Nowe tendencje w poradnictwie zawodowym Biuletyn

Nastawienie na u˝ytkownika

Sieç Ca∏o˝yciowego Poradnictwa Zawodowego

Poradnictwo zawodowe w Polscestan i kierunki rozwoju

Konferencja TG1 w Lublanie

012008

P r o g r a m u L e o n a r d o d a V i n c i

Nowe tendencje w poradnictwie zawodowym

B iu letyn ISS

N 1

89

8-9

36

5

Od redakcji

Seminarium „Nowe tendencje w poradnictwie zawodowym.Klient/u˝ytkownik w ca∏o˝yciowym poradnictwie zawodowym”.Warszawa, 27 wrzeÊnia 2007.

P. Bogdaƒska

Stan i kierunki rozwoju poradnictwa zawodowego w resorciepracy na tle polityk i inicjatyw Unii Europejskiej Sieç Ca∏o˝yciowego Poradnictwa Zawodowego.

R. Ponczek

Stan i kierunki rozwoju poradnictwa zawodowego dlam∏odzie˝y na tle polityk i inicjatyw w UE.

S. Drza˝d˝ewski

Co spowalnia reorientacj´ poradnictwa zawodowego nau˝ytkownika?

C. Noworol

Polityka Komisji Europejskiej w zakresie tworzeniaNarodowych Forów Ca∏o˝yciowego Doradztwa Kariery.

G. Morys-Gieorgica

Wnioski z konferencji mi´dzynarodowej „The Voice of Users in Guidance” w Lublanie.

M. Pacholec, E.Oleksiak

Nowe trendy w poradnictwie zawodowym. Szwecja polskimniewidomym – wymiana dobrych praktyk w zakresie doradztwazawodowego.

A. Paszkowska-Rogacz, M. Tarkowska

Aktywne uczestnictwo rodziców w procesie planowania karieryzawodowej ich dzieci. Trening dla szkolnych doradcówzawodowych z zakresu wspó∏pracy z rodzicami.

H. Ba∏os

Us∏ugi rynku pracy skoncentrowane na odbiorcy – rozwiàzaniastosowane w OHP.

Materia∏y pokonferencyjne z konferencji „The Voice Of Users In Guidance”, 10-11 maja 2007, w Lublanie, w S∏owenii.

3

5

6

9

11

14

17

20

22

25

27

01

02

S p i s t r e Ê c i

Publikacja sfinansowana z funduszy

Komisji Europejskiej w ramach

Programu „Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie”

Biuletyn Programu Leonardo da Vinci

W y d a w c a :

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

Narodowa Agencja Programu

„Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie”

Program Leonardo da Vinci

ul. Mokotowska 43

00-551 Warszawa

tel: 022-622 37 12

fax: 022-622 37 10

www.leonardo.org.pl

Z e s p ó ∏ R e d a k c y j n y

Anna At∏asZast´pca Dyrektora Programu „Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie”

Marianna Zdziarska

Projekt graf iczny, sk∏ad

Assi Kootstra

ISSN 1898-9365

Nak∏ad: 1500 egz.

Biuletyn jest rozpowszechniany bezp∏atnie.

Mamy przyjemnoÊç przedstawiç Paƒstwu kolejny numer

biuletynu Programu Leonardo da Vinci. Jest to dla naszego

zespo∏u numer wa˝ny – chcielibyÊmy nawiàzaç do d∏ugo-

letniej tradycji dzielenia si´ z beneficjentami i potencjalnymi

uczestnikami Programu Leonardo da Vinci informacjami na

temat programu w jego nowej fazie, przypadajàcej na lata

2007 - 2013. JednoczeÊnie jest to pierwszy numer przy-

gotowany przez zespó∏ Programu Leonardo da Vinci po jego

przeniesieniu do Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji, która

od 1 stycznia 2007 roku pe∏ni rol´ Narodowej Agencji

Programu Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie. StaliÊmy si´ tym

samym cz´Êcià wi´kszej ca∏oÊci – Programu Uczenie si´

przez ca∏e ˝ycie (LLP – Lifelong Learning Programme), który

powsta∏ z po∏àczenia poprzednich europejskich programów

edukacyjnych Socrates

i Leonardo da Vinci. Program zyska∏ tym samym nowà

perspektyw´ – mamy szersze spojrzenie na procesy

zachodzàce we wszystkich programach sektorowych,

poczynajàc od edukacji przedszkolnej, ogólnej szkolnej,

szkolnictwo wy˝sze, kszta∏cenie zawodowe i ustawiczne po

edukacj´ osób doros∏ych. Program Leonardo da Vinci nadal

promuje dzia∏ania na rzecz podnoszenia jakoÊci systemów

kszta∏cenia i szkolenia zawodowego, ale „zaglàdamy”

równie˝ do innych programów edukacyjnych – Comeniusa,

Erasmusa, Grundtviga, czerpiàc z ich doÊwiadczeƒ.

Kszta∏cenie i szkolenie zawodowe to wa˝ny element

z∏o˝onego procesu uczenia si´ przez ca∏e ˝ycie. Program

Leonardo da Vinci w ramach Programu Uczenie si´ przez

ca∏e ˝ycie promuje mi´dzynarodowà wspó∏prac´ partnerskà

po to, aby ciekawe rozwiàzania wypracowane w jednym

kraju cz∏onkowskim Unii Europejskiej mog∏y byç pokazane

partnerom i decydentom w innych krajach. ChcielibyÊmy

zachćiç naszych beneficjentów do nieustannego uczenia

si´ od siebie nawzajem, do eksperymentowania, próbowania

nowych rozwiàzaƒ. ˚eby zechcieli skorzystaç z szansy, jakà

daje nieskr´powana mobilnoÊç pracowników, ale i uczyli

si´ stawiaç czo∏a wyzwaniom, jakie z niej wynikajà dla

rodzimych pracodawców. Z satysfakcjà przyglàdamy si´

procesom zdobywania nowych kwalifikacji przez

uczestników projektów i cieszymy si´, gdy okazuje si´,

˝e mo˝emy pomagaç grupom zagro˝onym ryzykiem

wykluczenia. Wierzymy, ˝e uda nam si´ pokazaç naszym

beneficjentom ciekawe pomys∏y i zachćiç ich do czerpania

z doÊwiadczeƒ innych. Przy okazji spróbujemy dodaç odwagi

mniej doÊwiadczonym instytucjom do zmierzenia si´

z rygorami formalnymi i finansowymi przy okazji sk∏adania

wniosków i rozliczania projektów, bo wiemy, ˝e wtedy

instytucje niezwykle szybko si´ uczà. Projekty zakoƒczone

sukcesem nie tylko poprawiajà wizerunek instytucji,

motywujà pracowników do podnoszenia kwalifikacji, ale

te˝ nierzadko przyczyniajà si´ do powstawania

„strategicznych partnerstw” z instytucjami zagranicznymi,

u∏atwiajàcych dalszy rozwój. Dlatego chcielibyÊmy, aby

nasz biuletyn sta∏ si´ publikacjà zachćajàcà wszystkie

zainteresowane osoby i instytucje do dialogu, tak abyÊmy

mogli na jego ∏amach dzieliç si´ z Paƒstwem informacjami,

co dzieje si´ w obszarze kszta∏cenia i zawodowego w ca∏ej

Europie. Proponujemy zatem, aby kolejne biuletyny

koncentrowa∏y si´ na wybranych zagadnieniach i stanowi∏y

wydawnictwa „tematyczne”. Zapraszamy tym samym

ekspertów z dziedzin, którym b´dziemy poÊwićaç kolejne

numery do przesy∏ania nam swoich opinii bàdê wyników

badaƒ, a my z przyjemnoÊcià umieÊcimy je na naszych

∏amach. B´dziemy tak˝e wdzićzni za sugestie dotyczàce

tematów kolejnych numerów biuletynu, gdy˝ chcielibyÊmy

pisaç przede wszystkim o rzeczach wa˝nych i aktualnych

dla naszych Czytelników.

Obecny biuletyn poÊwićamy problematyce poradnictwa

zawodowego. Przy tej okazji mo˝emy Paƒstwu zaprezen-

towaç nowà form´ wspó∏pracy krajów uczestniczàcych F

Od redakcji 00

3Biuletynnr 1 /2008


Od redakcj i

w programie Leonardo da Vinci w celu upowszechniania

rezultatów projektów dotychczas zrealizowanych, tzw.

monitoring tematyczny. Dzia∏ania w ramach monitoringu

tematycznego prowadzone sà jednoczeÊnie w ca∏ej

Europie. Z inicjatywy Komisji Europejskiej powsta∏o pi´ç

grup tematycznych, zajmujàcych si´ nast´pujàcymi

zagadnieniami: doradztwo zawodowe, przedsi´biorczoÊç,

przejrzystoÊç i uznawalnoÊç kwalifikacji, wykorzystanie TIK

w kszta∏ceniu i szkoleniu zawodowym oraz jakoÊç

systemów i praktyk kszta∏cenia zawodowego, doskonalenie

nauczycieli i szkoleniowców. Ka˝da grupa ma swojego

lidera – Narodowà Agencj´ Programu LLP z wybranego

kraju, zaÊ cz∏onkostwo pozosta∏ych krajów opiera si´ na

deklaracji chći pracy nad wybranym tematem, wa˝nym dla

danego kraju. Polska aktywnie uczestniczy w pracach

trzech grup monitoringu tematycznego (doradztwo zawo-

dowe, przedsi´biorczoÊç i wykorzystanie TIK) i w ka˝dej

z nich staramy si´ promowaç projekty z danego obszaru

zrealizowane przez polskich wnioskodawców. Praca

w grupie monitoringu tematycznego odbywa si´ przy

udziale zaproszonych ekspertów, zaÊ wyniki badaƒ

i rekomendacje wynikajàce z analiz projektów i wymiany

doÊwiadczeƒ z grupami docelowymi przedstawiane sà na

konferencjach mi´dzynarodowych, na które zapraszani sà

kluczowi beneficjenci, u˝ytkownicy, decydenci i eksperci.

Chcemy w ten sposób zwi´kszyç wiedz´ o zrealizowanych

projektach, popularyzowaç wypracowane rezultaty

i zachćiç potencjalnych odbiorców do szerszego ich

wdra˝ania. Niniejszy numer biuletynu poÊwićony jest

prezentacji wyników pracy grupy TG1 “VET and the labour

market, guidance and other specific groups” (Kszta∏cenie

zawodowe i rynek pracy, poradnictwo i inne grupy), której

przewodniczy Narodowa Agencja Leonardo da Vinci Islandii,

wspierana przez 11 innych NA: Austrii, Belgii (FR), Bu∏garii,

Finlandii, W´gier, Litwy, Norwegii, Polski, S∏owacji,

S∏owenii i Hiszpanii. Postaramy si´ podzieliç z Paƒstwem

wiedzà i przemyÊleniami na temat aktualnych tendencji

w poradnictwie zawodowym w Polsce i w innych krajach

Europy. Dzia∏ania w zakresie doskonalenia poradnictwa

zawodowego wpisujà si´ bowiem w priorytety

sformu∏owane przez Komisj´ Europejskà na lata 2008

– 2010, zarówno dla dzia∏aƒ zdecentralizowanych –

projektów mobilnoÊciowych (sta˝e zagraniczne, wymiany

doÊwiadczeƒ), projektów partnerskich, projektów

wspó∏pracy wielostronnej

– transferu innowacji, jak i dla dzia∏aƒ scentralizowanych –

wielostronnych projektów rozwoju innowacji.

Liczymy, ˝e lektura za∏àczonych tekstów zainspiruje

Paƒstwa do aktywnego dzia∏ania na rzecz podnoszenia

jakoÊci us∏ug w zakresie doradztwa zawodowego

i doskonalenia tego systemu oraz si´gania po przyk∏ady

„dobrych praktyk” do innych krajów. Program Leonardo

oferuje ze swej strony mo˝liwoÊç dofinansowania

najciekawszych pomys∏ów z tego zakresu, jeÊli zostanà

„prze∏o˝one” na j´zyk projektów.

W maju 2007 grupa TG1 monitoringu tematycznego

Leonarda zorganizowa∏a w Lublanie mi´dzynarodowà

konferencj´ „The Voice of Users in Guidance”, poÊwićonà

nastawieniu poradnictwa zawodowego na u˝ytkownika.

Nast´pnie w ka˝dym z krajów partnerskich grupy TG1

odby∏o si´ seminarium, na którym prezentowano wyniki

i rekomendacje konferencji w Lublanie; omawiano sytuacj´

i trendy w krajowym poradnictwie zawodowym i przed-

stawiano krajowe projekty Leonardo uwzgl´dniajàce opinie

i perspektyw´ u˝ytkownika w doradztwie zawodowym.

W Polsce takie seminarium odby∏o si´ 27 wrzeÊnia 2007

w Warszawie. W niniejszym numerze biuletynu Programu

Leonardo znajdà Paƒstwo referaty ekspertów, którzy

wystàpili na tym seminarium, wÊród których byli równie˝

uczestnicy konferencji w Lublanie i realizatorzy projektów

Leonardo. Zamieszczamy tak˝e (w t∏umaczeniu) materia∏y

pokonferencyjne z Lublany.

Anna At∏as

Zast´pca Dyrektora Programu

Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie

4

Od redakcji00

Biuletynnr 1 /2008


Seminarium Nowe tendencje w poradnictwie zawodowym 01

5Biuletynnr 1 /2008


Seminarium to zorganizowane zosta∏o 27 wrzeÊnia 2007

w Warszawie przez polskà Narodowà Agencj´ Programu

Leonardo w ramach monitoringu tematycznego (grupa TG1).

Celem tego seminarium by∏o zaprezentowanie wyników

konferencji w Lublanie, a tak˝e przedstawienie stanu

i kierunków rozwoju poradnictwa zawodowego w Polsce,

na tle polityk i inicjatyw UE, oraz przyk∏adów projektów

programu Leonardo, w których widoczne jest nastawienie

na u˝ytkownika.

Do celów publikacji w Biuletynie programu Leonardo,

prelegenci opracowali treÊç swoich wystàpieƒ na seminarium

w formie artyku∏ów, które tu Paƒstwu prezentujemy.

Seminarium „Nowe tendencje w poradnictwiezawodowym. Klient/u˝ytkownik w ca∏o˝yciowymporadnictwie zawodowym”. Refleksje po konferencji

Programu Leonardo da Vinci w Lublanie pod tytu∏em

„The Voice of Users in Guidance”

Poradnictwo zawodowe dla doros∏ych w resorcie pracy Poradnictwo zawodowe dla osób doros∏ych realizowane

jest przez nast´pujàce instytucje rynku pracy:

r instytucje publiczne, do których nale˝à publiczne s∏u˝by

zatrudnienia czyli 339 powiatowych urz´dów pracy i 53

centra informacji i planowania kariery zawodowej woje-

wódzkich urz´dów pracy oraz Ochotnicze Hufce Pracy,

r instytucje niepubliczne, do których nale˝à agencje

poradnictwa zawodowego,

r instytucje mogàce mieç zarówno jednà, jak i drugà form´,

do których nale˝à Akademickie Biura Kariery oraz Gminne

Centra Informacji.

Poradnictwo zawodowe jest jednà z podstawowych us∏ug

rynku pracy. Najwa˝niejszym aktem prawnym, który nale˝y

tu przytoczyç jest Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r.

o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

(Dz.U. Nr 99, poz. 1001 z póên. zm.). Jako podstawowe

us∏ugi rynku pracy ustawa w art. 35 wymienia: poÊrednictwo

pracy, us∏ugi Eures, poradnictwo zawodowe i informacj´

zawodowà, pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy i orga-

nizacj´ szkoleƒ. Do zadaƒ Ministra Pracy i Polityki Spo∏ecznej

w obszarze poradnictwa zawodowego zalicza si´: tworzenie

narz´dzi i metod na potrzeby poradnictwa zawodowego

oraz zapewnianie jednolitoÊci stosowania prawa poprzez

udzielanie wyjaÊnieƒ dotyczàcych stosowania prawa i

ustalanie standardów realizacji us∏ug Êwiadczonych przez

publiczne s∏u˝by zatrudnienia, w tym us∏ugi poradnictwa

zawodowego i informacji zawodowej. Dzia∏ania majàce na

celu podniesienie poziomu us∏ug poradnictwa zawodowego

to: stymulowanie rozwoju kadry publicznych s∏u˝b

zatrudnienia, rozwój narz´dzi i metod poradnictwa

zawodowego, tworzenie i upowszechnianie informacji

zawodowej oraz doskonalenie procedur Êwiadczenia us∏ug

poradnictwa zawodowego.

Do najwa˝niejszych przepisów wykonawczych dotyczàcych

poradnictwa zawodowego nale˝à:

r rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2000 r.

w sprawie zasad wynagradzania i wymagaƒ kwalifikacyjnych

pracowników samorzàdowych zatrudnionych w jednost-

kach organizacyjnych jednostek samorzàdu terytorialnego

(Dz.U. Nr 61, poz. 708 z póên. zm.).

r rozporzàdzenie Ministra Pracy i Polityki Spo∏ecznej z dnia

2 marca 2007 r. w sprawie standardów us∏ug rynku pracy

(Dz.U. Nr 47, poz. 314).

Termin wejÊcia w ˝ycie tego rozporzàdzenia to 31 marca

2007 r., a pe∏ne dostosowanie urz´dów pracy ma nastàpiç

do dnia 30 czerwca 2008 r. Standardy us∏ug okreÊlajà: jak

post´powaç muszà urz´dy pracy realizujàc podstawowe

us∏ugi rynku pracy, jaka powinna byç kolejnoÊç dzia∏aƒ

przez nie podejmowanych, jaki powinien byç zakres

i kierunki przep∏ywu informacji pomi´dzy stanowiskami

w urz´dzie pracy, odpowiedzialnymi za oferowanie po-

szczególnych us∏ug oraz w jakich terminach urzàd

zobowiàzany jest do podjćia okreÊlonych dzia∏aƒ na rzecz

klientów. Standard poradnictwa zawodowego i informacji

zawodowej okreÊla nast´pujàcych pi´ç post´powaƒ:

udzielanie porady indywidualnej bezrobotnemu lub

poszukujàcemu pracy, udzielanie porady w formie

grupowej bezrobotnemu lub poszukujàcemu pracy zwanej

„poradà grupowà”, udzielanie informacji zawodowej

bezrobotnemu lub poszukujàcemu pracy, udzielanie

informacji zawodowej grupie bezrobotnych lub

poszukujàcych pracy oraz udzielanie pracodawcom pomocy

w doborze kandydatów do szkolenia.


2 marca 2007 r. w sprawie szczegó∏owych warunków

prowadzenia przez publiczne s∏u˝by zatrudnienia us∏ug

rynku pracy (Dz. U. Nr 47, poz. 315).

Termin wejÊcia w ˝ycie tego rozporzàdzenia to 17 wrzeÊnia

2007 r., a pe∏ne dostosowanie urz´dów pracy ma nastàpiç

do dnia 30 czerwca 2008 r. Rozporzàdzenie okreÊla

warunki decydujàce o tym, ˝e urz´dy pracy mogà Êwiadczyç

podstawowe us∏ugi rynku pracy na odpowiednim poziomie

jakoÊci. Do warunków tych nale˝à: formy pracy, dokumen-

tacja prowadzonych dzia∏aƒ i zakres gromadzonych danych,

wymagania co do liczby specjalistów zatrudnionych do

realizacji poszczególnych us∏ug oraz wyposa˝enie

techniczne niezb´dne do prawid∏owej realizacji us∏ugi.

6

Seminarium Nowe tendencje w poradnictwie zawodowym01

Biuletynnr 1 /2008


Stan i kierunki rozwoju poradnictwazawodowego w resorcie pracy na tlepolityk i inicjatyw Unii Europejskiej – Sieç Ca∏o˝yciowego PoradnictwaZawodowego

Paulina BogdaƒskaMinisterstwo Pracy i Polityki Spo∏ecznej


25 wrzeÊnia 2006 r. w sprawie dodatku do wynagrodzenia

dla pracowników publicznych s∏u˝b zatrudnienia (Dz. U.

Nr 186, poz. 1373).


3 kwietnia 2006 r. w sprawie sta˝u adaptacyjnego i testu

umiej´tnoÊci w toku post´powania o uznanie kwalifikacji

do wykonywania zawodu poÊrednika pracy i doradcy

zawodowego (Dz. U. Nr 60, poz. 425).

r rozporzàdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 20 paêdziernika

2004 r. w sprawie trybu nadawania licencji zawodowych

poÊrednika pracy i doradcy zawodowego (Dz. U. Nr 238,

poz. 2393).

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracyw art. 91 okreÊla, i˝ pracownikami

publicznych s∏u˝b zatrudnienia sà: poÊrednicy pracy, dorad-

cy zawodowi, specjaliÊci do spraw rozwoju zawodowego,

specjaliÊci do spraw programów, liderzy klubów pracy oraz

doradcy Eures i asystenci Eures. Zadania w zakresie po-

radnictwa zawodowego i informacji zawodowej realizujà:

doradca zawodowy-sta˝ysta, doradca zawodowy, doradca

zawodowy I stopnia i doradca zawodowy II stopnia.

Zgodnie z art. 94 ust. 2 cytowanej ustawy doradcà zawo-

dowym mo˝e zostaç osoba, która otrzyma∏a licencj´

zawodowà, je˝eli: posiada pe∏nà zdolnoÊç do czynnoÊci

prawnych; nie by∏a karana; posiada wy˝sze wykszta∏cenie;

wykonywa∏a zadania na stanowisku doradcy zawodowego

sta˝ysty, w zakresie poradnictwa zawodowego, przez okres

co najmniej 12 miesićy w publicznych s∏u˝bach zatrudnienia;

posiada obywatelstwo polskie lub wyka˝e si´ znajomoÊcià

j´zyka polskiego wystarczajàcà do wykonywania zadaƒ. r Doradcà zawodowym I stopnia mo˝e zostaç osoba, która

posiada co najmniej 24-miesićzny sta˝ pracy na

stanowisku doradcy zawodowego w publicznych s∏u˝bach

zatrudnienia i ukoƒczone studia magisterskie lub posiada

co najmniej 12-miesićzny sta˝ pracy na stanowisku

doradcy zawodowego w publicznych s∏u˝bach zatrudnienia

i ukoƒczone studia magisterskie z zakresu psychologii

lub poradnictwa zawodowego. r Doradcà zawodowym II stopnia mo˝e zostaç osoba, która

ukoƒczy∏a studia podyplomowe z zakresu poradnictwa

zawodowego i posiada co najmniej 36-miesićzny sta˝

pracy na stanowisku doradcy zawodowego I stopnia.

