NR 31/1 styczeń • luty • marzec 2011 Wmurowanie Aktu ...wss.olsztyn.pl/fileadmin/zasoby/puls/puls31.pdf · naukowy profesor, stano-wisko prof. zwyczajny. Kie-rownik Katedry Mikrobio-

Wmurowanie Aktu Erekcyjnego

ISSN 1644-8162

NR 31/1 styczeń • luty • marzec 2011

2

styczeń • luty • marzec 2011

3 PoznajmyRadęSpołecznąSzpitala

3 CentrumUrazowewszpitalu–

corazbliżej

4 WmurowanieAktuErekcyjnego

6 Wiedza,siła,talent

8 Inwestycjawzdrowie

10 ZarządzanieJakościąwSzpitalu

11 LaurNajlepszymzNajlepszych

12 Pamięćijejzagadki–cz.1

14 Ciążapooszczędzającymleczeniu wznowynowotworuzłośliwegojajnika

15 OnkologwSzpitalu

15 Miećzdrowierekina…

18 Zrozumiećczymjestchemioterapia

20 Nowoczesnemetodyleczeniawonkologii

22 ThisisAfrica

24 Zdrowiejestnajpierwszymdarem…

26 Ludziezpasją

27 Krzyżówka

Jesteśmy świadkami historycznego mo-mentu w życiu naszego Szpitala. Trwa-ją prace nad budową nowego skrzydła, w którym będzie dwanaście sal ope-racyjnych, centralna sterylizatornia, sala audytoryjna, dwie sale semina-ryjne oraz szatnia. Budowa rozpoczęła się w listopadzie 2010r., a 15 kwietnia 2011r. uroczyście uświęciliśmy tę waż-ną inwestycję wmurowując Akt Erek-cyjny, cytując słowa z Aktu: „Aby przy-szłym pokoleniom pozostawić dzieło godne, które jest wyrazem troski o życie i zdrowie wszystkich mieszkańców War-mii i Mazur…”. Oprócz przedstawicie-li władz samorządu, miasta i kościoła obecni również byli pracownicy naszego szpitala. Zapraszam do obejrzenia zdjęć z uroczystości.

„Onkolog w szpitalu” to cykl niezwykle ciekawych wywiadów przygotowanych przez Barbarę Szymczuk. Dowiemy się z nich, co robi lekarz onkolog w naszym szpitalu, czym jest rak i jak powstaje, a także poznamy nowoczesne metody leczenia w onkologii. Szacunkowe dane mówią, że rocznie w Polsce choruje 130 tys. osób, a 80 tys. umiera, dlatego waż-ne jest wczesne wykrywanie i optymal-ne leczenie onkologiczne.

Artykułem „Pamięć i jej zagadki” rozpo-czynamy cykl artykułów o pamięci. Dr Piotr Markiewicz wyjaśnia czym jest pamięć i dlaczego stwarza nam często tyle kłopotów. Jeżeli chcecie Państwo dowiedzieć się, czemu pewne rzeczy za-pamiętujemy, a innych nie, koniecznie przeczytajcie tę rozprawę.

I na koniec polecam relację Izy Król z wyprawy na Kilimandżaro. Pani Iza w ciekawy sposób opisuje zmagania z najwyższym szczytem Afryki.

Zapraszam do lektury.

Kornelia Kotwickaredaktor naczelny

Spis treściDrodzy czytelnicy


3

Spis treści

W skład Rady Społecznej, która liczy 8osób,wchodzą:jakoprzewodniczącyRadySpołecznej – Marszałek WojewództwaWarmińsko-Mazurskiegolubosobaprzezniego uprawniona, przedstawiciel Woje-wodyWarmińsko-Mazurskiego,przedsta-wicielRektoraUniwersytetuWarmińsko-Mazurskiego w Olsztynie oraz 5 przed-stawicieliwybranychprzezSejmikWoje-wództwa. Rada wybiera spośród swoichczłonkówwiceprzewodniczącego.

ObecnyskładRadySpołecznej:• Wiesława Jolanta W łodarcz yk- Szcze-pańska–PrzewodniczącaRady – lekarz, specjalistachoróbwewnętrznych,kar-diolog,ordynatoroddziałuwewnętrznego w Zespole

OpiekiZdrowotnejwLidzbarkuWarmiń-ski, polityk i działacz społeczny.Funkcjęprzewodniczącej Rady Społecznej WSSwOlsztyniepełnidrugąkadencję.•Zbigniew Cieciuch – przedstawicielWojewody.•Jadwiga Wyszkowska –przedstawi-ciel Rektora Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie – prorektor ds.studenckich. Pierwszy zastępca Rektora

UWM w Olsztynie. Tytułnaukowy profesor, stano-wiskoprof.zwyczajny.Kie-rownik Katedry Mikrobio-logii,dyscyplinakształtowa-nieśrodowiska,specjalnośćmikrobiologia środowiska,

biochemiagleb.CzłonekFundacjiŻak.•Wojciech Szadziewicz –WiceprzewodniczącyRady –lekarz,specjalistachoróbwewnętrznych, ordyna-tor oddziału chorób we-wnętrznych w Samodziel-nym Publicznym Zespole

OpiekiZdrowotnejwMorągu.Byłylekarzwojewódzki, pełnomocnik wojewody ds.ratownictwamedycznego.RadnysejmikuII, III i IV kadencji. Aktualniewiceprze-wodniczący Komisji Strategii RozwojuWojewództwaorazczłonekKomisjiZdro-wia,PolitykiSpołecznej,RodzinyiSportu.WRadzieSpołecznejzasiadaporaztrzeci.

• Józef Dziki – pracow-nik Działu GłównegoMe-chanikawZakładachMię-snych Morliny. W pioniemechanicznym przeszedłróżne szczeble kariery, odpracownika fizycznego do

pracownikazarządzającegozespołemoso-bowym.Od1995r.naetaciewZarządzieRegionu Solidarności, pierwsza kadencjajako wiceprzewodniczący, a od 1998 r.szefuje Zarządowi Regionu Wojewódz-twa Warmińsko-Mazurskiego. PierwszakadencjawSejmikuWojewództwa.Wice-przewodniczącyKomisjiStrategiiRozwo-juWojewództwa.

• Julian Osiecki – po-lityk, samorządowiec, dzia-łacz społeczny, od 2007 r.przewodniczący sejmikuwarmińsko-mazurskiegoIII i IV kadencji. UkończyłstudiaekonomicznenaUni-

wersytecieMikołajaKopernikawToruniu.Od 1966 r. do 1975 r. był kierownikiemoddziału Polskiego Czerwonego KrzyżawMrągowie,następniedo1990r.pracowałwzespoleopiekizdrowotnej.Od1990r.dy-rektor mrągowskiegoMiejskiego OśrodkaPomocy Społecznej.W Radzie Społecznejzasiadatrzeciąkadencję–wpierwszejka-dencjiPrzewodniczącyRady.• Maria Sokoll

• Elżbieta Brona-kowska - pierwsza pracawSzpitaluDziecięcymjakopielęgniarka. 30 lat zwią-zana z pomocą społeczną,aod20latjestdyrektoremMiejskiego Ośrodka Po-

mocy SpołecznejwOlsztynie. InicjatorkautworzeniaCentrumIntegracjiSpołecznej.Przyczyniła się do intensywnego rozwojuinfrastrukturysocjalnejwOlsztynie.

Alicja Biernacka

Prace nad przygotowaniem projektutrwały od października 2009 r. Pierw-szymetapembyłoprzygotowanie fiszkiprojektowej, która zawierała wyszcze-gólnienie prac remontowych, związa-nychzpowstaniemcentrumorazzakupniezbędnego sprzętu.Wmarcu 2010 r.została podpisana pre-umowa, doty-czącaprzygotowaniaprojektupn.„Cen-trumurazowewWojewódzkimSzpitaluSpecjalistycznym w Olsztynie szansąkompleksowego leczenia pacjentówz urazami wielonarządowymi”. Pracenadprzygotowaniemwniosku, studiumwykonalności oraz niezbędnych załącz-nikówtrwałydo28lutego2011r.Wpro-jekt zaangażowało się wielu pracowni-

ków szpitalnych: Działu Zarządzania,MarketinguiPromocji,DziałZamówieńPublicznych iZaopatrzenia,DziałTech-niczny, Dział Finansowo-Ekonomicznyorazordynatorzyposzczególnychkomó-rekszpitalnych.Projektobejmuje:modernizacjęiremontoddziału otolaryngologii i onkologii la-ryngologicznejzprofilemchirurgiiszczę-kowo-twarzowej,budowęlądowiskaprzyWSSwOlsztynie,modernizacjęiremontoddziału chirurgii ogólnej, naczyniowejz profilami torakochirurgii i urologii,modernizacjęiremontpomieszczeńSOR(szpitalnegooddziałuratunkowego)orazpododdziału intensywnej terapii, zakupsprzętuiaparaturymedycznej.

Decyzją Ministerstwa Zdrowia Woje-wódzkiSzpitalSpecjalistycznywOlszty-nieotrzymadofinansowanie.

core

Centrum Urazowe w szpitalu– coraz bliżej

Poznajmy Radę Społeczną SzpitalaRada Społeczna nowej kadencji działa od 28 grudnia 2010 r. Jest or-ganem inicjującym i opiniodawczym Samorządu Województwa War-mińsko-Mazurskiego oraz organem doradczym Dyrektora Szpitala.

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie został wybrany przez Ministerstwo Zdrowia zakładem opieki zdrowotnej, w któ-rym zostanie utworzone centrum urazowe, jedyne w województwie warmińsko-mazurskim.

•szacowanykosztcałkowityProjektu:11228000,00PLN•środkiwłasneBeneficjenta:1684200,00PLN•wkładwspólnotowy:9543800,00PLN

Projekt dotyczący centrum urazowego to 12 segregatorów pełnych dokumentów

4


Spotkanie odbyło się na szpi-talnym lądowisku. W uroczy-stości wzięli udział zaproszenigoście: JacekProtasMarszałekWojewództwaWarmińsko-Ma-zurskiego, ksiądz ArcybiskupEdmund Piszcz, Halina Zabo-rowska-Boruch Z-ca Prezy-dentaOlsztyna,JulianOsieckiPrzewodniczący Sejmiku Wo-jewództwa, Genowefa Kmieć-Baranowska Dyrektor War-mińsko-MazurskiegoCentrumZdrowiaPublicznego,AndrzejZakrzewski Dyrektor Naro-dowego Funduszu Zdrowia,Janusz Pieńkowski Z-ca Dy-rektora Departamentu Zdro-wia, Wiesława Włodarczyk-Szczepańska przewodniczącaRadySpołecznejWSS,Rado-sławGórskizfirmyBudimex,KatarzynaLodzińskazfirmyECM Group i Krzysztof For-nagiel z firmy Promediconorazdyrektorzy olsztyńskichplacówek zdrowia i pracow-nicyszpitala.

Po odczytaniu oraz uroczy-stym podpisaniu, Akt Erek-cyjny został włożony dopamiątkowej tuby, w którejrównież znalazły się: „PulsSzpitala”, zdjęcie zespołuds. zarządzania projektembudowyblokuoperacyjnegoi centralnej sterylizatorni,Gazeta Olsztyńska, GazetaWyborcza, Gazeta Lidzbar-ska, srebrnabroszkaz logoOlsztyna oraz listy od wo-jewody i firmy ECM. Pozamknięciu tuba oraz całabudowazostałapoświęconaprzez księdza ArcybiskupaEdmunda Piszcza, a tubęzłożono na ręce Marszałka JackaProtasa, który rozpoczął ceremonięwmurowaniaAktuErekcyjnego.

Druga część uroczystościmiałamiej-sce w szpitalnej sali konferencyjnej.ElżbietaMajchrzak-KłokockaKierow-

nik Działu Zarządzania, Marketingui Promocji przedstawiła prezentacjęmultimedialną pn. „Droga od pomy-słudorealizacji”opisującąprocesre-alizacji Modernizacji WojewódzkiegoSzpitala Specjalistycznego w Olszty-

nie poprzez rozbudowę istniejącegogłównegobudynkuszpitalnegonapo-trzebyblokuoperacyjnegoicentralnejsterylizatorni.

core

Wmurowanie Aktu ErekcyjnegoWażnym wydarzeniem związanym z inwestycjami budowlanymi jest wmurowanie aktu erek-cyjnego. Taka uroczystość miała również miejsce w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Olsztynie. W piątek 15 kwietnia 2011 r. został uroczyście wmurowany Akt Erekcyjny budowy bloku operacyjnego i centralnej sterylizatorni.


5

Uczestnicy spotkania skupieni podczas święcenia budowy

Pamiątkowe zdjęcie

Powitanie obecnych

Goście uczestniczący w spotkaniu

Dyrektor Irena Kierzkowska prowadzi gości na uroczystość

Dyrektor Irena Kierzkowska przekazuje tubę Marszałkowi Jackowi Protasowi

Arcybiskup Edmund Piszcz i Halina Zaborowska-Boruch

Wręczenie pamiątkowego Aktu Erekcyjnego

Od lewej: Kornelia Kotwicka i Alicja Biernacka wkładają do tuby pamiątki dla potomności

Wiesława Włodarczyk--Szczepańska

Julian Osiecki Ostatnie szlify...Jan Jakubowski Danuta Kierska

Marszałek Jacek Protas i Arcybiskup Edmund Piszcz

6


– Niedawno Oddział Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej obcho-dził 40-lecie istnienia. Proszę po-wiedzieć kilka słów o jego historii.

–Jesienią1970rokuśp.drJanMaksay,dyrektorSzpitalaWojewódzkiegowbu-dowiezwróciłsiędomłodego,pełnegoenergiiadiunktaKlinikiChirurgiiUra-zowejiOrtopediiInstytutuKształceniaPodyplomowego Wojskowej AkademiiMedycznejwWarszawie dr.med. Ste-fana Bołoczko o przyjazd do Olsztynai zorganizowanie Oddziału Ortopediii ChirurgiiUrazowejw SzpitaluWoje-wódzkim,ataknaprawdęozorganizo-wanie Ortopedii w całym ówczesnymwojewództwie olsztyńskim. Przyjacio-łom się nie odmawia. Przyjechał i zo-stał. Pierwszy zespół lekarski opróczordynatora tworzyli: dr Marian Grossoraz dr Stanisław Czemko i Lech Ra-dyko.OddziałowązostałaPaniNatasza Matysiak.W1973r.otwartonaVpię-trze blok operacyjny i oddział otrzy-mał do wyłącznej dyspozycji 2 saleoperacyjne, co pozwoliło rozszerzyćzakreszabiegówoperacyjnych.W1975r. ordynator został dyrektorem Szpi-tala. W 1976 roku oddział przeszedłgruntowny remont i został utworzonyOdcinek Pooperacyjny z wydzielonymzespołempielęgniarskim.

– Jakie zabiegi były wykonywane w tamtym okresie?

–CałyczasdziękiinicjatywieProfeso-rastaraliśmysięnadążaćzawiodącymiośrodkami w kraju. Wszczepialiśmyzwiązane protezy kolan, zaczęliśmywykonywaćzabiegiartroskopowe,aod1989 roku jako jeden z 4 ośrodkóww Polsce wdrożyliśmy program wy-dłużania kończyn metodą Ilizarowa.PrzezcałyokresOddziałbyłmiejscemleczenianajcięższychprzypadkówura-zowych z całego województwa, w tymzłamań kręgosłupa z uszkodzeniemrdzeniakręgowego.Od2002rokuwy-konujemy endoprotezoplastyki stawukolanowego. Zostało to poprzedzoneszkoleniamikrajowymiizagranicznymiczłonkówzespołu.Takżewprowadzenienowychrodzajówprotezstawubiodro-wegopozwoliłonawyjazdnaszkolenialekarzyzOddziału.

– Co było milowym krokiem w or-topedii?

– Milowy krok w ortopedii to rozwójtechnologii, który spowodował zmianyw implantach wszczepianych pacjen-tom.Powstałowielenowychprotezsta-wubiodrowego,rozwinęłasięendopro-tezoplastykastawukolanowego,nastą-piłrównieżolbrzymipostępwchirurgiikręgosłupa ichirurgiimałoinwazyjnej,wszczególnościchodzituoartroskopiestawubarkowego,kolanowego,a takżeskokowego i biodrowego. Uległy takżezmianie wszelkiego rodzaju implantydo zespalania kości w porównaniu dotych, których używaliśmy 30-40 lattemu. Większość implantów w chwiliobecnejjestwykonanaztytanu,aniezestopówmetalowych,wktórychjednymz elementów było żelazo. To wszyst-ko umożliwia nam lepszą stabilizację,szybsze obciążanie operowanej koń-czyny, szybsze usprawnianie pacjenta,wzwiązkuz tymchory szybciejwracadonormalnegożyciaipracyzawodowej.Uległarównieżzmianietechnikaobra-zowa.Dzisiajdysponujemyjużnietylkozwykłymaparatemrentgenowskim,aleaparatem rentgenowskim przewoźnymz ramieniem C, tomografią kompute-rową, rezonansem magnetycznym. Towszystkoprzyczyniasiędostałegoroz-wojuipostępuchirurgiiurazowejior-topedycznej.

