas" de Santiago de Compostelano ano académico 1991-92, ondepermaneceu ata finais do curso seguinte.Nos cursos 1993-94 e 1994-95 estivono IES "Sar", tamén de Santiago. Foino curso 1996-97 cando se incorporouó IES "María Sarmiento" logo deaproba-la oposición para acceso ó Corpo

Parroquia: Santa Mª de Galdo Lugares: Abelleira Acido Altamira Amarelá Baralla Batán Beira do Río Borreiros Carballo Casanova Catarou Cerdeiral Corredoira Cotelo Cristo Devesa Engrobias Ermosende Figueiroa Fornela

Concello de Viveiro

NOMENCLÁTOR

Guistilán Igrexa Insua Lagoa Lama Redonda Malló Montecelo Monteiros Mourence Orade Outeiro Painceira Parraguesa Pé da Ruba Pedrosas Penahedrá Penas, As Peteira, A

3

Pontigo, O Portochao Quistilán Rega, A Rego da Cova Rego de Castro Requeixo San Marcos San Martiño San Miguel Santeira Sobrevila Souto Trabe Tras da Feira Valado Vilar Xabariz Ximarreira

XAN LUÍS FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ

O NOSO PROFESOR:

XUBILACIÓNO que fora Delegado Provincial de

Educación e Inspector do noso centro,Ángel Fernández López, vén dexubilarse a mediados de xaneiro.

Os compañeiros e directoresrendéronlle unha homenaxe nunhacomida celebrada o 27 de xaneiro nuncoñecido restaurante de Lugo a ondeacudirón tamén as autoridadesacadémicas.

A súa traxectoria profesionalcomezou como mestre de EducaciónPrimaria, sendo logo Profesor deSecundaria, Inspector, Delegado etamén Subdirector Xeral.

SOPA DE LETRAS:(solución ó nº anterior)

Os profesores da fotografía queaparecían na sopa de letras eranVictor Manuel Otero Formigo e

Manuel Varela Domínguez.

No certame convocado polaBiblioteca Pública Municipal de Viveiroparticiparon varios alumnos do nosocentro, acadando o primeiro premio,na categoría de 12 a 16 anos, AntíaYáñez Vizoso, Jesús Rivera Lamelase Adrián Míguez García, todos de 2º deESO-B do cal é titor Eduardo Rodrí-guez e imparte clase de Galego,Manuel Antonio Alonso López-Leitón.Noraboa.

GRUPOS DETRABALLO

Comezaron a funcionar en xaneirocatro novos grupos de traballoformados por profesores do centro easesorados polo CEFORE de Burela.Traballarán sobre: "Caderno doProfesor, seguemento con PDA","Intranet", "Titoría de adultos" e"Elementos estructurais".

Os coordinadores dos mesmosson: Francisco José Hermida Trastoy,Ada Adrio Folgueria, Ángeles Rey eRafael Domínguez Piñeiro, respec-tivamente.

Prevese que os traballos e aelaboración de conclusións rematepara finais de curso, logo de cumprir50 horas de formación interna.

-Xan, nunha foto da súa nenez-

de Profesores de Ensino Secundario,na Especialidade de Xeografía eHistoria.

Ex-Alumo de Bacharelato

Número premiado

O número 56.766,do cal se xogaron máisde 6.000 euros no sor-teo do Nadal por partedo persoal do IES Ma-ría Sarmiento, resultouagraciado cunha "pedrea" polo quecada décimo de vinte euros obtivoun premio de cen.

O día 3 de marzo estaba previsto que aUnidade do Centro de Tranfusión de Galiciaestivera no IES "María Sarmiento", perosuspendeuse a acción debido ao mal tempoque impediu o seu paso pola Gañidoira.

O Provisional 18 marzo 2005Páxina 8

Que fan os nosos alumnos, de Bacharelato e CiclosSuperiores, ó remata-los estudos no centro?.

Carla RodríguezMichelena

Bacharel deHumanidades

Estuda un CicloSuperior na Coruña

Lucía Rego Eiroá Bacharel Humanida-des. Actualmente estámatriculada no CicloSuperior de Adminis-

tración e Finanzas

Eduardo B. MíguezSan Isidro

Bacharel Humanida-des e CC.SS. Estuda

o CS de Medioam-biente en Burela

Susana MuradoGonzález

Bacharel Humanida-des; cursa o CS de

Sistemas Informáticosen Xove

Héctor FreijanesLópez

Bacharel Tecnolóxico,estuda ArquitecturaSuperior, na Coruña

Micael TimiraosExpósito

Bacharel TecnolóxicoEstuda Historia en

Santiago

Breixo BujánBalseiro

Bacharel Tecnolóxico.Cursa o CS de Insta-lacións Electrotécnicas

no M. Sarmiento

Óscar Ladra Suárez Bacharel Tecnolóxico

Estuda EnxeñeríaTécnica en Ferrol

Sofía CanouraFranco

Bacharel TecnolóxicoEstuda o CS de

Desenvolvemento eAplicación de Proxec-tos de Construcciónno María Sarmiento

Gonzalo DablancaBlanco

Bacharel TecnolóxicoEstuda Enxeñería deCamiños na Coruña

Héctor López López Bacharel TecnolóxicoEstudia o Ciclo Supe-

rior de EquiposElectrónicos no IESPerdouro de Burela

Abraham LorenzoPérez

Bacharel Tecnolóxico.Estuda EnxeñeríaTécnica en Ferrol

Eva Rey ParañosCiclo Sup. de Admi-nistración e Finanzas.Traballa nunha Ferre-

tería de Viveiro

Beatríz FernándezSierra

Bacharel TecnolóxicoEstuda EnxeñeríaTécnica de Obras

Públicas na Coruña

alumnos que cursaron algún dos Ci-clos Superiores que impartimos nonoso centro, divídense entre a conti-nuación de estudios e acceso ó mun-do laboral que os acepta cun grao deinserción moi alto, nalgúns ciclosaproxímase ao 90%.

Debemos destacar que os nosos es-tudiantes destas promocións acada-ron as mellores cualificacións, oquedou manifesto na propia selecti-vidade, figurando entre eles, tres dosmellores expedientes académicosda Comunidade Autónoma.