Wojewoda nadaje licencj´ zawodowà doradcy zawodowego

okreÊlonego stopnia na wniosek zainteresowanej osoby

w drodze decyzji administracyjnej. Stopnie licencji zawod-

owej doradcy zawodowego to: licencja zawodowa doradcy

zawodowego, licencja zawodowa doradcy zawodowego

I stopnia i licencja zawodowa doradcy zawodowego II stopnia.

Szerszy kontekst i dzia∏ania resortu pracy narzecz rozwoju poradnictwa zawodowegow PolsceDo instytucji zwiàzanych z poradnictwem zawodowym

zaliczyç mo˝na: administracj´ rzàdowà – oprócz

Ministerstwa Pracy i Polityki Spo∏ecznej – Ministerstwo

Edukacji Narodowej, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa

Wy˝szego oraz Ministerstwo Obrony Narodowej; szko∏y

wy˝sze i instytuty naukowo-badawcze; stowarzyszenia

i organizacje zawodowe; administracj´ samorzàdowà

wojewódzkà, powiatowà i gminnà oraz ogólnokrajowe sieci

instytucji. Doradcy zawodowi pracujà w powiatowych

i wojewódzkich urz´dach pracy, Mobilnych Centrach

Informacji OHP, agencjach poradnictwa zawodowego,

Szkolnych OÊrodkach Kariery, poradniach psychologiczno-

pedagogicznych, Akademickich Biurach Karier, organizacjach

i instytucjach pozarzàdowych, instytucjach wspierajàcych

osoby niepe∏nosprawne i innych.

Zainicjowane przez Ministerstwo Pracy i Polityki Spo∏ecznej

w 2007 r. szerokie forum dialogu w obszarze poradnictwa

zawodowego tworzà instytucje szczebla ministerialnego,

Ochotnicze Hufce Pracy, jednostki organizacyjne publicznych

s∏u˝b zatrudnienia, jednostki organizacyjne resortu edukacji

(Krajowy OÊrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i

Ustawicznej), Akademickie Biura Kariery, organizacje po-

zarzàdowe i partnerzy spo∏eczni. Pierwsze spotkanie przed-

stawicieli wymienionych powy˝ej instytucji mia∏o miejsce

w czerwcu 2007 r. Forum dialogu rozwijane jest w ramach

realizacji projektu „Eurodoradztwo Polska” (Euroguidance

Poland) w Programie „Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie”.

Nowa inicjatywa paƒstw UE – Sieç Ca∏o˝yciowegoPoradnictwa Zawodowego (Lifelong Guidance Policy Network)Jednà z aktywnoÊci realizowanych w czasie ubieg∏orocznej

fiƒskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej by∏o moni-

torowanie wdra˝ania Rezolucji Rady poÊwićonej ca∏o˝ycio-

wemu poradnictwu zawodowemu (2004). Rezolucja przyjmuje

za priorytetowà potrzeb´ wzmocnienia instytucji tworzàcych

i wdra˝ajàcych rozwiàzania polityczne, systemowe i prawne

w obszarze poradnictwa zawodowego, zarówno na poziomie

krajowym, jak i regionalnym.

Próbà budowania struktur s∏u˝àcych implementacji zapisów

Rezolucji jest inicjatywa Komisji Europejskiej majàca na

celu utworzenie Sieci Ca∏o˝yciowego Poradnictwa

Zawodowego (Lifelong Guidance Policy Network). Idea

stworzenia Sieci zosta∏a zaprezentowana na konferencji

pt.: „Polityki i systemy poradnictwa zawodowego przez

ca∏e ˝ycie. Tworzenie podstaw”, zorganizowanej przez

Instytut Badaƒ Edukacyjnych Uniwersytetu w Jyväskylä

(Finlandia) w listopadzie 2006 r.

Wst´pna faza organizacji Sieci zaplanowana zosta∏a na lata

2007-2008. Wol´ uczestnictwa w aktywnoÊciach Sieci

zadeklarowa∏y wszystkie paƒstwa cz∏onkowskie UE,


7Biuletynnr 1 /2008


F

w tym Polska. Do tej pory zorganizowane zosta∏y dwa

robocze spotkania poÊwićone okreÊleniu zasad pracy Sieci.

Pierwsze odby∏o si´ w dniu 9 marca 2007 r. w Brukseli,

drugie w dniach 7-8 maja 2007 r. w Helsinkach. Zgodnie

z przyj´tymi w trakcie wspomnianych spotkaƒ ustaleniami

ka˝dy kraj cz∏onkowski Sieci deleguje krajowych reprezen-

tantów, desygnowanych przez ministerstwa odpowiedzialne

za kreowanie polityki w obszarze poradnictwa zawodowego.

Polsk´ reprezentuje w Sieci przedstawiciel MPiPS.

Struktura Sieci przedstawia si´ nast´pujàco:

W planie pracy Sieci na lata 2007-2008 przewidziane jest

uczestnictwo krajów partnerskichw pracach grup roboczych

poÊwićonych nast´pujàcym siedmiu zagadnieniom:

1 Zarzàdzanie Siecià i przywództwoZadanie to polega na koordynowaniu aktywnoÊci Sieci

i monitorowaniu wspó∏pracyz Komisjà Europejskà,

CEDEFOP oraz innymi instytucjami i sieciami. Realizacj´

zadaƒ Sieci nadzorowaç b´dzie Komitet Sterujàcy,

z∏o˝ony z przedstawicieli 7 paƒstw (Finlandii, Austrii,

Danii, Portugalii, S∏owenii, Francji i Irlandii).

2 Wspieranie rozwoju polityki i jej wdra˝ania napoziomie krajowymSieç planuje zorganizowaç spotkania dla przedstawicieli

instytucji publicznych, praktyków i innych zaintereso-

wanych, poÊwićone zagadnieniom mi´dzysektorowego

poradnictwa zawodowego i dostarczania us∏ug. Drugim

zadaniem w tym obszarze dzia∏aƒ b´dzie wspieranie

polityki poradnictwa zawodowego na poziomie UE,

g∏ównie poprzez zaanga˝owanie si´ w przygotowanie

kolejnej europejskiej konferencji poÊwićonej

poradnictwu zawodowemu w 2008 r.

8


Biuletynnr 1 /2008


3 Wzmacnianie struktur reprezentacyjnych na poziomiekrajowym Sieç planuje wspieraç Krajowe Fora Poradnictwa

Zawodowego i inne krajowe instytucje oraz partnerów.

W krajach partnerskich, w których takie podmioty

jeszcze nie istniejà, Sieç stawia sobie za zadanie ich jak

najszybsze utworzenie.

4 Synergia pomi´dzy projektami UE z obszaruca∏o˝yciowego poradnictwa zawodowegoSieç planuje ∏àczyç swe aktywnoÊci z zadaniami

realizowanymi w ramach innych, wspólnotowych

projektów z obszaru ca∏o˝yciowego poradnictwa

zawodowego.

5 Wsparcie rezultatów skoncentrowanych na praktyce i rozwoju polityki Sieç planuje zlecenie przeprowadzenia badania nt. us∏ug

ca∏o˝yciowego poradnictwa zawodowego. Wykorzystane

zostanà rezultaty analiz opracowywanych na zlecenie

CEDEFOP i efekty pracy Grupy Ekspertów Komisji Euro-

pejskiej ds. ca∏o˝yciowego poradnictwa zawodowego.

6 Monitoring i ewaluacjaSieç zamierza monitorowaç efektywnoÊç realizowanych

zadaƒ i ewaluowaç proces zarzàdzania aktywnoÊciami.

Ewaluacja b´dzie mia∏a charakter zewn´trzny (Komisja

Europejska) i wewn´trzny (partnerzy Sieci).

7 UpowszechnianieSieç planuje upowszechnianie rezultatów podejmowanych

dzia∏aƒ w krajach cz∏onkowskich. Przewidywane aktywnoÊci to

m.in. przygotowanie strony internetowej, organizacja semi-

nariów i konferencji oraz publikacja artyku∏ów w prasie.

Zadania Sieci finansowane b´dà w ramach Programu

„Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie”. C

Grupa Ekspertów KEds. Ca∏o˝yciowego

Poradnictwa Zawodowego

Projekty LLP

Instytucjebadawce

SieçEUROGUIDANCE

Fedora&

IAEVG

PraktycyPoradnictwaZawodowego

Ministerstwainne instytucje

centralne

PubliczneS∏u˝by

Zatrudnienia

OECO

ICCDPP

V

V

publicznych oÊrodków dokszta∏cania i doskonalenia

zawodowego, Dz.U. Nr 132, poz. 1225: § 17.3.

Centrum kszta∏cenia ustawicznego i centrum kszta∏cenia

praktycznego mo˝e ponadto zatrudniaç doradców

zawodowych, prowadzàcych poradnictwo w zakresie

kszta∏cenia i dokszta∏cania osób doros∏ych, oraz innych

specjalistów, stosownie do potrzeb.

Struktura systemu. Instytucje Êwiadczàce pomoc

w zakresie poradnictwa zawodowego

Struktur´ systemu stanowià:r Poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie

specjalistyczne,r Szko∏y,r Placówki: Centra Kszta∏cenia Ustawicznego oraz Centra

Kszta∏cenia Praktycznego,r Krajowy OÊrodek Wspierania Edukacji Zawodowej

i Ustawicznej (KOWEZiU) – publiczna placówka

doskonalenia nauczycieli o zasi´gu ogólnokrajowym.

W 2005 r. MENiS wyasygnowa∏o Êrodki na granty dla ponad

3450 nauczycieli gimnazjów i szkó∏ ponadgimnazjalnych,

którzy podj´li w 2005 r. studia podyplomowe w zakresie

doradztwa zawodowego w paƒstwowych lub niepaƒstwowych

szko∏ach wy˝szych oraz dla 1000 nauczycieli w roku 2007.

W 2007 r. w resorcie edukacji podj´to nast´pujàce

dzia∏ania:

1 W cz´Êci oÊwiatowej subwencji ogólnej na rok 2007

uwzgl´dniono wzrost – w stosunku do roku bazowego

(2006) – nak∏adów na finansowanie wydatków

bie˝àcych szkó∏ i placówek oÊwiatowych finansowanych

(dotowanych) z bud˝etów JST z tytu∏u m. in. skutków

utworzenia 510 etatów dla doradców zawodowych

w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. W tej

sytuacji dyrektor poradni mo˝e wystosowaç pismo do

organu prowadzàcego z proÊbà o przyznanie Êrodków

na zatrudnienie doradcy zawodowego.

2 Zanotowano po raz pierwszy zjawisko zwi´kszenia

zatrudnienia doradców zawodowych w szko∏ach

ró˝nych typów: wg. danych z bazy SIO na dzieƒ

15 wrzeÊnia 2005 i 2006 liczba etatów wynosi∏a

w roku 2005 – 164 (229 osób), zaÊ w roku 2006 – 251,

wzrost o 36,5% (339 osób). Nie sà to liczby imponujàce,

Aktualny stan poradnictwa zawodowego dla m∏odzie˝yPodstawowe uregulowania prawne:t Ustawa z dnia 7 wrzeÊnia 1991 r. o systemie oÊwiaty

(Dz.U. z 1996 r. Nr 67 poz. 329 z póên. zm..) w Art. 1,

pkt 14 zobowiàzuje system oÊwiaty do zapewnienia

przygotowywania uczniów do wyboru zawodu i kierunku

kszta∏cenia,t Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela

(Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 z póên. zm.) w Art. 42

ust. 7 pkt 3 okreÊla zasad´ ustalania pensum doradcy

zawodowego w szko∏ach i placówkach. Zgodnie z nià

organ prowadzàcy szko∏´ lub placówk´, po zasi´gnićiu

opinii organu sprawujàcego nadzór pedagogiczny

(kuratora oÊwiaty), okreÊla tygodniowy obowiàzkowy

wymiar godzin zaj´ç doradców zawodowych prowadzàcych

zajćia zwiàzane z wyborem kierunku kszta∏cenia i zawodu

w celu wspomagania uczniów w podejmowaniu decyzji

edukacyjnych i zawodowych.

Stworzono podstawy prawne do zatrudniania doradców

zawodowych w:t poradniach psychologiczno-pedagogicznych

(rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu

z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie szczegó∏owych zasad

dzia∏ania publicznych poradni psychologiczno-

pedagogicznych, w tym publicznych poradni specja-

listycznych, Dz. U. z 2003 r. Nr 5, poz. 46: § 6 ust. 2

„Poradnia zatrudnia pracowników pedagogicznych:

psychologów, pedagogów, logopedów, socjologów,

doradców zawodowych i rehabilitantów”.)

t szko∏ach (rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej

i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad

udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedago-

gicznej w publicznych przedszkolach, szko∏ach i placów-

kach, Dz.U. Nr 11, poz. 114: § 15 ust. 2. „W szkole i placówce

mo˝e byç zatrudniony równie˝ doradca zawodowy.”)

t Centrach Kszta∏cenia Ustawicznego i Centrach

Kszta∏cenia Praktycznego (rozporzàdzenie Ministra

Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 13 czerwca 2003 r.

w sprawie rodzajów, organizacji oraz sposobu dzia∏ania

publicznych placówek kszta∏cenia ustawicznego i pu-

blicznych placówek kszta∏cenia praktycznego, w tym


9Biuletynnr 1 /2008


Stan i kierunki rozwoju poradnictwazawodowego dla m∏odzie˝y na tle polityk i inicjatyw w UE

Romuald Ponczek G∏ówny wizytator

Ministerstwo Edukacji Narodowej

F

jeÊli zwa˝ymy, ˝e na 7031 gimnazjów zaledwie w 1,11%

gimnazjów zatrudnia si´ doradc´ zawodowego.

3 W ramach Priorytetu III Programu Operacyjnego Kapita∏

Ludzki w latach 2007-2013 planuje si´:r opracowanie narz´dzi diagnostycznych i materia∏ów

metodycznych wspomagajàcych proces

rozpoznawania predyspozycji i zainteresowaƒ

zawodowych uczniów,

w tym w formie on-line w ramach portalu

edukacyjnego Scholaris (Ploteus II),r opracowanie koncepcji i wydanie specjalistycznego

biuletynu dla uczniów i doradców zawodowych.

4 Wsparcie poradnictwa zawodowego przewidziano

równie˝ w Rzàdowej Strategii Rozwoju Edukacji na

Obszarach Wiejskich na lata 2007-2013.

Celem Strategii Rozwoju Edukacji na Obszarach Wiejs-

kich jest eliminowanie barier w dost´pie ludnoÊci

wiejskiej do pe∏nej oferty edukacyjnej, kulturalnej,

informacyjnej i sportowej, co w przysz∏oÊci powinno

zmniejszyç ró˝nice mi´dzy miastem a wsià, oraz

ukszta∏towanie spo∏eczeƒstwa otwartego na nieustanny

rozwój i podnoszenie kwalifikacji. Strategia Rozwoju

Edukacji na Obszarach Wiejskich na lata 2007-2013

zosta∏a przygotowana przy wspó∏pracy z Ministerstwem

Rolnictwa i Rozwoju Wsi i stanowi realizacj´ zadania

z Programu „Solidarne Paƒstwo” zapisanego jako

przygotowanie za∏o˝eƒ do narodowego programu

edukacji mieszkaƒców wsi.

W znaczàcym stopniu wykorzystane zostanà Êrodki

z funduszy strukturalnych UE, szczególnie z Programu

Operacyjnego Kapita∏ Ludzki i jego Priorytetu IX – Aktywizacja

obszarów wiejskich. W ramach tego Priorytetu

wspierane b´dà lokalne inicjatywy oraz pakty na rzecz

przeciwdzia∏ania marginalizacji obszarów wiejskich

poprzez zatrudnienie, integracj´ spo∏ecznà i edukacj´.

Zgodnie ze wst´pnym projektem Programu Operacyjnego

Kapita∏ Ludzki, alokacja Priorytetu IX w 2007 r.

wyniesie 6.695.282 EUR. W przygotowanych wnioskach

o dofinansowanie zostanà szczegó∏owo okreÊlone

Êrodki finansowe niezb´dne dla realizacji zadaƒ

wynikajàcych ze Strategii.

5 WprowadziliÊmy do Narodowego Planu Rozwoju 2007-

2013 i wynikajàcej z niego Strategii Rozwoju Edukacji

na lata 2007-2013 zadania, których celem jest

zapewnienie dzieciom i m∏odzie˝y dost´pu do doradztwa

i poradnictwa edukacyjno-zawodowego.

10


Biuletynnr 1 /2008


Kierunki rozwoju poradnictwa zawodowego dlam∏odzie˝yBioràc pod uwag´ kluczowe dokumenty Rady EU i Komisji

Europejskiej na temat edukacji i kszta∏cenia oraz zawarte

z nich wytyczne i zalecenia wprowadzono do Narodowego

Planu Rozwoju 2007-2013 i wynikajàcej z niego Strategii

Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013 zadania, których

celem jest zapewnienie dzieciom i m∏odzie˝y dost´pu do

doradztwa i poradnictwa edukacyjno-zawodowego poprzez:r zapewnienie wszystkim uczniom dost´pu do darmowego

poradnictwa wychowawczo-zawodowego,r rozbudowanie w szkolnictwie ogólnokszta∏càcym

wszystkich szczebli systemu doradztwa i poradnictwa,r rozbudowanie funkcji doradczych poradni

psychologiczno-pedagogicznych,r skorelowanie poradnictwa i doradztwa funkcjonujàcego

w systemie edukacji z poradnictwem zawodowym

prowadzonym przez instytucje rynku pracy,r budow´ sieci informacji m∏odzie˝owej, która u∏atwi

m∏odym ludziom podejmowanie decyzji dotyczàcych

wyboru ich Êcie˝ki zawodowej.

W zwiàzku z powy˝szym polityka resortu edukacji

w najbli˝szym okresie koncentrowaç si´ b´dzie na trzech

priorytetowych obszarach:

1 tworzenie systemu doradztwa edukacyjno-zawodowego

obejmujàcego szko∏y, placówki i poradnie psycholo-

giczno-pedagogiczne,

2 przygotowanie nauczycieli do pe∏nienia roli doradcy

zawodowego w szkole i placówce oraz doskonalenie

zawodowe doradców zawodowych pracujàcych ju˝

w systemie,

3 opracowanie materia∏ów metodyczno-dydaktycznych

dla uczniów i nauczycieli w zakresie planowania kariery

zawodowej uczniów.C

Przeniesienie uwagi z dostawcy us∏ug nau˝ytkownika w za∏o˝eniach poradnictwa przez ca∏e ˝ycie (LLG)Reorientacja poradnictwa zawodowego polegajàca na

przeniesieniu uwagi z dostawcy na u˝ytkownika jest

po∏àczona ze skupieniem uwagi na osobie uczàcej si´, a nie

na instytucji edukacyjnej (kszta∏càcej lub szkolàcej),

w za∏o˝eniach strategii LLL. Zgodnie z definicjà LLL przyj´tà

w rezolucji Rady Unii Europejskiej z dnia 27 czerwca 2002 r.

w sprawie uczenia si´ przez ca∏e ˝ycie o równoÊci szans

i jakoÊci uczenia si´ nie decydujà cechy instytucji eduka-

cyjnych, ale konkretne doÊwiadczenie osób – ich dost´p do

uczenia si´ w ró˝nych formach (uczenia si´ formalnego,

pozaformalnego i nieformalnego) oraz osiàgni´ty poziom

kompetencji i kwalifikacji. Centralna pozycja osoby uczàcej

si´ w strategii LLL odpowiada zatem centralnej pozycji

u˝ytkownika w za∏o˝eniach reformowanego poradnictwa

zawodowego (poradnictwa przez ca∏e ˝ycie – lifelongguidance, w skrócie LLG).

Skupienie uwagi na u˝ytkowniku przyczynia si´ do istotnej

zmiany orientacji poradnictwa zawodowego w wielu za-

kresach. Do cech nowego poradnictwa nale˝y zainteresowanie:r osobà na wielu etapach ˝ycia – nie tylko pod koniec

kszta∏cenia inicjalnego (Êredniego i wy˝szego), czyli

w okresie poprzedzajàcym bezpoÊrednio wejÊcie na

rynek pracy,r ca∏kowità sytuacjà ˝yciowà osoby – nie tylko zaintere-

sowaniami zawodowymi,r osobà w wielu sytuacjach ˝yciowych i w wielu miejscach

– nie tylko w trakcie szukania pracy oraz w specjalisty-

cznych instytucjach,r rozwijaniem umiej´tnoÊci samodzielnego kierowania

karierà,r wychodzeniem poza grupy ryzyka oraz w∏àczaniem osób

z grup ryzyka w powszechne mechanizmy i metody

poradnictwa,r rozwijanie us∏ug multidyscyplinarnych i sieci wspó∏pracy

ró˝nych podmiotów pracujàcych z u˝ytkownikiem,r zaanga˝owaniem u˝ytkownika w prowadzenie i ocen´

us∏ug poradnictwa.

Probierzem jakoÊci poradnictwa sà nie tylko mechanizmy

akredytacyjne, jako tradycyjnie zorientowane na ewaluacj´

cech instytucji edukacyjnych (kszta∏càcych lub szkolàcych).

Istotnym probierzem sà mechanizmy oparte na perspektywie

u˝ytkownika – zorientowane na jego opinie, postawy,

zachowania, a przede wszystkim na poziom jego umiej´tnoÊci.

Prze∏omowy dla reorientacji poradnictwazawodowego rok 2004Wi´kszoÊç podstawowych dla reorientacji poradnictwa

zawodowego dokumentów Unii Europejskiej i OECD

powsta∏o oko∏o roku 2004. Dotyczy to przede wszystkim

nast´pujàcych dokumentów:r Rezolucja Rady w sprawie poradnictwa przez ca∏e ˝ycie

w Europie, Rada UE 2004,r Reformowanie poradnictwa i doradztwa w Europie,

Komisja Europejska 2004,r Poradnictwo kariery: podrćznik dla twórców polityki,

OECD, Komisja Europejska 2004,r Doskonalenie polityki i systemów poradnictwa przez ca∏e

˝ycie, Cedofop 2005.

Wp∏yw na takie wzmo˝enie aktywnoÊci na poziomie

mi´dzynarodowym mia∏o przyjćie strategii uczenia si´

przez ca∏e ˝ycie (lifelong learning - LLL) przez Uni´ Europejskà,

jako cz´Êci strategii lizboƒskiej w latach 2000-2001 oraz

skoordynowanie przez Uni´ Europejskà, OECD i Bank

Âwiatowy krajowych przeglàdów poradnictwa zawodowego

w latach 2001-2003.