– Jakie zabiegi są dzisiaj wykony-wane w naszym oddziale?

–Zajmujemysięwszelkimizłamaniamiwobrębiekończyn,miednicy,złamania-mikręgosłupa, zwichnięciami iuszko-dzeniami ścięgien oraz mięśni. Drugągrupę leczonych stanowią pacjenci zezmianami zwyrodnieniowymi dużychstawów,którymwstawiamyprotezysta-wówbiodrowychikolanowych.Zajmu-jemysięschorzeniamikręgosłupa,czylizmianami zwyrodnieniowymi, steno-zami kręgosłupa, przerzutami nowo-tworowymi, dyskopatią, a także leczy-my złamania osteoporotyczne,wstrzy-kując do złamanych trzonów kręgówodpowiedniegorodzajucementkostny.Trzeciagrupatowszelkiegorodzajuza-biegi artroskopowe, rekonstrukcje łę-kotek,więzadeł,chrząstkistawowej,re-

konstrukcje obrąbka stawowego barkuistożkarotatorów.Zabiegiterozwinęłysięgłówniewciąguostatnich10lat.

– Czy dużą liczbę pacjentów stano-wią pacjenci chorujący na nowo-twory?

–Jesttodużagrupapacjentów.Główniesą to nowotwory przerzutowe, a więcognisko pierwotne znajduje się w płu-cach, nerkach, u kobiet w narządzierodnym,piersiach,umężczyznwgru-czolekrokowym.Praktycznieniematy-godnia,żebyśmynieprzyjęlinaoddziałpacjentazchorobąnowotworową.

– A czy są zabiegi, które w całym województwie wykonują tylko nasi ortopedzi?

–Tylkownaszymoddzialewykonujemyoperacjekręgosłupa.Żadeninnyoddziałortopedycznywnaszymwojewództwieniewykonujezabiegównakręgosłupie,wzwiązkuztymliczbapacjentówprzy-jeżdżającychzcałegoregionujestduża.Pozostałezabiegisąwykonywanetakżewinnychoddziałach.

– Proszę opowiedzieć o planach rozwoju oddziału?

–Plany rozwojuoddziału związane sąz budowąnowego bloku operacyjnego,na którym mam nadzieję, będziemymiećprzynajmniejdwiesaleoperacyj-ne. Zgodnie z przyjętymi na świeciestandardami sala do endoprotezopla-styk, osteotomii powinna być osobnąsalą,naktórejniewykonuje się zabie-gów z chirurgii urazowej. Zabiegi tetraktowane są jako zabiegi pierwotniezagrożone stanem zapalnym. Na taki

Wiedza, siła i talent Rozmawiamy z lek. med. Antonim Kołakowskim Ordynatorem Oddziału Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej


7

zabieg pacjent częstotrafia z ulicy, z zakładupracy, czy z gospodar-stwa rolnego. Staramysię rozdzielać zabiegiurazowe od endoprote-zoplastyk.Nasali,którazostała wyczyszczona,zdezynfekowana i na-świetlona jako pierwszeidą protezy, potem ope-rujemy pacjentów ura-zowych. Jeżeli chodzio sprzęt, to marzymyo aparacie rtg z ramie-niem „O” i rezonansieśródoperacyjnym, o do-brych stołach operacyj-nych z przeziernym dlapromieni rtg blatem, zewszystkimi przystawka-mi niezbędnymi w za-biegachchirurgiiurazo-wejiortopedii.

– Jaka pora roku jest najtrudniejsza dla lekarzy ortopedów?

–Właściwieniemapórrokuzłychido-brych.Wiosnatookreskiedyrozpoczy-nasięintensywnyruchkomunikacyjny,nadrogiwyjeżdżająmotocykliści,któ-rzyprzezkilkamiesięcynie siadalinaswoje„rumaki”istarająsięodbićto,coich zdaniem stracili przez temiesiące.Latemleczymypacjentówzwypadkówkomunikacyjnych,skoczkówpozbawio-nych tzw. „płytkiej wyobraźni”, czyliwszystkich skaczących na głowę donieznanej,częstobardzopłytkiejwody.Możenajspokojniejszyjestpoczątekje-sieni,kiedyjużpowolizamieraruchnadrogach,kończysię sezon turystyczny,jestznaczniemniejkąpieli,bowodajestzazimna.Alejużwpaździernikuilisto-padzie robi się ślisko i zajmujemy sięzłamaniamizwiązanymizupadkami.

– W naszym oddziale nie pracu-je żadna lekarka ortopeda, czy to znaczy, że kobiety nie wybierają tej specjalizacji?

–Oczywiście,żenie.Sąlekarkizajmu-jące się ortopedią, łącznie z paniami,któresąprofesoramiwortopedii.Wna-szym województwie rzeczywiście jestmało lekarek ortopedów. Na palcachrąkmożnapoliczyćtewszystkiepanie,które chciały poświęcić się fizycznieciężkiej specjalności. Oprócz wiedzyteoretycznej i pewnych zdolności ma-nualnych jest tociężkapraca fizyczna,zużyciempiły,młotka,wiertarkiiśru-

bokrętów różnego rodzaju, dlatego taspecjalizacja jest rzadziej wybieranaprzezpanie.

– Czyli, żeby mieć siłę na wykonywa-nie zawodu lekarza ortopedy wska-zane jest chodzenie na siłownię?

–Oczywiście, że tak.Swegoczasuna-wet grupowo chodziliśmy na siłownięi na basen. Teraz każdy wolne chwilestara się zagospodarować sam. Częśćznassystematyczniechodzinapływal-nię,kilkukolegówstarasięcodziennie,kiedyniejestnadyżurzejeździćrowe-rami, jeden z kolegów uprawia sportywalki,grająwpiłkęnożną.Staramysięutrzymaćdobrąkondycję.

– Z czego jest Pan najbardziej dumny?

–Najbardziejdumnyoczywiściejestemzzespołupracującegowoddziale.Kole-dzyzoddziałuopróczposiadanejogól-nej wiedzy ortopedycznej wykształcilisię w poszczególnych wąskich specjal-nościach,szczególniechodzituoartro-skopie,chirurgiękręgosłupaiendopro-tezoplastyki.Dumnytakżejestemzze-społupielęgniarskiego,któryprzeztylelatpracydoskonaleopiekujesiępacjen-tamiw oddziale.Niemogę zapomniećo dwóchmagistrach rehabilitacji, któ-rzyzajmująsięusprawnianiempacjen-tóww pierwszej fazie po zabiegu oraz

sekretarkachmedycznych, które dbająoto,abyśmynieutonęliwpapierach.

– Dziękuję za rozmowę.core

Zespół Oddziału Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej

•liczbawykonanychzabiegówoperacyjnychw2010r.,

– dużych – 1034,– małych – 197,•liczbałóżek – 35 w tym

4 intensywnego nadzoru pielęgniarskiego,

•liczbahospitalizacji – 1334,• pracującywOddziale – 35 w tym:

– lekarze – 13 w tym 9 specjalistów i 4 szkolących się, 2 ze stopniem dr n. med.

– pielęgniarki – 18 w tym 6 posiada wyższe wykształcenie,

– rehabilitanci – 2 mgr,– pozostały personel – 2 sekretarki

medyczne i technik gipsiarz.

Oddział w liczbach:

• ponad 45 tysięcy leczonych chorych,• ponad 30 tysięcy wykonanych zabiegów

operacyjnych,• 55 specjalistów w zakresie ortopedii, • ponad 135 publikacji,• ponad 170 wygłoszonych referatów, • setki odbytych szkoleń i uczestnictwo

w zjazdach, sympozjach, szkoleniach krajowych i zagranicznych.

40 lat to:

8


Jakważnymelementemżycia społecz-nego jest wysoka jakość i dostępnośćopiekizdrowotnej,nietrzebaprzekony-waćnikogo.Tymbardziejistotnymdlanaszegoregionujestfakt,żeWojewódz-ki Szpital Specjalistyczny w Olsztyniepozyskał środki z Unii Europejskiejna budowę nowego skrzydła szpitala,wktórymmasięznaleźćblokoperacyj-ny,składającysięz12saloperacyjnych,centralnasterylizatorniaorazczęśćdy-daktycznadlastudentówzsaląaudyto-ryjnąisalamiseminaryjnymi.Ponadtona całej wysokości budynku główne-go szpitala powstanie zespół czterechwind, komunikujących poszczególneoddziały i działy z nowobudowanymskrzydłem. Całkowity koszt projektuwyniesieblisko70mlnzł,zczegozUniidotacjawyniesieponad46mlnzł.

Ruszyła budowaPo wielu miesiącach przygotowań,przeprowadzania procedur zamówieńpublicznych, w październiku 2010 r.rozpoczętopracebudowlane.Przygoto-wywanoterenydopodjęciapracziem-nych, przekładania kabli tak, by niekolidowałyzwyznaczonymfundamen-temnowegoskrzydłaszpitala.–Trzeba było przygotować drogi dojazdowe, odpowiednio oznakować teren budo-wy. Prac przygotowawczych było dużo i były one czasochłonne–wyjaśniaElż-bieta Majchrzak-Kłokocka, kierownikdziału zarządzania, marketingu i pro-mocji WSS w Olsztynie, koordynatorprojektu.– Nad tym projektem pracowaliśmy bardzo długo. Właściwie przygotowa-

nia rozpoczęły się udziałem w konsul-tacjach społecznych, na etapie, kiedy regionalny program operacyjny był dopiero opracowywany. Dzięki temu znalazł się zapis pozwalający nam na złożenie projektu na rozbudowę szpita-la o blok operacyjny i centralną stery-lizatornię. Jest to o tyle ważne, że u nas dominują oddziały zabiegowe i pra-cownie diagnostyczne –podkreślaElż-bietaMajchrzak-Kłokocka.

Nowa jakośćPoczątkowokadrazarządzającaszpitalabrałapoduwagęmodernizacjęistnieją-cychsaloperacyjnych.Jednakstruktu-ra architektoniczna obecnego budyn-ku oraz potrzeba wyłączenia na czasremontu poszczególnych pomieszczeńostateczniewykluczyłytakąmożliwość.Ponadto, z istniejących 7 sal operacyj-nych pozostałyby tylko 4, cow znacz-nymstopniuograniczyłobymożliwościzabiegoweszpitala.– Wnikliwie analizowaliśmy sytuację szpitala i nie mamy wątpliwości, że ta inwestycja potrzebna jest nie tylko dla szpitala, ale i dla całego regionu. To bę-dzie nowa jakość szpitala, to będą nowe technologie, najwyższy poziom bezpie-czeństwa naszych pacjentów i najwyż-sze warunki pracy naszych pracowni-ków – wymienia Irena Kierzkowska,dyrektorWojewódzkiegoSzpitalaSpe-cjalistycznegowOlsztynie.Nowy blok operacyjny to nie tylkozwiększenie liczby dostępnych sal, aletakże odpowiednie ich przygotowaniena potrzeby różnych specjalizacji me-dycyny.

Wramachnowegoblokuoperacyjnegowydzielonezostanąsaledoprzeprowa-dzania zabiegów w nagłych przypad-kach.– Sale te będą w stałej gotowości do przyjęcia pacjentów z urazami wie-lonarządowymi, które często stanowią bezpośrednie zagrożenie życia. Dlate-go wyposażenie tych sal musi zapew-nić warunki do pracy wielu specjali-stom. Bo na początku może operować go neurochirurg, potem chirurg, być może chirurg szczękowy, może urolog, a potem jeszcze ortopeda – wyjaśniadyrektor szpitala. Optymalne zorgani-zowanie transportu pacjenta, szybkadiagnostykaorazmożliwościzabiegowepozwoląnaznaczneskrócenieczasuodmomentuprzyjęciapacjenta,dozakoń-czeniaczynnościratującychjegożycie.Abyzwiększyćbezpieczeństwopacjentaniezbędnejestrównieżutworzenieno-wejcentralnejsterylizatroni,którajestnaturalnymzapleczemblokuoperacyj-nego.Dziękitemu,żebędzieonazloka-lizowanapodblokiem,zapewniszybkąibezpiecznąwymianęnietylkonarzę-dzi chirurgicznych, ale także odzieżyimateriałów niezbędnych do przepro-wadzania operacji. –Całość skomuni-kowana będzie tzw. windami czysty-mi i windami brudnymi. Rozdzielenie transportu pozwoli na utrzymanie sterylności, co w sposób bezpośredni przełoży się na zmniejszenie powikłań związanych z zakażeniami –wyjaśniaIrenaKierzkowska.

Bezpieczne nadziejeIchoćnamomentsfinalizowaniainwe-stycji trzeba jeszcze poczekać 1,5 roku–oficjalnyterminotwarciatogrudzień2012 r.– to jużwwielu środowiskachmówisięokorzyściachpłynącychzbu-dowy nowego bloku, składającego sięz 12 sal operacyjnych oraz centralnejsterylizatorni.–Nowoczesny blok operacyjny to waż-na inwestycja w bezpieczeństwo zdro-wotne mieszkańców. Możliwość udzie-lenia szybkiej specjalistycznej pomocy, w tym również na bloku operacyjnym, jest istotnym elementem łańcucha przeżycia w wypadkach i nagłych za-chorowaniach. Skrócenie czasu od zda-rzenia do specjalistycznej pomocy na sali operacyjnej zwiększa szansę na zminimalizowanie następstw wypad-ku czy zachorowania –mówiMagdale-naZakrzewska, zastępcadyrektorads.lecznictwaWojewódzkiejStacjiPogoto-wiaRatunkowegowOlsztynie.–Dla nas każda inicjatywa zmierzają-ca do poprawy bezpieczeństwa miesz-kańców regionu jest niezwykle ważna. Bez wątpienia budowa nowoczesnego

Inwestycja w zdrowie

Budowa nowego bloku operacyjnego i centralnej sterylizatorni


9

bloku operacyjnego to dobry progno-styk. Od 2010 r. na drogach Warmii i Mazur doszło do ponad 1500 wypad-ków, w których zginęło 158 osób, a po-nad 2100 zostało rannych. W sytuacji, gdy dochodzi do wypadku, życie i zdro-wie każdej osoby jest bezcenne, dlatego też potrzeba powstania nowego bloku operacyjnego jest tak ważna –zauwa-żainsp.SławomirMierzwa,KomendantWojewódzkiPolicjiwOlsztynie.

Lepsi specjaliściNowoczesna infrastruktura medycznatonietylkokorzyścidlapacjentów,aleteżidlalekarzy.Nowoczesnysprzętpo-zwoli imnie tylko lepiej leczyć,ale teżpodwyższaćswojeumiejętności,posze-rzającmożliwościoperowanianacorazbardziej skomplikowane przypadki.Dzięki temu pacjenciWarmii i Mazurniebędąmusieliwyjeżdżaćdowyspe-cjalizowanych klinik w inne regionyPolski–wysokospecjalistycznąpomocmedyczną uzyskają w WojewódzkimSzpitaluSpecjalistycznymwOlsztynie.–Szczególnie ważne są inwestycje do-tyczące bloków operacyjnych, które są jedną z najważniejszych struktur szpitali, często decydujących o ich po-ziomie. Z tym większą przyjemnością i satysfakcją przyjąłem informacje o tej inwestycji –uważaMarekZabłoc-ki,prezesWarmińsko-Mazurskiej IzbyLekarskiej. Jak podkreśla, dobrze wy-posażony szpital, dysponujący sprzę-temmedycznymnajwyższej klasy, po-siadający odpowiednią liczbę sal ope-racyjnychstanowiniezbędnąpodstawędo rozwoju zawodowego wszystkichpracowników.–Jest to system naczyń połączonych. Najlepszy specjalista w danej dziedzinie nie może prawidło-wo funkcjonować bez odpowiedniego sprzętu. I odwrotnie – sam sprzęt, na-

wet najlepszy, nie decyduje o powodze-niu operacji. Jest oczywiste, że praca w oparciu o nowoczesne urządzenia wymaga ciągłego kształcenia, podno-szenia kwalifikacji zawodowych. Wy-sokospecjalistyczna kadra medyczna pracująca w odpowiednich warunkach jest gwarantem dla pacjenta bezpiecz-

nego i profesjonalnego leczenia – do-dajeMarekZabłocki.I chyba nie ma w regionie osoby pra-cującej w szeroko rozumianej służbiezdrowia,któranieuważałaby,żetain-westycjajestkrokiemwrozwojumedy-cynywnaszymregionie.