Como pode apreciarse na seguin-te orla-enquisa que fixemos aosalumnos que cursaron o bachare-lato no IES María Sarmiento, no cur-so pasado, optaron na súa maioríapor proseguir estudios nas Univer-sidades Galegas, mentres que os

Guillermo SandinoLeira

Bacharel TercnolóxicoEstuda Enxeñería

Informática

María RiveiraSantos

Bacharel TercnolóxicoEstuda ArquitecturaTécnica en Burgos

Lara Álvarez IglesiasCiclo Sup. de Desenvol-vem. e Aplic. de Proxec-

tros de Construcción.Quedou a traballar na

empresa VITRABA deLourenzá, onde fixo a FCT

Cristina Rey ParañosCiclo Sup. de Admi-nistración e Finanzas.Traballa de adminitrati-

va en PescadosMaseda

O Provisional18 marzo 2005 Páxina 9

José VicenteIglesias Gómez

Bacharel TecnolóxicoEstudaElectromecáni-ca do Vehículo no IES

María Sarmiento

Belén García Dovale Bacharel de Humani-

dades e CCSS.Estudia Publicidade

en Pontevedra

Elena Díaz Lage Bacharel Humanida-

des e CC.SS.Estuda Empresariales

en Lugo

Adrián VázquezFernández

Bacharel TecnolóxicoEstuda Enxeñería en

Lugo

Óscar Rolle Calvo Bacharel TecnolóxicoEstuda Graduado enAviación Civíl naUniversidade de A

Coruña

Didier Teijeiro Novo Bacharel Humanida-des, dirixe un Hiper-mercado en Covas

Ana RodríguezMichelena

Bacharel Hum.Estudia Turismo na

Coruña

Marcos LópezPiñón

Bacharel Hum.Estuda en Coruña o

CS de Prevención deRiscos Laborais

Carlos NúñezRomero

Bacharel TecnolóxicoEstuda Informática en

Xove

Javier MaragotoÁlvarez

Bacharel TecnolóxicoEstuda CM de Equi-

pos e InstalaciónsElectrotécnicas

Lara Martínez Fraga Bacharel Hum.

Estuda CS de Activi-dades Físicas e

Deportivas

Tamara QuelleLosada

Bacharel Humanida-des e CCSS.

Estuda Hª da Arte enSantiago

Sandra LouzaoSalgueiro

Ciclo Sup. de Admi-nistración e Finanzas.

Traballa nunhaxestoría

Juan SebastiánPardo Fraga,

Ciclo Superior deInstalac. Electrotécni-cas, quedou a traballar

na empresa na quefixo a FCT, "Vestas"

Sheila TimiraosRodríguez

Bacharel TecnolóxicoEstuda Farmacia en

Santiago

Anxo Rivera ReyBacharel TecnolóxicoEstuda ArquitecturaTécnica na Coruña.

Jorge LuísRodríguezRodríguez

Ciclo Sup. de Instala-cións Electrotécnicas.

Estuda EnxeñeríaTécnica en Ferrol

Nicolás CamposLongarela

Ciclo Sup. de Instala-cións Electrotécnicas;traballa en Mondevil,

Foz

Verónica MantillaRodríguez

Ciclo Sup. de Admi-nistración e Finanzas.Traballa, e baralla o

autoemprego

Juan José RiveiraMartínez

Ciclo Sup. de Instala-cións Electrotécnicas.Traballa nun astaleiro

de Burela

Javier Pan InsuaCiclo Sup. de Instala-cións Electrotécnicas.Traballa en Electrome-cánicos Viveiro, onde

tamén fixo a FCT

Paula VarelaMartínez

Bacharel Human.Estuda Turismo na

Coruña

Vanesa IglesiasSánchez

Ciclo Sup. de Desen-volvem. e Aplic. deProxectros de Cons-

trucción. EstudaEnxeñería de Montes

Rubén Pico ReyCiclo Sup. de Admi-nistración e Finanzas.Agora estuda o CS de

Informática

18 marzo 2005O ProvisionalPáxina 10

A primeira das súas vidas foi agromandopolo chan de pedra das rúas de Viveiro quevolve pisar, cos folgos xustos que un debeir administrando na vellez. T. L. recupera asúa primeira lembranza: unha nena no colodunha niñeira e el tamén nos brazos da súa,moi arriba para veren a procesión. El non équen de recordar as facianas das mulleresque os suxeitaban nin de que procesión setrataba, pero xamais esquecerá o nome danena, África, e a súa cara, que cada certotempo se lle volverá presentar ao longodos seus moitos anos e nos lugares máisdiversos. Mágoa non ter nacido el para apoesía, pois esa nena da infancia ficaríainmortalizada nos seus versos, como llesucedera a aquela Beatriz de Florencia que,case sen decatarse, se cruzou dúas vecesna vida con Dante Alighieri e este, o máisfamoso poeta italiano, converteuna nosseus versos na súa amada ideal, salvándoado silencio que é a morte. Nestascavilacións, decátase de que está pisando aPraza do Concello, onde se celebraba omercado todos os domingos, unha auténti-ca festa á que acudían xentes de toda acontorna. As vendedoras, sentadas nosseus tallos, ofrecían desde pelas demanteiga e froitas ata queixos de San Simón.Tobío ten saudade das cereixas comparti-das cos demais nenos, dos peros de fol,dos releos entre vendedores e comprado-res, dos rinchos dos cabalos atados á som-bra das árbores, que xa non están, e, por unmomento, volve escoitar o cego que recitaunha desgraciada historia de amor e crimenaquela praza, onde foi feliz; agora feridade silencio e de presente.