Modernizacja i upowszechnienie poradnictwazawodowegoEfektem promowania nowej polityki edukacyjnej, czyli polityki

LLL oraz przeprowadzenia wymienionych przeglàdów, by∏o

przyjćie priorytetów dotyczàcych modernizacji i upow-

szechnienia poradnictwa zawodowego. Wi´kszoÊç dokumentów,

które potwierdza∏y potrzeb´ nowego podejÊcia do rozwoju

poradnictwa zawodowego, ukaza∏o si´ w roku 2004. Za

priorytety wa˝ne dla krajów UE i OECD uznano wówczas:r zapewnienie wszystkim obywatelom dost´pu do

odpowiedniej jakoÊci us∏ug poradnictwa przez ca∏e ˝ycie,r rozwijanie umiej´tnoÊci uczenia si´ przez ca∏okszta∏t

sytuacji ˝yciowych i przez ca∏e ˝ycie oraz umiej´tnoÊci

kierowania w∏asnà karierà,r rozwijanie mechanizmów zapewniania jakoÊci

poradnictwa uwzgl´dniajàcych perspektyw´ u˝ytkownika,r rozwijanie sieci wspó∏pracy pokonujàcej bariery

sektorowe i terytorialne,r rozwijanie spójnej polityki poradnictwa anga˝ujàcej ró˝ne

poziomy i dzia∏y administracji, ró˝ne sektory gospodarki,

partnerów spo∏ecznych, praktyków i u˝ytkowników,r rozwijanie europejskiej sieci wspó∏pracy w poradnictwie,r wprowadzenie regularnego monitorowania post´pu na

ró˝nych poziomach polityki poradnictwa, w tym na

poziomie europejskim.


11Biuletynnr 1 /2008


Co spowalnia reorientacj´ poradnictwazawodowego na u˝ytkownika?

Stanis∏aw Drza˝d˝ewskiRadca generalny

Departament Kszta∏cenia Zawodowego i Ustawicznego

Ministerstwo Edukacji Narodowej

F

W zwiàzku z tym ocena jakoÊci us∏ug poradnictwa zawodo-

wego zorientowana na perspektyw´ u˝ytkownika uwzgl´dnia:r opinie u˝ytkowników wyra˝ane w sposób systematyczny

(zbieranie opinii u˝ytkowników nie powinno byç

incydentalne),r wzrost poziomu umiej´tnoÊci u˝ytkowników w uczeniu

si´ uczenia i kierowaniu w∏asnà karierà,r stopieƒ aktywnoÊci u˝ytkowników w tworzeniu procesu

i oceny poradnictwa zawodowego.

Za∏o˝enia reorientacji poradnictwa zawodowego dla dzieci i m∏odzie˝yZmiana podejÊcia do ca∏oÊci zagadnieƒ poradnictwa

zawodowego mia∏a te˝ wp∏yw na wyraêniejsze zdefiniowanie

reorientacji poradnictwa zawodowego dla dzieci i m∏odzie˝y.

Poradnictwo takie powinno stanowiç trwa∏y element

organizacyjny szko∏y oraz trwale powinno byç powiàzane

z systemem poradnictwa poza szko∏à (poradnictwem

oÊwiatowym i poradnictwem dzia∏ajàcym poza oÊwiatà).

Spójna strategia poradnictwa, jako trwa∏ego elementu

organizacji szko∏y, powinna wp∏ywaç na wiele elementów

tworzàcych szko∏y, w tym na:r program kszta∏cenia ró˝nych przedmiotów (elementy

poradnictwa zawodowego powinny pojawiaç si´ w wielu

przedmiotach),r programy wyspecjalizowane,r dzia∏ania wychowawcze,r orientacj´ szkolnà oraz doradztwo i poradnictwo

zawodowe,r wspó∏prac´ z innymi formami poradnictwa i innymi

instytucjami, r zajćia praktyczne poza szko∏à uj´te w cykl kszta∏cenia.

Tak uj´ty system poradnictwa w szkole powinien tworzyç

proces mo˝liwie wczeÊnie zaczynany i ciàg∏y. Powinien to

byç te˝ proces multidyscyplinarny i wielozakresowy, w tym

zorientowany na:r rozpoznawanie potencja∏u uczniów – ich zdolnoÊci,

zainteresowaƒ, zakresu wiedzy pozaprogramowej,r dostosowania tego potencja∏u do obecnych i przysz∏ych

mo˝liwoÊci zatrudnienia,r przewodnictwo w êród∏ach orientacji szkolnej i zawodowej,r praktyczny kontakt z rynkiem pracy i ˝yciem spo∏ecznym

przed ukoƒczeniem kszta∏cenia,r samodzielne rozpoznawania dynamiki w∏asnego

potencja∏u i dynamiki mo˝liwoÊci zatrudniania,r kszta∏towanie postaw i umiej´tnoÊci uczenia si´ uczenia,r interaktywne metody rozwoju jakoÊci poradnictwa w szkole.

W jakim stopniu powy˝sze za∏o˝enia sà realizowane?Po kilku latach od przyjćia opisanych wy˝ej prze∏omowych

deklaracji widaç, ˝e wiele zostaje jeszcze do zrobienia.

Na poziomie Unii Europejskiej wyrazem tej oceny jest

12


Biuletynnr 1 /2008


tworzenie Europejskiej Sieci Wspó∏pracy na Rzecz

Poradnictwa przez Ca∏e ˚ycie (European Policy Network on

Lifelong Guidance). Do g∏ównych zadaƒ tej Sieci b´dzie

dalszy rozwój mi´dzynarodowych ustaleƒ dotyczàcych

przysz∏ego kszta∏tu poradnictwa zawodowego, a przede

wszystkim zaktywizowanie paƒstwa cz∏onkowskich UE do

wdra˝ania deklaracji z roku 2004. Komisja Europejska

podkreÊla, ˝e Sieç powinna skupiç wszystkich najwa˝niejszych

organizatorów poradnictwa – przedstawicieli rzàdów,

partnerów spo∏ecznych i ekspertów.

W odniesieniu do Polski wystarczy zauwa˝yç, ˝e nawet na

poziomie deklaracji nie powsta∏ dotychczas dokument

spójnie i wielostronnie programujàcy rozwój poradnictwa

zawodowego w Polsce (chodzi o krajowy, ponadresortowy

i uzgodniony z partnerami spo∏ecznymi odpowiednik

ustaleƒ na poziomie UE).

Wiele danych Êwiadczy ponadto o tym, ˝e faktyczny stan

poradnictwa zawodowego w Polsce, zw∏aszcza na poziomie

lokalnym, nie odbiega od stanu odnotowanego w okresie

intensywnych przeglàdów mi´dzynarodowych z poczàtku

dekady. Wystarczy tu przytoczyç np. dane o upowszechnieniu

stanowiska doradcy zawodowego w systemie oÊwiaty.

Wed∏ug sprawozdania Centrum Metodycznego Pomocy

Psychologiczno-Pedagogicznej, przygotowanego na podstawie

danych Systemy Informacji OÊwiatowej z wrzeÊnia 2006 r.,

w szko∏ach systemu oÊwiaty zatrudnionych by∏o jedynie

339 doradców zawodowych na 250,7 etatach – najwićej

w gimnazjach (73 osoby na 77,8 etatach) i zespo∏ach szkó∏

(234 osoby na 94,5 etatach). Wskaênik zatrudnienia doradcy

zawodowego w szko∏ach podstawowych wyniós∏ – 0,01

specjalisty na szko∏´, w gimnazjum – 1,11, w liceum – 1,46,

w technikum – 0,56, w zasadniczej szkole zawodowej – 0,54.

Co przeszkadza i opóênia realizowanie za∏o˝eƒ dotyczàcych reorientacji poradnictwazawodowego? Czy wa˝ne przeszkody niedotyczà ju˝ samych za∏o˝eƒ? Jednà z istotnych przyczyn opóênienia we wdra˝aniu

deklaracji z roku 2004 mo˝na szukaç w samych za∏o˝eniach,

tj. w dokumentach programowych dotyczàcych lifelongguidance (LLG) i lifelong learning (LLL). Reorientacja

poradnictwa zawodowego jest ÊciÊle zwiàzana ze strategià

LLL. Tymczasem do czasu prze∏omowego dla poradnictwa

zawodowego roku 2004 strategia LLL prezentowana by∏a

doÊç jednostronnie. Uwaga skupia∏a si´ g∏ównie na

procesie uczenia si´ osób, który zachodzi przez ca∏e ˝ycie

(lifelong) i w wielu przejawach ˝ycia (lifewide). Dopiero od

okresu 2004-2005 dyskusja nad ideà Europejskich Ram

Kwalifikacji (European Qualifications Framework – EQF)

pokaza∏a, ˝e istotnym elementem LLL jest nie tylko proces

(sta∏e uczenie si´ „od ko∏yski a˝ po grób”), ale równie˝

jego efekt – uzyskany poziom kompetencji i kwalifikacji




osób (w EQF przyj´to struktur´ opartà na oÊmiu poziomach

kompetencji i kwalifikacji).

W debacie nad strukturà kwalifikacji i kompetencji w roku

2006 Parlament Europejski zarzuci∏ pierwotnej wersji EQF

zbyt akademicki charakter, niedostosowanie do wymogów

i realiów rynku pracy oraz pomniejszanie znaczenia

doÊwiadczenia zawodowego jako równoprawnego (obok

kszta∏cenia i szkolenia) êród∏a kompetencji i kwalifikacji.

Debata ta uwidoczni∏a, ˝e definiowanie uczenia si´ – pod-

stawowego pojćia dla koncepcji i strategii LLL, jeszcze si´

nie zakoƒczy∏o.

Od∏o˝ona debata nad kompetencjami i kwalifikacjami,

która nie odby∏a si´ na poczàtku przyjmowania za∏o˝eƒ LLL

w Unii Europejskiej, pokaza∏a jak silne sà nawyki do

traktowania uczenia si´, jako zorientowanego na instytucj´

i nauczyciela (teacher-oriented learning) w odró˝nieniu od

zorientowanego na osob´ uczàcà si´ (learner-centredlearning). Przejawem tej trudnoÊci jest tak˝e to, ˝e niewielu

krajom uda∏o si´ przyjàç spójne i kompleksowe strategie

LLL, ujmujàce uczenie w jego wszystkich przejawach,

w zak∏adanym terminie, tj. do koƒca 2006 r.

W Polsce tak˝e nie zakoƒczono jeszcze prac nad krajowà

strategià LLL. Ma to tak˝e wp∏yw na koncepcj´ reorientacji

poradnictwa zawodowego. Krajowa strategia LLL powinna

daç podstaw´ do ponadsektorowego podejÊcia do rozwoju

tego poradnictwa oraz do stosowania metod poprawy

jakoÊci poradnictwa bazujàcych na orientacji na u˝ytkownika.

W samej sferze prac nad za∏o˝eniami (strategiami i programami

administracji publicznej w zakresie rozwoju uczenia si´

oraz rozwoju poradnictwa edukacyjno-zawodowego, jako

wspierajàcego uczenie si´), nie wspominajàc ju˝ sfery

ograniczeƒ finansowych (np. braku Êrodków na zatrudnianie

doradców zawodowych), istniejà wa˝ne przeszkody

opóêniajàce rozwój form uczenia si´ oraz reorientacje

poradnictwa zawodowego. Trudne do wprowadzenia

i przyjćia sà za∏o˝enia dotyczàce:

1 rzeczywistej orientacji na osob´ uczàcà si´ – zamiasttego nadal dominuje orientacja na kszta∏cenie jakodzia∏alnoÊç instytucjonalnà, na instytucj´ kszta∏càcàlub szkolàcà,

2 rzeczywistego poziomu kompetencji – nadal wa˝niejszajest perspektywa proces kszta∏cenia lub szkolenia(widaç to zw∏aszcza w ograniczeniu metod rozwojustrze˝enia jakoÊci edukacji do metod akredytacyjnych),

3 kwalifikacji jako podstawy powodzenia zawodowego –nadal g∏ównà jednostkà klasyfikujàcà kwalifikacjeniezb´dne na rynku pracy jest zawód.

Ad 1 Czy uczenie si´ mo˝na sprowadziç do problematykikszta∏cenia? Czy orientacja na kszta∏cenie da si´pogodziç z orientacjà na u˝ytkownika w poradnictwiezawodowym?W UE, dopiero kilka lat po sformu∏owaniu strategii LLL,

nast´puje przechodzenie od pojćia adult education(edukacja doros∏ych) do adult learning (uczenie si´ doros∏ych).

Podobna ewolucja nast´puje w pracach OECD (jej wyrazem

jest m.in. raport Promoting Adult Learning z roku 2005,

nieprawid∏owo u nas przet∏umaczony na Promowanie

kszta∏cenia ustawicznego). W Polsce, nawet ostatnie

dokonania UE i OECD na rzecz zmiany tego podejÊcia nadal

odbieramy jako dokonania w zakresie kszta∏cenia (kszta∏cenia

doros∏ych, kszta∏cenia ustawicznego). Jednak z up∏ywem

czasu widaç, ˝e nie mo˝na rozwinàç spójnych deklaracji

dotyczàcych rozwoju poradnictwa zorientowanego na

u˝ytkownika, jeÊli myÊlenie o procesie uczenia si´

zorientowane jest nadal na instytucj´, a nie na osob´

uczàcà si´.

Ad 2 Czy kompetencje nabywamy jedynie w szkole i nakursach?Dominacja kszta∏cenia i szkolenia formalnego w Polsce

powoduje, ˝e trudno sobie wyobraziç efekt uczenia si´,

jakim sà kompetencje, jako efekt uzyskany bez nauczyciela

lub osoby szkolàcej oraz bez kontekstu szko∏y lub instytucji

organizujàcej kursy. Przywiàzanie do takiego za∏o˝enia jest

tak silne, ˝e mimo znaczàcych zobowiàzaƒ zewn´trznych i

wewn´trznych w sprawie tzw. procesu walidacji, w Polsce

nie podj´to dotychczas prac nad systemem rozpoznawania,

nazywania, oceniania i uznawania wartoÊci efektów

uczenia innego ni˝ formalne, czyli uczenia si´ non-formal(nie ma nawet dla niego w∏aÊciwej nazwy) i informal (oficjalnie

uznawane dotychczas jako przypadkowe, incydentalne).

Z up∏ywem czasu widaç jednak, ˝e nie mo˝na rozwijaç

konsekwentnie nowego poradnictwa zawodowego bez do-

Êwiadczenia w rozpoznawaniu pe∏nego spektrum kompetencji

osób – szczególnie dotyczy to osób z grup ryzyka, z niskim

poziomem wykszta∏cenia i niskimi kwalifikacjami.

Ad 3 Czy kwalifikacje to w istocie kwalifikacje zawodowe?DoÊç powszechnie kwalifikacje kojarzone sà z kwalifika-

cjami zawodowymi. Zawód jako g∏ówna jednostka

klasyfikacyjna w systemie kwalifikacji mo˝e ograniczaç

mobilnoÊç osób uczàcych si´, nabywajàcych kompetencji,

zdobywajàcych kwalifikacje, poszukujàcych pracy i pracu-

jàcych. W nowym podejÊciu zasadniczà jednostkà klasyfi-

kacyjnà w systemie kwalifikacji jest po prostu kwalifikacja;

zawód mo˝e byç definiowany przez wiele kwalifikacji.

Trudno jest rozwijaç poradnictwo zawodowe w Êwiecie

mobilnych osób uczàcych si´ i pracujàcych bazujàc na

tradycyjnym podejÊciu do zawodu. C

14


Biuletynnr 1 /2008


Kluczowy wk∏ad, jaki doradztwo kariery ca∏o˝yciowej mo˝e wnieÊç

do osiàgnićia czterech celów polityki spo∏ecznej

- uczenia si´ przez ca∏e ˝ycie, osiàgnićia jednoÊci spo∏ecznej,

efektywnoÊci rynku pracy i rozwoju gospodarczego

- jest doceniany coraz bardziej i w coraz wi´kszym stopniu.

Ronald G. Sultana (2004, str.5)

Ca∏o˝yciowe doradztwo karieryKoniunktura europejskiego rynku pracy wyznaczana przez

zmiany gospodarcze i spo∏eczne zachodzàce w krajach Unii

Europejskiej, powstawanie wspólnego europejskiego

obszaru edukacyjnego i rynku zatrudnienia i rosnàca mobil-

noÊç edukacyjna i zawodowa Europejczyków tworzà nowe

wyzwania dla europejskich doradców zawodowych i spo-

wodowa∏y ewolucj´ ich dzia∏alnoÊci, którà okreÊla si´ jako

eurodoradztwo zawodowe lub doradztwo kariery ca∏o˝yciowej

(Rezolucja Rady UE w sprawie ca∏o˝yciowego poradnictwa

zawodowego, 2004).

W memorandum Komisji Europejskiej na temat uczenia si´

przez ca∏e ˝ycie (2000) wymieniono 6 przyczyn, stanowià-

cych o koniecznoÊci tworzenia wysokokwalifikowanego

poradnictwa zawodowego:r W dobie, kiedy Internet sta∏ si´ Êrodkiem przekazywania

informacji, wzrasta rola i znaczenie poradnictwa zawodo-

wego, które trzeba zdecydowanie odró˝niaç od jego

narz´dzi, jakimi sà podawanie informacji czy poÊrednict-

wo pracy. (…)r W publicznych urz´dach pracy s∏u˝by poradnictwa za-

wodowego dla m∏odzie˝y i doros∏ych powinny odgrywaç

centralnà rol´ we wspieraniu oraz wzmacnianiu indywi-

dualnych szans na zatrudnienie.(…) r W spo∏eczeƒstwie wiedzy, europejskie poradnictwo za-

wodowe powinno wnieÊç swój powa˝ny wk∏ad w tworzenie

aktywnego spo∏eczeƒstwa obywatelskiego poprzez po-

praw´ szans na zatrudnienie (Sultana, 2005, PES, 2006).r Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie i zapewnienie wysokich szans

na zatrudnienie jako g∏ówne cele polityki narodowej,

wymagajà konkretnej realizacji na p∏aszczyênie narodowej,

regionalnej i lokalnej. Warunkiem wysokiej efektywnoÊci

jest sieciowe po∏àczenie istniejàcych s∏u˝b doradczych

i s∏u˝b poÊrednictwa z instytucjami edukacji zawodowej,

instytucjami dokszta∏cania i podnoszenia kwalifikacji oraz

z przedsi´biorstwami.

r Us∏ugi poradnictwa dla przedsi´biorstw i poradnictwo dla

pracodawców powinny zostaç zintensyfikowane poprzez

dzia∏ania doradcze w zakresie zarzàdzania kadrami,

treningów i szkoleƒ pracowników oraz zlecania zadaƒ na

zewnàtrz.r Poradnictwo zawodowe powinno tak˝e kszta∏towaç ducha

przedsi´biorczoÊci, zw∏aszcza u m∏odzie˝y i u pracobiorców.

W europejskiej przestrzeni ekonomicznej, doradztwo kariery

ca∏o˝yciowej jest postrzegane jako jedno z kluczowych

dzia∏aƒ w ramach strategii Lizboƒskiej, ukierunkowanych

na budowanie to˝samoÊci europejskiej, w oparciu o rozwój

przedsi´biorczoÊci, (zw∏aszcza wÊród m∏odzie˝y), coraz to

lepsze miejsca pracy i eliminowanie bezrobocia (rezolucja

Rady UE w sprawie ca∏o˝yciowego poradnictwa

zawodowego, 2004).

Doradztwo ca∏o˝yciowe przyczynia si´ istotnie do osiàgnićia

celów UE, rozwoju ekonomicznego, zwi´kszenia efekty-

wnoÊci rynku pracy oraz mobilnoÊci zawodowej i geogra-

ficznej poprzez poprawienie efektywnoÊci inwestycji

edukacyjnych, szkoleƒ zawodowych, uczenia si´ przez ca∏e

˝ycie oraz rozwoju kapita∏u ludzkiego i zwi´kszenia zatrud-

nialnoÊci (komunikat Rady ds. Edukacji UE, 2004).

Nowa dziedzina dzia∏alnoÊci doradczej, doradztwo kariery

ca∏o˝yciowej, sta∏a si´ równie˝ wyzwaniem dla europejs-

kich uniwersytetów, do odpowiedniego przygotowania

wysoko specjalizowanych kadr doradców zawodowych,

posiadajàcych szerokie kompetencje do Êwiadczenia pro-

fesjonalnych us∏ug w wymiarze europejskim. Funkcj´

ca∏o˝yciowego doradztwa kariery w zmieniajàcym si´

Êwiecie lokalnych, narodowych i europejskich rynków

pracy, bada Komisj´ Europejskà i inne organizacje mi´dzy-

narodowe, jak np. OECD1 (OECD, 2004) czy CEDEFOP2.

Narodowe Forum Doradztwa KarieryNarodowe Forum Doradztwa Kariery powsta∏o w wyniku

realizacji projektu Komisji Europejskiej Joint Actions,

„European Guidance Forum EGF”, jako ciàg∏a kontynuacja

dzia∏alnoÊci Ogólnopolskiego Forum Poradnictwa

Zawodowego.

Ogólnopolskie Forum Poradnictwa Zawodowego powsta∏o

ju˝ w 2000 roku przy Biurze Koordynacji Kszta∏cenia Kadr

(BKKK) – Fundacji Fundusz Wspó∏pracy w Warszawie;

Polityka Komisji Europejskiej w zakresie tworzenia Narodowych ForówCa∏o˝yciowego Doradztwa Kariery

Czes∏aw NoworolKoordynator projektu European Guidance Forum

Prezes Narodowego Forum Doradztwa Kariery

Ekspert Narodowego Programu Foresight Polska 2020

Uniwersytet Jagielloƒski

1 OECD - Organisation for EconomicCo-operation and Development

2 European Centre for theDevelopment of VocationalTraining




funkcj´ Koordynatora Forum powierzono panu W∏odzimierzowi

Trzeciakowi, ówczesnemu dyrektorowi Centrum Metody-

cznego Informacji i Poradnictwa Zawodowego Krajowego

Urz´du Pracy.

W 2004 roku, z inicjatywy Forum powsta∏ projekt w ramach

Programu Joint Actions „European Guidance Forum EGF”

(Europejskie Forum Doradztwa Kariery). Rol´ promotora w

projekcie przyj´∏a Austria uznajàc polskie Forum jako dobrà

praktyk´, wychodzàcà naprzeciw toczàcej si´ w Komisji

Europejskiej dyskusji nad realizacjà Deklaracji Lizboƒskiej

oraz rezolucji dotyczàcej ca∏o˝yciowego doradztwa kariery

z maja 2004.