Światowy OlsztynDzięki modernizacji WojewódzkiegoSzpitala Specjalistycznego w Olszty-nie poprzez rozbudowę istniejącegogłównego budynku szpitalnego o blokoperacyjny i centralną sterylizatorniępacjencinaszegoregionubędąmielidodyspozycjiwarunkiznacznielepsze,niżw większości tego typu placówek nietylkowEuropie,aleinaświecie.– Już teraz przygotowujemy się do zmian. Personel będzie uczestniczył w szeregu szkoleń, by móc w pełni wykorzystać nowe możliwości. Ponadto zwiększy-my liczbę personelu –mówi dyrektorszpitalaIrenaKierzkowska.

Krzysztof Kozłowski

Nowy blok rośnie w oczach

Warmia i Mazury regionem zjednoczonej Europy

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013„Modernizacja Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Olsztynie poprzez rozbudowę istniejącego budynku szpitalnego na potrzeby bloku operacyjnego i centralnej sterylizatorni”

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie ciągle się rozwija. Ruszyła kolejna duża inwestycja, polegająca na dobudowaniu czwartego skrzydła budynku, warta 70 mln zł.

To bardzo dobra wiadomość i dla mieszkańców War-mii i Mazur, i dla gości nas odwiedzających. Turystyczny charakter naszego regionu i nadal niedostateczna jakość i ilość dróg powodują, że liczba wypadków komunikacyj-nych jest u nas większa, niż w innych regionach. Wysoki jest u nas także wskaźnik zachorowalności na choroby układu sercowo-naczyniowego i nowotwory. Nowy, świet-nie wyposażony blok w szpitalu wojewódzkim to nie tylko planowane zabiegi, lecz przede wszystkim natychmiasto-wa pomoc udzielana przez 24 godziny na dobę, głównie w sytuacjach ratujących życie. W takich dramatycznych chwilach bardzo pomaga lokalizacja szpitala w centrum miasta i lądowisko dla śmigłowców ratunkowych.

W szpitalu dominują oddziały zabiegowe i szeroko roz-winięta diagnostyka. Nowy blok operacyjny i centralna sterylizatornia staną się „sercem” szpitala i musimy zrobić wszystko, aby to „serce” pracowało na najwyższym poziomie.

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie to jedna z nielicznych jednostek wysoko-specjalistycznych, wieloprofilowych i konsultacyjnych w rejonie Polski północno-wschodniej. Wiele oddziałów szpitalnych jest jedynymi w regionie, m.in. kardiochirurgia, endokrynologia, diabetologia i hematologia. Cieszę się, że dzięki nowej inwestycji szpital zyska nowe możliwo-ści ratowania zdrowia i życia ludzkiego.

Jacek ProtasMarszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego

10


– Jak można zdefiniować jakość w obszarze opieki medycznej?

Jakość to dążenie do doskonałości, todziałaniepozbawionebłędów,todążeniedowytyczonegocelu.WodniesieniudopracywSzpitalu,jakośćoznaczakorzyśćjakąodnosipacjent.Dobrajakość,to:

właściwepostępowanie,•podjętewodpowiednimczasie,•kierowaneprzezwłaściwychludzi,•zakończonesatysfakcjąpacjenta.•

– W jakich obszarach spotykamy się najczęściej w Szpitalu z dzia-łaniami jakościowymi? Najczęściejwzakresieopiekilekarskieji pielęgniarskiej sprawowanej nad pa-cjentami leczonymiwoddziałach.Pro-cestenrozpoczynasięzchwiląprzyjęciapacjentadoszpitalawIzbiePrzyjęćlubw Szpitalnym Oddziale Ratunkowym.Polegaonnawłaściwejjakościowoiter-minowej diagnostyce, leczeniu i pielę-gnowaniuwoparciuoprzyjętestandar-dypostępowania.Wewszystkichdziała-niachpamiętamyoprzestrzeganiuprawpacjenta. Pacjent jest zapoznawany zeswoimiprawami,wyrażaonświadomiezgodę na hospitalizację,mamożliwośćpozostawienia i zabezpieczenia rzeczywartościowych.Wprocesie leczeniapacjentwoddzialepozostaje pod opieką lekarską i pielę-gniarską, której jakość wyrażona jestw odpowiedniej liczbie kwalifikacjachpersonelu. Pacjent znajduje się w cen-trum opieki, co wyraża sięmiędzy in-nymiwyrażonąświadomązgodąnale-czenie, zabieg operacyjny. Chorymożewtrakcieleczeniazapoznaćsięzprowa-dzonądokumentacjąmedyczną.Ogrom-nywpływnaopiekęwysokiejjakościmasprawny,serwisowanysprzętiaparatu-ramedyczna.Realizacjaopiekimedycz-nejodbywasięwodpowiednichinadzo-rowanychwarunkachlokalowych.

– Kiedy możemy mówić, że w Szpi-talu są udzielane świadczenia zdrowotne wysokiej jakości?

– Wtedy, kiedy Szpital opiera swojądziałalnośćnawymaganiachprawnych,tj.woparciuoustawy,rozporządzenia,wymagania płatników. Wymagania teprzekładamynajęzykpraktycznywpo-staci opracowanych procedur postę-powania w poszczególnych obszarach

działalności szpitala. Spełnienie stan-dardów akredytacyjnych jest namacal-nymiobiektywnymwyznacznikiemwy-sokiejjakościudzielanychświadczeń.W strategii rozwoju i w zarządzaniuszpitalemwspółuczestnicząkierownicy,ordynatorzy,pielęgniarkiipołożneod-działowe, natomiast dyrektor określiłich kompetencje i odpowiedzialnościwkierowaniuszpitalemiwzarządzaniujakością.W zarządzaniu środowiskiem opiekimamynauwadzeodpowiedniozorgani-zowaną infrastrukturę, sprawnie dzia-łającesystemyawaryjne,któregwaran-tująbezpiecznypobytpacjentówiosóbodwiedzających,atakżestwarzająbez-piecznewarunkipracy.Wzakresiefarmakoterapii,czyliwjakisposób środki farmakologicznepowin-ny być stosowane racjonalnie, zwięk-szając prawdopodobieństwo uzyskaniapozytywnych efektów leczenia i uni-kania działań niepożądanych. Należyokreślić,jakielekiwszpitalusądostęp-nestandardowo,aktóreidlaczegopod-legająograniczeniuwstosowaniu.Pod-stawągospodarkilekiemwszpitalujestreceptariuszszpitalny.Jeżelimówimyodziałachdiagnostycz-nych mam na uwadze laboratoriumanalityczne, diagnostykę obrazową.Ważnejest,żewszystkieurządzeniasąsprawne,funkcjonująproceduryprzyj-mowania i przechowywania materiałudobadań,przeprowadzasięocenębłę-dówprzedlaboratoryjnych,prowadzonajestwewnętrzna i zewnętrznakontrolajakościwykonanychoznaczeńitp.Wobszarzeopiekinadpacjentem,cią-głości opieki, oceny stanu pacjenta,kontroli zakażeń, zwracamy uwagę,czy świadczenia udzielane pacjentomsą realizowane jako element komplek-sowej opiekimedycznej. Stan zdrowiapacjentaocenionyjestbezpośredniopoprzyjęciu do danego oddziału. Ocenastanu zdrowia jest punktem wyjścio-wym do ustalenia planu opieki, któryobejmuje działania diagnostyczne, le-czenieipielęgnacyjne.Ocenastanupa-cjenta powinna być pracą zespołową.Profilaktykaiterapiazakażeńtojedenz najbardziej istotnych aspektów ja-kości opieki.Nadzór nad zakażeniamiuwzględnia opracowanie i wdrożenieprocedurhigienicznych,szkoleniapra-cowników,monitorowanieianalizowa-niedanychorazpodejmowaniedziałańnaprawczych.

Bardzoistotnymelementemwudziela-niuświadczeńzdrowotnychwysokiejja-kościjestprzekazinformacjiwewnątrzoddziałówjakizpoziomuzarządczegodooddziałów.

– W jaki sposób informacja do-ciera do lekarzy, pielęgniarek i in-nych pracowników?

– Informacja dociera poprzez organi-zowanie cyklicznych spotkań i szkoleńdla kadry kierowniczej, na których sąomawiane i dystrybuowane procedurydoposzczególnychoddziałów.Tonaka-drzekierowniczejspoczywaobowiązekprzekazaniaistotnychinformacjiswoimpracownikomizapoznaniaichzwyma-ganiami zapisanymi w dokumentach.Również organizowane są szkoleniapersoneluzoddziałów.Drogądotarciazinformacjądopracow-nikówjestpublikacjakwartalnika„PulsSzpitala”, a także zamieszczanie infor-macjinastronieinternetowejszpitala.Wydawanie zarządzeń i komunikatówprzez Dyrektora w różnych sprawachmerytorycznychjestdobrymrozwiąza-niemwprzekazieinformacji.

– Na jakiej podstawie Szpital wnio-skuje, że postępuje właściwie?

– Szpital systematycznie monitorujeianalizujeswojądziałalnośćorazsku-tecznośćwdrożonychdziałań,naprzy-kład:

dane statystyczne (liczba leczo-•nychpacjentów,średniczaspobytu,

Zarządzanie Jakością w Szpitalu


11

Podczas uroczystej Gali 7 kwietnia2011 r. w Centrum KonferencyjnymUniwersytetuWarmińsko-Mazurskiego Wojewódzki Szpital SpecjalistycznywOlsztynieotrzymałLaurzapierwsząwwojewództwietransplantacjęnerki.

Zabieg przeszczepiania nerki przepro-wadził zespół pod kierunkiem prof. Wojciecha Rowińskiegowskładzie:dr Andrzej Kobryń – główny ope-rator,dr Piotr Malinowski– lekarz

asystujący,dr Rafał Dryzner–lekarzasystujący,dr Lidia Glinka– lekarzanestezjolog, Anna Stępień – pielę-gniarkaanestezjologiczna,Bernadeta Mierzicka–pielęgniarka instrumen-tariuszka. Dawcę do pobrania narzą-dówprzygotowali dr n. med. Dariusz Onichimowski orazlek. med. Iwo-na Podlińska. Po zabiegu pacjentemopiekował się dr hab. n. med. To-masz Stompór.CałośćkoordynowaładyrektorIrena Kierzkowska.

PodczasGaliuhonorowanoosoby,któ-rych osiągnięcia, inicjatywy, a przedewszystkim sukcesy w szczególny spo-sóbwpłynęłynapozytywnywizerunekregionu. Tegoroczny laur przyznawanybyłw siedmiu kategoriach: sport,mu-zykaitaniec,sztukailiteratura,ochro-na zdrowia, edukacja i nauka, rozwójspołeczno-gospodarczyregionu,sportywalkiorazochronaśrodowiska,rolnic-twoizdroważywność.

core

liczba i rodzaj badań diagnostycz-nych),wykonaniekontraktu(kosztywyko-•nanych procedur medycznych, cał-kowitykosztleczeniapacjenta),opiniępacjentówzpobytuwszpita-•lu (stopieńzadowolenia zopieki le-karskiejipielęgniarskiej),stanepidemiologiczny(ryzykozaka-•żeń,stosowanieantybiotyków,środ-kówdezynfekcyjnych),ryzykowystąpieniaodleżyn(często-•tliwośćwystępowania,zastosowaneleczenie),kwalifikacjepersonelu(liczbaszko-•leń,poziomwykształcenia),

dokumentację medyczną (mery-•toryczność i kompletność zapisówwhistoriachchoroby).

Bardzoważnymelementemstałegomo-nitorowania jakości, jest poddawaniesięzewnętrznejocenieprzezinstytucjedotegopowołane.Szpitalocenianybyłwoparciuo stan-dardyakredytacyjneCentrumMonito-rowania Jakości w Ochronie ZdrowiaoraznormymiędzynarodoweISO9001w zakresie jakości i 14001 w zakresieochronyśrodowiska.Akredytacja jest zewnętrznym proce-semoceny,którydotyczyplacówekme-

dycznych,poddającychsiędobrowolnejocenie, opartej na określeniu stopniazgodnościzestandardamiakredytacyj-nymi, wykonywanej przez bezstronnąiniezależnąwdecyzjachinstytucjęCen-trumMonitorowaniaJakościwOchro-nieZdrowia.Szpitalpoddawałsiętrzykrotnieoceniewodstępach3-letnichiuzyskiwałpełnąakredytację. Obecnie przygotowujemysiędonastępnejwizyty,któraodbędziesięnaprzełomie2012i2013roku.Serdecznie zapraszam chętnych dowspółpracy zKomitetemdo spraw Ja-kości,któregojestemPrzewodniczącą.

meg

Laur Najlepszym z NajlepszychMarszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego Jacek Protas każdego roku przyznaje specjalne nagrody wybitnym mieszkańcom Warmii i Mazur. W tym roku między nagrodzonymi znaleźli się również lekarze i pielęgniarki z naszego szpitala.

Najlepsi z najlepszych

12


Od niepamiętnych czasów ludzie za-stanawiająsięnadfenomenempamię-ci.Powódtegojestprosty–nacodzieńwykorzystujemyzdolnościpamięciowedo skutecznego działania. Jako użyt-kownicy pamięci możemy też stwier-dzić, że pamięć stwarza nam różnetrudności.Pewnychsprawniemożemyzapamiętać,inneszybkozapominamy.Wdodatkuto,cozapamiętaliśmymożebyćzupełnieodmienneodtego,coza-pamiętali inni świadkowie tegosame-gowydarzenia.

Licznebadanianadpamięciąwskazująpodstawową jej właściwość – nie majednego typu, czy sposobu zapamię-tania informacji. Nasza pamięć jestwłaściwie zbiorem różnych umiejęt-ności poznawczych.Dlatego jeśli ktośtwierdzi, że ma problem z pamięcią,todobrzebyłobysprecyzować,cokon-kretnie powoduje trudność: czy np.utrwalanie pamięciowe codziennychzdarzeń,czyteżprzywoływanieimion,datlubnazwprzedmiotów.

Współczesnawiedzanatematpamięcidopuszczatrzykonstatacje.

Po pierwsze, pamięć jest procesem rozłożonym w czasie –

Informacjapamięciowamusibyćnaj-pierw zapisana w ośrodkowym ukła-dzie nerwowym, potem jest w nimprzechowywana i dopiero w ostatniejfazie taka informacjamożebyćwydo-bytalubodtworzona.

Prosty przykład stosowany w warun-kachklinicznychdobrze ilustrujeopi-sane fazy procesu zapamiętywania.Bezpośredniepowtórzenietrzechsłów,np.jabłko,klucz,telefonjestwskaźni-kiem działania pamięci świeżej, zwią-zanejwłaśniezzapisywanieminforma-cji.Brak takiegopowtórzeniaoznaczaproblem z zakodowaniem informacji.

W warunkach klinicznych taka sytu-acjawystępujewzględnierzadkoina-wet jeśli wystąpi, należy sprawdzić,czyosobabadananiemaprzypadkiemproblemu z uwagą (np. skupieniem).Powtórzenietychsłówpook.minuciejestprzejawemsprawnejpamięcikrót-kotrwałej,apowtórzeniepook.półgo-dzinie wskazuje na działanie pamięcidługotrwałej.We wszystkich wymienionych przy-padkachmamy dowód, że informacjazostałazapisana,boosobabadanapo-trafi jąprzywołać.Cosię jednakdzie-je, gdy zawodzi pamięć krótkotrwałalubdługotrwała?Możebyć tak, że in-formacja została jednak zakodowanawukładzienerwowym i tamprzecho-wywana, ale występuje problem z jejwydobyciem, czyli przypomnieniem.Psychologmana to sposoby–o tym,czy informacja jest przechowywanamożna się przekonać podając osobiebadanej różnewskazówki.Można np.zapytać, czy wśród zapamiętywanychsłówbyłjakiśowoclubpoprosićbada-negoowybórsłowawśródkilkumożli-wości(np.mango-jabłko-piec).Gdypopodaniuwskazówki badanyprawidło-wopodadane słowo,mamypewność,że jego zapis pamięciowy jest nadalprzechowywany. Możemy powiedziećwówczas, że osoba zapamiętała infor-mację, ale ma trudność z jej przypo-mnieniem.

Wartootympamiętać,gdywcodzien-nych rozmowach ktoś nam mówi, żeczegoś nie pamięta lub, że to cośwy-leciałomuzpamięci.Prawdopodobniezachowujepamięćwtymzakresie,alezawodzipróbaprzypomnienia.Wśródwielu warunków ustalonych w bada-niach naukowych wiadomo, że efek-tywnośćprzypominaniainformacjiza-leżyodstopniapodobieństwasytuacjiprzypominaniadowarunkówzapamię-tywania.Inaczejmówiąc,jeśliktośuczysięprzymuzyce,tosprawniejprzywołainformacjewłaśnieprzymuzyce.