T.L. regresa á infancia e ao Viveiro per-didos, aos dez primeiros anos da súa vida,á súa casa, que estaba na rúa Pablo Igle-sias, nome que se borraría, pois os nomesdas rúas tamén teñen os seus ciclos.Achégase ao convento de San Francisco,este vello amigo si foi quen de resistir opaso do tempo, ¿ou hai un desgaste sobreda cantería que se resiste á súa ollada can-sa? Pensa cun sorriso debuxado na súa cara

Alma de reo

que é unha das poucas persoas que quedanvivas que poida contar que viviu no mesmoconvento, que era daquela escola, cárcere exulgado, á vez. Nel arrranxáranlle unha casaao seu pai, que era mestre e converterse namorada da súa familia durante dez anos,ata que se foron para Santiago. T. L.buscao mar, porque houbo un tempo en que eldesde alí ollaba como entraban e partían osbarcos que atracaban preto da ponte. Estatamén experimentou mudanzas, pero re-siste e, coma sempre, aínda segue cos seusnove ollos unha parte da vida mariñeira deViveiro. Acordase de que a el lle gustabaver a ringleira de mulleres, coma se foranformigas de verán, carrexando o sal desdeos trincados, que o levaban en grandes paxessuxeitos ás costas sobre grandes molidasatadas cunha banda na fronte. Lois Tobíomira desde San Francisco con ollos de nenoo mar e os barcos que parten, desde ondeos seus ollos de vello xa non o poden divi-sar, porque están gastos e, sobre todo, por-que xa non é doado ver o mar desde SanFrancisco.

T. L. buscou a ría da súa nenez, ollou apraia de Covas, os edificios novos quefachendosos buscaban o ceo; aquel mundoartificial non lle resultaba familiar; o seumar non era aquel, o mar dunha vida quetivera había moitos, moitos anos, cando oséculo, coma el, era un neno novo, que traíadebaixo do brazo un feixe de ilusións queanos tras ano se foron truncando en gue-rras pequenas e grandes, levando consigo,coma inalcanzables paxaros os soños dosque daquela aínda celebraban a festa que éser novos e ter futuro. Si, a ría que buscabanon era esta, nin as praias, nin o peirao,ata as correntes modificaran o seu rumbo.Séntese un ancián que rosma contra o queve, coma un vello namorado que acaba dedescubrir que a moza que o engaiolou coasúa beleza fai cincuenta anos agora apenasconserva nada daquel feitizo. Lembrapraias desaparecidas, un río, as xentes deViveiro mariscando berberechos e navallas.¿Por que outra riqueza se substituíu o

Lois Tobío, ollando para as bandadas de aves mariñas que regresan, pregúntase que misteriosachamada as fixo levantar o voo e dirixirse desde o norte de Europa e as lonxanas e frías costas deSiberia cara a Galicia, se será o mesmo impulso que o levou a el a esta viaxe sorpresa a Viveiro,quizais o único que as diferencia é a linguaxe na que se anuncian. Agora percorre cos pasos

curtos da vellez os lugares da súa nenez. El que sabe de viaxes, emigracións e exilios, intúe queesta visita pode ser a derradeira. Alguén lle dixera unha vez que vivimos varias vidas (e as

correspondentes mortes) que o tempo vai facendo xurdir e tamén consumindo sen nunca se saciar,aínda que el prefire chamarlles ciclos.

Na foto superior, con guedellas, vemos a unTobío neno, no 1910; abaixo, en Sargadelos,

no ano 1993

As iniciais T. L empregounas Lois Tobío para referirse a si mesmo no seu libro de memorias, As décadas de T.L., ediciós do Castro, Sada, 1994.

Páxina 11O Provisional18 marzo 2005

tesouro aquel? ¿Onde se agocha o éxito detodas esas mudanzas? T. L.olla cara á pon-te, que lle devolve a mirada cos seus noveollos, e loita contra a melancolía e contraun aire frío que quere coarse a través dasúa pel, pola cara e as mans cruzadas devereas do tempo e de veas, que teñen algode hedras serpeando ao longo do seu tron-co de árbore case centenaria. Só ese airemáis frío do que é habitual lle lembra ooutono, mira ao seu redor e o verde inmu-table e aburrido dos eucaliptos parece rirsedel, do outono, do famoso tópico da caídada folla e do ciclo vital dos carballos.

A quen o vexa figuraráselle un home ve-llo e descoñecido que pasma ante acontorna desde o outro lado dos seus len-tes, que pasea ante a ría, ou a sombradaquela marabilla que foi; non sombra,senón refugallos: os muxes coa boca de fóraa devorar, insaciables, as inmundiciasmesturadas naquelas augas noxentas,ludrosas, dunha cor indefinible, que ver-tían unha serie de tuberías, e as gaivotas,ameazadoras, nun labor semellante. Avese peixes convertidos en voitres a loitar po-los restos dun naufraxio lento e silencioso.Querían medrar, Ría, e só o souberon facermatándote a ti; estragáronte coas obras edesfiguraron o peirao. Os chalés estrafala-rios, os bloques de apartamentos foronadonándose de Covas. A primeira vez queT.L. vira aquela desfeita case chorara. Foia xente do «progreso» a mandar desfacer ovello que, por ser vello, é malo e feo paraeles; xente sen sensibilidade, in-culta, ignorante, pero que, conesa coartada, pudieron facergrandes negocios. A cambioracharon a verdadeirapersonalidade da ría toda, o quea facía orixinal, o que nuncaforon quen de apreciar, agorasó é unha mala imitación. O ve-llo descóbrese falando só, ten aollada vidrosa, un mal sabor naboca, un amarguexo que seestende polo corpo adiante, aoque podería chamarlle decep-ción. Pregúntase cómo seríaagora a súa Terra de térensecumprido os soños da súaxeración, dos estudantes eprofesorores do "Seminario deEstudos Galegos"; todosaqueles seus proxectos fanados pola Gue-rra Civil e o «tempo de pedra» que a seguiu.O vello recupérase, ten o vento en contra,pero empurra cuns azos que cría perdidos:é T. L. Loitando contra o seu corpo débil,o tempo, a decepción e o vento.