Celem projektu by∏o powo∏anie, w ka˝dym z krajów partner-

skich, Narodowych Forów – jako instytucji pozarzàdowych

(np. stowarzyszeƒ), tzn. przestrzeni gdzie spotykaç si´ b´dà:

przedstawiciele instytucji edukacji zawodowej i ustawicznej,

doradcy zawodowi, naukowcy, pracodawcy, przedstawi-

ciele samorzàdów, przedstawiciele organów administracji

rzàdowej i politycy oraz przedstawiciele innych instytucji

i organizacji zajmujàcych si´ rynkiem pracy, problematykà

bezrobocia oraz tranzycji m∏odzie˝y ze Êwiata edukacji do

Êwiata pracy. Komisja Europejska przywiàzuje szczególnà

uwag´ do potrzeby wspierania Narodowego Forum Doradzt-

wa Kariery przez Ministerstwa, majàce wp∏yw na doradztwo

kariery oraz rynek pracy w danym kraju cz∏onkowskim.

Ostatnio dzia∏ania Forum skupia∏y si´ wokó∏ tworzenia

w Polsce sieci Regionalnych Forów. W 2005 r. powo∏ano

pierwsze, Podkarpackie Regionalne Forum Poradnictwa

Zawodowego, a do wrzeÊnia 2007 r., powsta∏y Regionalne

Fora: Kujawsko-Pomorskie, DolnoÊlàskie, Mazowieckie,

Lubelskie, Podlaskie, Wielkopolskie, ¸ódzkie, Ma∏opolskie

i Zachodniopomorskie.

W 2006 r. odby∏a si´ w Senacie R.P. konferencja dotyczàca

poradnictwa zawodowego i przeciwdzia∏ania bezrobociu

m∏odzie˝y, podczas której powo∏ano regionalnych koordy-

natorów Forum mazowieckiego, lubelskiego, podlaskiego

i wielkopolskiego. W wyniku dalszej wspó∏pracy, Senacka

Komisja Nauki, Edukacji i Sportu wypracowa∏a stanowisko

dotyczàce rozwoju poradnictwa zawodowego w Polsce.

Ze strony polskiej, w pracach ekspertów Komisji Europej-

skiej i w pierwszym posiedzeniu Komisji w dniach 8-9

czerwca 2006, wzià∏ udzia∏ pan dr Czes∏aw Noworol, przy-

gotowujàc projekt powstania sieci narodowych forów

o nazwie European Lifelong Guidance Policy Network.

W kwietniu 2007 opracowano rekomendacje dla Komisji

Europejskiej odnoÊnie do tworzenia europejskiej sieci nar-

odowych forów European Lifelong Guidance Policy Network,

które zosta∏y przyj´te przez Komisj´ do opracowania wyty-

cznych dla krajów cz∏onkowskich.

Rekomendacje odnoÊnie do tworzenia i rozwojuNarodowych forów doradztwa karieryKomisja Europejska wychodzàc naprzeciw dyskusji polity-

cznej o u˝ytecznoÊci poradnictwa zawodowego, zw∏aszcza

w odniesieniu do jego form organizacyjnych oraz prze-

znaczania na ten cel okreÊlonych Êrodków finansowych

i osobowych, zaproponowa∏a utworzenie Europejskiej sieci

narodowych forów ca∏o˝yciowego doradztwa kariery

(European Lifelong Guidance Policy Network).

Rekomendacje i wnioski dotyczàce tworzenia tej sieci zosta∏y

opracowane na podstawie realizacji projektu European

Guidance Forum finansowanego w ramach programu Joint

Actions oraz projektu MEDSUI i pracy grupy ekspertów KE.

Rekomendacje na poziomie narodowym

(„European Guidance Forum EGF”, 2007):r Strategia ca∏o˝yciowego doradztwa kariery musi byç

silnie powiàzana ze strategià uczenia si´ przez ca∏e ˝ycie.r Nale˝y zapewniç powszechne rozumienie wspólnych

europejskich narz´dzi referencyjnych (2005) – wartoÊç

narz´dzia zale˝y od jego u˝ywania.r Struktury i procesy ca∏o˝yciowego doradztwa kariery

powinny byç ukierunkowane na wspólne cele europejskie

i mieç odniesienia do narodowych, spo∏ecznych,

kulturowych, politycznych, edukacyjnych i ekono-

micznych warunków instytucjonalnych.r Trwa∏y efekt dla kraju zale˝y od si∏y powiàzania pomi´dzy

odpowiednimi przedstawicielami rzàdu, przynajmniej

pomi´dzy ministerstwami, które sà odpowiedzialne za

edukacj´, gospodark´ i rynek pracy.r Bardzo wa˝ny jest zwiàzek partnerów spo∏ecznych i innych

instytucji na poziomie narodowym z tymi instytucjami,

które sà odpowiedzialne za rozwój profesjonalnych kadr

w zakresie doradztwa kariery.r Efekt wspólnych europejskich narz´dzi referencyjnych

(2005) powstaje dzi´ki ich zastosowaniu we w∏aÊciwych

strukturach s∏u˝b doradczych, nakierowanym na

odpowiednie grupy klientów.r To wymaga tworzenia struktur na poziomie narodowym

w rodzaju Narodowego Forum Doradztwa Kariery:

platformy umo˝liwiajàcej na poziomie krajowym sta∏à

i sprawnà komunikacj´, wspó∏prac´, rozwój i synergi´

w dziedzinie ca∏o˝yciowego doradztwa kariery.r Narodowe Fora doradztwa kariery ca∏o˝yciowe mogà

rozwijaç si´ w ró˝norodny sposób; mogà byç tworzone

odgórnie przez rzàd albo oddolnie przez instytucje i za-

anga˝owane osoby. W ka˝dym przypadku, potrzebne jest

wspieranie dzia∏alnoÊci Forum przez narodowy rzàd.r Narodowe Forum Doradztwa Kariery powinno byç

inicjatorem i oparciem dla regionalnej i lokalnej

wspó∏pracy na polu poradnictwa. Konkretne us∏ugi

Ca∏o˝yciowego Doradztwa Kariery powinny byç F

16


Biuletynnr 1 /2008


zorientowane lokalnie na klienta. Wa˝na staje si´ tutaj

przejrzysta koncepcja wspó∏pracy na poziomie lokalnym

i regionalnym.r G∏ówne zadania Narodowego Forum Ca∏o˝yciowego

Doradztwa Kariery powinny si´ skupiaç na wspieraniu

i kszta∏towaniu polityki w zakresie doradztwa kariery jako

narz´dzia wspomagajàcego wdra˝anie w kraju koncepcji

uczenia si´ przez ca∏e ˝ycie oraz inicjowaniu badaƒ

i transferowaniu rezultatów do konkretnych dzia∏aƒ.r Forum powinno byç równie˝ platformà narodowej,

mi´dzynarodowej i europejskiej wspó∏pracy na

p∏aszczyênie doradztwa kariery ca∏o˝yciowej jako jednego

z g∏ównych strategicznych wymiarów uczenia si´ przez

ca∏e ˝ycie.

Przedstawione rekomendacje (opracowane w ramach pro-

jektu EGF) zosta∏y przyj´te przez Komisj´ Europejskà, która

przywiàzuje du˝à wag´ do tworzenia Narodowych Forów

Doradztwa Kariery i ich roli w rozwijaniu narodowych

strategii uczenia si´ przez ca∏e ˝ycie. Komisja Europejska

przyj´∏a, ˝e European Lifelong Guidance Policy Network

tworzà Narodowe Fora Doradztwa Kariery, które powsta∏y

w ramach projektów JA European Guidance Forum, MEDSUI

oraz te, które powstanà w innych krajach cz∏onkowskich.C

Literatura

Rezolucja Rady UE w sprawie ca∏o˝yciowego poradnictwa zawodowego (2004):

Council Resolution on Strengthening Policies, Systems and Practices for Guidance

throughout Life. May, 2004.

EGF (2007). Europejskie Forum Doradztwa Kariery, roboczy raport o rozwoju,

doÊwiadczeniach, rekomendacjach. Na podstawie projektu Joint Action Project,

realizowanego wspólnie z partnerami z Austrii (Koordynator), Finlandii, Francji,

Niemiec, Polski i Republiki Czech.

Doskonalenie polityki i systemów poradnictwa przez ca∏e ˝ycie. Stosowanie wspól-

nych europejskich narz´dzi referencyjnych. CEDEFOP. Luksemburg: Urzàd Oficjal-

nych Publikacji Wspólnot Europejskich, (2006); (wersja angielska: Improving life-

long guidance policies and systems. Using common European reference tools.

Luxemburg: Office for Official Publications of the European Communities, 2005)

Komunikat Rady ds. Edukacji (2004). (Komunikat z Maastricht).

http://europa.eu.int/comm/education/news/ip/docs/maastricht_com_en.pdf

Memorandum Komisji Europejskiej w sprawie uczenia si´ przez ca∏e ˝ycie (2000)

(Memorandum on Lifelong Learning),

http://ec.europa.eu/education/policies/lll/life/memoen.pdf

Noworol Cz. (2005). Towards the meta-theory of transition from the world of educa-

tion to the world of work, in: P. Härtel, Cz. Noworol, A. Baƒka, R. Kremser, Transition

from the World of Education to the World of Work. Comenius 3 Network, School and

Business – Making Transition Work, Jagiellonian University.

OECD (2004). Career Guidance and Public Policy: Bridging the gap, Paris.

PES (2006), Career Guidance in Public Employment Services Across Europe.

International Journal for Educational and Vocational Guidance

Sultana R. (2004). Guidance policies in the knowledge society. Trends, challenges

and responses across Europe. A Cedefop synthesis report. Cedefop Panorama

series; 85. Luxemburg: Office for Official Publications of the European Communities.

Sultana R.A.G., (October 2005). Career Guidance in Europe Public Employment

Services – Trends and Challenges, European Commission Unit A3 (ed.)

Ostatnich kilka lat mo˝na nazwaç ‚‚z∏otym okresem”

w rozwoju europejskiego poradnictwa zawodowego.

Europejscy stratedzy wyznaczyli bowiem poradnictwu

zawodowemu do odegrania rol´ agenta zmian, które

ukierunkowane zosta∏y na ca∏o˝yciowy rozwój obywateli

Europy z wykorzystaniem wszelkich form uczenia si´. Na

poziomie europejskim podj´to wiele dzia∏aƒ majàcych na

celu przeprowadzenie analizy stanu us∏ug w zakresie

poradnictwa zawodowego w wi´kszoÊci krajów unijnych

oraz wybranych krajów spoza Unii, podniesienie ich mery-

torycznego i organizacyjnego poziomu, podniesienie ich

rangi spo∏ecznej oraz wypromowanie tych us∏ug.

Znaczàce miejsce w tych dzia∏aniach zajmuje Program

Leonardo da Vinci. W ramach tego programu zosta∏o

zainicjowanych i zrealizowanych wiele projektów, których

rezultaty/produkty przyczynià si´ niewàtpliwie do rozwoju

us∏ug poradnictwa zawodowego w wielu krajach europejs-

kich. Aby ten ogromny dorobek móg∏ zostaç nale˝ycie

wykorzystany dla rozwoju spo∏ecznego mieszkaƒców Unii

zadecydowano o powo∏aniu specjalnych zespo∏ów noszà-

cych nazw´ grup tematycznych, finansowanych ze Êrodków

Komisji Europejskiej, którym powierzono zadanie popu-

laryzacji Programu Leonardo da Vinci. Jednym z pierwszych

takich dzia∏aƒ zrealizowanych przez Grup´ Tematycznà nr 1,

która zajmuje si´ zwiàzkami problematyki kszta∏cenia

zawodowego z rynkiem pracy, poradnictwem zawodowym

oraz grupami znajdujàcymi si´ w szczególnej sytuacji by∏o

zorganizowanie konferencji nt. „G∏os u˝ytkowników

w poradnictwie zawodowym”, która odby∏a si´ w dniach

10-11 maja 2007 r. w Ljubljanie.

G∏ównymi celami konferencji by∏o zwrócenie uwagi na rol´

u˝ytkowników w poradnictwie zawodowym oraz promocja

projektów w zakresie poradnictwa zawodowego zreali-

zowanych w ramach Programu Leonardo da Vinci, które

mo˝na uznaç za dobrze dostosowane do potrzeb u˝ytkow-

ników. Ponadto wa˝nym celem konferencji by∏a wymiana

doÊwiadczeƒ i opinii pomi´dzy ekspertami a praktykami

poradnictwa zawodowego dotyczàcych roli u˝ytkowników

w poradnictwie zawodowym, prezentacja wyników analizy

projektów w zakresie poradnictwa zawodowego zreali-

zowanych w ramach Programu Leonardo da Vinci, prezen-

tacja 5 projektów spe∏niajàcych w najwy˝szym stopniu

przyj´te kryteria ewaluacji oraz uhonorowanie nagrodami

najlepszych projektów. Uczestnicy konferencji (119 osób

z 26 krajów), reprezentujàcy szerokie spektrum instytucji

zaanga˝owanych w ró˝ny sposób w realizacj´ projektów

LdV mieli okazj´ w czasie dwóch dni jej trwania uczest-

niczyç w bardzo zró˝nicowanych co do formy wydarzeniach:

Wnioski z konferencji mi´(„G∏os u˝ytkowników w poradnictwie zawod




Gra˝yna Morys-GieorgicaDepartament Rynku Pracy

Ministerstwo Pracy i Polityki Spo∏ecznej

wys∏uchaç prezentacji kilkunastu projektów, uczestniczyç

w wyk∏adach podczas sesji plenarnych, braç aktywny udzia∏

w czterech warsztatach tematycznych, byç Êwiadkami

wywiadów prowadzonych w trakcie sesji panelowych oraz

bezpoÊrednio kontaktowaç si´ z osobami realizujàcymi

projekty i mieç dost´p do ich produktów w ramach tzw.

market place.

W ramach swojego wyk∏adu nt. Poradnictwo: Klienci,u˝ytkownicy czy wspó∏twórcy, profesor Peter Plant z

Duƒskiego Uniwersytetu Edukacji wskaza∏ trzy istotne

aspekty poradnictwa zawodowego: indywidualizm, us∏uga i

strategia. Indywidualizm wynika z faktu, ˝e to jednostki

zaanga˝owane sà w relacj´ wymiany doÊwiadczeƒ podczas

procesu poradnictwa zawodowego. Poradnictwo jest

us∏ugà poniewa˝ wszyscy jego „u˝ytkownicy” majà

mo˝liwoÊç wp∏ywu na popraw´ jego oferty, ustalanie prio-

rytetów, identyfikacj´ s∏aboÊci i okreÊlanie potrzeb. Strate-

gia - poniewa˝ poradnictwo zawodowe to konsultacje i

planowanie rozwoju us∏ugi.

Dr John McCarthy reprezentujàcy Mi´dzynarodowe Centrum

Rozwoju Kariery i Polityki Spo∏ecznej w swojej prezentacji

nt. Przyk∏ady udanego w∏àczenia u˝ytkowników do porad-nictwa wyró˝ni∏ kilka poziomów, na których mo˝e si´ odby-

waç zaanga˝owanie odbiorców us∏ug w rozwijanie polityki

poradnictwa zawodowego (opinie w formie informacji

zwrotnej, konsultacje, wk∏ad w opracowanie za∏o˝eƒ i

strategii; wspó∏praca doradców z istniejàcymi sieciami,

grupami spo∏ecznymi i instytucjami, korzystanie z wyników

badaƒ).

Dr Deirdre Hughes, dyrektor Centrum Studiów nad Porad-

nictwem w Uniwersytecie Derby, w swojej prezentacji nt.

Ca∏o˝yciowe poradnictwo z perspektywy obywateli zwróci∏a

uwag´ na najwa˝niejsze jej zdaniem wspó∏czesne proble-

my, które powinny staç si´ przedmiotem badaƒ

naukowych; sà to m.in. badania polityki z perspektywy

praktyki, uwzgl´dnienie w badaniach perspektywy dostar-

czycieli us∏ug i ich klientów; badanie warunków zapewnia-

jàcych spo∏eczne, kulturowe i ekonomiczne powodzenie dla

wszystkich obywateli i badanie zmian dotyczàcych

to˝samoÊci zawodowej. Dr Hughes przedstawi∏a wyniki lon-

gitudinalnych badaƒ nad efektywnoÊcià w poradnictwie.

Badano wartoÊç us∏ug dla klienta i rodzaje barier, które

utrudniajà post´p w rozwoju kariery. Za najistotniejsze

bariery uznano: zobowiàzania zwiàzane z opiekà nad dzieç-

mi, problemy zdrowotne, problemy finansowe, lokalne

rynki pracy. Na zakoƒczenie przedstawi∏a implikacje

p∏ynàce z tych badaƒ dla praktyki: nale˝y przywiàzywaç

mniejszà uwag´ do planowania „dla pewnoÊci” i zachowaç

wi´kszà tolerancj´ dla „niezdecydowania”.

Dr Raimo Vuorinen z Instytutu Badaƒ Edukacyjnych w Uni-

wersytecie Jyväskylä (Finlandia) zaprezentowa∏ wyniki

przeprowadzonych przez niego oraz Kai Koivumaki i Timo

Spangara badaƒ jakoÊciowych 94 projektów z dziedziny

poradnictwa zawodowego zrealizowanych w programie

LdV. Projekty analizowano pod kàtem uwzgl´dnienia w nich

perspektywy u˝ytkownika us∏ug oraz jakoÊci us∏ug, wg

nast´pujàcych kryteriów: dost´pnoÊç us∏ug, metodologia

diagnozy potrzeb odbiorców i ich zaanga˝owanie w pod-

noszenie jakoÊci us∏ug poradnictwa zawodowego.

Jednym z najwa˝niejszych wydarzeƒ dla uczestników w trakcie konferencji by∏ udzia∏ w warsztatachpoÊwićonych nast´pujàcym problemom:

1 Poradnictwo zawodowe dla m∏odzie˝y zagro˝onej

wypadnićiem z systemu edukacji;

2 Poradnictwo zawodowe dla osób aktywnych zawodowo

i bezrobotnych o niskich kwalifikacjach;

3 Poradnictwo zawodowe dla osób starszych (poradnictwo

trzeciego wieku);

4 Poradnictwo zawodowe dla grup osób pokrzywdzonych

przez los.

Wnioski z dyskusji prowadzonych w ramach warsztatów:

1 Us∏ugi w zakresie poradnictwa zawodowego powinny

„docieraç” do u˝ytkowników i potencjalnych u˝ytkow-

ników, szczególnie do osób z grup ryzyka: osób starszych,

imigrantów, matek powracajàcych na rynek pracy oraz

m∏odzie˝y wypadajàcej z systemu szkolnego.

„Docieranie” oznacza zarówno fizycznà dost´pnoÊç

us∏ug jak równie˝ szczególny rodzaj postaw i zachowaƒ

doradcy w relacji z klientem,

2 us∏ugi w zakresie poradnictwa zawodowego powinny

byç bardziej „przyjazne dla u˝ytkowników”, co w prak-

tyce powinno oznaczaç widocznoÊç us∏ug, o którà

powinny zabiegaç zarówno instytucje centralne odpo-

wiedzialne za rozwój us∏ug poradnictwa zawodowego

i w∏adze lokalne, jak równie˝ przyjmowanie przez dorad-

ców podejÊcia holistycznego, umo˝liwiajàcego widzenie

problemów zawodowych osoby w powiàzaniu z ca∏ym

kontekstem jej ˝ycia,

3 nale˝y wykorzystaç mo˝liwoÊci tkwiàce w marketingu

spo∏ecznym, przy czym godne polecenia jest gromadze-

nie przyk∏adów udzielania pomocy osobom, które

odnios∏y sukces, F

dzynarodowej ”The Voice of Users in Guidance”owym”) zorganizowanej w dniach 10-11 maja 2007 r. w Lublanie

18


Biuletynnr 1 /2008


4 u˝ytkownicy powinni zostaç w∏àczeni do procesów pro-

jektowania, monitorowania i ewaluacji us∏ug w zakresie

poradnictwa zawodowego. Dobrym przyk∏adem takiego

dzia∏ania mo˝e byç praca nad projektem „Model stan-

dardu poradnictwa zawodowego dla osób g∏uchych

w Europie”, który by∏ prezentowany podczas konferencji,

5 uznano, ˝e temat „w∏àczania u˝ytkowników” powinien

byç wyraêniej obecny w dzia∏aniach na wszystkich

poziomach: Unii Europejskiej, krajowych, regionalnych,

lokalnych i instytucjonalnych, uznano równie˝, ˝e ist-

nieje potrzeba dzielenia si´ informacjami i „dobrymi

praktykami” w tym zakresie na wszystkich poziomach,

6 zwracano uwag´ na potrzeb´ sta∏ego doskonalenia

postaw i zachowaƒ praktyków wobec osób korzystajà-

cych z us∏ug poradnictwa zawodowego oraz ˝e istnieje

potrzeba dzielenia si´ wiedzà i przyk∏adami „dobrych

praktyk” w Êrodowisku doradców zawodowych,

7 wskazano na potrzeb´ poprawy warunków pracy w in-

stytucjach w jakich Êwiadczy si´ us∏ug´ poradnictwa,

8 zwrócono uwag´ na potrzeb´ rozwoju us∏ug poradnict-

wa dla pracowników, szczególnie dla osób starszych;

us∏ugi takie powinny byç rozwijane g∏ównie dla grupy

ma∏ych i Êrednich przedsi´biorstw,

9 w ramach projektowania i rozwijania tego rodzaju us∏ug

nale˝y braç pod uwag´ g∏osy wszystkich zaanga˝owa-

nych stron: przedsi´biorców, zwiàzków zawodowych,

konfederacji pracodawców, instytucji edukacyjnych

i szkoleniowych. Na szczególnà uwag´ zas∏ugujà g∏osy

ze strony zwiàzków zawodowych, które powinny byç

bardziej aktywne w rozwoju poradnictwa w miejscu pracy,

bk wskazano ˝e istnieje potrzeba realizowania nowych pro-

jektów w ramach programu Leonardo da Vinci, które

powinny si´ koncentrowaç na rozwoju us∏ug dla

starszych pracowników,

bl szkolenie praktyków poradnictwa nie powinno si´

ograniczaç do przygotowania do pracy w ramach jed-

nego sektora, gdy˝ doradcy b´dà realizowaç us∏ugi

w systemie ca∏o˝yciowego poradnictwa,

bm podkreÊlono wag´ uczenia si´ w oparciu o doÊwiadcze-

nie zarówno wyniesione z wyników uprzednich projek-

tów, jak i ze z∏ych doÊwiadczeƒ, z bardziej lub mniej

pog∏´bionych badaƒ, analiz porównawczych oraz wy-

miany informacji i najlepszych praktyk.