Po drugie, pamięć posiada dwa

podstawowe wymiary: jawny i utajony –

Kiedymówimy o pamięci, najczęściejmamy na myśli jej wersję świadomą.Gdychcemycośzapamiętać,poprostuzawracamynatouwagęlubpowtarza-my daną informację (np. numer tele-fonu, gdy akurat pod ręką nie mamymożliwości jego zapisania). Potemw sposób zamierzony taką informacjęodtwarzamy.Współcześnie w ramachpamięcijawnej(świadomej)wyróżnia-mypamięćsemantycznąipamięćepi-zodyczną.Pamięćsemantycznadotyczynaszejwiedzyosprawach,którychniebyliśmy świadkami lub o znaczeniachsłów. Przykłady pamięci semantycz-nejtom.in.znajomośćdatybitwypodGrunwaldemlubznajomośćznaczeniasłowatulipany.

Z kolei pamięć epizodyczna odpowia-dazautrwalaniezdarzeń,któreobser-wowaliśmy (np. sceny po kataklizmietsunami w Japonii widziane w TVlub wypadek samochodowy widzianyprzez okno naszego domu). Niektórezdarzeniabudująnasząosobistąhisto-rię(np.pierwszypocałunek,urodzeniesiędziecka)idlategowchodząwzakresodmianypamięciepizodycznej,zwanejjakopamięćautobiograficzna.

Skąd wiadomo, że istnieje tyle typówpamięci jawnej? Przekonują o tymm.in. różne przypadki kliniczne, gdywskutek uszkodzenia mózgu niektóreosoby nie potrafią przypomnieć sobiedatywybuchu IIwojny światowej lubznaczenia słowa klucz, ale potrafią

Piotr Markiewicz – psycholog

Pamięć i jej zagadki cz. 1

Nowe słówka obcego języka, imiona nowo poznanych ludzi, czy treść przeczytanego artykułu – czasem ich utrwalenie sprawia nam wielkie trudności. Z drugiej strony często doskonale pamiętamy różne szczegóły, chociaż wcale nie staraliśmy się ich zapamiętywać. Dlaczego tak się dzieje? Dlaczego nasza pamięć stwarza nam tyle kłopotów? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w cyklu mini-tekstów w kolejnych edycjach Pulsu Szpitala. Na początek – sprawy podstawowe.


13

opowiadać godzinami o zdarzeniachzeswojegożycia.Iodwrotnie,innipa-cjenciniepotrafiązapamiętać,cojedlinaobiad,ale świetnieopisująwszyst-kichprezydentówPolski,którychoso-biścienigdyniespotkali.

Zapamięciąjawną,októrejnajczęściejmówimy, skrywa się bardzo potężnapamięćutajona,takżeniezbędnawco-dziennymżyciu.Napoczątekprzyjrzyj-mysięzaskakującymprzypadkom.

Na początku XX. wieku szwajcarskipsychiatraEdouardClaparède zajmo-wał się pacjentką z ciężkimi zaburze-niami pamięci (amnezja wsteczna).Pacjentka ta nie potrafiła zapamiętaćswojego lekarza i za każdym razemtraktowała go jako osobę widzianąpo raz pierwszy. Claparède wykazał,że jednakcośpamięta. Jak tozrobił? Przyokazjikolejnychwizyt,witającsięz pacjentką, kłuł ją delikatnie w dłońigłą ukrytą w swojej dłoni. Po wielo-krotnym,skrytymukłuciuszpilkąpew-negodniapodczaspowitaniapacjent-kaodmówiłapodania rękibadaczowi,choć nie potrafiła uzasadnić swojejdecyzji.

Podobny przypadek opisali w 1957roku Wiliam Scoville i Brenda Mil-ner.PacjentoinicjałachH.M.cierpiałzpowoduciężkich,powtarzającychsięiopornychnaleczeniefarmakologicz-ne napadów padaczkowych. Pacjentapoddano rozległemu zabiegowi neu-rochirurgicznemu, w którym usunię-to przyśrodkowe obszary obu płatówskroniowychmózgu.Resekcjaobejmo-wałaobustronniekoręskroniową,nie-malcałyhipokampiciałomigdałowate(zob. rys).Cel takiej radykalnej inter-wencjiwpostacizłagodzeniaobjawówuporczywejepilepsjizostałosiągnięty,ale jejnastępstwembyły równieżnie-oczekiwaneobjawyzaburzeńpamięci,znane dziś pod nazwą zespołu amne-stycznegoMilner.Wśródnichnajbar-dziej widoczny był deficyt trwałegozapamiętania nowych informacji epi-zodycznychisemantycznych(amnezjanastępcza), a także niepamięć wyda-rzeńifaktówdotyczącychokresuokoło3latprzedzabiegiem(amnezjawstecz-na).

Pomimogłębokichdeficytówpamięci,H.M. zachowałmożliwość uczenia sięprostychzadańpercepcyjnychimoto-rycznych, choć nie pamiętał faktu ichwykonywania.Potraktowanypodobniejak pacjentka Claparèda, także H.M.cofnął dłoń, jakby spodziewając się

ukłucia, chociaż nie potrafił przypo-mnieć sobie osoby, z którą nie chciałsięprzywitać.

Zarówno H.M., jak i pacjentka Claparèda nie potrafili w sposób za-mierzony przypomnieć sobie widzia-nych poprzednio osób chociaż dyspo-nowaliniejasnymdostępemdominio-nejsytuacjiukłuciaszpilką.Ichreakcjecofnięcia dłoni były adekwatne. Oso-bliwebyło jednak to, żeniewiedzieli,dlaczegotakreagująnaosobędlanichnieznaną,afaktycznie–sprawcęukłu-ciaw przeszłości.Właśnie zachowanyw obu przypadkach dostęp do prze-szłychwydarzeńbezmożliwościprzy-pomnieniasobieichszczegółów,suge-ruje istnienie innegorodzajupamięci,niezwiązanej z pełną świadomościąprzypomnieniasobieczegoś.

Liczne badania wskazują, że pamięćbezudziałuświadomościstaletowarzy-szynamwcodziennymżyciu.Jestonaobecnam.in.podczas jazdy samocho-dem, pisania smsa, reagowania stra-chemnacośzagrażającego.Wkażdymprzypadku chodzi o to, że robimy cośbez specjalnego zaangażowaniauwagilubreagujemyautomatycznie.Tadys-kretnapamięćjestnazywanapamięciąutajoną.Wśród typów pamięci utajo-nejwyróżniasięm.in.nawyki,zdolno-ści zautomatyzowane i automatyczne

reakcjeemocjonalne.Interesującejestto,żepouszkodzeniachmózgowiapa-mięćutajonamożebyćnawetbardziejsprawna,niżuosóbzdrowych.Inaczejjestwprzypadkupamięcijawnej,bar-dzowrażliwejnauszkodzeniamózgu.

Po trzecie

Pamięć nie jest precyzyjnym zapiseminformacji, ale podlega różnym znie-kształceniomizależyodnaszegostanu,np. aktualnej wiedzy, stanu emocjo-nalnegoistanuzdrowia.AmerykańskipsychologDanielSchacterwyróżniłażsiedem wad pamięci (nazwał je grze-chamipamięci),aleotymwięcejwna-stępnymodcinku. Nakoniecwartopowtórzyćopisaneka-tegoriezmapypamięci.Ichznajomośćpozwala bardziej precyzyjnie mówićo dostrzeganych trudnościach z wła-sną pamięcią.Oto one: zapamiętywa-nie, przechowywanie, przypominanie,pamięć świeża, pamięć krótkotrwała,pamięć długotrwała, pamięć jawna,pamięćutajona,pamięćsemantyczna,pamięć epizodyczna, pamięć autobio-graficzna,grzechypamięci.Oczywiścieto nie wszystko. W kolejnych odcin-kachzmierzymysięzinnymizjawiska-miludzkiejpamięci.

Piotr Markiewicz

Rys. Ilustracja uszkodzeń mózgu u pacjenta H.M. (a, c) w porównaniu do osoby bez patologii mózgowej (b, d). Czerwona linia (rys. a, b) wskazuje na miejsce przekro-ju. Rys. c i d to wizualizacja takiego przekroju. Rys. e wskazuje typową lokalizację hipokampa w oknie płata skroniowego. Źródła: rys. a-d: scienceblogs.com (adapta-cja własna), rys. e: www.brainybehavior.com (adaptacja własna).

14


Nowotwory złośliwe jajnika są olbrzymim problemem współczesnej onkologii. Według światowych statystyk obserwuje się stały wzrost zachorowalności, a wyniki leczenia pomimo udoskonalania metod operacyjnych i nowych schematów chemioterapii, są wciąż dalece niezadowalające.

Ciąża po oszczędzającym leczeniu wznowy nowotworu złośliwego jajnika

Odsetek 5-letnich przeżyć dla tych no-wotworównieprzekracza40%.Spowo-dowanejesttogłównietym,że75%przy-padkówjestrozpoznawanychwpóźnych– III i IV – stadiach zaawansowania.Wynikatoprzedewszystkimzfaktuniewystępowaniażadnychobjawówklinicz-nych we wczesnych stopniach rozwojutychnowotworów.Mimowprowadzanianowychmetod diagnostycznych w dal-szym ciągu pierwszy i drugi stopieńzaawansowania klinicznego stanowi je-dynie25%operowanychraków jajnika.A jak powszechnie wiadomo, wczesnadiagnozaileczenienowotworuodgrywa-jąpodstawowąrolęwrokowaniu.

Zmiany złośliwe jajnikamogąwystąpićwkażdymokresie życiakobiety.Stoso-wane standardowo leczenie operacyjneobejmujem.in.usunięciecałegonarzą-du rodnego, czego konsekwencją jestniemożnośćposiadaniadzieci.Ogromnyproblemembrakujajnikówumłodejko-biety,następstwachirurgicznejkastracjidotyczące płodności, miesiączkowaniai rozwoju somatycznego, nie wymagachybawyjaśnień.

Uwzględniającaspektpłodnościumło-dychkobiet,wlatach80-tychubiegłegowieku,ŚwiatowaFederacjaGinekologówi Położników (FIGO) dopuściła możli-wość wykonania tzw. operacji oszczę-dzających w uzasadnionych sytuacjachklinicznych.Leczenietozarezerwowanejest tylko dla przypadków I-go stopniazaawansowania klinicznegonowotworuzłośliwegojajnikaukobietchcącychza-chowaćpłodność.Wzakrestejoperacjiwchodzi usunięcie zmienionego nowo-tworowo jednego przydatka, pobraniewycinka z drugiego jajnika i pełen za-kres wykonywanego dotąd zabiegu on-kologicznego (wycięcie sieci większej,wyrostka robaczkowego,węzłówchłon-nych miednicznych i okołoaortalnych,pobranie licznychwycinków,wymazówi popłuczyn otrzewnowych). Zakres tejoperacji(pozostawieniemacicyi jedne-go jajnika)maumożliwićpacjentce za-chowaniepłodnościiurodzeniewprzy-szłościwłasnegodziecka.

WPolscewykonanojużkilkasettegotypuzabiegówiodnotowanokilkanaścieciąż.W naszym Oddziale urodziło się dwojedzieci po operacjach oszczędzającychnowotworuzłośliwegojajnikaijesteśmyjednym z nielicznych ośrodków mogą-cychpochwalićsiętakim„wynikiem”.

Ogromnym problemem są niestetywznowy nowotworów jajnika po rady-kalnym leczeniu operacyjnym i che-mioterapii,dotyczącenawet20%kobietw I-szym stopniu zaawansowania kli-nicznego.Wznowa po leczeniu oszczę-dzającym jest kategorycznym wskaza-niemdoposzerzeniazabiegu–usunię-cia wznowy, wycięcia pozostawionegojajnikaimacicyzuzupełniającąchemio-iradioterapią.

Poniżej przedstawimy bardzo ciekawyprzypadekpacjentki,któraniewyraziłazgodynaposzerzeniezabieguoperacyj-negopowystąpieniuwznowypoopera-cjioszczędzającejnowotworuzłośliwegojajnika.

W2003roku,u18-letniejwówczascho-rej przeprowadzono zabieg operacyjnyz powodu rozrodczaka, złośliwego no-wotworu pochodzącego z niezróżnico-wanych komórek rozrodczych jajnikalewego.Wykonano zabieg oszczędzają-cypozostawiającpraweprzydatkiima-cicę.Wpooperacyjnymwynikubadaniahistopatologicznego stwierdzono IA

stopień zaawansowaniaklinicznego, cobyło podstawą do odstąpienia od uzu-pełniającej chemioterapii. W kontrol-nymbadaniutomografiikomputerowejpoczterechlatachodzabiegustwierdzo-nodużą(10cm)wznowęwprzestrzeniokołoaortalnej. Po wstępnej chemiote-rapiiuzyskanozmniejszeniemasyguzai zaproponowano pacjentce leczenieoperacyjne – usunięcie wznowy, wy-cięcie macicy z prawym przydatkiem.Chorakategorycznieniewyraziłazgodynazaproponowane leczenie,aspektza-chowaniapłodności był dlaniej znacz-nie ważniejszy, niż zwiększenie szansna wyleczenie. Uwzględniając prośbępacjentki wykonano zabieg operacyjny–usuniętowcałościwznowęprzestrze-ni zaotrzewnowej okolicy okołoaortal-nej, pozostawiając macicę z prawymiprzydatkami. Po 2-letniej obserwacjichorazgłosiłasięz5tyg.zatrzymaniemmiesiączki. Stwierdzono prawidłoworozwijającą się płód w jamie macicy.Ciążaprzebiegłabezżadnychpowikłań.31.03.2010 pacjentka drogą cięcia ce-sarskiego urodziła zdrowego chłopcaowadze3,5kg.W jamiebrzusznejpa-cjentki nie znaleziono żadnych ognisknowotworu. Do chwili obecnej mamaijejsynekczująsiędobrze.

Wdostępnymnampiśmiennictwie nieznaleźliśmy dotąd takiego przypad-ku– ciąży po oszczędzającym leczeniuwznowynowotworu złośliwego jajnika.Wnajbliższymczasiezamierzamyopu-blikowaćtodoniesienie.

Zpowyższegoprzypadkujednoznaczniewynika,żeoperacjeoszczędzającenowo-tworówzłośliwychjajnikasąabsolutnieuzasadnione. Dają kobiecie szanse naurodzeniedzieckaidoświadczeniecałejradościmacierzyństwa.Upórprzedsta-wionejpacjentkiw tymwzględzie,nie-jednokrotniewbrewwiedzymedycznejbyłnaprawdęimponującyidoprowadziłdowspaniałego „wyniku”. Ale przecieżwiemy,że„pacjentmazawszerację”…

dr n. med. Tomasz Waśniewskidr n. med. Marek Stefanowicz

Zdrowy synek pacjentki po oszczędzają-cym leczeniu wznowy złośliwego nowo-tworu jajnika


15

dr n. med. Dariusz Michalik, specjalista chirurgii ogólnej i onko-logicznej, pełniący obowiązki zastępcy ordynatora w Oddziale Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej. W naszym szpitalu pracuje od 2003 r.

Mieć zdrowie rekina…

– Czy Pana praca dotyczy wszyst-kich oddziałów onkologicznych w szpitalu?

–Niemamyzorganizowanegowszpita-lutzw.zespołuklinicznegods.onkolo-gii.Generalnietendencjaświatowajesttaka,żedecyzjewsprawieonkologiipo-dejmowanesąkolegialnie.Wtakimze-spolejestchirurgonkolog,onkologkli-niczny, radioterapeuta. Jest często ra-diolog,patolog,psycholog,rehabilitant,również pielęgniarka,którazajmujesięchorymi onkologicznymi. Stworzenietakiego zespołu wymaga zabezpiecze-nia logistycznego. Na pewno w przy-szłości będzie taki wymóg. W dobrzezorganizowanych centrach onkologiijuż są takie zespoły. Niestety na razie

w naszym szpitalu jeszcze nie. Nie je-stemkonsultantemzzakresuonkologiidlainnychoddziałów.Oczywiściedośćczęstojestemproszonynainnyoddziałjeśli jestchory,którywymagaleczeniaonkologicznego,czynp.jestwykonywa-naoperacja, gdziejestniezbędnaobec-nośćchirurgaonkologa.

– Co to jest rak?

–Rakjesttonowotwórzłośliwypocho-dzenia nabłonkowego. W odróżnieniuod czerniaka, nowotworów ośrodko-wego układu nerwowego, chłoniaków,rak jest jednym z typów nowotworówzłośliwych.Jeżelipacjentusłyszyodle-karza,żejestchorynarakaoznaczato,żejesttonowotwórzłośliwy.

– Czy rak to wyrok?