tarde de 1965, Landro arriba ata Portochao.Daquela, «o río, o campo, as árbores e o ceo,estaban o mesmiño ca cando iamos á festa doSan Pantaleón, que tanta ilusión nos daba.Poucos fichábamos xa dos amigos que alí nosxuntabamos outrora para xantar, beber,reloucar, cantar e bailar á beira do noso río.Dos que quedaban houbo quen andara fuxidoa se entobar polo monte, coma Euxenio delValle e mais o seu irmán, perseguidos polosfranquistas». T. L.olla a antiga ponte sobre orío en Landrove, sempre á espera das augas,unhas veces impetuosas e bruantes e, outras,calmas e cantareiras. A ponte soportandosobre si o peso do formigón da vergonza e opaso dos automóbiles ignorantes de que elesson o efémero pisando sobre o perdurable,sobre unha obra que resistiu séculos e nuncachegará a ser chatarra. Fita desde a pontealgo que se acanea nas augas: é un reo, un dospoucos que sobreviviu aos depredadores eos vertidos velenosos do progreso. Descan-sa e recupera azos para completar a súa odi-sea, un ciclo vital que o levou nos seusprimeiros anos a deixar as augas frescas eclaras do río e baixar ao mar. Ten unha man-cha branca sobre o seu corpo; alguén lle ex-plica que está enfermo, que se pon nascorrentes máis fortes para intentar librarsedesa doenza que o está debilitando. Se asaugas non barren o mal que se lle apegou,entón buscará un remanso e agardará a morte.Os máis continuarán río arriba para desovare completar o seu ciclo vital. Cóntanlle quehoubo un tempo en que algúns homes da

zona se metían ás augas por unhadas beiras e caminaban polos fon-dos do Landro ata saír pola outraorela cun reo nas mans, tal era ahabelencia dos homes e a abun-dancia dos reos.

Lois Tobío abandona Viveiro,ve como o val do Naseiro se vaiquedando atrás, imaxínao na pri-mavera cheo de árbores froiteiras,coas flores branquísimas dascerdeiras e das pereiras, as máissonrosadas das maciñeiras e asrosa dos pexegueiros. Pero quensabe se poderá volver na prima-vera. Pensa que foi fermoso vivircon ilusión, traballar con ilusiónpola súa Terra, ver con gozo comoos seus ideais xermolaron nunha

parte da mocidade a pesar das cadeas e dossilencios, e, sobre todo, que tivo moita sorteporque o destino lle concedeu o don, quetantos non acadan, de completar o ciclo davida.

Lois Tobío revive os seus verán enCovas, sente os berros dos nenos aoxogar e entre eles hai que se parecemoito ao que el foi aló polo 1908 ou

1909, cunhas longas guedellas que llechegaban aos ombros. Quixera agoralembrar quen fora o que lle contara alenda da Cova da Doncela, que falaba

dunha serea que na noite de San Xoánsaía cantaruxar nas penas que bate o

mar, entre a xerfa, penteando oscabelos longos e loiros, como era de

agardar nunha terra de mulleresmorenas. Os mariñeiros que tal oíaneran arrastrados polas súa traizoeiras

melodías cara á costa e morríanafogados, pero namorados. Nesas

rochas, realidade e fantasíaconfúndense e outras historias denaufraxios que por alí aconteceron,

noutro tempo dramática realidade, agoraforman parte tamén da lenda, porque o

tempo todo o volve soño, lenda...Ashistorias reais e imaxinadas, a fantasía,sempre formaron parte da rica memoria

das xentes de Galicia, eran bálsamoeficaz contra a dureza do traballo e amiseria, e el sabe que tamén contra a

saudade no Montevideo do exilio. T. L.Pregúntase en que parte de si fica

aquel neno que era el mesmo a escoitaras historias de sereas, de vilas afundidasbaixo a area e de naufraxios, ¿ou é aquelneno o que recorda agochado nun corpo

vello?

Palabras, sorrisos e imaxes doutrostempos; como lóstregos, os recordos veñene vanse, co aleteo da garza que, sorprendida,alzou o voo á beira do Landro (o que ela nonpuido saber é que o home tamén se asustou).A última vez que percorrera o río fora unha

Praza Maior de Viveiro nos anos 50, antes de tanta remodelación.Foto do libro "Viveiro - Memoria fotográfica de medio século" de

Remigio Mestre

O debuxo de Tobío que serve de fondo a esta páxina é obra do debuxante mindoniense Xosé Vizoso

X.C.

O ProvisionalPáxina 12 18 marzo 2005

A fases da lúa repítense cada 19 anos. Para sabera idade da lúa o empezar o ano, epacta1 , pode-mos proceder do seguinte xeito:O desfase entre o ano solar e o lunar é de aproxi-madamente 11 días.Para pasar dun ano a outro sumaremos 11 días(agás cando a epacta é 17 que sumaremos 12).Sempre que sexa >30 restamos 30.Anos Epacta1987-2006 01988-2007 111989-2008 221990-2009 31991-2010 141992-2011 251993-2012 61994-2013 171995-2014 291996-2015 101997-2016 211998-2017 21999-2018 132000-2019 242001-2020 52002-2021 162003-2022 272004-2023 82005-2024 19Tamén podemos calcular a epacta cunha fórmula:R=resto de dividir (ano+2):19E= resto de dividir (6+11R):30 e se R>1sumámoslle 1 a E. E é a epacta.

REGRA SINXELA PARA CALCULAR A FASE DA LÚA

Para os meses empregamos a seguinte numera-ción:Xan Feb Mar Abr Mai XuñXul Ago Set Out Nov Dec1 2 1 2 3 45 6 7 8 9 10PARA CALCULAR A FASE DA LÚA:Sumar a Epacta + número de mes + día. Sepasa de 30, restar trinta ata que dea un número entre0 e 30. Se da 15 é lúa chea. Se da 0-30 é lúa nova.Exemplo 1:Fase da lúa o 6 de decembro do 2014Epacta do 2014 é 29 , Número para o mes 10, Día 6.Sumando 29+10+6=45, pasa de 30, restamos trintae queda 15. A lúa ten 15 días, é lúa chea.Exemplo 2:Fase da lúa o 6 de decembro do 1991Sumamos 14+10+6=30. A lúa ten 30 días,é lúa nova.Exemplo 3:

"outra paisaxe" -Marta Ladra-

VIII TORNEO DEXADREZ

Deu comezo o torneo de xadrez IESMaría Sarmiento, na súa 8ª edición,coordinado polo Xefe de Departamen-to de Matemáticas, Jorge Santamariña.