Wnioski z analiz 94 projektów Leonardo da Vinci w zakresie poradnictwa zawodowego1 Poniewa˝ grupy docelowe, konteksty w jakich realizo-

wano projekty oraz stosowane w projektach metody sà

raczej tradycyjne, nale˝y stymulowaç eksperymenty:

z nowymi rodzajami grup docelowych (np. z okreÊlonymi

grupami osób znajdujàcych si´ w niekorzystnej sytuacji,

mniejszoÊciami narodowymi); nowymi kontekstami (np.

miejsca pracy, spo∏ecznoÊci lokalne); nowym otoczeniem

(np. praca z ró˝nymi grupami specjalistów i metodami

z ró˝nych sektorów), nowymi metodami (np. interakty-

wne poradnictwo indywidualne i grupowe, poradnictwo

internetowe).

2 Poniewa˝ rozwój poradnictwa dokonywany jest w intencji

rozwoju klientów, ale nie wraz z klientami, nale˝y za-

chćaç obywateli/klientów do wi´kszego w∏àczenia si´

do Programu Leonardo da Vinci i na poziomie krajowym.

3 Relatywnie ma∏o innowacyjnych technologii towarzyszy

nowym aplikacjom, wydaje si´, ˝e sà one replikami ju˝

istniejàcych rozwiàzaƒ. Proponowane przez ekspertów

rozwiàzanie to potrzeba okreÊlenia warunków wst´p-

nych dla projektów, które powinny nawiàzywaç do

wczeÊniejszych rozwiàzaƒ w danej dziedzinie.

4 W badanych projektach w niewielkim stopniu wyko-

rzystywane sà istniejàce transnacjonalne bazy danych.

Dlatego eksperci zachćajà Uni´ Europejska do rozwoju

ró˝nych form mechanizmów „tutoringu” i „mentoringu”

jak równie˝ bazy danych istniejàcych projektów, które

mogà byç wykorzystane do wst´pnego negocjowania

celów indywidualnych projektów.

5 Poniewa˝ w niektórych projektach stosowane sà trady-

cyjnie dobrane narz´dzia nale˝y doskonaliç wszystkie

formy wzajemnego uczenia si´ w ramach Unii Europej-

skiej.

6 Zdarza si´, ˝e nowe narz´dzia by∏y tworzone dla roz-

wiàzywania problemów wywodzàcych si´ ze starych

paradygmatów i schematów mo˝e byç potrzebny nowy

wspólnie rozwijany „Europejski wymiar w technologiach

towarzyszàcych poradnictwu”.

7 Ogólne cele projektów by∏y zazwyczaj zgodne z celami

polityki w zakresie poradnictwa zawodowego zawartymi

w g∏ównych dokumentach unijnych

8 Eksperci dostrzegajà zagro˝enie fragmentaryzacjà

poradnictwa, gdy˝ wydaje si´, ˝e traci ono swojà pod-

stawowà ide´ w d˝ungli Êcis∏ych i szczegó∏owych projek-

tów, dlatego widzà koniecznoÊç odnalezienia mecha-

nizmów umo˝liwiajàcych defragmentaryzacj´ Zarówno

na poziomie Europy jak i kraju powinny byç rozwijane

mechanizmy zgodne z ideà funkcjonowania biur infor-

macyjnych (clearinghouse). Istnieje potrzeba wykorzys-

tania w sposób bardziej systematyczny wzajemnego

transnacjonalnego uczenia si´.




9 Zauwa˝ono istnienie luk w dialogu na wszystkich

poziomach. Instytucje odpowiedzialne za rozwój porad-

nictwa powinny podejmowaç dzia∏ania zmierzajàce do

rozwoju dialogu pomi´dzy ró˝nymi partnerami, m.in.

pomi´dzy Programem Leonardo da Vinci i programami

krajowymi, pomi´dzy programami krajowymi i projekta-

mi oraz pomi´dzy projektami.

Podsumowanier Przeanalizowane projekty stanowià przyk∏ad wielu

dobrych praktyk w poradnictwie i ogólnie rzecz bioràc

wdra˝ajà one priorytety europejskiej polityki

ca∏o˝yciowego poradnictwa.r Istotnym problemem jest wzmocnienie trwa∏oÊci wyników

projektów, dlatego nale˝y zbadaç jak upowszechniane sà

dost´pne ju˝ przyk∏ady wykorzystania g∏osu u˝ytkowni-

ków w sposób bardziej systematyczny, co powinno byç

przedmiotem dyskusji zarówno wÊród praktyków jak

i podczas szkoleƒ doradców.r W uwagach skierowanych do osób zarzàdzajàcych

projektami podkreÊlono, ˝e nale˝y wzmacniaç

efektywnoÊç kosztów projektów poprzez promocj´

synergii wÊród projektów i bardziej systematycznego

powiàzania ró˝nych projektów; ju˝ na etapie sk∏adania

propozycji projektu projektodawcy powinni byç zdolni

przewidzieç jak b´dà one wp∏ywaç na istniejàcà praktyk´.r Eksperci zwracajà uwag´, ˝e potrzebna jest zmiana

polegajàca na przejÊciu od projektów pilota˝owych do

transferu innowacji.r Wyzwaniem dla wzmocnienia monitoringu tematycznego

jest wdro˝enie bardziej uproszczonego i ustrukturowa-

nego zbioru danych. Powinno si´ tego dokonaç na

poziomie Europejskiej bazy danych, która powinna byç

wykorzystywana w procesach zwiàzanych z projekto-

waniem, promocjà, selekcjà i ewaluacjà projektów z per-

spektywy zarówno praktyki jak równie˝ rozwoju polityki

ca∏o˝yciowego poradnictwa. r Poniewa˝ istniejà ró˝nice w sytuacji politycznej, ekono-

micznej i historycznej w ka˝dym paƒstwie Europy, równie˝

koncepcja poradnictwa wydaje si´ byç rozumiana w ró˝ny

sposób w Êwietle przeprowadzonych badaƒ. Tak wić

eksperci zachćajà wszystkich dzia∏ajàcych w ramach

Europejskiej Wspólnoty Ca∏o˝yciowego Poradnictwa do

podejmowania otwartej dyskusji dotyczàcej filozoficznych

i metodologicznych ram dla poradnictwa oraz do kontek-

stualizacji definicji ca∏o˝yciowego poradnictwa zawodo-

wego zaproponowanej w Rezolucji Rady w 2004 roku

m.in. poprzez wykorzystanie tzw. wspólnych narz´dzi

odniesienia. Ró˝norodnoÊç mo˝e oznaczaç bogactwo, ale

jeÊli uda si´ osiàgnàç wspólne rozumienie podstawowych

kategorii, celów i wartoÊci - mo˝liwe b´dzie wzmocnienie

statusu poradnictwa zawodowego oraz poprawa

efektywnoÊci i jakoÊci us∏ug.

Udzia∏ w konferencji by∏ unikalnà okazjà do wyrobienia

sobie opinii nt. ogromnego potencja∏u i mo˝liwoÊci rozwo-

jowych istniejàcych w ju˝ wykonanych pracach w ramach

Programu Leonardo da Vinci dotyczàcych problematyki

poradnictwa zawodowego. Nale˝y te˝ podkreÊliç mi´dzy-

narodowy aspekt w pracy zespo∏ów realizujàcych projekty

jak równie˝ niezwykle istotny aspekt multikulturowoÊci

produktów/narz´dzi/metod powsta∏ych w ramach projek-

tów. W wielokulturowej Europie jest to kwestia niezwykle

istotna, gdy˝ cz´sto narz´dzia i metody poradnictwa pow-

sta∏e w innych krajach/kulturach muszà byç poddawane

adaptacji kulturowej.

Nale˝y równie˝ zwróciç uwag´ na niezwykle cennà mo˝liwoÊç

jakà stworzyli organizatorzy konferencji: prac´ w bardzo

ró˝norodnych co do kompetencji merytorycznych mi´dzy-

narodowych zespo∏ach w sk∏ad których wchodzili: realiza-

torzy projektów, reprezentanci ministerstw, krajowych oraz

europejskich instytucji odpowiedzialnych za rozwój porad-

nictwa, przedstawiciele szkó∏ wy˝szych etc. Wypracowywane

w ramach takich zespo∏ów wspólne wnioski pozwalajà mieç

nadziej´, ˝e mo˝liwy jest consensus co do najistotniejszych

dla rozwoju us∏ug poradnictwa kwestii. Wydaje si´, ˝e jest

to najlepsza, najbardziej efektywna metoda wspó∏pracy

mi´dzynarodowej.C

Polski Zwiàzek Niewidomych zosta∏ powo∏any w 1951 r.

Zrzesza oko∏o 71 tysićy osób doros∏ych i dzieci. PZN obej-

muje siecià swoich jednostek organizacyjnych ca∏y kraj.

W ka˝dym z 16 województw dzia∏a jednostka wojewódzka

PZN. Dodatkowo mamy 375 mniejszych jednostek powia-

towych i 19 jednostek rehabilitacyjno-opiekuƒczych mi´dzy

innymi takich jak: Biblioteka Centralna, Centralna Przy-

chodnia Rehabilitacyjno-Lecznicza, OÊrodek Rehabilitacji

i Szkolenia, OÊrodki Leczniczo-Rehabilitacyjne, Domy

Pomocy Spo∏ecznej, Warsztaty Terapii Zajćiowej, Zak∏ady

AktywnoÊci Zawodowej. PZN jest jedynà instytucjà w Polsce,

która posiada statystyki odnoÊnie niewidomych, tak˝e

osób pracujàcych bàdê zainteresowanych podjćiem pracy.

Na 36.000 osób w wieku produkcyjnym pracuje oko∏o 5.300

osób w instytucjach paƒstwowych i samorzàdowych,

w zak∏adach pracy chronionej, w firmach prywatnych, w rol-

nictwie, na w∏asny rachunek.

Polski Zwiàzek Niewidomych podjà∏ si´ realizacji kilku pro-

jektów, które majà na celu ró˝norodne dzia∏ania dotyczàce

poradnictwa i aktywizacji zawodowej osób niewidomych

i s∏abowidzàcych. Projekty te sà wspó∏finansowane przez

Uni´ Europejskà w ramach Europejskiego Funduszu

Spo∏ecznego i programu Leonardo da Vinci oraz Paƒstwowy

Fundusz Rehabilitacji Osób Niepe∏nosprawnych.

Wspomnimy o wszystkich projektach, natomiast d∏u˝ej za-

trzymamy si´ na projekcie „Szwecja polskim niewidomym

– wymiana dobrych praktyk w zakresie doradztwa

zawodowego” finansowanym w ramach Leonardo da Vinci,

zgodnie z duchem dzisiejszej konferencji.

Celem pierwszego projektu „Punkt informacji i promocji

zatrudnienia osób niewidomych i s∏abowidzàcych” jest

prowadzenie dzia∏aƒ s∏u˝àcych aktywizacji zawodowej

osób z uszkodzonym narzàdem wzroku poprzez:r przygotowanie i przeprowadzenie kampanii informacyjnej

ukazujàcej mo˝liwoÊci zawodowe osób niewidomych

i s∏abowidzàcych,r zmian´ ÊwiadomoÊci pracodawców i przedstawicieli

instytucji rynku pracy.

Drugi projekt „Asystent” dotyczy wypracowania modelu

kszta∏cenia asystentów zawodowych osób niewidomych

i s∏abowidzàcych i pilota˝owego wyszkolenia 16 takich

asystentów.

Celem trzeciego projektu „Kuênia” – warsztaty integracji

spo∏eczno-zawodowej niewidomych twórców i artystów jest

udzielanie wsparcia osobom niewidomym uzdolnionym

artystycznie w wejÊciu na rynek pracy, wywo∏anie pozyty-

wnych postaw potencjalnych pracodawców i odbiorców

wobec twórczoÊci osób niewidomych i s∏abowidzàcych.

Czwarty projekt „Przez j´zyki Êwiata do pracy” to komplek-

sowy projekt wypracowujàcy metody nauki j´zyka angiel-

skiego osób niewidomych i s∏abowidzàcych, zasady szkole-

nia lektorów do pracy z niewidomymi, standardowe wypo-

sa˝enie pracowni, podrćzniki do nauki j´zyków. „Szwecja

polskim niewidomym” to projekt finansowany w ramach

realizacji programu UE Leonardo da Vinci. Instytucjà part-

nerskà w projekcie by∏ Wydzia∏ ds. Zatrudnienia Osób

Niewidomych i S∏abowidzàcych Krajowej Agencji Rynku

Pracy w Szwecji.

20


Biuletynnr 1 /2008


Ma∏gorzata PacholecDyrektor Zwiàzku

El˝bieta OleksiakKierownik Centrum Rehabilitacji

Polski Zwiàzek Niewidomych

Nowe trendy w poradnictwie zawodowymSzwecja polskim niewidomym – wymiana dobrychpraktyk w zakresie doradztwa zawodowego

Pani Ma∏gorzata Pacholec i pani El˝bieta Oleksiak omawiajà na seminarium

dzia∏ania Polskiego Zwiàzku Niewidomych w dziedzinie poradnictwa zawodowego

Program wymiany realizowany by∏ w dniach 4-18 lutego

2007 r. i zosta∏ przygotowany wspólnie przez stron´ polskà

i szwedzkà. W projekcie wzi´∏o udzia∏ 8 pracowników Zwiàzku.

Program obejmowa∏ spotkania, prezentacje i wizyty

w instytucjach dotyczàce:

1 Funkcjonowania szwedzkiego systemu zatrudnienia.

2 Problematyki zatrudnienia osób z niepe∏nosprawnoÊcià

wzroku.

3 Dzia∏alnoÊci Szwedzkiego Zwiàzku Niewidomych

i S∏abowidzàcych.

4 Roli oÊrodków rehabilitacji i usprawniania wzroku

w szwedzkim systemie wsparcia niewidomych.

5 Systemu edukacji i szkoleƒ zawodowych osób z dys-

funkcjà wzroku.

W Szwecji jest 9 milionów obywateli, 6,3 proc. to osoby

niepe∏nosprawne. WÊród osób deklarujàcych niepe∏no-

sprawnoÊç wzroku ok. 47 proc. twierdzi, ˝e nie stanowi to

problemu w uzyskaniu zatrudnienia. WÊród osób niewidomych

zatrudnienie si´ga 53 proc.

Szwedzki system zatrudnienia jest trzystopniowy:r Centralna Szwedzka Krajowa Agencja ds. Zatrudnienia

w Sztokholmie;r 21 regionalnych Urz´dów ds. Zatrudnienia w 21 hrabstwach

odpowiadajàcych u nas Wojewódzkim Urz´dom Pracy;r 350 Urz´dów ds. Zatrudnienia odpowiadajàcych u nas

Powiatowym Urz´dom Pracy.

Urz´dy ds. Zatrudnienia w Szwecji udzielajà pomocy ka˝de-

mu, kto ze wzgl´du na niepe∏nosprawnoÊç ma k∏opoty ze

znalezieniem pracy – okreÊlajà wst´pnie predyspozycje do

pracy, kontaktujà ze specjalistycznymi urz´dami pracy.

Jest 9 specjalistycznych biur ds. zatrudnienia osób z dys-

funkcjà wzroku, ka˝de z nich obejmuje 2-3 hrabstwa.

W systemie wspierania zatrudnienia zarejestrowanych jest

ponad 3000 osób, z których po∏owa pracuje, 400 zareje-

strowanych uczestniczy w szkoleniach i innych programach

pomocy. 9 specjalistycznych urz´dów jest konsultantami

dla 341 lokalnych urz´dów zatrudnienia. Ponadto oferuje

pomoc w zakresie:r badania predyspozycji zawodowych i mocnych stron

klienta, r poszukiwania miejsca pracy, r adaptacji stanowiska pracy, r praktyk zawodowych, r dotacji do wynagrodzeƒ maksymalnie 4 lata, r pomocy asystenta i doradcy zawodowego, r szkolenia i poradnictwa zawodowego, r udzielania grantów na rozpoczćie dzia∏alnoÊci

gospodarczej.

W specjalistycznych urz´dach pracujà zespo∏y specjalistów:

doradcy i asystenci zawodowi, poÊrednicy pracy, psycholo-

gowie, okuliÊci, optometryÊci, rehabilitanci wzroku.

W ramach wizyty poznaliÊmy prac´ i Êrodowisko pracy:r niewidomego arabisty na Uniwersytecie w Uppsali,r informatyka, niewidomego od urodzenia, zatrudnionego

w ma∏ej firmie,r Êlusarzy w filii amerykaƒskiej firmy produkujàcej zamki

do drzwi,r szczotkarzy w zak∏adzie prowadzonym przez Szwedzki

Zwiàzek Niewidomych,r menad˝era w firmie rekrutujàcej osoby poszukujàce pracy,r nauczyciela matematyki,r osób zatrudnionych w odpowiednikach polskich zak∏adów

pracy chronionej.

Dzieci niewidome i s∏abowidzàce uczà si´ w szko∏ach

zwyk∏ych, nie ma szkó∏ specjalnych.

Szwedzki Zwiàzek Niewidomych opracowa∏ list´ 160

zawodów wykonywanych przez niewidomych i s∏abowidzà-

cych, która jest stale aktualizowana. Zwiàzek posiada Fun-

dacj´, która gromadzi Êrodki z darowizn, grantów, dzia∏al-

noÊci gospodarczej prowadzonej przez przedsi´biorstwa

nale˝àce do konsorcjum nazwanego IRIS.

W ramach IRIS dzia∏ajà ró˝ne firmy – zak∏ad szczotkarski

(50 proc. produkcji idzie na eksport), sklepy ze sprz´tem

dla niewidomych, firm´ dostosowujàcà miejsca pracy do

potrzeb niepe∏nosprawnych, firmy specjalizujàce si´

w organizowaniu ró˝nych szkoleƒ i kursów komputerowych.

W Szwecji dzia∏ajà 32 oÊrodki zwane „klinikami widzenia”,

finansowane przez w∏adze lokalne. Sà to oÊrodki rehabili-

tacji zapewniajàce pomoc rehabilitacyjnà, prawnà, sprz´t

rehabilitacyjny, adaptacj´ Êrodowiska itp. osobom

z uszkodzonym wzrokiem.

Sposoby implementacji w Polsce dobrych praktyk:

1 Podjćie próby wprowadzania systemowych rozwiàzaƒ

w kraju;

2 Produkcja dwóch filmów: jednego zawierajàcego

ok. 20 sylwetek niewidomych pracujàcych w ró˝nych

zawodach, a drugiego instrukta˝owego – kim jest asys-

tent zawodowy osoby niewidomej. Mamy te˝ kilka

pomys∏ów na kolejne filmy o kszta∏ceniu zawodowym

i rehabilitacji niewidomych;

3 Wydanie 8 ulotek i broszur dla pracodawców i osób

poszukujàcych pracy i wydawanie kolejnych;

4 Szkolenie kolejnych asystentów zawodowych;

5 Stworzenie mo˝liwoÊci podjćia pracy przez asystentów

w ramach programu PFRON „Trener pracy”.

Materia∏ omawiajàcy szczegó∏owo doÊwiadczenia z wizyty

umieszczony jest na stronie www.pzn.org.pl

Dzi´kujemy Programowi Leonardo da Vinci za mo˝liwoÊç

odbycia wizyty w Szwecji i podzielenia si´, w ramach kon-

ferencji, zdobytà wiedzà i doÊwiadczeniami. C




Teoretyczne za∏o˝enia projektu – rola rodziców w planowaniu kariery zawodowej ich dzieciZmiany na rynku pracy, bezrobocie, wzrastajàca stale liczba

informacji na temat zawodów i dróg kszta∏cenia wp∏ywajà

na dezorientacje, niezdecydowanie oraz niedoinformowa-

nie m∏odzie˝y w kwestii wyboru w∏asnej Êcie˝ki kariery.

Najwi´kszy dylemat prze˝ywajà uczniowie szkó∏ Êrednich,

stojàcy przed wyborem kolejnego etapu kszta∏cenia, który

byç mo˝e zdeterminuje ich przysz∏e ˝ycie zawodowe.

Uczniowie ostatnich klas, zmuszeni zbli˝ajàcymi si´ termi-

nami, szko∏´, do której chcà ucz´szczaç wybierajà naj-

cz´Êciej w ostatniej chwili. Sytuacja taka jest niekorzystna

co najmniej z dwóch wzgl´dów. Po pierwsze decyzja zosta-

je podj´ta w sposób nieprzemyÊlany, za szybko i przy

niewielkiej liczbie potrzebnych informacji, po drugie mo˝e

byç nieadekwatna do ˝yciowych planów zawodowych, gdy˝

uczniowie najcz´Êciej wybierajà szko∏´, a nie zawód. Tym-

czasem wÊród znawców problematyki panuje powszechna

opinia, i˝ najpierw trzeba wybraç zawód, to znaczy wiedzieç

(choçby w przybli˝eniu), co chce si´ robiç w przysz∏oÊci

i mieç jakàÊ wizj´ przysz∏ej pracy w danym zawodzie,

dopiero póêniej zastanowiç si´ nad tym, które szko∏y mogà

umo˝liwiç realizacj´ zawodowych planów, a w konsekwen-

cji osiàgnićie sukcesu zawodowego. W tej sytuacji uczniowie

cz´sto niewiele wiedzà na temat rynku pracy, zawodów,

szkó∏, egzaminów. Nie znajà równie˝ przeciwwskazaƒ do

wykonywania zawodów i nie potrafià podjàç decyzji zawo-

dowej. Reakcjà na ten problem powinna byç pomoc dorad-

cza w trafnej autodiagnozie w∏asnych s∏abych i mocnych

stron oraz poznanie zawodów: zadaƒ i czynnoÊci oraz

wymagaƒ psychofizycznych stawianych kandydatom do

pracy, poznanie dróg zdobycia okreÊlonych zawodów,

wykszta∏cenie umiej´tnoÊci decyzyjnych i w∏aÊciwego

zaprezentowanie siebie.

Wydawa∏oby si´, ˝e obecnie znacznie zwi´kszy∏a si´

mo˝liwoÊç uzyskiwania przez uczniów pomocy w tym zakre-

sie, a relacja „uczeƒ – doradca zawodowy” obudowana jest

ju˝ szerokà praktykà wspó∏pracy m∏odzie˝y i doradców na

terenie szkó∏ lub poradni psychologiczno-pedagogicznych.

Jednak jak pokazujà badania przeprowadzone przez Woj-

tasik (1993), w kwestii wyboru szko∏y i zawodu m∏odzie˝

najcz´Êciej radzi si´ swoich rodziców, a prawie 80%

badanych uwa˝a, ˝e rodzic jest ich najlepszym doradcà

zawodowym. Przy czym wi´kszoÊç m∏odych ludzi typowa∏a

na pierwszym miejscu matk´, dopiero potem ojca. Dane te

nie budzà zdziwienia, poniewa˝ rodzina jest pierwszà

grupà spo∏ecznà, z którà styka si´ cz∏owiek i z którà jest

ÊciÊle zwiàzany przez ca∏e ˝ycie, a rodzice sà pierwszymi

osobami, które nie tylko spe∏niajà wszystkie potrzeby

dziecka, ale przede wszystkim jako pierwsi pokazujà mu

zewn´trzny Êwiat i uczà jak sobie w nim radziç.