– Oczywiście, że nie, jeżeli rak byłbywyrokiem śmierci,moje istnienie jakochirurga onkologa byłoby bezprzed-miotowe.WynikileczenianowotworówzłośliwychwPolsceniesądobre.Szacu-jesię,żerocznienanowotwórwPolscechoruje130tys.,a80tys.umiera.Takiesą statystyki, ale 50 tys. chorych jestwPolscewyleczonych,aliczbataniecowzrasta.Niemajednakjeszczewielkie-go przełomu we wzroście wyleczalno-ści. Mimo wprowadzenia narodowegoprogramu zwalczania nowotworów,w skali populacyjnej jest jeszcze bar-dzo dużo do zrobienia. Trzeba dodać,żetonie jest tylkoproblemwczesnegowykrywanianowotworów.Jeślichodzio leczenie, jest ono bardziej skutecz-ne. Mamy do wyboru znacznie więk-szą gamę leków i metod leczenia. Sąoczywiście nowotwory, które leczy sięstosunkowo skutecznie, np. rak piersi.TuwyleczalnośćnawetwPolscejestnapoziomiesześćdziesięciuparuprocent.Równieżwczesnyczerniakdajedosko-nałe rokowanie. Jeśli jednak pacjentprzyjdziew stadiumzaawansowanym,totewynikisąoczywiściegorsze.Waż-nejestwczesnewykrywanieioptymal-neleczenieonkologiczne.

Onkolog w szpitaluW szpitalu istnieje wiele oddziałów, w których w nazwie pojawiło się określenie „onkologiczny”, istnieje również Specjalistyczna Poradnia Onkologiczna. O tym jaka jest rola onkologa w WSS w Olsztynie oraz na temat choroby nowotworowej i jej leczeniu rozmawiam z trzema onkologami zatrudnionymi w naszym szpitalu.

Czerniak Rogowacenie przedrakowe (słoneczne) – wynik badania histopatologicznego

16


– Czy można mówić o działaniach profilaktycznych w przypadku chorób nowotworowych?

–Tak, chociaż generalnie nie potrafi-my zapobiegać nowotworom, to pro-filaktyką jest po pierwsze unikanieczynników ryzyka. To nie palenie pa-pierosów, walczenie z otyłością, ruch,zdrowa dieta, unikanie nadużywaniaalkoholu.Podrugiebardzoważnejestzwracanie uwagi na wczesne objawynowotworów. Pojawienie się nietypo-wej zmiany na skórze, krwawienie zestolcem,czyznarządurodnego,kaszelsą objawami alarmowymi. Po trzecieuczestnictwo w programach profi-laktycznych. Mamy trzy populacyjneprogramy profilaktyczne: raka szyjkimacicy,rakapiersiirakajelitagrube-go. Jeśli chodzi owpływ żywności napowstaniechorobynowotworowej,np.rakażołądka,tozachorowalnośćnatechoroby zmalała. Sytuacja na świecieiwPolscebardzosiępoprawiła.Matozwiązekzjedzeniemwmiaręświeżychproduktów. Ciekawostką jest, że spa-dekzachorowańnarakażołądkawiążesię zwprowadzeniemdopowszechne-goużycialodówek.Jesttorównieżuni-kanie azotynów, które byływ saletrze(np. peklowanie). Wiadomo także, żeszkodzito,copowodujeotyłość.Częśćnowotworówjestzwiązanazotyłością,np.rakpiersi,rakjelitagrubego.Każdadieta,którajestopartanawarzywach,owocach,unikaniuczerwonegomięsa,unikaniu tłuszczów nasyconych jest

zdrowaizmniejszaryzykozachorowa-niananowotwory.

– Czy dostrzega Pan wzrost świa-domości społeczeństwa w zro-zumieniu szybkiej diagnostyki i włączenia leczenia?

– Mimo programów profilaktycznychi kampanii w mediach, wzrost świa-domości społeczeństwa jest mało za-uważalny.Uczestnictwowprogramachprofilaktycznych akurat w naszymwojewództwie nie jest najgorsze, jed-naknapoziomiekrajunie jest jeszczezadowalające.Niejesttowinasamychpacjentów, ale również lekarzy. Niemamyskoordynowanegodziałania.Je-ślipojawiąsięobjawy,pacjenttrafiadolekarza rodzinnego, który nie zawszema świadomość tego, że jego chorymożemiećnowotwór.Pacjencinieste-ty, głównie z nowotworami przewodupokarmowego trafiają zbyt późno doonkologa.

– Jakie przesądy lub obawy powodują, że pacjenci nie chcą poddać się badaniom profilak-tycznym?

–Pierwszypowódwopiniispołecznej,to mała skuteczność leczenia onkolo-gicznego. Pacjenci nie wierzą w jegopowodzenie i uważają, że jeśli zacho-rują na nowotwór złośliwy, to już nicniedasięzrobić.Drugarzecz,toprze-konanieczęścipacjentów,żenowotwór

nie powinien być ,,ruszany”, bo sięuaktywniiskrócitożyciechorego.Jestwtymziarnoprawdy.Wykonanieope-racji,któraniedoprowadzadousunię-cia całegonowotworuczęstopogarszaprzebiegchoroby.Staramysięniewy-konywaćzabiegów,którenieusunąca-łościguza.Czasamiuniknięcieoperacjiniejestmożliwe.Jeślijestkrwawienie,niedrożność przewodu pokarmowegolub inne objawy, któremogą zagrażaćżyciuterazlubwpóźniejszymokresie,towtakimprzypadkuprzeprowadzamyleczenieoperacyjne.Generalniezasadajest taka, operowaćprzedewszystkimtychchorych,uktórychjestmożliwośćusunięciacałegonowotworu.

– Jak powstaje nowotwór?

–Trudnowkilkusłowachomówićca-łość.Tenprocestogłówniechorobama-teriaługenetycznegokomórki.Wjądrzekomórkowymnastępujemutacjagenu,która powoduje, że komórka zaczynawymykaćsięspodkontroliorganizmu.Dzielisięwsposóbniezależnyodorga-nizmuitracizdolnośćdotzw.apopto-zy,tj.programowanejśmiercikomórki.Ilość komórek, ich czynność jest bar-dzo precyzyjnie regulowana przez or-ganizm.Worganizmiejestmniejwię-cejstałailośćkomórek,którewykonująbardzo konkretne funkcje. Normalniekomórka, która odłączy się od resztykomórekobumiera,bokomórkisątakzaprogramowane,żemusząmiećkon-takt ze sobą. Komórki nowotworowe

Nowotwór mózgu


17

mogąfunkcjonowaćniezależnie.Oczy-wiścieniedotyczytowszystkichkomó-reknowotworowych.Nowotwór toniejest jednorodny klon komórkowy, sątosetki,tysiąceróżnychklonów,któremają różne zdolności. Dlatego mamydużyproblemzleczeniemnowotworów,gdyżnie jest to jednorodnastruktura.Samguznowotworowyniejestzbudo-wany z samych komórek nowotworo-wych.Nowotwórmawłasnenaczynia,własne tzw. mikrośrodowisko, gdziesą komórki układu odpornościowegoipodścieliska.Rozwójnowotworujestpraktycznie niemożliwy bez udziałuukładu odpornościowego gospodarza.To nowotwór niejako zawłaszcza tekomórki i wykorzystuje do własnegorozwoju.Niewszystkiekomórkimogąprzerzutować, jest to jedna komórkana parę tysięcy. Nie każda z komórekjest zdolnadooddzieleniasięodguzai przeżycia poza jego środowiskiem.Komórka,któramatakązdolnośćprze-żywa, jednakmożerosnąćmaksymal-niedośrednicy1mm.Jeśliprzerzutmabyćwiększy,musi być znowu zaanga-żowanyukładimmunologiczny.Znowutrzebaoszukaćkomórkinaszegosyste-muodpornościowego,stworzyćnaczy-nia, stworzyć podścielisko, umożliwićpowstanie kolejnego guza. Nowotwórsamsiebieniezabija.Głównąszkodli-wością nowotworu jest konkurowaniez organizmemgospodarza o pożywie-nie. Iw tymkonkurowaniunowotwórzawsze wygrywa dlatego, że komórkinaszegoorganizmumajązasady,nato-miastkomórkinowotworoweniemajążadnych zasad. To tak samo, gdy np.jedenboksergra fairplay,adruginieprzestrzega żadnych reguł. Wiadomo,że ten który nie przestrzega żadnychregułwygrywa.Powinnyśmywiedzieć, żenie jest tak,iżkażdakomórka,wktórejdojdziedotransformacjinowotworowejstaniesięnowotworem. Znakomita większość tychkomórekpopierwszenieprzeżyjedlatego,żeistniejącawadawmaterialegenetycznymsprawia,iżtakakomórkanie jest zdolna do samodzielnego ży-cia.Częstoteż,jeśliprzeżyje,towtedyzostaje zlokalizowanaprzezukładod-pornościowy.Wzwalczaniunowotwo-ru pomagają nam głównie limfocyty.Jeśliniezostanienawetzlokalizowanaprzezukładodpornościowyiprzeżyje,toitakmusisobiestworzyćmikrośro-dowisko,aniekażdakomórkaposiadatakiemożliwości.Jeślinatomiaststwo-rzysobietakieśrodowiskoipowstanieguz nowotworowy, to przez jakiś czaspowstajeukładrównowagiimożebyć,żenowotwórnigdysięnieujawni.Jeśli

zbadamyprostaty80-latkówokażesię,że80%znichmatamraka,którynigdysię nie ujawni. Reasumując, żeby po-wstałnowotwór,którysięujawni,musinastąpić bardzo duży ciąg niekorzyst-nychzdarzeń.

– Czym są spowodowane zabu-rzenia prawidłowego cyklu życio-wego komórki?

–Niejesttoprostepytanie.Nowotwórpowstaje w trakcie nieprawidłowegopodziałukomórki.Czynnikiuszkadza-jące komórki są powszechne i atakująnas cały czas. Niektóre czynniki ży-wieniowe, toksyny, bakterie, wirusy,leki,masa czynnikówmogąuszkodzićmateriał genetyczny komórki. Mamymechanizmy, które temu zapobiega-ją.U niektórych ludzi temechanizmysą na tyle skuteczne, że nie zachorująna nowotwór. Istnieją zwierzęta, któ-re prawie nie chorują na nowotworynp. rekiny.Generalnie nowotworzenie

to cenazaewolucję.Organizmy,którerzadko chorują na nowotwory to te,które nie zmieniają się od kilku, kil-kudziesięciu tysięcy lat.Człowiekcałyczasewoluuje,zmieniaśrodowisko,na-wyki.Ponieważwnaszymorganizmieprzebiega ogromna ilość podziałówkomórkowych, jest duże prawdopodo-bieństwo wystąpienia nieprawidłowo-ści.Przyrodateżsięmyli. – Czym się różni nowotwór łagod-ny od złośliwego?

– Nowotwory łagodne są to komórkizdolnedoniekontrolowanegowzrostu,aleniemającezdolnościdonaciekania.Guzyłagodneotorbione,rozrastającsiępowiększają stopniowo swój rozmiari rozpychają okoliczne tkanki. Takinowotwór nie wnika do naczyń, anido przestrzeni międzykomórkowych.

Guzmaintegralnośćiniedajeprzerzu-tów.Natomiastnowotwórzłośliwymazdolność do wnikania w przestrzeniemiędzykomórkowe do naczyń chłon-nych,krwionośnychorazmazdolnośćdo tworzenia przerzutów. Jeśli chodzioleczenie,tonowotworyłagodneusu-wane są chirurgiczniew zakresie tzw.torebki własnej. W przypadku nowo-tworuzłośliwegoleczeniechirurgicznemusi być bardziej radykalne. Dlategozasadą leczenia chirurgicznego nowo-tworówzłośliwych jestusunięcieguzarazemzmarginesemtkanekzdrowych.W zależności od rodzaju nowotworuten margines jest różny, czasami jesttousunięciecałegonarząduiusunięciepotencjalnego spływu chłonnego lubmiejscszerzeniasięnowotworu.

– Jakie najczęściej typy nowo-tworów występują w naszej popu-lacji?

– Różnice dotyczą przede wszystkimpłci. U kobiet na pierwszym miejscuwystępujerakpiersi,corazczęściejrakpłuca(bocorazwięcejkobietpali),no-wotworyprzewodupokarmowegoi je-litagrubego,nowotworynarządurod-nego(jajnik,macica,szyjkamacicy).Umężczyznnapierwszymmiejscujestprzedewszystkimrakpłuca,prostaty,rakjelitagrubegoiżołądka.

– Jakie są podstawowe metody le-czenia nowotworów?

–Nowotworymajadużąspecyfikęna-rządową, czyli w zależności od tego,gdzie powstanie nowotwór jest różneleczenie. W leczeniu nowotworów li-tychnapierwszymmiejscujestwwięk-szościleczeniechirurgiczne.Podrugiechemioterapia,radioterapia,hormono-terapiaileczeniebiologiczne.Temeto-dysąbardzoczęstozesobąłączone.Ta-kimklasycznymprzykłademskojarzo-nego leczenia jest leczenie nowotwo-rów piersi, gdzie stosujemy w niektó-rychprzypadkachwszystkietemetodyw różnych sekwencjach. Jeżeli mamyzaawansowanynowotwórpiersi,topo-twierdzamytohistopatologicznieigdydecydujemy,żenowotwórjestzaduży,żebygooperować–pierwotniedajemychemioterapię. Następnie pacjentkaprzechodzileczenieoperacyjne,potemjestradioterapiainiekiedyhormonote-rapia. Leczenie biologiczne natomiastpoleganablokowaniuróżnychszlakówenzymatycznych, wpływających nacykl życiowy komórki nowotworowej.Na przykład 20-30%nowotworówmamutacjęHER2–genukoreceptorana-

Polip jelita

18


– Jaka jest Pani rola jako onkolo-ga w szpitalu?

–Moja rola sprowadza się do konsul-towania chorych z podejrzeniem lubz rozpoznaną już chorobą nowotworo-wą,przebywającychnaoddziałachszpi-talnych oraz chorych ambulatoryjnychwypisanych do domu po diagnostyceszpitalnejiczekającychnapotwierdze-niehistopatologicznewstępnegorozpo-znanianowotworu.Następnie określe-niamożliwościicelowościleczeniaspe-cjalistycznegoiskierowaniachoregodoodpowiedniej placówki onkologicznej,zapewniającej właściwe leczenie, pouprzednimuzgodnieniu terminu przy-jęcia.Poza tymzgodniezmojąwiedzą

i doświadczeniem jestem do dyspozy-cjikoleżanekikolegówlekarzywsytu-acjach, kiedy trzeba rozwiązywać pro-blemypacjentówkolegialnie,nakonsy-liachlekarskich.

– Co to jest chemioterapia?

–Chemioterapiapoleganapodawaniuchoremu leków, któremają za zadanieunieszkodliwienie komórki nowotwo-rowej. Dzisiejsza chemioterapia nowo-tworówma trochę ponad 50 lat i jesttymsamymjednąznajmłodszychdzie-dzinonkologii,chociażsięgającdocza-sów starożytnych, to już Grecy i Rzy-mianiestosowalizróżnąkorzyściądlachorych,np.alkaloidypokrzyku,szalej,

solearsenuitp.Niektóreznichwchodząwskładdzisiejszych leków.PodkoniecXIX wieku rozpoczęto próby stoso-wania hormonoterapii nowotworów.Odkrycie receptorów estrogenowych w latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia dało możliwości celowanegoleczenia chorych z rakiempiersi anty-estrogenami.

– Na czym polega lecznicze dzia-łanie chemioterapii?

–Założeniemchemioterapiijest,jakjużpowiedziałam,uszkodzenieproliferują-cej (silnerozrastającej)komórki.Dzia-łaniechemioterapeutykówzależyodichtoksyczności i polega na wykorzysta-

skórkowegoczynnikawzrostu.Mutacjapoleganaamplifikacji tegogenu,czylizwielokrotnieniu kopii. Zablokowa-nie tego receptora sprawia, że komór-kadzieli sięwolniej.Niestety leczeniebiologiczne ma sporo ograniczeń dla-tego, że musimy na pewno wiedzieć,iżtasubstancja jestwnadmiarze,abyjązablokować.Niestetydrugarzecztofakt,żeworganizmiekażdyszlakprze-kaźnikowymamożliwośćobejściatzn.zablokowanie jednego, powoduje two-rzenieszlakówalternatywnych.Dlate-go leczenie biologiczne nie powodujewyleczenia nowotworu, lecz znaczniespowalnia jego rozwój. Celem takiegoleczenia jest w znacznej mierze spra-wienie,abynowotwórstałsięchorobąprzewlekłą.

– Na czym polega procedura jednego dnia w poradni onkologicznej?

–Tylkoczęśćpacjentówjestleczonychwszpitalu,natomiastwiększośćlecze-nia daje się przeprowadzić w warun-kach ambulatoryjnych. Nawet częśćnowotworów można usunąć w trybieambulatoryjnym,sątoniezbytrozległenowotworyskóryczypiersi.Większośćpacjentów, którym podajemy chemio-terapięniesąprzyjmowaniwogóledoszpitala. Tak samo jest w przypadkuradioterapii, znaczna większość pa-cjentówjestleczonapozaszpitalem.

– Czym zajmuje się oddział chi-rurgii onkologicznej i co go od-różnia od innych oddziałów?