Os inscritos, na categoría de 1º ciclode ESO son: Adrián Míguez García,Tomás Seijido Pernas, Brais GarcíaFernández, Antonio Cora López, CristianVale Varela, Jorge Míguez García,Salvador García Sánchez, CristianGuerreiro Seijas e Alfonso MorenoJiménez. Na categoría de 2º ciclo deESO están anotados: Jesús ÁngelGarcía López, Daniel Ladra Fernández,Jhonatan Jiménez Jiménez, MarcoLabaen Rodríguez, Abel Vale López eAlejandro Cora Piñeira.

A final xogarase coincidindo coasactividades previstas para a cele-bración do Día das Letras Galegas,mentres que o torneo ten lugar duranteos recreos.

Fase da lúa o 9 de xaneiro do ano1999.Epacta=13. Mes=1. Día 9. Sumando da 23,a idade da lúa son 23 días é cuarto minguante(falta unha semana para lúa nova) se dese 7 ou 8sería cuarto crecente.

Este método pode ter un erro de ±1 díaLembra, a epacta do 2005 é 19. Se o mes non éxaneiro ou febreiro, réstalle 2 á numeración normaldo mes. Se pasa de 30, resta 30Así 22-6-2005 Þ 19+4+22=45, idade da lúa é 15días, é lúa chea.

-Cándido Dacosta Lago-

A epacta indica aidade da Lúa ao

empezar o año: onúmero expresa osdías que hai dende

que tivo lugar oúltimo novilunio dunano ata o primeirode xaneiro do ano

seguiente

LA VIDA ES UNA AVENTURA

La vida es el espacio de tiempo que trans-curre dede el nacimiento hasta la muerte.La gente, cuando le preguntas qué es lavida, suele dar esta definición. Pero la vidasignifica mucho más que esto.

Vida es alegría, pena, tristeza, disgusto,amor, ilusión, amistad, esperanza; la vidaes una aventura que comienza cuando unamujer tra al mundo a una criatura, un bebéal que cuidará y enseñará a defenderse delas cosas malas que hay en el mundo, aluchar por lo que quiera, siempre que seaalgo bueno, y a ser una buena persona.

En la vida hay demasiados tramos quehay que afrontar, por eso es una aventura.Tiene fases muy fáciles que se pasan conalegría y otras, más difíciles, que tienesque pasar como tu familia te enseñó y conpreocupación; otras son dolorosas, comola muerte, pero hay que superarla con fir-meza.

Por estas razones debemos seguir ade-lante, porque además de lágrimas y triste-za tambien hay felicidad.

AROA RODRÍGUEZ 2º ESO

O Provisional Páxina 1318 marzo 2005

Visita ao CentroComarcal

O departamento de Lingua e Lite-ratura Galega organizou, para os alum-nos de 4º de ESO, unha visita á ex-posición "Corenta anos de traballo porGalicia. O compromiso da diásporagalega"; tamén asistiron nese día, 20de decembro, a unha conferencia dointelectual Isaac Díaz Pardo.

Na actividade estiveron acompña-dos polas profesoras Mª Jesús Pena-bad Arias, Sabela Barcón Soto e AnaPedreira Castro.

Continúan realizándose as actividadesde prevención de drogodependenciasque tódolos anos se levan a cabo nocentro en colaboración co centro detratamento de Burela.

A campaña vai dirixida ós alumnosde ESO, con diferentes programaciónspara cada curso. As sesións tiveron lugaro 20 e 21 de decembro, 10, 11, 14, 16,21 e 28 de febreiro e 1 e 2 de marzo.

PREVENCIÓN DEDROGODEPENDENCIAS

Isto non é máis que outra "parva novela deamor" que sempre acaba mal. É o máis típi-co; pero isto só pasa unhavez na vida: ¡o primeiroamor!

O mellor verán da miñavida pasa detrás de min.Agora empeza o institu-to, teño todo o curso pordiante para gañarme aspróximas vacacións. É noúnico que pensamos os rapa-ces e as rapazas de hoxe en día,remata-lo curso para pasar todoun verán de intensas "emocións".

Vinteún de setembro; comezan as cla-ses, un novo curso: libros novos, lapis, bolis,cadernos e, como non, compañeiros novos.

Cheguei toda entusiasmada ó colexio enbusca de Ánxela, a miña mellor amiga. Unhamágoa cando comprobamos que non nos to-cara xuntas no mesmo grupo. Tiñamos a im-presión de que nos ía tocar xuntas.

Ánxela e máis eu fixeramos un pacto, an-tes de rematar este verán: "Os rapaces que-dan emprazados ata o próximo verán". Pero,nin ela nin eu imaxinabamos que unha denosoutros ía romper ese pacto. Xa levabamostres semanas de clase e viñeran moitos alum-nos e alumnas novos. Eu fixeime en especialnun rapaz , novo no centro, que se chamabaFroilán, ó que lle tocába na miña clase.

Pero pronto lembrei o pacto que fixeramosÁnxela e máis eu "os rapaces, á m....".

Co tempo fíxenme amiga de Froilán; el eraun pouco tímido pero comigo comportábasemoi abertamente. Era moi bo rapaz e, sobretodo, moi bo estudiante. Pasou o tempo esen querer rompín o pacto. Eu non quería,pero...

Todo ocorreu na época de exames de Nadal,xa faltaba pouco para que rematase o trimes-tre e o ano.

Estabamos ateigados de exames euaxudeille a preparalos e quedamos durante orecreo na clase para repasar. Estabamos osdous sos cando, de repente, el bicoume, ataque Ánxela chegou á clase en busca miña enos interrompeu. Ela non se decata de nada,¡gracias a Deus! porque senón "matábame",seguro.

A partir de aí comeza unha pequenaamizade, pasan as vacacións de Nadal echegan os exames de Semana Santa.Estabamos cansas, tantoÁnxela como eu.Aínda non lle contara nada porque tiña medode que se cabreara comigo.

Ela dixome:-Hai tempo que non falamos, ¿que contas?;

¿que tal na clase, ... os compañeiros?

-Ben, non me queixo- contestei con disi-mulo.