W przypadku rozwoju preferencji zawodowych, doÊwiad-

czenia wyniesione z domu rodzinnego majà ogromne

znaczenie. Uwarunkowania rozwoju zawodowego, zwiàzane

ze Êrodowiskiem rodzinnym sà bardzo liczne i zawierajà si´

w nich mi´dzy innymi: pochodzenie spo∏eczne rodziców,

poziom ich wykszta∏cenia i kwalifikacji zawodowych, trady-

cje rodzinne dotyczàce zawodu, pozycja zawodowa rodzi-

ców oraz wyznawane przez nich wartoÊci i aspiracje

˝yciowe, osobowoÊç rodziców, ich postawy i nastawienie

do rzeczywistoÊci (Jantura, 1994).

Rodzina stanowi dla dziecka najwa˝niejszy (na poczàtku

jedyny) punkt odniesienia w przyswajaniu ról spo∏ecznych

oraz rozumieniu relacji zachodzàcych w Êwiecie, w którym

istotnà rol´ odgrywa praca i wykonywany zawód rodziców

(Piorunek, 1996). ZnajomoÊç zawodów i wiedza dotyczàca

trudnoÊci zwiàzanych z jego zdobyciem oraz wykonywa-

niem, mo˝e spowodowaç zmiany w ocenie potencjalnie roz-

patrywanych zawodów: „Najbardziej dost´pnym êród∏em

informacji o zawodach jest przede wszystkim otaczajàcy

Êwiat, obserwacja pracy ludzi wykonujàcych swe zawody

(...). Pierwszymi i najwczeÊniejszymi nadawcami informacji,

osobami przekazujàcymi wiedz´ o otaczajàcym Êwiecie

pracy sà rodzice, którzy w sposób niezamierzony opisujà

i wartoÊciujà zawody w∏asne i inne, dost´pne obserwacji”

(Leliƒska, 1990, str. 57). Informacje o Êwiecie pracy sà

zatem dost´pne dla dzieci poprzez cz∏onków rodziny,

którzy w atmosferze ˝ycia rodzinnego nacechowanego

emocjami kszta∏tujà okreÊlony obraz rzeczywistoÊci

zawodowej w umys∏ach najm∏odszych domowników. To

w∏aÊnie rodzice w sposób Êwiadomy, bàdê nieÊwiadomy,

selekcjonujà doÊwiadczenia poznawcze i informacje dzieci

o Êwiecie zawodów i przybli˝ajà go dziecku przez pryzmat

wiedzy i w∏asnych doÊwiadczeƒ. To powoduje wyzwalanie

u dzieci okreÊlonych postaw wobec pracy i poszczególnych

reprezentantów Êrodowisk zawodowych (Rachalska, 1984).

Dziecko przyjmuje postawy wobec ró˝nych zawodów,

prezentowane przez rodziców jako coÊ zupe∏nie natural-

22


Biuletynnr 1 /2008


dr Anna Paszkowska-Rogaczdr Ma∏gorzata Tarkowska

Aktywne uczestnictwo rodziców w procesie planowania kariery zawodowej ich dzieciTrening dla szkolnych doradców zawodowych z zakresuwspó∏pracy z rodzicami1

1 Temat realizowany w ramach projektupilota˝owego Leonardo da Vinci:PL/06/B/F/PP/174020 w latach 2006-2008

nego, oczywistego i nie budzàcego ˝adnych wàtpliwoÊci.

Interesujàca z punktu widzenia wp∏ywu czynników rodzin-

nych na wybór zawodu, wydaje si´ koncepcja Roe z 1957

roku (Roe, Luneborg, 1984). Anna Roe wyodr´bni∏a zacho-

wania rodziców, które przyczyniajà si´ do ukszta∏towania

u dziecka nastawienia na ludzi, bàdê te˝ nastawienia na

rzeczy. Wed∏ug autorki zachowania opiekuƒcze i wymaga-

jàce rodziców sprzyjajà wykszta∏ceniu si´ u dziecka orien-

tacji na osoby, a co za tym idzie, wybieraniu przez nie

zawodów wymagajàcych umiej´tnoÊci spo∏ecznych i zdol-

noÊci werbalnych (sà to wyró˝nione przez Roe grupy

zawodów us∏ugowych, handlowych, kulturalnych i artysty-

cznych, a tak˝e zwiàzanych cz´Êciowo z organizacjà i za-

rzàdzaniem). Natomiast reprezentowanie przez rodziców

postaw unikania lub przypadkowej akceptacji, stanowià

sprzyjajàce warunki do ukszta∏towania si´ u dzieci nasta-

wienia na rzeczy, wyra˝ajàcego si´ w wyborze zawodów

technicznych, a tak˝e zwiàzanych z przyrodà i szeroko

rozumianà naukà.

Nieco nowsze podejÊcie do badaƒ nad kszta∏towaniem

relacji rodzic-dziecko w kontekÊcie wybory kariery zawo-

dowej prezentujà prace mi´dzynarodowego zespo∏u Youn-

ga, Valacha i Collina (1996). W ich rozumieniu interakcje

pomi´dzy rodzicami i dzieçmi kreujà proces zwany przez

nich „projektem kariery”. Ów projekt definiowany jest jako

szereg dzia∏aƒ zorientowanych na cel i podejmowanych

wspólnie przez ca∏à rodzin´ i charakteryzuje si´ pićioma

w∏aÊciwoÊciami:r wspólnotà celów rodziców i dziecir istnieniem wzajemnej komunikacji opartej na relacjach

emocjonalnychr spójnoÊcià celów i Êrodków potrzebnych do ich realizacjir obecnoÊcià planu realizacjir coraz wi´kszà autonomià uzyskiwanà przez m∏odzie˝

w realizacji projektu

Przytoczone badania wskazujà jednoznacznie, ˝e b∏´dem

by∏oby pomijanie rodziny w orientacji i poradnictwie

zawodowym, przygotowaniu do Êwiadomego wyboru

zawodu i planowania kariery zawodowej. Nies∏uszne jest

równie˝ powszechne dà˝enie, aby pomoc rodzicielskà

zastàpiç profesjonalnà pomocà doradczà. Wojtasik (1993)

przypomina, ˝e osoba radzàca si´ w wyborze zawodu,

szuka przede wszystkim ˝yczliwoÊci, ciep∏a, zrozumienia,

cierpliwoÊci, zainteresowania, dlatego nie mo˝na przece-

niaç roli doradcy, który na ogó∏ nie zna dziecka tak dobrze,

jak znajà je jego rodzice. Osobisty stosunek matki i ojca

do dziecka, nacechowany mi∏oÊcià, czyni ich najbli˝szymi

opiekunami i doradcami. Rodzina ma olbrzymià si∏´ od-

dzia∏ywania, której nigdy nie zastàpià profesjonalni dorad-

cy zawodu, pracujàcy w okreÊlonych ramach instytucjonal-

nych. Nowsze wyniki badaƒ przeprowadzonych wÊród

m∏odzie˝y przez Kamiƒskà i ¸ukasiewicz (2001) sugerujà

ponadto odwo∏ywaniu si´ uczniów do rodziców jako dorad-

ców zawodowych i edukacyjnych Êwiadczàce z jednej strony

o braku tradycji udawania si´ po porad´ do fachowca,

z drugiej- o niedostatkach dzia∏aƒ szko∏y w tym zakresie.

Szczególna rola rodziców w planowaniu przysz∏oÊci zawo-

dowej ich dzieci jest niezaprzeczalna i wi´kszoÊç z nich

chce mieç pewnoÊç, ˝e wybory ich dzieci b´dà trafne i sa-

tysfakcjonujàce. Tymczasem rodzice niekiedy skar˝à si´, ˝e

czujà si´ wy∏àczeni z procesu doradztwa zawodowego, jaki

proponuje si´ ich dzieciom. Wynika to najcz´Êciej ze scep-

tycznych postaw nauczycieli i doradców co do kompetencji

rodziców w tym zakresie. Doradcy obawiajà si´ nadmiernych

aspiracji rodziców lub te˝ zbyt wysokiego stopnia krytycyz-

mu wobec w∏asnych dzieci.

W krajach UE ró˝na jest tradycja wzajemnych relacji

pomi´dzy rodzicami, uczniami i doradcami zawodowymi;

mo˝na za∏o˝yç, ˝e najbardziej skuteczna forma pomocy

mieÊci∏aby si´ w obr´bie triady (Rysunek 1):

Rysunek 1. Triada doradcza

Model ten stanà∏ u podstaw koncepcji, której celem sta∏o

si´ w∏àcznie wszystkich elementów owej triady we wspólny

projekt „Aktywne uczestnictwo rodziców w procesie

planowania kariery zawodowej ich dzieci. Trening dla szkol-

nych doradców zawodowych z zakresu wspó∏pracy z rodzi-

cami”.

Cele i przewidywane rezultaty projektuProjekt realizowany jest pod auspicjami programu Leonar-

do da Vinci we wspó∏udziale partnerów z szeÊciu krajów

europejskich2. Przewiduje on realizacj´ nast´pujàcych

celów:r Podniesienie kwalifikacji zawodowych szkolnych dorad-

ców zawodowych w dziedzinie wspó∏pracy z rodzicami

uczniów;r Poszerzenie wiedzy rodziców na temat jak w∏aÊciwie

pomóc w∏asnemu dziecku w wyborze Êcie˝ki zawodowej;r Zapewnienie wsparcia uczniom w czasie podejmowania

decyzji o wyborze zawodu ze strony rodziców;r Usprawnienie dzia∏ania orientacji zawodowej skierowanej

do uczniów poprzez w∏àczenie w proces doradczy

rodziców;r Popraw´ efektywnoÊci wyboru edukacji zawodowej przez

m∏ode osoby.




2 Austria

Hafelkar Unternehmensberatung Schober GmBH

CyprR.C.I (Research

and Consultancy Institute) LtdHiszpania

ANNUR-Formación-CulturaLitwa

Jaunimo Karjeros CentrasPolska

Spo∏eczna Wy˝sza Szko∏aPrzedsi´biorczoÊci i Zarzàdzania

RumuniaPartener

C

C

C

C

C

C

F

Uczeƒ Doradca

Rodzic

Konkretne rezultaty projektu zak∏adajà stworzenie:

1 30 godzinnego programu szkoleniowego „Jak wspó∏pra-cowaç z rodzicami w kszta∏towaniu kariery zawodowejich dzieci” dla szkolnych doradców zawodowych wraz

z materia∏ami metodycznymi dla prowadzàcych szkole-

nie oraz materia∏ami dla uczestników szkolenia. Celem

szkolenia jest :r Dostarczenie szkolnym doradcom zawodowym wiedzy

na temat roli uwarunkowaƒ rodzinnych w kszta∏towa-

niu wyborów zawodowych, takich jak:

– zawodowa historia rodziny

– rodzinne modele kariery

– zawodowa identyfikacja dziecka z rodzicami

– typy postaw rodzicielskich spowalniajàcych oraz

wspomagajàcych rozwój r Kszta∏towanie wÊród szkolnych doradców

zawodowych umiej´tnoÊci komunikowania si´ z rodzi-

cami zarówno w sytuacji kontaktów indywidualnych

jak spotkaƒ grupowych, by rodzice stali si´

sprzymierzeƒcami nauczyciela w kszta∏towaniu

rozwoju zawodowego uczniar Wyposa˝enie szkolnych doradców zawodowych

w podstawowe materia∏y informacyjne pomagajàce

rodzicom w: poznaniu talentów, zainteresowaƒ, hier-

archii wartoÊci i osobowoÊci zawodowej w∏asnego

dziecka, wspieraniu dziecka w planowaniu kariery

zawodowej i podejmowaniu decyzji i w∏aÊciwej komu-

nikacji z dzieckiem oraz poszukiwaniu u˝ytecznych

informacji zawodoznawczych.

2 Poradnika dla rodziców na temat „Jak pomóc dziecku w podjćiu decyzji o wyborze zawodu” poprzez ocen´

zainteresowaƒ i zdolnoÊci dzieci, pomoc w podejmowa-

niu decyzji, zwi´kszeniu orientacji na rynku pracy,

poprawie komunikacji z dzieckiem. Podrćznik b´dzie

te˝ zawiera∏ opisy dobrych i z∏ych praktyk pomocy rodzi-

cielskiej.

3 Strony internetowej promujàcej projekt i jego rezultaty

Projekt ma za zadanie podnieÊç kwalifikacje doradców

zawodowych, ale te˝ promowaç aktywne uczestnictwo

w procesie poradnictwa zawodowego nowego aktora,

jakim sà rodzice – aktora, który dzi´ki wspó∏pracy

z zawodowymi doradcami zdob´dzie wiedz´ potrzebnà

do okazania fachowej pomocy m∏odzie˝y w procesie

wyboru zawodu. C

Bibliografia

Blustein, D. L., Walbridge, M. M., Friedlander, M. L. & Palladino, D. E. (1991). Contri-

butions to psychological separation and parental attachment to the career develop-

ment process. Journal of Counseling Psychology, 38, 39-50.

Felsman, D. E. & Blustein, D. L. (1999). The role of peer relatedness in late adoles-

cent career development. Journal of Vocational Behavior, 54, 279-295.

Jantura, J. (1994). Rozwój zawodowy cz∏owieka. W: Zeszyty informacyjno – metody-

czne doradcy zawodowego. Warszawa, Wyd. Urz´du Pracy.

Kamiƒska, H., ¸ukasiewicz, A. (2001). Plany zawodowe m∏odzie˝y, Nowa Edukacja

Zawodowa, 5-6, 14-16

Kracke, B. (1997). Parental behaviors and adolescents’ career exploration.

Career Development Quarterly, 45, 341-350.

Kubicka, P. (2005). Oczekiwania klientów wobec doradztwa zawodowego.

Nieopublikowana praca magisterska, U ¸.

Leliƒska, K. (1990). Znaczenie wiedzy o zawodach w wyborze zawodu. W: W. Rachal-

ska, K. Leliƒska, J. Wo∏ejszo, Przygotowanie uczniów do wyboru zawodu na lekcjach

pracy – techniki. Warszawa. Centrum Doskonalenia Nauczycieli im. W∏adys∏awa Spa-

sowskiego.

Mendecka, G., Góra, B. (1993). Zmienne ˝ycia rodzinnego, a rozwój zdolnoÊci

twórczych. Cz´stochowa: Wydawnictwa Wy˝szej Szko∏y Pedagogicznej.

O’Brien, K. M. (1996). The influence of psychological separation and parental

attachment on the career development of adolescent women. Journal of Vocational

Behavior, 28, 257-274.

Piorunek, M. (1996). Dziecko w relacjach ze Êwiatem zawodowym. Warszawa:

Wydawnictwo Eruditus s.c.

Rachalska, W. (1984). Wybór zawodu a wychowanie przez prac´ w rodzinie.

Warszawa: IW.

Rainey, L. M. & Borders, L. D. (1997). Influential factors in career orientation and

career aspiration of early adolescent girls. Journal of Counseling Psychology, 44,

160-172.

Roe, A, Luneborg, P. W. (1984). Personality Development and Career Choice. W: D.

Brown, L. Brooks, (red.), Career Choice and Development (s. 31-60). San Francisco,

Washington, London: Jossey-Bass Publishers.

Wall, J., Covell, K. & MacIntyre, P. D. (1999). Implications of social supports

Watts A. G., Guichard J., Plant P., Rodriguez M. L. (1994), Educational and vocational

guidance in the European Community, European Commission, Brussels – Luxembourg

Wojtasik, B. (1993). Wybór doradcy zawodu przez m∏odzie˝, rodziców i nauczycieli,

Wroc∏aw: Wroc∏awska Oficyna Wydawnicza.

Young, R. A., Valach, L. & Collin, A. (1996). A contextual explanation of career.

In D. Brown & L. Brooks (Eds.), Career choice and development

(3rd ed., pp. 477–512). San Francisco: Jossey-Bass.

24


Biuletynnr 1 /2008


G∏ówne produkty wypracowane w trakcie realizacji

projektu1 to: Multimedialne Centrum Warsztatowe oferu-

jàce czteromodu∏owe szkolenie e-learningowe „Euro-

doradztwo – doskonalenie warsztatu pracy doradcy

zawodowego” i Centrum Informacyjne poradnictwa krajów

partnerskich projektu.

Charakter oddzia∏ywania produktów projektu wià˝e si´

z charakterem rezultatów poradnictwa zawodowego jako

us∏ugi kierowanej do spo∏eczeƒstwa. Podwy˝szenie jakoÊci

warsztatu pracy specjalistów korzystajàcych z produktów

wypracowanych w projekcie znajduje swe odzwierciedlenie

w wykonywanej przez nich pracy. Dlatego wÊród przewidy-

wanych rezultatów projektu zaakcentowaç nale˝y profilak-

tyk´ i podejmowanie prób rozwiàzywania problemów osób,

które napotykajà lub napotkaç mogà trudnoÊci w prawid∏o-

wym funkcjonowaniu na rynku pracy.

Istotny, z punktu widzenia zaanga˝owania finalnych

u˝ytkowników projektu w jego realizacj´, by∏ plan orga-

nizujàcy prace projektowe. Przewidywa∏ on komunikacj´

z beneficjentami projektu w dwóch momentach jego reali-

zacji: w fazie diagnozy potrzeb szkoleniowych specjalistów

rynku pracy w krajach partnerskich projektu oraz w fazie

testowania i oceny jego produktów.

W toku realizacji dwuetapowych badaƒ diagnostycznych

potrzeb szkoleniowych skonstruowano jednolità ankiet´

„Oczekiwania i potrzeby w zakresie doskonalenia kompe-

tencji doradcy zawodowego”. Jako podstaw´ opracowania

ankiety przyj´to obowiàzujàcy w Polsce standard kwali-

WprowadzenieArtyku∏ powsta∏ pod wp∏ywem konferencji „The Voice of

Users in Guidance” zorganizowanej w ramach inicjatywy

Komisji Europejskiej - monitoringu tematycznego (Thematic

Monitoring Group 1) w ramach programu Leonardo da Vinci.

W trakcie konferencji omawiano znaczenie, mo˝liwoÊci,

perspektywy i potrzeby dotyczàce anga˝owania finalnych

odbiorców projektów w szeroko poj´ty proces ich realizacji.

W artykule niniejszym zaprezentowany zostanie pilota˝owy

projekt „Zawsze na kursie” zrealizowany przez OHP w ramach

programu Leonardo da Vinci, a tak˝e naszkicowana zostanie

koncepcja pozycji odbiorcy us∏ug rynku pracy OHP jako

podmiotu oddzia∏ywaƒ tej instytucji.

Informacja o OHPOchotnicze Hufce Pracy sà instytucjà rynku pracy nadzoro-

wanà przez ministra w∏aÊciwego do spraw pracy. Us∏ugi

rynku pracy oferowane przez OHP to realizacja zadaƒ

wynikajàcych z zapisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r.

o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

uszczegó∏owiona przez Rozporzàdzenie Ministra Gospodar-

ki i Pracy z dnia 30 grudnia 2004 roku w sprawie szczegó∏o-

wych zadaƒ i organizacji Ochotniczych Hufców Pracy.

Podmiotem oddzia∏ywaƒ OHP jest m∏odzie˝ w wieku 15 – 25

lat, w tym bezrobotni lub poszukujàcy pracy oraz m∏odzie˝

pozostajàca w systemie edukacji (uczniowie ró˝nych typów

szkó∏ i studenci) poszukujàca kontaktu z doradcà zawodo-

wym albo poszukujàca dorywczego zatrudnienia.

Projekt „Zawsze na kursie” programu Leonardo daVinci – zaanga˝owanie koƒcowych u˝ytkownikówProjekt jest przyk∏adem dzia∏aƒ z obszaru poradnictwa

zawodowego realizowanych w Êrodowisku mi´dzynaro-

dowym. Okres jego realizacji to lata 2005-2007. Celem pro-

jektu by∏o wzmocnienie systemów poradnictwa zawodowego

w krajach partnerskich (Austria, Francja, Hiszpania i Pols-

ka) poprzez stworzenie programu szkoleniowego dla dorad-

ców zawodowych wraz z internetowym serwisem dostarcza-

jàcym bran˝owe dla poradnictwa informacje.

Adresaci projektu to grono w∏adajàcych j´zykiem angielskim

doradców zawodowych i specjalistów z obszaru edukacji

i rynku pracy. PoÊrednim odbiorcà produktów sà klienci

korzystajàcy z us∏ug doradczo-konsultacyjnych bezpoÊred-

nich adresatów projektu.




Us∏ugi rynku pracy skoncentrowane na odbiorcyrozwiàzania stosowane w OHP

1 dost´pne pod adresem

www.ohp-righttrack.org

Hanna Ba∏osBiuro Rynku Pracy

Komendy G∏ównej OHP

F

fikacji zawodowych dla doradcy zawodowego2.

Analiza wyników badaƒ pozwoli∏a wy∏oniç 4 zadania

zawodowe, w zakresie których wyst´pujà potrzeby szkole-

niowe. Sta∏y si´ one podstawà do tworzenia programu

szkolenia (tematyki modu∏ów i zawartych w nich jednostek

szkoleniowych).

Testowanie produktów projektu by∏o elementem procedury

oceny prac projektu. Przyj´∏a trzy wymiary uwzgl´dniajàce:r opinie eksperta rynku pracy wypowiadajàcego si´

o jakoÊci produktów projektu poprzez recenzje i redakcj´

naukowà treÊci szkoleniowych,r opinie realizatorów projektu przybierajàce wyraz

autoocen wykorzystujàcych wskaêniki i kwestionariusz

monitoringu post´pu realizacji prac,r opinie u˝ytkowników dokonujàcych testowania

produktów.

Testowaniu przez u˝ytkowników poddane zosta∏y: treÊci

szkoleniowe oraz funkcjonalnoÊç platformy e-learningowej.

Jego celem by∏a ocena jakoÊci i poprawnoÊci dzia∏ania pro-

duktów jeszcze w fazie ich tworzenia. Odby∏o si´ ono równo-

legle we wszystkich krajach realizujàcych projekt i prze-

bieg∏o wed∏ug jednolitych wytycznych przygotowanych

przez OHP jako promotora.

Ocena sta∏a si´ elementem procesu zarzàdzania realizacjà

projektu, umo˝liwiajàc bie˝àcà jego kontrol´ oraz mody-

fikacj´ produktów. Szczególne znaczenie dla realizatorów

projektu mia∏a ocena dokonywana przez u˝ytkowników,

czyli doradców; ich opinie uwzgl´dniliÊmy w fazie decy-

dowania o ostatecznym kszta∏cie naszych produktów.