–Naszszpitalmasporozalet i jest tobardzodobremiejscedowykonywaniachirurgii onkologicznej.Chirurgia on-kologiczna jest specjalnością zespoło-wąiwymagabardzościsłejwspółpracyz innymi specjalistami: radiologiem,patomorfologiem, specjalistą medycy-

ny nuklearnej, anestezjologiem orazinnymi specjalnościami onkologicz-nymi. Nasz oddział wykonuje opera-cje onkologiczne przewodu pokarmo-wego, skóry, tkanekmiękkich i piersi.Nowotwory piersi stanowią priorytetnaszej działalności. Szczególnie lecze-nie wczesnego raka piersi, to znaczynowotworu, który jest zdiagnozowanywyłączniemetodamiobrazowymi.Sto-sujemy nowoczesne techniki lokaliza-cyjne, związane z podawaniem izoto-pówpromieniotwórczychpodkontroląmammografiiiusg.Wykonujemytakżebiopsjewęzławartowniczego.Odbywasię to dzięki istnieniuw szpitaluwie-lospecjalistycznego zespołu lekarsko-pielęgniarskiego. W sumie wykonuje-myokoło300operacjionkologicznychrocznie.

– Dziękuję za rozmowę.

Barbara Szymczuk

Teresa Dobielińska-Eliszewska, specjalista chemioterapii, ra-dioterapii i onkologii klinicznej, ordynator oddziału onkologii i chemioterapii do 2001 r., konsultant wojewódzki woj. olsz-tyńskiego i warmińsko–mazurskiego z dziedziny onkologii do 2004r., inicjatorka i współtwórczyni pełnoprofilowego cen-trum onkologicznego w Olsztynie. Aktualnie: przewodnicząca oddziału Warmińsko-Mazurskiego Polskiego Towarzystwa Onkologicznego. Konsultant w dziedzi-nie onkologii WSS w Olsztynie.

Zrozumieć czym jest chemioterapia


19

niu różnicy między dawką toksyczną,a lecznicząposzczególnych leków.Lekite,jakwiadomouszkadzająrównieżko-mórki zdrowe, szczególnie młode, np.w układzie białokrwinkowym, gdzieobserwujemy leukopenię, neutropenię,trombocytopemię, uszkodzenie śluzó-wek przewodu pokarmowego, wypa-danie włosów, przebarwienia skóry,uszkodzenienerwówobwodowych,na-rządów miąższowych, gonad. Objawytesąnierównomierniewyrażoneuróż-nychchorych.

– Jakie leki pacjent przyjmuje?

–Obecnachemioterapiadysponujecałągamą leków o różnympunkcie działa-nia.Itak,lekitedzielimyna:alkilujące– trucizny mitotyczne, hamujące po-działkomórkiprowadzącdo jejuszko-dzenia i śmierci, np nitrogranulogen,leukeran; endoxan; antymetabolity,któresąanalogamimetabolitów,wcho-dzącewreakcjikomórkowejwmiejscemetabolitów, unieczynniają fermentysyntetyzujące kwasy nukleinowe. Sąnajbardziejskutecznewleczeniuguzówowysokiejfrakcjiwzrostu.Przykładytychlekówto:analogikwasufoliowegonp.metotrexat,analogipuryn–fludarabina,merkaptopnryna,analo-gipirymidyn–5 fluorouracyl, gemcy-tabina, analogi adenozyny-kladribina,pochodne mocznika – hydroksymocz-nik.Lekipochodzenianaturalnegowy-izolowane z grzybów, roślin, bakteriito antybiotyki cytostatyczne np.: an-tracykliny, bleomycyna, mitoksantron,mitomycyna;–taksoidyzcisukrótko-listnego paksitaksel i docetaksel, blo-kującecyklkomórkowywfaziemitozy.Tenlekzrewolucjonizowałswegoczasuleczenierakajajnika.Pochodnekamp-totecyny–alkaloiduzdrzewacampoto-thecaacuminata-irinotekan.Alkaloidybarwinka różowatego – winblastynai winkrystyna. Poza podanymi lekamimamywtychgrupachnowecytostatykipoddawanebadaniomklinicznymIiIIfazy.Jestichbardzodużo,aleniebędęichpodawałaponieważniema jeszczepewnychdowodównaichskuteczność.Nadalposzukujesięinnychlekówome-chanizmieróżniącymjeoddotejporystosowanych cytostatyków. Należą dotej grupy inhibitory angiogenezy, blo-kujące angiogenezę różnymi drogami,inhibitoryenzymówodpowiedzialnychza stabilność macierzy zewnątrzko-mórkowej. Blokowanie ich utrudniainwazję guza. Ponieważ w procesietransformacji nowotworów dochodzido zaburzeń równowagi między proli-feracjąkomórek,a ichróżnicowaniem,

dlategopoświęcasiędużąuwagęzwiąz-kom, które wywołują blokadę cyklukomórkowego. Istnieją również szcze-pionki p-nowotworowe i przeciwciałamonoklonalne. Celem szczepionek jestaktywacja układu immunologicznegooraz dostarczenie antygenów nowo-tworowych,celemwywołaniaodpowie-dzi skierowanej przeciwko komórkomnowotworowym. Odpowiedź immu-nologiczną można też uzyskać przezpodanie przeciwciał monoklinalnych,któresąswoiścieprzeciwkoantygenomnowotworowym–np.mabtera,hercep-tyna.Terapiagenowamanacelukorek-tę defektów genowych. Przeszczepia-nie szpiku i komórek krwiotwórczychz krwi obwodowej w nowotworachukładu krwiotwórczego i chłonnegoorazw niektórych nowotworach litychma na celu zwiększenie prawdopodo-bieństwawyleczenia,przezstosowaniewysokich dawek cytostatyków, czyliprzez pokonanie bariery toksycznościdla szpiku, poprzez transplantację ko-mórek krwiotwórczych uzyskanych zeszpikulubkrwiposilnymleczeniumie-loablacyjnym.

– W jaki sposób są podawane leki?

– Cytostatyki podaje się w większo-ści przypadkówdożylniew iniekcjach,a najczęściej we wlewach dożylnych.Tylko niektóre cytostatyki podaje siędoustnie.Dożylniepodajesięwmono-terapii i metodą wielolekową w pom-pach infuzyjnych. Cytostatyki możnarównieżpodawaćdokanałowo–wprzy-padkach zajęcia OUN-u (Ośrodkowy

UkładNerwowy),dojamyotrzewnowej,opłucnowej,osierdziowej;wpostaciin-fuzjidotętnicyzaopatrującejnowotwór.Chemioterapia uzupełniająca dzieli sięna adiuwantową i neoadiuwantową.Leczenieadiuwantowe jest skierowaneprzeciwko domniemanym przerzutom,którychniemożemypotwierdzićbada-niamidiagnostycznymii jestskojarzo-ne z radykalną radioterapią lub rady-kalnymusunięciem guza pierwotnego.Leczenie neoadiuwantowe jest lecze-niem uzupełniającym, które poprze-dza leczenie radykalne i jego celowośćpoleganawczesnymoddziaływaniunamikroprzerzuty.Odmianątegoleczeniajestleczenieindukcyjne,któregozałoże-niemjestzmniejszeniemasyguzaitymsamymumożliwienieprzeprowadzenialeczenia chirurgicznego radykalnegolubradykalnejradioterapii.

– Co sprzyja jak najlepszemu le-czeniu tą metodą?

–Ponieważ leki cytostatyczne są leka-mi uszkadzającymi komórki tak chorejak i zdrowe, chory zakwalifikowanydo takiego leczenia musi być bardzodobrzepoinformowanyo ichdziałaniuioobjawachubocznychodwracalnych,jakinieodwracalnychorazomożliwymdouzyskaniaefekciekońcowym lecze-nia,abymógłpodjąćwłaściwądecyzjęiprzetrwaćtoleczeniewdobrejkondy-cji psychicznej. Zdajemy sobie sprawę,żejesttoniełatwe,ponieważuchoregonanowotwórzłośliwyrównoleglezwal-kąustroju,jakatoczysięozdrowieiży-cienapoziomiebiologicznym,odbywasięwalka człowieka o zachowanie sie-

Niepalpacyjny rak piersi - wynik USG

20


– Słyszałam, że istnieje już lapa-roskopowa metoda leczenia no-wotworów, czy mógłby Pan nam coś o tym powiedzieć?

– Szybki rozwój chirurgii laparosko-powejnastąpiłodpoczątkulat90.XXwieku. Dostęp laparoskopowy, a więcużycietoruwizyjnegoimanipulatorówwprowadzonych do jamy otrzewnejprzez 5-10mm nacięcia w powłokachbrzucha, stał się standardemw lecze-niu kamicy pęcherzyka żółciowego,nadnerczy, operacjach antyreflukso-wych,czyw leczeniuotyłości.Rozwójchirurgii laparoskopowej w leczeniunowotworówodbywasięwolno.Głów-ną przyczyną jest przede wszystkimbrak pewności, czy operacje laparo-skopowe są tak samo doszczętne, jakoperacje otwarte w zakresie wycięciazmienionego narządu i całego spływuchłonnego, a co za tym idzie niepew-ność,czyczaswolnyodchorobyiokres

całkowitego przeżycia będą porówny-walnewobumetodach.Należypamię-tać, że nieradykalne leczenie chirur-giczneoznaczapewnąwznowęprocesunowotworowego, który doprowadzido śmierci chorego, a uzupełniająceleczenie z użyciem chemioterapii, czyradioterapii nie poprawi rokowania.W licznych badaniach udowodniono,że dostęp laparoskopowy skraca czaspowrotudopełnejsprawności,zmniej-sza zapotrzebowanie na leki przeciw-bólowe, powoduje mniejszy defektkosmetyczny u operowanego chorego,ale jednocześnie wydłuża czas trwa-niaprocedurychirurgicznej ipodnosijej koszty głównie z powodu koniecz-ności użycia jednorazowych, drogichnarzędzi. Należy jednak pamiętać, żewchirurgiionkologicznejpriorytetemjestwyleczenie lubprzynajmniej uzy-skanie długiego, wolnego od wznowyprzeżycia. Aspekt kosmetyczny, choćzpewnościąważny,maznaczeniedru-

gorzędne. Udowodniono co prawda,że wyniki leczenia z dostępu laparo-skopowego i klasycznego są porów-nywalne, aledotyczy towyłącznie za-biegów wykonywanych w ośrodkachreferencyjnych i u chorych z niskimstopniem zaawansowanianowotworu.Ja sam uprawiam chirurgię laparo-skopową w leczeniu ostrych schorzeńjamybrzusznej iresekcjachzmianza-palnych od kilkunastu lat.WnaszymOddziale planujemy stosowanie tejmetodywleczeniunowotworów.Musitojednakprzebiegaćewolucyjnie,anierewolucyjnie.

dr n. med. Robert Wojsław, specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej, w WSS w Olsztynie pracuje ponad 2 lata.

Nowoczesne metody leczenia w onkologii

bie jako jednostki ludzkiej i socjalnej.Wwalce tej osobowość przejawia roż-ne reakcje i uczynnia różne mechani-zmywobronieprzedlękiem,rozpaczą,utratąsamooceny.Znajomośćzaburzeńemocjonalnych i uwzględnienie ichw lecznictwie onkologicznym jest ak-tualniewymogiemstawianymnietylkoprzezdeontologięlekarską,aleiwspół-czesnąmedycynę.

– Czy komórki nowotworowe mogą być oporne na leki?

– Chemioterapia może być ograniczo-na występowaniem oporności na leki.Istniejewielemechanizmówopornościnalekitakichjak:upośledzeniegroma-dzenialekówwkomórkach;ogranicze-nieichaktywacjiwewnątrzkomórkowejlubzwiększeniedezaktywacji;nasilenieprocesów naprawczych uszkodzeńwy-wołanychprzezcytostatykiorazistnie-nienaturalnychbarierwustrojuogra-niczającychprawidłowewchłanianesięleku.W komórkach wielokrotnie pod-dawanychdziałaniujednegoleku,może

wytworzyć się oporność krzyżowa nainnelekiztejsamejgrupy.Istniejeteżopornośćfarmakologiczna,wynikającaz niemożności utrzymania właściwegostężenialekuprzezdłuższyczas. – Skąd wiadomo, że leczenie przy-nosi oczekiwane skutki?

–Wtrakcieleczeniaprowadzisiębada-niadiagnostyczneumożliwiająceocenęaktualnego stanu miejscowego i ogól-nego, chorego poddanego chemiotera-pii,pozwalającelekarzowiprowadzące-muocenić,czyuzyskujemyzamierzonyefekt terapeutyczny. W tym miejscunależy zwrócić uwagę, że inne będąkryteria oceny efektywności leczeniawprzypadkuleczeniauzupełniającego,a innewprzypadku chemioterapii pa-liatywnej.

– Czy w czasie chemioterapii moż-na przyjmować inne leki?

– Oczywiście, w trakcie chemiotera-pii można przyjmować leki stosowane

zpowoduwspółistnieniainnychchorób,o ile te leki nie są absolutnie przeciw-wskazaneprzypodawaniuokreślonychlekówcytostatycznych.Trzebawówczasznaleźć odpowiedniki leków, które niepowodują kolizji z podawanymi cyto-statykami lub je, o ile jest tomożliwe,odstawićnaokres chemioterapii.O ileleki te trzeba koniecznie przyjmować,należyspróbowaćznaleźćtakischematleczenia onkologicznego, który byłbydlachoregowtymprzypadkuoptymal-ny.Ponieważniepadłopytanieoradio-terapię, która stanowi równie ważnąjak chemioterapia i chirurgia dziedzi-nęw leczeniunowotworówzłośliwych,chcępowiedzieć,żewOlsztyniemamyzakładradioterapiijedenznajlepiejwy-posażonych w Polsce, gdzie chorzy sąleczeniwedługświatowychnormistan-dardów.

– Tak, to na pewno bardzo cie-kawy temat, może na kolejny wy-wiad. Dziękuję bardzo.

Barbara Szymczuk


21

– Czy w naszym szpitalu była już wykonywana taka operacja?

–Tak,alewprzypadkachnowotworówłagodnych. Przeprowadziliśmy resek-cje jelitagrubegoorazadrenalektomielaparoskopowe, czyli usunięcie guzównadnerczazdostępulaparoskopowego.

– Czy oddział powinien być spe-cjalnie przygotowany do takich operacji?

–Posiadamyniezbędnysprzęt:wyso-kiejklasy laparoskop,nóżharmonicz-ny, urządzenie do elektrokoagulacjiLigasureiendostaplery.Zespółchirur-gówszkolisięwzakresiedoskonaleniatejtechnikioperacyjnej.Największymjednak problemem jest dostępnośćsali operacyjnej. Przy obecnej struk-turze Bloku Operacyjnego wykonaniewielogodzinnej operacji laparoskopo-wej, którą klasyczniemożnawykonać

w ciągu 2 godzin, jest nieracjonalne.Pókicoposzerzamyumiejętnościwin-nychośrodkachiczekamynaotwarcienowegoBloku.

– Jakie inne, nowoczesne metody leczenia stosuje się w onkologii?

– Największy postęp nastąpił w le-czeniu systemowym i polega przedewszystkimnawprowadzeniudoterapiileków ukierunkowanych molekular-

nie. Najnowocze-śniejsze technikiw i z ua l i z ac y jne(PET, NMR, TK,cyfrowa mammo-grafia, endoultra-sonografia)umoż-liwiają skutecznewykrycie bardzomałych ognisknowotworu lubzmianprzednowo-tworowych, a tak-że monitorowanieleczonychchorychw celu wykryciawczesnychwznów.Endoskopiazabie-gowa pozwala nietylko na pobie-ranie wycinkówz guza, ale rów-nież na radykalneleczenie zmian

wczesnych, a w przypadkach palia-tywnych, na skuteczne udrażnianieniedrożnych narządów. W chirurgiionkologicznej sama technika opera-cyjna opiera się na tych samych codawniej pryncypiach. Innowacją jestz pewnością wprowadzenie techniklokalizacyjnychzużyciemradioznacz-nika,któryumożliwiaprecyzyjneusu-nięcie tzw. węzła wartowniczego, czyniepalpacyjnej zmiany podejrzanejorozrostnowotworowy.Nowościąjestzastosowanieśródoperacyjnejradiote-rapii w leczeniu raka trzustki, żołąd-ka i piersi. Chirurdzy onkolodzy tegoSzpitalamająnadziejęnawprowadze-nietejmetodywleczeniuuzupełniają-cymrakapiersi,tymbardziej,żedojejstosowania nie jest potrzebne posia-danieZakładuRadioterapii.Iwreszcieskojarzenie chirurgii i chemioterapii,czyli chemioterapia dootrzewnowa.Metodawpełni zaakceptowana i sto-sowana, równieżwOddziale Gineko-logii Onkologicznej naszego Szpitala,przyleczeniurakajajnika,zaczynabyćwprowadzana także do leczenia we-wnątrzotrzewnowego rozsiewunowo-tworówinnychnarządówjamybrzusz-nej,np.żołądka.

– Dziękuję za rozmowę.