-É que teño que contarcheunha cousa (di Ánxela,preocupada). Sei queprometemos non rom-per o pacto pero é queme fixei nun rapaz queé moi guapo; (eu xa máistranquila pensando, ¡uf!.

xa vou poder contarlle omeu con Froilán).Entusiasmada pregunteulle

quen era e ela dime: "é o novo,Froilán, o da túa clase".

Cando me dixo ese nome penseimorrer. Agora ¿que facía, como lle digo

eu?. Ían pasando os días, Ánxela non me pa-raba de falar de Froilán; eu tiña a esperanzade que fora todo un capricho, pero co tempodecatábame de que isto ía para rato. Nonfacía máis que cavilar.

Nunca pensei que faría isto, pero tivenque traizoar a miña mellor amiga, díxenlle aFroilán o que me contara Ánxela , el quedouseabraiado; pregunteille:

-¿Que imos facer?-O que queiras ti, sabes ben que eu sen ti

non son nada.-¿Jo!. ¡E que Froilán é tan doce...!Nese preciso instante estabamos no cam-

bio de clase, sós outra vez e Ánxela acaboupor ver o que estaba acontecendo. Quedousea carón da porta abraiada eu díxenlle:

-Ánxela, e que....Pero ela non me escoitou, marchou da cla-

se chorando e dando un portazo que resoouata a outra pranta.

Intentei buscala por todo o colexio, peronon a encontrei. Chameina ao móbil e máis ácasa, pero non mo colleu.

Decidín deixalo con Froilán por un tempoata que se calmasen as cousas. Pasaban osdías e encontraba a Ánxela polo corredor peronon me falaba.

Un día estaba eu nun pub cun grupo dexente e chega Ánxela correndo onda min ecolleume por un brazo. Dime: ¡corre ¡ ¡co-rre!, tes que ver isto.

Mirei pola fiestra e ollei, era Froilán. ¡DeusSanto!, era Froilán bicando a outra rapaza.Todo o que dixera de que me quería era unhaandrómena. Achegueime a carón del epegueille unha labazada. Pedinlle perdón aÁnxela, expliqueillo todo e dixo que non eranada, que estaba perdoada.

Xiramos as dúas ó mesmo tempo fómonosmentres dicidiamos ¡nunca mais! volvere-mos pelexar por un rapaz.

-Cousas da idade?.

No día de San Valentín. Carta de amor.(Romance nas aulas)

O NADAL

O Nadal é xenialhai vacacións,

Xúntome ca familiae paso fenomenal.

No Nadal neva e fai fríoabrigo e gorro hai que poñer,

eu canto e bailoe sempre teño moito brío.

Papa Noel ben en Noiteboatrae agasallos os nenos,

pero a min non,por que non son boa.

Os Reis Magosmoitos regalos traen,

pero polo camiñomoitos lles caen.

Antía Yáñez Vizoso

18 marzo 2005Páxina 14 O Provisional

A carón do blues

Creador do chamado "West SideSound" de Chicago a finais dos anos cin-cuenta e comezos dos sesenta, xunto aOtis Rush e Magic Sam, Buddy Guy éconsiderado un dos mellores guitarristasda historia.

George Guy naceu en Lettsworth(Louisiana) o 30 de xuño de 1936, e nonsería ata o ano 1957 cando chegara aChicago disposto a facer da música a súavida. Pouco tempo despois xa se labraraunha notable reputación como guitarristae comezou a gravar para pequenos selosdiscográficos ata fichar pola compañía dosirmáns Chess, onde participou engravacións de Muddy Waters, Howlin´Wolf, Little Walter, Sonny Boy Williamsonou Willie Dixon, chegando a gravar taménco seu propio nome.

En 1967 pasou a Vanguard, compañíacoa que publicou algúns dos seus álbunsmáis destacados. Foi nese tempo candocomezou a súa asociación co harmonicistaJunior Wells. O dúo foi bastante famosoe, aínda que sen chegar a facerse ricos,non lles faltou traballo durante moitosanos.

Pero onde Buddy amosaba as súasmellores virtudes era en directo. Xunto assúas innegables dotes como guitarrista,era un tremendo showman no escenario etivo durante anos un dos mellores direc-tos que podían ollarse. Esta enerxía envivo conseguiu plasmala moi ben acomezos da década dos oitenta candogravou para o selo Alligator un dos seusmellores traballos: "Stone Crazy".

En 1991, cando a súa figura semellabaestar esquecida, e gracias á axuda e reco-mendación de Eric Clapton, firmou un con-trato con Silvertone que dou un novo im-pulso a súa carreira. Deste xeito, foi no

Por Javier Caneda González

CON EL DEPORTE,¡SIEMPRE GANAMOS!

La palabra deporte no sólo quiere decircompetición, también quiere decir que ha-cer deporte ayuda a conseguir una mejorforma física, mejora el funcionamiento or-gánico del individuo y previene enferme-dades, es decir, con el deporte se obtieneun mejor nivel de salud.

La práctica deportiva se debe efectuarsiempre con un adecuado entrenamientoy programación.

La moda de correr atléticamente por lascalles en lo que denominamos "footing"ha puesto de manifiesto la peligrosidadde hacer una actividad deportiva sin adop-tar determinadas precauciones.

En el término deporte encontramos unaamplia gama de significados; tomarse lavida deportivamente equivale no solo ahacer deporte, sino que incluye una pos-tura vital regida por la despreocupacióny el sosiego. En este sentido, la deporti-vidad si que se convierte en sinónimo desalud.

La práctica de uno o varios deportes esrecomendable siempre que se efectúe den-tro de las facultades del individuo; facto-res como la edad, la constitución física, ola presencia de enfermedades deben te-nerse muy en cuenta siempre que vaya-mos a iniciar una actividad deportiva y,sobre todo, a la hora de marcarnos la in-tensidad de la misma. De hecho, todo serhumano está capacitado para la prácticade algún deporte, siempre que lo haga deacuerdo con sus facultades. Por todo esto,¡con el deporte siempre ganas tú!.