Perspektywa u˝ytkownika w realizacji us∏ug rynku pracyoferowanych przez OHP:Koncepcja dzia∏aƒ OHP przewiduje anga˝owanie odbiorców

dzi´ki:

1 dà˝eniu do wyrównywania szans dost´pu do us∏ug i zasobów oferowanych przez instytucj´ poprzez:r wykorzystanie mo˝liwoÊci internetu:

m∏ode osoby zainteresowane poÊrednictwem pracy

lub dost´pnymi on-line ofertami informacji zawodowej

i narz´dzi poradnictwa mogà korzystaç z interneto-

wych serwisów poÊrednictwa pracy i tematycznych dla

poradnictwa zawodowego witryn internetowych. Sà

to: www.mbp.ohp.pl (poÊrednictwo pracy),

www.ohpdlaszkoly.pl i www.ohp-righttrack.org

(poradnictwo i informacja zawodowa);r w∏àczenie do ofert poradnictwa i informacji

zawodowej us∏ug realizowanych w formie mobilnej

(us∏ugi mobilnych centrów informacji zawodowej).

2 komunikacji odbywajàcej si´ w ramach:r diagnozowania potrzeb i zainteresowaƒ m∏odzie˝y

jako us∏ugobiorców oraz identyfikacji potrzeb rynku

pracy i bran˝y (dla obiektywizacji których anga˝uje si´

tak˝e ekspertów),r badania satysfakcji doradców i m∏odzie˝y z us∏ug

i oferowanych produktów,r partnerskiej wspó∏pracy i konsultacji z u˝ytkownikami

produktów znajdujàcej swój wyraz w:

– zasadzie dokonywania ocen i testowania wszystkich

nowych produktów wprowadzanych do u˝ytku

w obr´bie systemu poradnictwa i informacji

zawodowej. Dzi´ki temu dokonuje si´ w∏àczanie

u˝ytkowników w proces projektowania produktów i

narz´dzi;

– tworzeniu warunków bie˝àcej komunikacji z u˝yt-

kownikami zasobów internetowych (fora dyskusyjne,

listy FAQ, zespó∏ konsultacyjny zawartoÊci witryny

www.ohpdlaszkoly.pl).

Obszarem, w obr´bie którego dokonuje si´ ostateczna

weryfikacja efektywnoÊci us∏ug OHP jest rynek pracy. Jest

to drugi, obok osobowego, wymiar odbioru us∏ug tej insty-

tucji realizujàcej zadania paƒstwa wzgl´dem m∏odzie˝y.

Odnalezienie si´ m∏odego cz∏owieka w realiach rynku pracy

stanowi bowiem o sukcesie oddzia∏ywaƒ OHP.

ZakoƒczenieZagadnienia perspektywy odbiorcy us∏ug rynku pracy

w procesie ich realizacji w niniejszym artykule zaprezen-

towane zosta∏y w sposób jedynie w zarysie. Wszystkich

zainteresowanych ofertà OHP zachćam do odwiedzenia

witryny internetowej instytucji dost´pnej pod adresem

www.ohp.pl. C

26


Biuletynnr 1 /2008


2 (por.: Kwiatkowski S. M., SymelaK. red.: Standardy kwalifikacjizawodowych. Teoria,metodologia, projekty IBE,Warszawa 2001)

Seminarium Leonardo da Vinci, Warszawa, 27 wrzeÊnia 2007

Konferencja w Lublanie

Poradnictwo zawodowe – g∏os u˝ytkowników 02



Poradnictwo zawodowe – g∏os u˝ytkowników(The Voice Of Users In Guidance)Wnioski i najwa˝niejsze rekomendacje z konferencji zorganizowanej w ramach monitoringutematycznego Programu Leonardo da Vinci 10-11 maja w Lublanie, w S∏owenii

Wst´pNiniejszy raport jest wynikiem konferencji zatytu∏owanejPoradnictwo zawodowe – g∏os u˝ytkowników, która odby∏asi´ w Lublanie w dniach 10-11 maja 2007. Wzi´∏o w niejudzia∏ 119 osób z 26 krajów, a finansowana by∏a w ramachinicjatywy Programu Leonardo da Vinci, zwanej monitoringiemtematycznym. Monitoring tematyczny s∏u˝y popularyzacji ProgramuLeonardo da Vinci, wspierajàcego rozwój kszta∏ceniazawodowego w 31 krajach europejskich przez wymianínformacji mi´dzy ekspertami, twórcami polityk i praktykamii pomoc przy wprowadzaniu rezultatów i wyników projektówdo g∏ównych nurtów europejskich i krajowych kszta∏ceniazawodowego i jego struktur. Konferencj´ w Lublanie zorganizowa∏a grupa TG 1 zajmujàca si´,w ramach monitoringu tematycznego, zwiàzanymi z kszta∏ce-niem zawodowym zagadnieniami poradnictwa i w integracji z rynkiem pracy okreÊlonych grup docelowych. Grupie TG1(„VET and the labour market, guidance and other specificgroups”) przewodniczy islandzka Narodowa AgencjaProgramu Leonardo da Vinci, której partnerami sà NarodoweAgencje Leonardo z Austrii, Belgii, Bu∏garii, Finlandii, Hiszpanii,Litwy, Norwegii, Polski, S∏owacji, S∏owenii i W´gier. Od wielu lat kraje europejskie podejmujà powa˝ne wysi∏ki,by poprawiç dost´p wszystkich obywateli do rynku pracy.Jednak wcia˝ istniejà grupy, które majà du˝e trudnoÊci zezdobyciem i utrzymaniem pracy. Grupa TG1 postawi∏a sobieza zadanie zebranie informacji i analiz´ obecnych systemówkszta∏cenia zawodowego, by zaproponowaç sposoby ichudoskonalenia i wskazaç mechanizmy, które mog∏yby pomócwe w∏àczeniu okreÊlonych grup, takich jak nie majàcykwalifikacji ludzie m∏odzi i osoby starsze, migranci, osoby z niepe∏nosprawnoÊcià i kobiety chcàce wejÊç lub wróciç narynek pracy. Ponadto celem Grupy TG1 by∏o zebranieinformacji o projektach Programu Leonardo dla zilustrowanianajlepszych europejskich praktyk w danej dziedzinie czy w pracy z poszczególnymi grupami ludnoÊci, a tak˝e zasuge-rowanie podejÊç i rozwiàzaƒ u∏atwiajàcych dost´p dla wszyst-kich do kszta∏cenia si´ przez ca∏e ˝ycie i pracy oraz mo˝liwoÊcidoskonalenia poradnictwa i docierania z takim wsparciemjak najbli˝ej do tych u˝ytkowników, którzy sà w najbardziejniekorzystnej sytuacji. Ostatnio w wielu dokumentach i inicjatywach Unii Europej-skiej podkreÊla si´ aktywnà rol´ u˝ytkowników – mówi o niejRezolucja Rady UE w sprawie ca∏o˝yciowego poradnictwiezawodowego (2004) i przygotowany wspólnie przez OECD iUE a przeznaczony dla osób odpowiedzialnych za kszta∏to-

wanie polityk podrćznik wdra˝ania polityk poradnictwaprzez ca∏e ˝ycie (Handbook for Policy Makers on the imple-mentation of lifelong guidance policies). G∏ównym celemkonferencji w Lublanie The Voice of Users in Guidance by∏ozwrócenie uwagi na rol´ u˝ytkowników w poradnictwie i omówienie przyk∏adowych projektów Programu Leonardoda Vinci dobrze dopasowanych do potrzeb u˝ytkowników.Za∏o˝eniem konferencji by∏o skupienie si´ na roli u˝ytkow-nika co stanowi odejÊcie od tradycyjnego spojrzenia z per-spektywy osób/instytucji Êwiadczàcych us∏ugi poradnictwa. W ramach przygotowaƒ do konferencji, dokonano analizy 94finansowanych przez UE projektów z dziedziny poradnictwa i przygotowano 5 studiów przypadku dobrych praktyk. W czasie konferencji zorganizowano „Targi projektów” – wystaw´ po∏àczonà z prezentacjami przyk∏adowych pro-duktów i projektów. W stoisku Sieci Euroguidance uczestnicykonferencji mogli zapoznaç si´ z dzia∏aniami wspó∏pracujàcychw ramach Sieci agencji Euroguidance z ró˝nych krajóweuropejskich. Na sesji plenarnej cztery prezentacje na temataktywnego w∏àczania u˝ytkowników poradnictwa, nowychdokonaƒ w tej dziedzinie i najwi´kszych wyzwaƒ stanowi∏yprzygotowanie do póêniejszej dyskusji. W czasie czterechsesji warsztatowych, poÊwićonych ró˝nym grupom docelo-wym, eksperci przedstawili opinie w sprawie najistotniejszychkwestii dotyczàcych zapewnienia wysokiej jakoÊci poradnictwadla ka˝dej z tych grup docelowych; ponadto, na ka˝dymwarsztacie przedstawiono przyk∏adowy projekt Leonardaadresowany do tej grupy i stanowiàcy dobrà praktyk´. Pragniemy podzi´kowaç wszystkim uczestnikom konferencjiza ich udzia∏ i wk∏ad, referentom za przedstawioneprzemyÊlenia i pomys∏y, a promotorom projektów za ciekaweprzedstawienie dzia∏aƒ o du˝ym potencjale ma przysz∏ysukces. Specjalne podzi´kowania sk∏adamy fiƒskim ekspertom,którzy analizowali projekty z dziedziny poradnictwa zawo-dowego i wybrali pi´ç „studiów przypadku”, szczególnie dr Raimo Vuorinenowi. Dr Vuorinen wraz z dr PeteremPlantem udzielili organizatorom cennego wsparcia w przy-gotowaniu tematu konferencji a w trakcie obrad dzielili si´ z nami swojà wiedzà. Wasza profesjonalna wiedza i zami∏o-wanie do doradztwa zainspirowa∏y nas wszystkich. Specjalnepodzi´kowania sk∏adamy równie˝ dr Johnowi McCarthy zawk∏ad w konferencj´ i przygotowanie niniejszegosprawozdania1.

W imieniu grupy tematycznej TG1 María Kristín GylfadóttirDyrektor Programu, Narodowa Agencja Leonardo da Vinci, Islandia

1Sprawozdanie (w j´z. angielskim)

wyda∏a drukiem NarodowaAgencja Leonardo w Islandii. Tu przedstawiamy je niemal

w ca∏oÊci w t∏umaczeniu. Teksty referatów po angielsku

dostpne sà nahttp/www.lmvet.net

28


Poradnictwo zawodowe – g∏os u˝ytkowników02

Biuletynnr 1 /2008


U˝ytkownicy us∏ug finansowanych ze Êrodków publicznychpowinni mieç mo˝liwoÊç wypowiadania si´ na temat tychus∏ug i swoich z nimi doÊwiadczeƒ. Na to, ˝e g∏os u˝ytkow-ników uwa˝a si´ obecnie za tak istotny, wp∏yw mia∏y z jednejstrony polityki na rzecz aktywnego ˝ycia obywatelskiego, a z drugiej strony, polityki reformy us∏ug publicznych.Dà˝eniem tych polityk jest by obywatele aktywnie przyczynilisi´ do przystosowania us∏ug publicznych do swoich potrzeb i by uczestniczyli w kszta∏towaniu polityk. Do przewodnichzasad nale˝à tu: bliskoÊç, dost´pnoÊç, jakoÊç, przestrzeganiepraw u˝ytkowników i monitoring oraz ocena. Rezolucja RadyUE w sprawie ca∏o˝yciowego poradnictwa zawodowego(2004)2 podkreÊla∏a koniecznoÊç nastawienia si´ nabeneficjenta przy projektowaniu i ewaluacji poradnictwa dlaobywateli i za priorytetowe uzna∏a: r wypracowanie mechanizmów zapewniajàcych jakoÊç us∏ug

doradczych, informacji i produktów (w tym us∏ug zapoÊrednictwem internetu), zw∏aszcza z punktu widzeniaobywatela/u˝ytkownika; oraz

r wzmocnienie struktur dla tworzenia polityk i systemów napoziomie krajowym i regionalnym poprzez w∏àczenienajwa˝niejszych grup zainteresowanych, w tymu˝ytkowników, rodziców i m∏odzie˝y.

W Rezolucji tej widaç zmian´ w sposobie widzenia osoby,której Êwiadczone sà us∏ugi poradnictwa. Ju˝ si´ jej niepostrzega jako „klienta” (jest to okreÊlenie z perspektywydoradcy), ale mówi si´ o obywatelu, osobie, beneficjencie,u˝ytkowniku; nie pojmuje si´ go jako biernego odbiorcy, lecz jako wspó∏-twórc´. Przes∏anie to powtarza si´ równie˝ wtrzech pakietach wspólnych europejskich narz´dzireferencyjnych w zakresie poradnictwa przez ca∏e ˝ycie3: r wspólnych celów i zasad;r wspólnych punktów referencyjnych dla systemów

zapewniania jakoÊci; r najwa˝niejszych cech systemów poradnictwa przez ca∏e ˝ycie.

PodkreÊlajà one: r centralnà rol´ beneficjenta;r prawo do odszkodowania;r w∏àczenie u˝ytkowników do systemów zapewniania jakoÊci; r cechy systemów ca∏o˝yciowego poradnictwa zwiàzane

z centralnà rolà obywatela.

W∏àczenie u˝ytkowników poradnictwa w kszta∏towaniepolityki4 by∏o tematem publikacji powsta∏ej w wynikujednego z projektów prowadzonych w ramach Akcji Wspól-nych (Joint Actions) 2004, poÊwićonych tworzeniueuropejskich sieci krajowych forów poradnictwa /grupinicjatywnych. W publikacji omówiono:r ró˝ne poziomy, na których obywatele mogà si´ w∏àczaç

i byç w∏àczani przez osoby odpowiedzialne zakszta∏towanie polityk i instytucje/organizacje zajmujàcesi´ poradnictwem;

r zagadnienia jakie nale˝y rozwa˝yç przy planowaniuw∏àczenia obywateli;

r potencjalne korzyÊci i beneficjenci w∏àczenia u˝ytkowników.Niektóre standardy dla Êwiadczenia us∏ug poradnictwa takiejak MATRIX (UK)5 uwzgl´dniajà ju˝ informacje zwrotne odu˝ytkowników jako standard w zarzàdzaniu us∏ugami, alejest to dopiero poczàtek pe∏nego w∏àczania obywateli w kszta∏towanie polityk i rozwijanie systemów us∏ug.

W dziedzinie badaƒ nad skutecznoÊcià poradnictwa – czylina innym poziomie – punktem wyjÊcia jest pytanie u˝ytkow-ników na czym polega „u˝yteczne doradztwo”. Badaniezadowolenia u˝ytkowników us∏ug mo˝e dostarczyç informacjiprzydatnych do ich dalszego rozwijania i doskonalenia.

Wyniki analizy projektów finansowanych ze Êrodków europejskichUwagi i rekomendacje – dr Raimo Vuorinen

Wprowadzeniedr John McCarthy, Dyrektor, International Centre for Career Development and Public Policy

Analizowane projekty nale˝à do nast´pujàcych kategorii: r narz´dzia do samooceny; r bazy danych informacji na temat kszta∏cenia i zawodów; r narz´dzia do tworzenia planów rozwoju osobistego; r us∏ugi dla osób w niekorzystnej sytuacji lub grup

zagro˝onych ryzykiem; r narz´dzia i metody wspierania zatrudnienia

i samozatrudnienia; r narz´dzia i metody wspierania dialogu mi´dzy

pracodawcami i pracownikami; r modu∏y kszta∏cenia dla doradców; r sieci doradców;

r standardy i struktury s∏u˝àce zapewnieniu jakoÊci; r portale poÊwićone projektom i badaniom; r projekty badawcze.

Kryteria oceny projektów dla celów tego seminariummonitoringu tematycznego zaczerpni´to z Rezolucji Rady i wspólnych europejskich narz´dzi referencyjnych dlaporadnictwa przez ca∏e ˝ycie. Kryteriami tymi by∏y: r zasady Êwiadczenia us∏ug poradnictwa; r metody stosowane dla okreÊlenia potrzeb u˝ytkownika; r w∏àczanie obywatela i u˝ytkownika w systemy zapewniania

jakoÊci poradnictwa;

2http://ec.europa.eu/education/policies/2010/doc/resolution2004_en.pdf

3Improving Lifelong GuidancePolicies and Systems: usingCommon European Referencetools, by John McCarthy andJennifer Wannan, CEDEFOP(2005)

4Involving the Users of GuidanceServices in Policy Development,by Dr Helen Plant. The GuidanceCouncil, UK (2006)

5http://www.matrixstandard.com/about/casestud _details.php?id=1951

U˝ytkownicy us∏ug

finansowanych

ze Êrodków

publicznych

powinni mieç

mo˝liwoÊç

wypowiadania si´

na ich temat





Pytania, na jakie powinni poszukiwaç odpowiedzitwórcy polityk, instytucje Êwiadczàce us∏ugiporadnictwa zawodowego, UE, narodoweagencje programów i promotorzy projektów:

1 W jaki sposób mo˝na promowaç i wspieraç w∏àczanieu˝ytkowników, np. przez upowszechnianie istniejàcychprzyk∏adów dobrych praktyk, na poziomie UE i krajowym?

2 W jaki sposób mo˝na zmieniç treÊci i pedagogik´ w kszta∏ceniu specjalistów poradnictwa zawodowego tak,by zarówno sami doradcy jak i menad˝erowie zarzàdzajàcyus∏ugami poradnictwa zawodowego nauczyli si´ jakw∏àczaç u˝ytkowników i potencjalnych u˝ytkowników w projektowanie, wdra˝anie i ewaluacj´ us∏ug poradnictwa?

3 Jak mo˝na w sposób bardziej systematyczny i zorganizo-wany zbieraç i wykorzystywaç przyk∏ady najlepszych praktykudzia∏u u˝ytkowników – np. przez tworzenie „klastrów”projektów?

4 W jaki sposób finansowane przez UE projekty poradnictwaprzez ca∏e ˝ycie mogà stanowiç wsparcie dla pracy nowejEuropejskiej Sieç Ca∏o˝yciowego Poradnictwa Zawodowego?

Wićej informacjiPrezentacje wyg∏oszone na konferencji w czasie plenarnej sesjiprzez Petera Planta, Deidre Hughes, Johna MacCarthy’ego, RaimoVuorinena i Magne Loewe’a sà dost´pne na stronie internetowejhttp://www.lmvet.net

W analizie brano pod uwag´ stopieƒ zastosowania w projekciei wyraênego przedstawienia u˝ytkownikom zasad, metod i punktów referencyjnych. Analiza wykaza∏a, ˝e o ile w sformu∏owaniu celów projektu wiele by∏o deklaracji o centralnej roli obywateli i u˝ytkowników to niewiele by∏odowodów, ˝e deklaracje te wdro˝ono w praktyce. Na pod-stawie analizy dokonano nast´pujàcych spostrze˝eƒ:

1 Grupy docelowe, kontekst, otoczenie i warunki Êwiad-czenia doradztwa wydawa∏y si´ raczej tradycyjne. Istniejewić potrzeba eksperymentowania z nowymi grupamidocelowymi, nowym otoczeniem i nowymi metodami.

2 Cele projektów wydajà si´ byç raczej ustalane przezÊwiadczàcych us∏ugi ni˝ wyp∏ywajàce od obywateli i doty-czà rozwijania us∏ug i produktów dla nich, raczej ni˝wspólnie z nimi. W Programie Leonardo i na poziomachkrajowych powinno si´ zachćaç do w∏àczania obywa-teli/u˝ytkowników i wskazywaç, jak to robiç.

3 Ogólnie z analizy 94 projektów odnosi∏o si´ wra˝enieznacznej liczby przypadków wywa˝ania otwartych drzwi,bardzo ma∏ego stopnia innowacji, niewielkiej lub zgo∏a˝adnej wiedzy o poprzednich projektach i badaniach i innych dzia∏aniach podj´tych w tym obszarze, s∏abychpost´pów w rozwijaniu wiedzy. Nowe narz´dzia porad-nictwa u˝ywane by∏y do rozwiàzywania problemów z przestarza∏ych paradygmatów i schematów poradnictwazawodowego. Potrzebne jest lepsze doradzanie, lepszaocena wniosków, lepsze negocjowanie na etapie wst´p-nych propozycji (wniosków), mentoring/zewn´trznaewaluacja i bardziej umiej´tne wykorzystanie tego, co ju˝ istnieje.

4 O ile cele projektów by∏y zgodne z g∏ównymi punktamipolityk UE, to te punkty odniesienia znika∏y z polawidzenia gdy projekty by∏y ju˝ na etapie wdra˝ania.Potrzebne sà lepsze zasady i praktyka uczenia si´ odkolegów po profesji i z innych krajów i dzielenia si´doÊwiadczeniem i wiedzà – mo˝liwe np. przez krajowe i UE oÊrodki zbierania praktyk i doÊwiadczeƒ.

5 Widoczny jest brak dostatecznego dialogu na kilkuró˝nych poziomach: pomi´dzy UE, Leonardo, i krajowymipriorytetami polityk i programami; mi´dzy priorytetamikrajowych polityk, programami i projektami UE; i mi´dzysamymi projektami UE na poziomie krajowym i UE.Powoduje to znaczne obni˝enie, w wielu wypadkachwrćz do poziomu zerowego, wartoÊci dodanej jakàwnoszà projekty do polityk i systemów na poziomie UE i na poziomach krajowych.

G∏ówne wnioski z warsztatów dr John McCarthy, Dyrektor, International Centre for Career Development and Public Policy (Mi´dzynarodowe Centrum Rozwoju Kariery i Polityki Spo∏ecznej)

Ka˝dy z czterech warsztatów6 rozpocz´∏o wprowadzajàcewystàpienie eksperta a nast´pnie uczestnicy omawiali w ma∏ych grupach g∏ówne problemy, sformu∏owane przezprowadzàcych. Warsztaty dotyczy∏y nast´pujàcych zagadnieƒ:

1 poradnictwo dla uczniów zagro˝onych przedwczesnymprzerwaniem nauki szkolnej;

2 poradnictwo dla zatrudnionych i bezrobotnych osób oniskich kwalifikacjach;

3 poradnictwo dla starszych wiekiem pracowników;

4 poradnictwo dla osób w trudnej sytuacji (grup nieuprzy-wilejowanych)

Wiele kwestii i wniosków powtarza∏o si´ w dyskusjach naka˝dym z warsztatów, a mianowicie:

1 dotarcie jak najbli˝ej do u˝ytkowników i potencjalnych u˝ytkowników;

2 uczynienie poradnictwa bardziej przyjaznym dla u˝ytkownika;

3 w∏àczenie u˝ytkowników do projektowania, monitoringu i oceny us∏ug;

4 pozytywne zmiany w nastawieniu doradców i systemów poradnictwa poprzez uczenie si´.