Barbara Szymczuk

Operacja z użyciem laparoskopu

Rezonans piersi

Zdjęcie z rezonansu piersi

22


ThisisAfrica–światowelotniskowNa-irobi,gdzieginąbagażezcałymnaszymdobytkiem, nocny rajd przez miastoi owy pierwszy nocleg, gdzie wita nasmartwa jaszczurkapodprysznicemgo-towadowymasowania stóp.Ale toniejestważne–bocałkiemniedaleko,dwie„paszportowo-wizowe” pieczątki stądstoiKilimandżarozeswą lodowączapąiczekananas.

Góra Złych Duchów

Kilimandżarojestnajwyższymszczytemafrykańskiegokontynentu,znajdujesięna terenie Tanzanii przy pograniczuz Kenią. Jest to wygasły wulkanicznymasywo3kraterach:Shira(3940m.),Mawenzi (5150 m.) i Kibo – z punk-temUhuruPeaksięgającymwysokości5895m.Wprzeszłości góręnazywano„GórąZłychDuchów”,natomiastw ję-zyku suahili „Iskrzącą się Górą”. Ple-mionaMasajówuważająKilimandżarozasiedzibęBogów.Nazboczachwulka-nu można zaobserwować charaktery-styczną piętrową roślinność, począw-szy od sawanny przez zielone lasy, dowiecznego śniegu i lodowców.Lodowaczapa na szczycie góry posiada około12tys.lat.

PierwszymPolakiem,któryzdobył„Kili”byłAntoniJakubskiw1910roku.Wej-ścienawierzchołekgórymożliwejestkil-komadrogami,aktualniewymienianychjest7.Naszagrupawybieratzw.wariantMaranguRoute, zwany takżeCoca-Co-laRoute.Dojściedopunktuszczytowe-gozajmujewtymwypadku4dni.Itakkolejno zmierzamy do miejsc noclego-wych: Mandara Hut (2709 m.n.p.m.),Horombo Hut (3726 m.n.p.m.), KiboHut (4708m.n.p.m.) skądmamiejsceatakszczytowy.

Kto wniesie jajka

Wyprawęrozpoczynamyodzałatwieniaformalności związanych zwejściem doKilimanjaroNationalPark,obowiązko-

wo towarzyszą nam wykwalifikowaniprzewodnicy,bezktórychporuszaniesiępoParkujestzabronione.Swojewspar-cie,poradęimiejscoweprzyśpiewkiza-pewniają nam Diskcon i Kevin. Przedwejściem do bram Parku następujeważenie i rozdział naszych plecakówpomiędzy poszczególnych tragarzy.Wartozaznaczyć,iżsątoosobybardzosprawneisprytne,aichrytmicznyispo-kojnykrokhipnotyzuje.Nawetprzytro-czonedoplecakówpaletyzjajkamibezuszczerbku są wnoszone na znacznąwysokość.

Droga, którą pokonujemy pierwszegodnia liczy około 12 km, idziemy przeztropikalnylasdeszczowyiwedlenasze-goPrzewodnika zawszepada tudeszczw okolicach godziny 14. W naszymprzypadku to jednak się nie sprawdza.Tegodniaani jednakropladeszczunieurzekła nas swym zaszczytnym nazna-czeniem. Gdy dochodzimy do naszegopierwszego obozu noclegowego wpisu-jemysiędospecjalnejKsięgiprzygoto-wanejdlaosóbchcącychzdobyćKili.9wpisówzPolski.Ażmiłopopatrzeć.

Do naszej dyspozycji są wieloosobowedrewnianedomki,trzebapamiętaćoichzamykaniu w ciągu dnia, gdyż wieczo-remmożnamiećpod łóżkiemniezapo-wiedzianych gryzoniowych towarzyszy.Tojednakniestanowiproblemu–przyświetle czołówki karciane partyjki roz-grywanyenergicznie.

Bara Bara

Kolejne dni wędrówki to stopniowepokonywanie wysokości, aklimatyza-cja i regularne zażywanie leków prze-ciwmalarycznych. Podziwiamy widoki,miejscową roślinność (wrzosowiska,łąkiipustynięalpejską),walczymyzpa-lącymsłońcem,aconiektórym(właśniemi) udaje się tak przypiec małżowinyuszne,żepraktyczniedokońcawyprawymamy w grupie prawdziwego Królika.

Nocerobiąsięcorazchłodniejsze,apo-rankicorazbardziejmalownicze.Nawy-sokościokoło3700m.dziejąsięczary–stąpamynadchmurami.Rozwijamysięrównież edukacyjne: poznajemy kilkasłówwjęzykusuahili:jambo–cześć,ha-kunamatata–niemasprawy(niemy-lićzhakunamatiti–coznaczyniema…cycków),asantesana–dziękujebardzo,pole, pole – powoli, nakupenda – ko-chamcię.Całagrupazapamiętałatakżewyrażeniebarabara,coznaczy…droga.

Wysokośćiwahaniatemperaturypowolidająosobieznać,częśćznasnieodczu-ważadnychdolegliwości,niektórzyna-tomiastsąjużzmęczeniiosłabieni,po-jawiająsięteżjelitowerewolucje,atak-żemałe zniechęceniadoprzyjmowaniajakichkolwiekposiłków.Dzielimysięnaostrożnych niejadków oraz szalonychMakłowiczówpróbującychwszystkiego.Są momenty przerażenia, kiedy widzi-my jak z góry zwożeni są inni turyści,którychzmogłachorobawysokogórska.Iwtedyzapadacisza.

Atmosfera jest jednak dobra, każdyznas czekanaatak szczytowy,mierząc

This is AfricaAfryka – zaskakująca, pełna kontrastów, daleka od naszych tra-dycji i schematów. Niecodzienna, nieprzewidywalna, będąca wyzwaniem i przygodą. To raj dla zmysłów – ciepłe, egzotyczne powietrze, nocne dźwięki świata zwierząt ukrytego w bujnej ro-ślinności. Codzienne życie lokalnej społeczności na pograniczu chaosu i jednoczesnej harmonii ludzi i całej reszty mechaniczne-go świata. I wciąż dwie skrajności. Zwyczajna, bolesna normal-ność skontrastowana z tą bogatszą stroną, schowaną za twardym murem nie do przebicia, gdzie trwa salonowe życie.

This is Africa

Drużyna Pierścienia

Kili w pełnej odsłonie


23

sięwmyślachzwłasnymilękamiioba-wami.Kojącodziałamocnywdech,skie-rowaniewzrokuwkierunkunieznanegoipodziwianiepięknanatury.Siłdodajeafrykańskiwschódsłońca,żarcikkompa-nawędrówkiikijkitrekingowedzierżonewdłoniachniczymwalecznemiecze.

Uhuru Peak

Atak szczytowy zaczynamy o godzinie23:30,startujemyzwysokości4700m.Do pokonania mamy przewyższenie1000 metrów. Odziani w najcieplejszeubrania, stuptuty, łapawice, ruszmywświetleczołówekpodgórę.Niebojestbezchmurne,czućlekkipowiewwiatru,temperaturaspadłaponiżejzera.Oprócznas ze schronu wyruszają jeszcze innegrupy.Każdywswoimtempiepokonujekolejnemetrywysokości.Woddaliwy-sokowidać tylkomałe światełka czołó-wek innychwędrowców,wydaje się, żetojużblisko.

Wciąż idziemy,ręcezaczynająmarznąć,chwilowaprzerwanarozgrzanie,łykher-baty iparękrzepiących słów.Wysokośćzaczynananasdziałać,grupasięrozdzie-la… szukam systemu by dojść, wyrów-

nać oddech – krok, oddech, spojrzeniew górę, w bok, w doł –myśli- jak tamreszta i okresowo kusząca perspektywazatrzymania się i dotrzymania towarzy-stwagłazowimijanemupodrodze.

Przekraczamywysokość5000m.Jeste-śmyjużwyraźnezprzodu,siłprzybyło,nie stajemy; idziemy dalej, docieramydoGilimansPoint–najgorszepodejścieza nami. Tu mały odpoczynek, nie nadługo. Ruszamy dalej, już prosto, ma-newrujemy między skałkami, ślizgamysięna śniegu...wschodzi słońce,barwypomarańczy zalewają niebo… robi sięcieplej… jesteśmy. Przed nami UhuruPeak–SzczytWolności.

To już, chyba, nie wierze, ale jednak…jest7:10…ściskamynaszegoprzewodni-ka,którywiernietowarzyszyłnamprzezcałądrogę.Niewiemjakresztanaszychgrupowychumysłów,aleumnienajwyż-szeobroty–stojęirozglądamsię,oboklodowiec...morzechmur,apodnogamiogromnykrater–ijawtymwszystkim.WyciągamCole,parę łyków–nazdro-wie…czekamynaresztęgrupy.

Pamiątkowe zdjęcia, kradniemy wido-ki. Nasza oddziałowa podpisana Przy-godowa Poszewka honorowo zostajeutrwalonana szczycie.Sesja zdjęciowatrwa–Poszewkazprzodu,podskosem,nawietrzezDicksonem,natlelodowca,jakoszalnaszyi...Wszyscysązadowo-leni, dumni, ale i zmęczeni.Udało się.Na szczycie robi się coraz tłoczniej –uciekamy.

Schodzenie daje możliwość ciągłegochłonięciawidoków.Przednamiogrom-na przestrzeń, czyste, błękitne niebo,słońcerozgrzewatwarz.Odzywasiępra-gnienie–ooowodawbutelcezamarzła...Zejściewdółtosprint.Naszprzewodnikprawie zbiega ze szczytu, dotrzymuje-mymuwięckroku.Toprawiejakszybki

zjazdnanartach.Ogromnepiargi.Roz-pędzamysię.Kurzjestwszędzie,amożetopyłwulkaniczny...Pamiętajmyjednak,żetakszybkietraceniewysokościteżniejest dobre. Przekonałam się o tym. Pookoło 2 godzinach jesteśmy w obozie(KiboHut).Witanaskubeczekzimnegosokui...chłopakotrzepującynasmioteł-kązkurzu.Musimychwileodpocząćboniebawemzaczniemyschodzićdokolej-negoobozupołożonegoniżej,gdziespę-dzimynoc,bynastępnieranozejśćjużdobramParku.Zrzucamyzakurzoneubra-nia,porapoleżeć.Zmęczoneciałoodpo-czywa,aleumysłanalizujewrażenia.

AmożeterazAmerykaPołudniowa…

Iza Król

• Wyprawa została zorganizowana przez Polski Klub Alpejski.

• Odbyła się w terminie 15-28.01.2011 r.• Wzięło w niej udział 8 osób z różnych

regionów Polski.• Nasze strony i szpitalne „podwórko”

reprezentowały 2 osoby: Iza Król i Kamila Cybulska.

• Wszyscy uczestnicy zdobyli Kilimandżaro.• Na szczyt została wniesiona tzw. Przygodowa

Poszewka wykonana z niezniszczalnego, kosmicznego materiału. Zostały na niej złożone podpisy i fantazyjne malunki szalonych Neurochirurgicznych Pielęgniarek i Doktorów.

Metryczka wyprawy:

Przed szczytemSzlak Coca-Cola

Widok chmur na szczycie

Z poszewką na szczycie

24


Podziękowanie

Wdzięczny pacjent (motocyklista) Bogdan Grotkowski wraz ze swoją wspaniałą matką Teresą Grotkowską. Przesy-łamy moc pozdrowień, wyrazy uznania i wielkiego szacunku dla dr. Ordynatora Onichimowskiego i dla dr mnie leczącej Ewy Gawlikowskiej oraz dla wszystkich lekarzy i pielęgnia-rek Oddziału Intensywnej Terapii, którym zawdzięczam, że żyję. Wasza ogromna wiedza i zawodowe zaangażowanie jest nieocenione – umiejętności na najwyższym poziomie. Jeszcze raz Wielkie Dzięki składamy na Wasze ręce i Wielki Bóg zapłać za wasz wspólny wkład i za wspaniałą, fachową opiekę oraz za uratowanie mojego życia. Jest to Wielkim Da-rem dla mnie. Dzięki Waszej wspaniałej opiece ja żyję (a było bardzo ze mną źle). To również zasługa i Dar z Niebios.

Wyrazy szacunku i wielkiej wdzięczności przesyła pacjent Bogdan Grotkowski ze swoją

mamą ze Szczytna

Słowa uznania i podziękowania

Dnia 02.02.2011 r. zostałem przyjęty w terminie planowym do Oddziału Nefrologicznego, Hipertensjologii i Chorób We-wnętrznych w celu wykonania pogłębionej diagnostyki nad-ciśnienia tętniczego. Już od Izby Przyjęć Szpitala i w Oddzia-łach był przyjazny i życzliwy kontakt z personelem medycz-nym i pomocniczym. W czasie tygodniowego pobytu, w ciągu dnia i na dyżurach, odczuwa się zainteresowanie pacjentami ordynatora, asystentów i lekarzy stażystów – pani Agniesz-ka Parda, pan Maciej Sankowski. Kompetencja, dyspozycyj-ność i wysoki poziom etyczny personelu potwierdza realizo-waną misję Szpitala: „Pacjent przede wszystkim”. W swoim imieniu oraz pacjentów z oddziału pragnę wyrazić szczere uznanie i gorące podziękowania dla całego personelu Od-działu Nefrologii i pionu diagnostycznego Szpitala Specja-listycznego. Ponadto życzę rychłego i efektywnego rozwoju kompleksu z Transplantologią w Olsztynie. O potrzebie ta-kiego Centrum świadczy zdanie specjalistów: „każdy pacjent geriatryczny jest nefrologiczny”.

Z serdeczną wdzięcznościąStanisław Rumiński, lekarz – senior

Sz. P. Irena Kierzkowska Dyrektor

Na Pani ręce pragnę serdecznie podziękować panu dokto-rowi Januszowi Pieczyńskiemu z Oddziału Okulistycznego, który dnia 28.XII.2010 r. przeprowadził zabieg – usunięcie brodawki na powiece mojego oka, którego się bałam, gdyż miał być przeprowadzony przeszczep skóry – (wynik do-bry). Pierwszy kontakt z panem doktorem był bardzo dobry z czego się ucieszyłam, okazał się wspaniałym, radosnym, cudownym człowiekiem – świetne relacje pacjent- lekarz, co było dla mnie bardzo ważne. Panu doktorowi Januszowi Pieczyńskiemu z całego serca dziękuje – i życzę dużo, dużo zdrowia, pogody ducha, spełnienia wszystkich marzeń, wie-le szczęścia w życiu osobistym, jak również wiele szczęścia i powodzenia w pracy zawodowej.

Z wyrazami szacunku pacjentkaKrystyna Michalak

Dyrekcja Szpitala

Zwracam się do Dyrekcji Szpitala Wojewódzkiego, aby wyrazić swoje zadowolenie z usług jakie oferujecie na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym. Trafiłam do niego na początku października 2010 r. z niewinnie wyglądającym uszkodzeniem rzepki kolanowej, przyjął mnie przemiły pan dr Rakesh Jalali. Dziś, gdy okazuje się, że stopień uszko-dzenia mojego kolana jest dość duży, tym bardziej pragnę wyrazić swoje zadowolenie i wdzięczność, że zostałam ob-darzona niezwykłym wsparciem i pomocą pana doktora Jalali. Jestem osobą młodą (mam 21 lat) i zaoferowana po-moc bardzo dużo dla mnie znaczyła. Mimo długiej i ciężkiej rekonwalescencji przypuszczam, że gdyby nie interwencja dr Jalali, ten okres znacznie by się wydłużył. Jestem Mu ogromnie wdzięczna i uważam, że to właściwy człowiek na właściwym miejscu :) Mam nadzieję, że moje zadowolenie znaczy dużo dla Państwa Szpitala. A dr. Jalali będę chwaliła gdzie tylko będzie można :)

PozdrawiamAnna Szumna

Szanowne Panie,

Na ręce Dyrekcji Szpitala, chciałabym złożyć najserdecz-niejsze i najgorętsze podziękowania za leczenie mojego taty: mój ojciec (Piotr Ukarma – 85 lat) był leczony w Oddziale Nefrologii od 4-go września do 6-go października 2010 r.

Jestem ogromnie wdzięczna za opiekę jaką tata miał w tym oddziale: fantastyczna i kochana pani dr Kwella, bardzo po-mocne i cierpliwe panie pielęgniarki, personel, który jest od-powiedzialny za czystość, posiłki etc. Mój tata czuł się w tym oddziale bardzo dobrze, miał ogromne zaufanie do lekarzy i pań pielęgniarek. Ja również (zestresowana w tej sytuacji ogromnie) otrzymałam ogromne wsparcie. Nie mieszkam w kraju, tym trudniej jest znieść sytuację, gdy rodzice są chorzy i potrzebują pomocy. Gdy wyjeżdżałam z Polski mia-łam uczucie, że mój ojciec jest w miejscu, gdzie będzie miał zapewnioną dobrą lekarską i pielęgniarską opiekę. I nie my-liłam się. Widziałam wiele szpitali, w wielu krajach, sama jestem lekarzem, tym lepiej umiem docenić profesjonalność zespołu, który pracuje pod egidą niezwykłego Pana Profeso-ra Stompora.