ARIANA GONZÁLEZ - 2º ESO

"BUDDY GUY"

SOLICITUDE DE PRAZA PARA CURSAR EDUCACIÓN SECUNDARIACURSO 2005-06

-ALUMNOS PROCEDENTES DE COLEXIOS NON ADSCRITOS-PRAZO: DO 16 DE MARZO AO 18 DE ABRIL

NOTA: AS PRAZAS QUE SE OFERTARÁN SON AS QUE PODAN QUEDAR DISPOÑIBLESDESPOIS DA ESCOLARIZACIÓN DOS ALUMNOS DO PROPIO CENTRO E DOS COLEXIOS DE

VICEDO, OUROL, GALDO E CELEIRO

Viaxe a SantiagoOs alumnos dos ciclos de Admi-

nistración e Finanzas e de XestiónAdministrativa visitaron, en Santiago,o Parlamento e o Museo do Pobo; avisita tivo lugar o día 1 de marzo eacompañáronos os profesores Gene-roso Ramallal Dopacio e ÁlvaroFerreirós Rey.

DISCOGRAFÍA SELECCIONADA:

-The Complete Chess Studio Recordings-A Man And The Blues-This Is Buddy Guy-Hold That Plane-Stone Crazy-Damn Right I´ve Got The Blues-Feels Like Raín

seu primeiro disco, «Damn Right I´ve GotThe Blues», coa colaboración de estrelascomo Mark Knopfler, Jeff Beck ou o pro-pio Clapton, cando conseguiu gañar o pre-mio Grammy ao mellor disco blues do ano.

A piques de cumprir os 69 anos, Guyaínda hoxe segue gravando e actuandopor todo o mundo.

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Páxina 1518marzo 2005 O Provisional

Carlos Nuevo Cal,Cronista Oficial

de Viveiro

O pleno do Concello de Viveiro ratificou,o 22 de decembro de 2004, a proposta dogrupo de goberno para o nomeamento deCarlos Nuevo Cal como cronista oficial.

O cargo estaba vacante dende ofalecemento, o 30 de novembro de 2001, doanterior cronista, Modesto Pérez.

Carlos é Profesor no CEIP Lois Tobío deViveiro ademais de historiador e conferen-ciante. Naceu no 1958 en Viveiro, e dendemoi novo traballou a prol do movementocultural, sendo vicepresidente da Asocia-ción Cultural “Sementeira” de Viveiro du-rante os últimos anos da década dos 70. Foipresidente da “Asociación de Defensa daRía” nos 80. Preside o “Seminario de Estu-dios Terra de Viveiro” dende a súa constitu-ción en 1996, sendo, igualmente, membrofundador da “Asociación de Amigos doConxunto Histórico Artístico deSargadelos”. Coordinador e fundador da re-vista informativa-cultural “Viveiro en Vivo(1988-89)”, participou na emisión do pro-grama radiofónico: “Vellas Sombras. NovosCantos” e dirixiu o programa cultural deSer-Mariña “Retallos da Terra”, durante operíodo 1995-96, nestes anos tamén foi ha-bitual tertuliano das mañás de RadioVoz-Lugo. Pertence ó consello de redacciónda revista galega de política e pensamento“Enclave-E.N”. Tamén publicou artigos noHeraldo de Viveiro, A Nosa Terra, La Vozde Galicia, El Progreso, Lucensia, e na re-vista “Tempos Novos”, así como nos des-aparecidos Diario 16, Badal e Beiramar,entre outros.

Publicou as seguintes obras: Os conquis-tadores modernos. Movemento obreiro naGalicia de Anteguerra, (VV.AA), A NosaTerra, 1992, Catálogo de Cruceiros e Cru-ces da Terra de Viveiro, (VV.AA). SET deViveiro, 1996, Homenaxes a Lois Tobío.Madrid, 13 xullo de 2001, (VV.AA),Edicións do Castro, 2001 e O PrimeiroAntón Vilar Ponte.(XVII premio literarioÁnxel Fole), en colaboración con EmilioXosé Insua López. Tamén autor doutrostraballos como Antes e despois da Guerraen Viveiro, Especial de A Nosa Terra: O 36en Galicia,(1986), A pesca no distrito marí-timo de Viveiro (1883-1912), Viveiro, 1986,Apuntes para unha historia da fotografía enViveiro (1890-1909), Viveiro, 1992, Axénese do complexo industrial deBarro-Chavín (1896-1909), Lucensia, 1994,Orixes das feiras francas na bisbarra de

Viveiro: A Feira das Maulas de Galdo,Viveiro, 2002, Os dous anos de MarujaMallo no Viveiro señorial de 1902, Voz deGalicia, A Mariña, Outubro, 2002, CecilioBedia Caballería: un militar exemplar, He-raldo de Viveiro (13-6-2003- 25-7-03). Foiprologuista dos libros Viveiro. Memoria fo-tográfica de medio século, de RemigioMestre. SETV, 1999, Anécdotas epersonaxes dun Viveiro que se foi, de JoséNistal López. SETV, 2000, Homenaxe aViveiro. Homenage to Viveiro, de MaríaDonapetry Camacho. Axuntamento deViveiro, 2003 e O Vicedo e a súa xente, deJosé Manuel Moreno Moreno. Servicio dePublicacións da Deputación Provincial deLugo, 2003. Relatorios: “Leiras Pulpeiro eNoriega Varela” (Congreso Manuel LeirasPulpeiro e o seu Tempo, Mondoñedo,1998), “A pesca en Viveiro. Auxe e deca-dencia da industria salazoneira, 1850-1912”(Pesca e Historia. Xuntanza Internacionalde historia económica e social do sectorpesqueiro, USC, 1999), “A emigraciónviveirense en Cuba e no Plata” (Congresoda USC sobre A emigración ultramarinadende a cornixa cantábrica, 1850-1950.Cervo, 2002) e “Ramón vilar Ponte e ogaleguismo en Viveiro(1917-1936)” (Con-greso Ramón Vilar Ponte (1890-1953),Facultade de Humanidades, Lugo, 2003.

Foi finalista e accésit do 7º Premio ÁnxelFole(1993), polo traballo: “O primeiroNoriega Varela, os anos de formación(1869-1911)”; gañador, xunto con EmilioInsua López, do 17º Premio Literario ÁnxelFole, polo traballo conxunto:”O primeiroAntón vilar Ponte”, Lugo, 2003. Foipregoeiro das Festas de Carnaval de Viveiro,1988, pregoeiro das Festas Patronais e deVerán, Viveiro, 1988 e pregoeiro das Festasde Nadal, Viveiro, 2003.

Parabéns.

O NADALCatro Semanas antes

de nacer Xesús pola noiteveu unha xeada

que ninguén a aguantabaToda a cidade cantabaunha estraña melodía :

“Ven Xesús este díapara que non faga unha tarde fría ,

ven con Deus ao teu ladopara quitarnos o noso pecado”

e cando chegou o Nadalen medio do inverno calor a desmaiar ,

unha estrela no ceo espacialdixo:

“paz , xustiza e amorvíndeme a escoitar

veu Xesucristoe tedes que amolar”

Viñeron tres Reis Magosveu a paz mundial

con tres regalos diferentespara Xesucristo salvador de terra e mar

Adrián Míguez García

Tala de árbores

O día 6 de xaneiro, na residenciaBetania de Viveiro, faleceu ós 87anos de idade o ex-director Francis-co Vázquez Ramudo quen fora ade-mais alcalde de Viveiro e promotorda construción do proimeiro edificiodo centro en 1961.

Foi soterrado no cemiterio parro-quial de Merille, de onde era natural.

Falecemento

Durante o período de Nadalprocedeuse a corta-las árbores querodeaban ao edificio do ximnasio coobxecto de impedi-lo constante de-terioro que provocaban sobre acuberta desa dependencia.

Páxina 16 18 marzo 2005O Provisional

UN TEMA VITAL

O QUE NON SE MATIZA CANDO SE COMENTA O INFORME NOSMEDIOS DE COMUNICACIÓN

� Os intentos de comparación, utilizandoporcentaxes entre sistemas educativos dife-rentes, poden resultar erróneos porque es-tamos traballando con modelos condiversidade de esixencias dos programas ediferentes maneiras de avalialos.

� Moitas veces estes informes son utiliza-dos polos políticos, (a educación politízasefacilmente), e polos medios para avala-loataque ó sistema de ensinanza comprensivoxustificándoo en que "iguala a todos, pero ábaixa"; o propio caso de Finlandia, que obténas mellores puntuacións non é precisamenteun modelo "non comprensivo", nin o doutrospaises que se atopan a cabeza dese "ran-king": Xapón, Corea, etc, o que demostra éque son sistemas máis eficaces.

� Do que se fala é dos modelos educativose non da aplicacións dos mesmos, aínda quedi para o caso español que é un dos máiscompensatorios das desigualdades.

� Xunto ós países nomeados anteriormen-

O informe, realizado a iniciativa e baixo a coordinación da OCDE (Organización para a Cooperación eDesenvolvemento Económico), é un estudo que trata de determina-lo rendemento académico dos alumnos de 15anos en 41 países; pretende coñecer como están preparados para afronta-la vida adulta cotiá, simplificando este

propósito a unha enquisa baseada nos coñecementos en catro áreas.

te, en España é onde existen menores des-igualdades entre os alumnos de maiores emenores rendementos.

� Os resultados obtidos polos alumnos deCataluña, País Vasco e Castela León que,como se dixo, se amo-san mellores, hai queentendelos no ámbito de que nesas comu-nidades se fixéron mostraxes moito máisgrandes e precisos porque os gobernos au-tonómicos utilizaron as sondaxes de PISApara obter informes propios.

� Tampouco se fala abertamente dos re-cursos, entendidos como humanos (valora-ción social do profesorado, a súa formación ini-cial e continua, etc.), e tamén materiais, dotacións,aulas específicas, desdobramentos, etc.

� A procedencia do alumnado que acce-de ós centros públicos ou privados taménpode ser determinante, non véndose, demaneira obxectiva, que os resultados doscentros privados sexan mellores cós dospúblicos.

O QUE DI O INFORME

Cada ano faise máis fincapé nunhaárea determinada, e agora parece quelle tocaba ás matemáticas, onde os re-sultados se sitúan un pouco por debaixoda media da OCDE, 485 puntos fronteós 500 de referencia.

Do mesmo xeito, a competencia lec-tora, comprensión e o emprego de tex-tos escritos, amósase inferior á doutrospaiíses da contorna cultural e con simi-lares investimentos no sistema educati-vo do país analizado.

A capacidade de emprega-lo coñe-cemento científico para tomar decisiónssobre o mundo natural e sobre os cam-bios que nel produce a actividade hu-mana tamén suspende, segundo PISA.

E finalmente o emprego de procesoscognitivos para enfrontarse e resolversituacións interdisciplinares semellasaír mellor parado no informe, sobre todonalgunhas comunidades como CastelaLeón, Cataluña ou o País Vasco.

Como consecuencia de todo isto, Es-paña sitúase no posto 26 dese "ranking"por diante de EE.UU., Rusia ou Italia, de-trás de Hungría e República Checa.

Pero sempre que se comparan resul-tados cómpre analiza-los factores quelevan ós mesmos, e dende PISA, estáclara a relación de rendemento co nivelda riqueza, desenvolvemento socio-eco-nómico e cultural e investimento en edu-cación, atendendo ao cal os resultadospara España igual son os que corres-ponden. Agora ben, algo a destacar,recoñecido no citado informe, é a relati-va equidade do sistema educativo es-pañol, a manifesta igualdade de oportu-nidades, producindo diferencias meno-res entre os resultados do alumnadoque as doutros sistemas educativoscomparados, algo que reafirma o carác-ter comprensivo e integrador como un dosaspectos, sen dúbida, máis positivos, donoso sistema educativo. Así como con-clusión establécese que nos deberia-mos esforzar máis nos resultados paralograr tamén unha maior excelencia.

O que non cabe é a simplificación quese pode chegar a facer dalgunhascuestións que queremos enumerar noseguinte apartado.

É evidente que, o informe é unha chamada de atención que nos obriga a reflexionarsobre o asunto do que, de ningún modo debemos mirar cara a outro lado; se acaso oque indica tamén e que hai países nos que se pode deducir que o impacto acumulado(social, familia e escola) dentro e fóra desta dan mellores resultados. ¡Por algo será!.

O informe Pisa