Ja się powtarzam (bo napisałam to już do pana Profesora), ale powiem jeszcze raz:

Czasem aniołowie zstępują na ziemię i tak się dzieje w/w oddziale/klinice nefrologii w Szpitalu Wojewódzkim w Olsztynie, gdzie szefem jest pan Profesor Stompór. W tej klinice lekarz naprawdę nachyla się z troską nad pacjentem i słucha jego skarg, pan Profesor rozmawia z pacjentem i rodziną, panie pielęgniarki pomagają. Będąc w tym szpi-talu myślałam czasem, że jestem w Szwajcarii (tu mieszkam i znam ten system najlepiej).

Moja wdzięczność jest nieskończona: ja nie wiem czy tata wyzdrowieje, ale wiem, że w Oddziale Nefrologii zrobiono wszystko, co było możliwe, dlatego na ręce Dyrekcji Szpitala składam najserdeczniejsze podziękowania.

Z wyrazami szacunki i wdzięcznościLidia Ukarma

Zdrowie jest najpierwszym darem...


25

Podziękowania

W dniu 23 września 2010 roku przeszedłem w WSS w Olsz-tynie zabieg usunięcia zaćmy z oka lewego. Zabieg przepro-wadziła pani dr Maria Kapusto. Bardzo chcę podziękować za udany zabieg i dobrą opiekę.

Z poważaniemCzesław Prokop

Podziękowania

W imieniu córki Emilii Stachurskiej, przyjętej w stanie krytycznym na SOR Waszego Szpitala w dniu 14.09.2010 r., a następnie intensywnie leczonej na Oddziale Gastroentero-logicznym do dnia 17.09.2010 r., pragnę serdecznie podzięko-wać za życzliwą opiekę i profesjonalne leczenie przez wszyst-kie zespoły lekarsko-pielęgniarskie. Podczas pobytu na SOR, jak i później na Oddziale pod nadzorem Pani dr Doroty Tyllo, córka otoczona była wnikliwą opieką przez kolejnych leka-rzy dyżurnych, a przede wszystkim bezpośrednio przez całą rzeszę troskliwych pielęgniarek. Ze swojej strony dziękuję za to, co najważniejsze: za utrzymanie córki przy życiu, które było poważnie zagrożone. Za uratowanie tego, co dla mnie najcenniejsze, składam wyrazy wdzięczności i najwyższego uznania.

Roman Stachurski

Podziękowania

W dniach od 20 do 27 sierpnia 2010 r. przebywałem w Od-dziale Neurochirurgicznym. Miałem przeprowadzoną ope-rację neurochirurgiczną, związaną z „ewakuacją krwiaka przymózgowego lewostronnego”. Muszę z ogromną satys-fakcją, a jednocześnie z głęboką wdzięcznością stwierdzić, że zarówno personel medyczny, jak i pomocniczy wykazał się troską o stan mojego zdrowia i dobre samopoczucie. Spotka-łem się z troską, uprzejmością, miłym słowem i – tak waż-nym dla pacjenta – życzliwym, pogodnym uśmiechem. Za to wszystko serdecznie wszystkim dziękuje. Szczególne dowody wdzięczności i gorące podziękowania należą się panu dokto-rowi Rafałowi Staszkiewiczowi, lekarzowi prowadzącemu, który mnie operował, za sprawne wykonanie zabiegu, za podtrzymanie na duchu mnie i mojej żony, za wiecznie błą-kający się na twarzy pogodny uśmiech i za dowcip. Tak sobie wyobrażałem dobrego lekarza. Oczekiwania te pan doktor Rafał Staszkiewicz całkowicie spełnił. Nie zawahałbym się, jeśli taka potrzeba by zaszła (oby nie, bo wolałbym jednak możliwie jak najdłużej, a najlepiej do końca mych dni być zdrowy), ponownie oddać się w Jego ręce.

Z wyrazami szacunku i wdzięcznościTadeusz Narkiewicz

Sz. P. dr Marzena Kuliś

Pani Doktor! Proszę przyjąć wyrazy wdzięczności za opie-kę jakiej doznałem za Pani pośrednictwem. Serce, które Pani włożyła w „mój przypadek” oraz przeprowadzona diagnoza dają poczucie bezpieczeństwa. Jeszcze raz dziękuje.

Z wyrazami wdzięcznościWiesław Łubiński

Szanowni Państwo!

Po tym, co zobaczyłem, w poniedziałek 16 sierpnia 2010 r. w Państwa szpitalu, nadal nie mogę dojść do siebie. Na szpi-talnym oddziale ratunkowym po ataku padaczki znalazł się mój przyjaciel Julian Kiryłowicz. Julian mieszka w Płońsku, a w Olsztynie był w sprawach prywatnych, w związku z po-wyższym przyjechałem go odebrać ze szpitala. Do Olsztyna dotarłem ok. 22, nie udało mi się odebrać przyjaciela, ponie-waż dostał 2 ataku padaczki, ale mimo wszystko byłem pod ogromnym wrażeniem tego, jak zostałem przyjęty przez per-sonel szpitala. Lekarzem Juliana była Pani Małgorzata Ci-szewska... przesympatyczna Pani doktor, która z uśmiechem na twarzy wytłumaczyła wszystko, miała czas dla każdego pacjenta i pomimo zmęczenia ze spokojem odpowiadała na wszystkie pytania rodzin chorych. Pielęgniarki, inni lekarze, cały personel, wszyscy przesympatyczni, a przy tym niesa-mowicie profesjonalni i mili. Dlaczego napisałem ów mail? Z tego co wiem, ludzie mają to do siebie, że kochają się skar-żyć, a unikają pochwał. Ze swojej strony pragnę złożyć na Państwa ręce podziękowania dla personelu, za tak wspaniałą opiekę, tak wspaniałe podejście i tak profesjonalne zajęcie się chorymi i ich rodzinami. Naprawdę, moje doświadczenie ze szpitalami są zazwyczaj zgoła inne. Patrząc na Państwa szpi-tal, aż chce się płacić składki na ubezpieczenie zdrowotne :)

Pozdrawiam serdecznieDaniel Fabrykiewicz


Składam na Pani ręce serdeczne podziękowania za profe-sjonalną opiekę, życzliwość, podmiotowe traktowanie oraz empatię wszystkim pracownikom oddziału otolaryngologii, a w szczególności ordynatorowi Bogdanowi Kibiłdzie i lekarzo-wi prowadzącemu Ewie Krasuckiej, a także pielęgniarkom.

Z poważaniemBeata Dzieciątek


Serdecznie dziękuję za wzorową opiekę oraz operację krwiaka mózgu mojego męża Bolesława Hołowni. Operację przeprowadził dr Smółka na Oddziale Neurochirurgii tutej-szego szpitala. Zarówno dr Smółka, jak i cały personel oraz siostra Oddziałowa bardzo interesowali się stanem męża, pomagali mi w tym trudnym okresie. Oddział ten zasługuje na szczególne wyróżnienia.

Krystyna Hołownia

26


26

Tradycje haftu gobelinowego oraz in-nych haftów na kanwie kultywowanowEuropienadworachiwprzyklasztor-nych pracowniach od czasów późnegośredniowiecza. Dzięki mrówczej pracypowstawały tammiędzy innymiwspa-niałe gobeliny i kunsztowne pokryciana meble. Tą w najwyższym stopniudekoracyjną techniką, polegającą nahaftowaniu prostymi ściegami całychpłaszczyzn,najczęściejkanwy,osiąganowręczniewyobrażalneefektyzdobnicze.

– Z haftem gobelinowym i krzyżyko-wym, po raz pierwszy zetknęłam się 32 lata temu – mówi Alina Silska. –Byłam na wakacjach we Francji i tam sąsiadka mojej rodziny poprosiła mnie, abym wyszyła jej czerwonego kapturka właśnie haftem krzyżykowym, miała gotowe motywy, namalowaną kanwę. Powiedziała, że nauczy mnie wszyst-kiego i jeśli sama wyszyje obraz, wtedy podaruje mi wyhaftowanego precyzyj-nie muszkietera. To była dla mnie na tyle duża motywacja, że osiągnęłam cel. Od tego momentu zaczęła się moja przygoda z haftem. Zresztą zawsze in-teresowały mnie robótki ręczne, moja mama szydełkowała, robiła na drutach i takie zamiłowanie zaszczepiła rów-nież we mnie.

Radość dla oka

Z teoretycznie prostych ściegów otrzy-muje się skomplikowane obrazy o sto-nowanej fakturze, a wyszukane ściegiumożliwiają stworzenie wyrafinowa-nych, efektownych i artystycznych ha-

ftów.Obydwietechnikisąbardzopraco-chłonneidodatkowowymagająspokojuiwyciszenia.DlategoPaniAlawyszywanajchętniejrano,około5godziny.– Już przyzwyczaiłam się do takiego rytmu dnia, że wstaję znacznie wcze-śniej, niż powinnam. Włączam spokoj-ną muzykę, parzę sobie kawę i haftuję. W takich momentach czerpię najwięcej przyjemności z wyszywania i czuję, że ładuję swoje akumulatory. To mnie po prostu odstresowuje. Oczywiście, że są też takie okresy w życiu, kiedy jest wię-cej zawirowań i nie mogę poświęcić na haftowanie tyle czasu, ile bym chciała, na szczęście jest ich niewiele. Prace nad dużym wzorem mogą zająćPani Ali nawet 4miesiące, w związkuztym,żewybieraskomplikowanemoty-wy,trudne,gdzieczęstozmieniasięko-loripojawiająsięodcienie.PaniAlawy-szywała haftem krzyżykowym równieżobrusy,serwety,poduszki.Obecnieod-stąpiłaod tegorodzajuprac i skoncen-trowała się jedynie na obrazach.W jejpracachpojawiająsięzarównopostaciesakralne,współczesne,pejzaże,martwanatura, jak i repliki znanych malarzy,np.GustawaKlimta.

–Fascynują mnie ludzie, dlatego wy-szywam osoby w różnych sytuacjach. Są to motywy kolorowe, trudne do wykonania, ale przynoszące dużo ra-dości dla oka.Podczas, gdy niegdyś posługiwano sięnarysowanymwcześniejwzorem,obec-niemożnakupićkanwęz jużnadruko-wanymi kolorowymi motywami. PaniAlapomysłynamotywyczerpieprzede

wszystkim z gazet tematycznych. Do-biera je do wnętrza, w którym chcedany obraz powiesić, dostosowuje gokolorystycznie wg własnego spojrzeniaiupodobania.Wykonane przez Alinę Silską pra-ce przede wszystkim są dekoracją jejmieszkania.Czasamijednaktakmister-niewyhaftowaneobrazytrafiająwręcejejprzyjaciół,czyznajomych,jakooko-licznościowyprezent.

Starsze dwie córki Pani Aliny rów-nież odziedziczyły ten talent. –Kiedyś w wieku licealnym więcej wyszywa-ły, teraz na studiach mają na to mniej czasu, ale marzą o tym, aby wrócić do haftowania. Pewnie jest to zaszczepio-ne w genach, bo nie tylko mama, ale i moje siostry również wyszywały. To naprawdę ciekawe i pożyteczne zajęcie. Osobiście wolę mieć w domu własno-ręcznie wykonane prace, niż zakupione w sklepie i zrobione przez obcą osobę. Każdy musi znaleźć coś dla siebie, ja-kieś zajęcie, które potrafi chociaż na chwilę przenieść człowieka w inny wy-miar od otaczającej go rzeczywistości i przyziemnych spraw.

meg

Ludzie z pasjąHobby może łączyć się ze zdobywaniem wiedzy w danej dziedzinie, czy też doskonaleniem swoich umiejętności w pewnym określonym zakresie. Głów-nym celem pozostaje jednak przyjemność płynąca z uprawiania pasji. Pani Alina Silska, technik elektroradiologii Oddziału Kardiologicznego WSS w Olsztynie, każdą wolną chwilę poświęca hafcie gobelinowemu. I nie są to proste obrazki. Każdego wprawiłyby w zdziwienie przepiękne repliki dzieł Gustawa Klimta, wykonane przez Panią Alinę.

Alina Silska

od10latpracujewWojewódzkimSzpita-luSpecjalistycznymwOlsztynie,począt-kowo w Dziale Diagnostyki Obrazowejjakotechnikelektroradiologii,aobecniewOddzialeKardiologicznymwPracowniEKGiPróbWysiłkowych.

Alina Silska


27

Objaśnienia 69haseł podanowprzypadkowejkolejności. W diagramie ujawniono wszystkielitery:B,F,H,JiU.Naponumerowanychpo-lachukryto42 literyhasła,które stanowi roz-wiązanie.Jestnimprzysłowiepolskie.

Hasłow zaklejonej kopercie prosimy zostawićw Kancelarii Szpitala. Na kopercie prosimypodać imię, nazwisko i miejsce pracy. Wśródautorów prawidłowych rozwiązań wylosujemyosobę,któraotrzymaciekaweksiążkiorazko-szulkęidaszekzlogoszpitala.

RozwiązaniekrzyżówkizpoprzedniegonumeruPulsuSzpitala:„

Uśm

iech

ła

mie

mu

ry,

a t

ak

ma

ło k

osz

tuje

” Nagrodę–bondozrealizowaniawszpitalnym

bufecieotrzym

ujepaniM

ałgorzataLubańska.Gratulujemy!

NagrodadoodebraniawDzialeZarządzania,M

arketinguiPromocji.

KrzyżówkaJolka

• choroba zwysypką, groźnaw ciąży • kiedyśz rwaniem i podrzutem • agencja kosmicznaUSA • kongijska żyrafa • w nocy nalot, w dzień ... • kraj Garibaldiego • łaźnia fińska•wzywanapocztę•podOlsztynkiemlubzawielkąwodą •płynieprzezBihać • imięMagomajewa•zKobeiKioto•zdobycz,trofeum•Idi,dyktatorzUgandy•płyniewBucharze•niecomniejszyod rysia • dodatek, załącznik •Czaka •wleweklub niedoprzęd • miasto z Magic • babilońskipan niebios • błękitwMonako • Czeczenia dlaCzeczenów • narcyz trąbkowy • ród KsięstwaModeny • wymiennik ciepła w aucie • stolicaMali • naród • kraj w Mezopotamii • białekwitną dla zakochanych • zniesienie • naczynie,kanister • połowa ćwierćnuty • prześladowcy, kaci • jezioro naRudzie • bogini niezgody • oficer janczarów • brat, który poszedłna wschód • Ubermensch • kawa z Jemenu • ogień na grobie • enklawa hiszpańska w Maroku (1958-69) • imię Chruszczowa• koncentracyjny • 3-4 kompanie • powietrzny systemwczesnegoostrzeganiaidowodzenia•świt•góryInków•torGPSanMarino•słowiańskiemiejscedladuszzmarłych•piękno,czar•delfinzAmazonki•odkryteprzezChałubińskiego•drwina • płynie w Bernie • Szczeciński lub Wiślany • pionek po promocji • między PszczynąaRybnikiem•Europejska•snigga•siewna,kosmatalubbób•kamieńzreliefemwypukłym •Desmond, noblista z RPA • nicpoń • land zDreznem • Berliński lub Chiński • prezydentPortugalii(1976-86)•elekcja•uzdrowiskopodGorcami

„BJER”

WydawcaWojewódzkiSzpitalSpecjalistycznywOlsztynie

Redaktor naczelnyKorneliaKotwicka

Koncepcja graficznaBarbaraSzymczuk

Zespół redakcyjnyAlicjaBiernackaMagdalenaKantorczykBarbaraSzymczuk

Stała współpracaAlicjaMarkiewiczEmiliaPaszkowskaHannaTaraszkiewiczJerzyBadowskiRadekKowalski

Zdjęcie na okładceRadekKowalski

Zdjęcia udostępniliIzaKról

Adres redakcji10-561Olsztyn,ul.Żołnierska18DziałZarządzania,MarketinguiPromocjitel.895386306marketing@[email protected]

Druk i przygotowanieStudioBlenamtel.895263552,www.blenam.pl

Nakład1200bezpłatnychegzemplarzy

Redakcjazastrzegasobieprawo doskrótówizmianytytułów.

Alina Silska

U 13 B B 36 U 29

17 5 33 U 41

31 H 38 21 BF 26 U 42 1

4 3

27 B 7

32 15

B 25 6 39

24 35

8 28

B 16 20 23

30 40 37

18 14 22 U U 11

12 U U J 19

10 34 9 2

fot. Ewa Hanna Kamińska

Documents

NR 31/1 styczeń • luty • marzec 2011 Wmurowanie Aktu ...wss.olsztyn.pl/fileadmin/zasoby/puls/puls31.pdf · naukowy profesor, stano-wisko prof. zwyczajny. Kie-rownik Katedry Mikrobio-