6Podsumowanie warsztatów

mo˝na znaleêç na stroniewww.lmvet.net

F

Potrzebne

sà lepsze zasady

i praktyka

uczenia si´

od kolegów

po profesji

i z innych krajów

i dzielenia si´

doÊwiadczeniem

i wiedzà

30



Biuletynnr 1 /2008


1 Dotrzeç jak najbli˝ej do u˝ytkowników i potencjalnych u˝ytkowników

Mówiàc o „dotarciu jak najbli˝ej/wychodzeniu naprzeciw”uczestnicy warsztatów rozpatrywali zarówno postaw´ izachowanie doradcy, jak równie˝ poprawienie dost´pu dous∏ug dla wszystkich. Doradcy powinni:r troszczyç si´ o swoich klientów;r s∏uchaç tego co mówià o swoich potrzebach;r wykorzystywaç ich zainteresowania, by pomóc im nauczyç

si´ nowych rzeczy;r umieç u˝ywaç nietradycyjnych metod i warunków.Szersze potraktowanie poradnictwa potrzebne jest zw∏aszczaw podejÊciu do starszych wiekiem pracowników: w ich wypadkunale˝y uwzgl´dniç zarówno prac´ zarobkowà, jak te˝ inneelementy sytuacji ˝yciowej (np. sytuacj´ rodzinnà, finansowà,sposób sp´dzania wolnego czasu). Zatrudnienie nie jestodpowiedzià na wszystkie potrzeby u˝ytkowników i poten-cjalnych u˝ytkowników. Wymagane jest podejÊcie ca∏oÊciowe.

Dotarcie do u˝ytkowników polega równie˝ na uÊwiadomieniusobie, ˝e zasadniczà kwestià w procesie poradnictwa jestzmniejszenie znaczenia ró˝nic kulturowych pomi´dzydoradcà a u˝ytkownikiem czy potencjalnymi u˝ytkownikami.

Doradca powinien równie˝ dotrzeç z us∏ugami bli˝ej dou˝ytkowników i potencjalnych u˝ytkowników to znaczyspotykaç si´ z nimi tam, gdzie oni si´ zbierajà (w miejscupracy czy gdzie indziej) i próbowaç zrozumieç wszystkie ichproblemy. W przypadku uczniów zagro˝onych nale˝y skupiçwysi∏ki na uÊwiadamianiu zagro˝enia i na zapobieganiu muwtedy, gdy ci m∏odzi ludzie chodzà jeszcze do szko∏y – bopóêniej dotarcie do nich jest znacznie trudniejsze. Wskazaneby∏oby wypracowanie dobrej wspólnej praktyki/metodologiipracy z tà grupà. W przypadku pracowników o niskichkwalifikacjach, doradztwo Êwiadczone w miejscu pracy przezosoby znajdujàce si´ w podobnej sytuacji i na tym samympoziomie (np. przedstawicieli zwiàzków zawodowych prze-szkolonych do roli doradców w ramach Islandzkiego ProjektuPoradnictwa w Miejscu Pracy) okaza∏o si´ skutecznym sposobemna zwi´kszenie motywacji pracowników do nauki i do pracy.Inna metoda to mentoring prowadzony przez osoby znajdu-jàce si´ w podobnej sytuacji.

Us∏ugi poradnictwa powinny byç przedmiotem marketinguspo∏ecznego: jest wiele rodzajów grup, które majà powa˝nieutrudniony dost´p do rynku pracy i które nale˝y zidentyfiko-waç i do nich dotrzeç. Historie przedsi´wzi´ç uwieƒczonychpowodzeniem warto zbieraç, bo mo˝na je wykorzystaç jakopot´˝ne narz´dzie marketingu spo∏ecznego dla poradnictwa.

2 Uczynienie poradnictwa przyjaznym dlau˝ytkownika

Uczestnicy warsztatów rozwa˝ali to zagadnienie z ró˝nychstron:

r widocznoÊç us∏ug poradnictwa; r podejÊcie przyjazne dla u˝ytkownika.

Ministerstwa i samorzàdy lokalne powinny zadbaç, by us∏ugi poradnictwa by∏y widoczne i ∏atwo dost´pne dlau˝ytkowników i potencjalnych u˝ytkowników. Obywatelepowinni wiedzieç gdzie i do kogo mo˝na si´ zwróciç popomoc. Dobrym, praktycznym podejÊciem jest zorganizowaniero˝nych us∏ug w jednym oÊrodku czyli model tzw. one-stopshop i/lub skoordynowane zbieranie i przekazywanie danych,tak, by obywatele nie musieli powtarzaç swoich historiiwielokrotnie ró˝nym osobom w ró˝nych organizacjach.

Us∏ugi przyjazne dla u˝ytkownika powinny zapewniaç dost´pdo informacji o mo˝liwoÊciach kszta∏cenia si´ i pracy, a informacje te powinny byç relewantne i przygotowane i przedstawione w sposób odpowiedni dla poszczególnychró˝nych grup odbiorców. J´zyk stosowany w poradnictwie i informowaniu powinien byç zrozumia∏y, podobnie jak samsposób przekazu. Metody stosowane w poradnictwie powinny byç przyjaznedla u˝ytkownika, np. praca w ma∏ych grupach i traktowanie z szacunkiem ka˝dej osoby w grupie. Nale˝y uznaç fakt, ˝eka˝dy ma swoje w∏asne tempo pracy nad rozwojem osobistymi trzeba to uszanowaç.

3 W∏àczanie u˝ytkowników w projektowanie,monitoring i ocen´ us∏ug

Niektórzy uczestnicy konferencji apelowali o uwzgl´dnienieopinii starszych wiekiem pracowników przy tworzeniu,projektowaniu i Êwiadczeniu us∏ug poradnictwa, ich ewaluacjii ciàg∏ym doskonaleniu, przez wykorzystanie „forum u˝yt-kowników”. U˝ytkownicy sà na ogó∏ gotowi w∏àczyç si´ i przedstawiç swoje zdanie. Potrzebna jest natomiast dotego zmiana nastawienia doradców i wi´ksza elastycznoÊçw systemach Êwiadczenia us∏ug poradnictwa. Niektórzyuczestnicy warsztatów uwa˝ali jednak, ˝e to doradcypowinni przemawiaç w imieniu u˝ytkowników i przedstawiaçtwórcom polityk potrzeby i pragnienia u˝ytkowników.

Inni wskazywali na potrzeb´ w∏àczania u˝ytkowników nawszystkich etapach rozwoju projektu – czego przyk∏ademjest metoda Standardowego Modelu Poradnictwa Zawodo-wego dla Osób G∏uchych w Europie (VOGS). W∏àczenieu˝ytkowników powinno byç jednym z g∏ównych kryteriówwyboru projektów finansowanych ze Êrodków unijnych,stosowanym zarówno przez kraje cz∏onkowskie jak i przezKomisj´ Europejskà.

Niektórzy uczestnicy konferencji postulowali, ˝e kwestia„w∏àczenia u˝ytkowników” powinna zyskaç wićej uwagi i byç wyraêniej sformu∏owana na poziomie Unii Europejskiej,a tak˝e na poziomach krajowych, regionalnych i lokalnychi instytucjonalnych. Potrzebne jest opracowanie na poziomiewspólnotowym bardziej konkretnych rekomendacji

Aktywny odbiór

us∏ug doradczych

Doradca

powinien dotrzeç

jak najbli˝ej

u˝ytkownika

niezale˝nie od

grupy wiekowej

Przyjazne

poradnictwo

ró˝nych interesariuszy, by przedstawili swoje zdanie. Do interesariuszy nale˝à firmy/przedsi´biorstwa, zwiàzkizawodowe, konfederacje pracodawców i zwiàzków zawo-dowych, instytucje kszta∏cenia i szkoleniowe.

Lepsze partnerstwo mi´dzy interesariuszami jest koniecznedla rozwoju poradnictwa; rola partnerów spo∏ecznychpowinna byç wzmocniona i powinna obejmowaç wspó∏-w∏asnoÊç Êwiadczonych us∏ug poradnictwa. Zw∏aszczazwiàzki zawodowe powinny byç bardziej ni˝ dotàd aktywnew rozwijaniu us∏ug poradnictwa w miejscu pracy. Potrzebnesà nowe formy dla struktur finansowania poradnictwa w miejscu pracy. Potrzeba wićej projektów Leonardo daVinci skupiajàcych si´ na us∏ugach doradztwa dla starszychwiekiem pracowników.

W rozwijaniu systemów poradnictwa przez ca∏e ˝yciepomocne by∏oby równie˝ mi´dzysektorowe podejÊcie dokszta∏cenia doradców.

Trzeba uczyç si´ z doÊwiadczeƒ: z wyników wczeÊniejszychprojektów; ze z∏ych doÊwiadczeƒ w projektach; z badaƒ,które powinny byç liczniejsze i si´gaç g∏´biej. Istniejepotrzeba korzystania ze wskaêników i wartoÊci porównaw-czych (stosowania benchmarkingu) i wymiany doÊwiadczeƒ i informacji o dobrych praktykach.





Wićej informacjiPodsumowanie warsztatów dost´pne jest na stronie internetowejhttp://www.lmvet.net

i okreÊlonych narz´dzi dla w∏àczania u˝ytkowników, któremo˝na by zastosowaç na poziomie krajowym, z uwzgl´dnieniemkontekstu w poszczególnych krajach. Potrzebne jest równie˝dzielenie si´ na poziomie regionalnym, krajowym i mi´dzy-narodowym zarówno informacjami jak i przyk∏adami dobrychpraktyk w∏àczania u˝ytkowników, tak, aby z tymi przyk∏adamimogli zapoznaç si´ inni u˝ytkownicy i potencjalni u˝ytkownicy.

4 Wprowadzanie pozytywnych zmian w nasta-wieniu doradców oraz w systemach poradnictwazawodowego poprzez uczenie si´

Komentarze na ten temat dotyczy∏y trzech kwestii:

1 poprawy nastawienia doradców do u˝ytkowników us∏ug;

2 rozwijania us∏ug poradnictwa w miejscach pracy;

3 dzielenia si´ wiedzà i dobrymi przyk∏adami praktyk.

Po pierwsze, ludzie, którzy sà w pe∏ni zadowoleni ze swojejpracy, która nie wymaga znacznych umiej´tnoÊci, nie powinnibyç wp´dzani w poczucie winy, ˝e nie uczestniczà w uczeniu si´przez ca∏e ˝ycie (ta uwaga odnosi si´ byç mo˝e do formal-nego kszta∏cenia, poniewa˝ nawet ludzie, którzy sà zupe∏niezadowoleni ze swojej pracy uczà si´ od innych w pracy i w sytuacjach spo∏ecznych poza pracà). Z drugiej strony,potrzebne jest dopasowanie pomi´dzy potrzebami u˝ytkow-ników poradnictwa a zapotrzebowaniem rynku pracy i realiami. Nale˝y rozwinàç nowe us∏ugi poradnictwa dla osóbzatrudnionych, zw∏aszcza dla starszych wiekiem pracow-ników. Nale˝y zachćaç MÂP do Êwiadczenia poradnictwadla pracowników, ale do tego potrzebne sà mechanizmywsparcia dla MÂP. Przy projektowaniu, Êwiadczeniu i rozwijaniu us∏ug poradnictwa nale˝y aktywnie zachćaç

Warto poznaç perspektyw´ u˝ytkownikówAnaliza wybranych projektów z dziedziny poradnictwa zawodowego

dr Raimo Vuorinen, Uniwersytet Jyväskylä, dr Timo Spangar, Spangar Negotiations oraz Kai Koivumäki, Starszy doradca,Ministerstwo Pracy, Finlandia

Omówiona tu analiza projektów skupia∏a si´ na aktywnej roliu˝ytkowników poradnictwa, której znaczenie podkreÊlonezosta∏o ostatnio w wielu dokumentach i inicjatywach UE,zw∏aszcza w Rezolucji Rady i zebranych w Radzie przedsta-wicieli paƒstw cz∏onkowskich w sprawie wzmocnienia polityk,systemów i praktyk w dziedzinie poradnictwa przez ca∏e ˝yciew Europie (2004)7. Ponadto, badaliÊmy stopieƒ, w jakimpriorytety okreÊlone w Rezolucji uwzgl´dniono w projektach.

Metodologia zastosowana w analizieAnaliza obj´∏a prób´ projektów ilustrujàcych aktywnà rolú˝ytkowników w poradnictwie oraz ustawiczne doskonalenieporadnictwa przez uwzgl´dnianie opinii i perspektywyu˝ytkowników w zapewnianiu jakoÊci8. Próba 94 finanso-wanych ze Êrodków UE projektów z dziedziny poradnictwa

pochodzi∏a z dwóch ró˝nych êróde∏. Pierwszym by∏a bazadanych zebranych przez grup´ TG1 Monitoringu TematycznegoLeonardo da Vinci zajmujàcà si´ kszta∏ceniem zawodowym,rynkiem pracy i poradnictwem. Z tej bazy danych wybranazosta∏a próba 72 projektów skupiajàcych si´ na doradztwie.Ponadto, organizatorzy dostarczyli dane nt 22 projektów,które kandydowa∏y do helsiƒskiej nagrody dla projektówLeonardo da Vinci w grudniu 2006.

Trzech niezale˝nych ekspertów podda∏o projekty analiziejakoÊciowej. Jej celem by∏o wy∏onienie 5-10 projektów, które spe∏nia∏yby trzy kryteria okreÊlone w Rezolucji w sprawieca∏o˝yciowego poradnictwa i we wspólnych europejskichnarz´dziach referencyjnych. Badanie przeprowadzono w nast´pujàcych etapach:

7http://ec.europa.eu/education/

policies/2010/doc/resolution2004_en.pdf

8W∏àczanie obywateli

i u˝ytkowników podkreÊlono w:Doskonalenie polityki i systemów

poradnictwa przez ca∏e ˝ycie;patrz:

http://www2.trainingvillage.gr/etv/publication/download/

panorama/4045_pl.pdfF

Nawiàzaç dialog

z u˝ytkownikiem

– niektórzy ju˝

spróbowali!

32



Biuletynnr 1 /2008


Pierwszym kryterium by∏ wspólne cele i zasady poradnictwaprzez ca∏e ˝ycie ze wzgl´du na: centralnà rol´ obywatela(n.p. niezale˝noÊç, bezstronnoÊç, poufnoÊç, równe szanse i podejÊcie holistyczne) i stopieƒ nastawienia na wzmocnieniepodmiotowoÊci i samodzielnoÊci obywatela przez zwi´kszeniejego zdolnoÊci dzia∏ania i aktywne uczestnictwo. Drugie kryterium dotyczy∏o metod u˝ywanych do okreÊleniapotrzeb u˝ytkowników. Metody te analizowano pod kàtemidentyfikowania grup docelowych i pod kàtem narz´dzibadawczych u˝ywanych do okreÊlania potrzeb u˝ytkowników.Trzecim kryterium by∏o zaanga˝owanie u˝ytkowników w zapewnienie jakoÊci doradztwa kariery. Tu klasyfikowanoprojekty wg stopnia, w jakim informowano klientów o ichprawach oraz wg dowodów badania zadowolenia klientów.Eksperci przeprowadzajàcy analiz´ szukali informacji o systematycznym wykorzystywaniu konsultacji z klientami –np. uwzgl´dniania perspektywy u˝ytkownika w projekto-waniu us∏ug poradnictwa, w zarzàdzaniu nimi i w ocenieus∏ug i produktów. Badano równie˝ w jakim stopniu u˝ytko-wnicy byli wspó∏odpowiedzialni za Êwiadczone us∏ugi.

Zespó∏ oceniajàcy musia∏ zmierzyç si´ z trudnoÊciami, którepokazujà pewne ograniczenia zastosowanej metodologii.Dane opisujàce projekty pochodzi∏y z dwóch ró˝nych êróde∏,tote˝ ich iloÊç i jakoÊç by∏a ró˝na. Dokumentacja projektówrównie˝ by∏a zró˝nicowana pod wzgl´dem iloÊci i jakoÊci. W niektórych przypadkach informacje o rzeczywistym,praktycznym w∏àczeniu u˝ytkowników ogranicza∏y si´ doprzytoczenia przyk∏adu, a nie mia∏y charakteru usystematy-zowanego, ca∏oÊciowego opisu. Niektóre projekty nie by∏yadresowane bezpoÊrednio do u˝ytkowników koƒcowych;polega∏y na stworzeniu baz danych projektów lub portali z odniesieniami do przeprowadzonych pilota˝y. Tego typuprojekty nie dostarcza∏y prawie ˝adnych przydatnychdanych. W efekcie ostateczna liczba projektów poddanychszczegó∏owej analizie by∏a ograniczona.

Oprócz wybrania dobrych praktyk, analiza pos∏u˝y∏a równie˝celom pedagogicznym. Niektóre jej wyniki pokazujà ogólnybrak synergii wÊród finansowanych ze Êrodków UE projektówi brak trwa∏oÊci. Przeprowadzone badanie mo˝e pomóc w okreÊleniu najwa˝niejszych wyzwaƒ przy wyborze i wdra˝aniunowych projektów w ramach Programu „Uczenie si´ przezca∏e ˝ycie” 2007-2013.

G∏ówne wyniki Cele, zadania i charakter projektów by∏y zró˝nicowane. By∏y wÊród nich przyk∏ady narz´dzi do przeprowadzaniasamooceny, narz´dzi s∏u˝àcych doborowi i narz´dziu∏atwiajàcych przygotowanie planów indywidualnegorozwoju. Niektóre z projektów polega∏y na stworzeniu bazdanych informacji o mo˝liwoÊciach kszta∏cenia i zatrudnienia.Niektóre projekty s∏u˝y∏y szerszym celom – stworzenia us∏ugdla grup w niekorzystnej sytuacji lub zagro˝onych ryzykiem i opracowania dzia∏aƒ wspierajàcych znalezienie pracy lubsamozatrudnienie. Niektóre projekty s∏u˝y∏y promowaniui u∏atwianiu dialogu mi´dzy pracodawcami i pracownikami.

W projektach polegajàcych na tworzeniu modu∏ów szkole-niowych czy budowaniu sieci doradców nie mówi∏o si´wprost o opinii i perspektywie u˝ytkowników. W niektórychprzypadkach projekty by∏y adresowane do doradców i uwzgl´d-nia∏y struktury zapewnienia jakoÊci i stworzenie portali po-Êwićonych badaniom poradnictwa. W próbie znalaz∏y si´równie˝ dwa projekty czysto badawcze.

Wspólnym zasadom poradnictwa (centralna rola i upodmioto-wienie obywateli) poÊwićano wiele uwagi przy opisywaniucelów projektów. Jednak niewiele by∏o informacji o tym, jakje wdra˝ano w praktyce. W kilku przypadkach opisanometody u˝ywane do ustalenia potrzeb u˝ytkowników. Naogó∏ grupy docelowe wskazane by∏y jednoznacznie, aleznacznie mniej informacji podawano nt jak u˝ytkownicy byliw∏àczeni w proces lub w projektowanie us∏ug. W niektórychopisach projektów podano informacje o badaniu potrzebgrupy docelowej i w wi´kszoÊci przypadków „badanie”oznacza∏o u˝ycie narz´dzi do samooceny. Z charakteruprojektów s∏u˝àcych tworzeniu sieci, szkolenia doradców,baz danych i standardów jakoÊci wynika∏o, ˝e nie odwo∏ywanosi´ w nich wprost do opinii u˝ytkowników. W wi´kszoÊciprzypadków zbierania informacji o zaanga˝owaniu obywatelii u˝ytkowników w systemy zapewnienia jakoÊci doradztwakariery, zebrane dane dotyczy∏y zadowolenia klienta. Tylko wkilku projektach zebrane informacje wykorzystano doprojektowania us∏ug.

Uzgodnienie

wspó∏nych

kryteriów

i kategorii

analizy

Przeprowadzenie

analizy

projektów

indywidualnie

przez ka˝dego

eksperta

Zaproponowanie

przez ka˝dego

eksperta

projektów do

wyró˝nienia

C C

Wspó∏ny wybór

pićiu wyró˝niajàcych

si´ projektów

Kon

sult

acje

eks

per

tów

C

C

C

C





r Grupy docelowe, konteksty i usytuowanie/otoczenieporadnictwa oraz jego metody wydajà si´ raczej tradycyjne

r Rozwój poradnictwa skupia si´ na rozwijaniu us∏ug dlaklientów, a nie - wspólnie z nimi.

r W niektórych przypadkach cele wydajà si´ wynikaç z poda˝y, a nie z nastawienia na obywatela.

r Pomimo stosowania nowatorskich niekiedy technologii i narz´dzi, projekty sprawiajà ogólne wra˝enie wtórnych(wywa˝anie otwartych drzwi).

r Istniejàce mi´dzynarodowe bazy danych nie sà wystarczajàcowykorzystane.

r Niektóre projekty by∏y tradycyjnymi narz´dziami doboru.r Opracowywano nowe narz´dzia, aby rozwiàzywaç problemy

poprzednich paradygmatów i schematów poradnictwa.

r Ogólne cele projektów by∏y zgodne z g∏ównymi dokumentamipolityk dotyczàcych poradnictwa.

r Poradnictwu grozi rozproszenie; kluczowa idea poradnictwawydaje si´ ginàç w gàszczu specyficznych i szczegó∏owychprojektów.

r W dialogu na ró˝nych poziomach istniejà luki.

r Nale˝y zachćiç do eksperymentów z nowymi grupamidocelowymi (np. okreÊlone grupy b´dàce w niekorzystnejsytuacji, mniejszoÊci czy zatrudnieni), kontekstami (np. miejsca pracy, spo∏ecznoÊci, wspólnoty), organizacjà(e.g., wspó∏praca profesjonalistów z ró˝nych dziedzin i metody mi´dzysektorowe) i metodami (n.p., po∏àczenieporadnictwa indywidualnego i grupowego, w bezpoÊrednimkontakcie i na odleg∏oÊç czy za poÊrednictwem internetu)

r Trzeba bardziej zachćaç obywateli/klientów dozaanga˝owania w programie Leonardo i na poziomiekrajowym i informowaç ich jak mogà si´ w∏àczyç.

r Nale˝y lepiej okreÊliç wymagania w stosunku do projektównawiàzujàcych do dotychczasowych prac z danej dziedziny.

r UE powinna opracowaç ro˝ne formy mechanizmów uczenia i mentoringu oraz bazy danych s∏u˝àce wst´pnym uzgodnieniomcelów poszczególnych projektów.

r Nale˝y zachćaç do wszelkich dzia∏aƒ dla poprawywzajemnego uczenia si´ w ramach UE.

r Potrzebny by∏by mo˝e nowy wspólnie wypracowany „europejskiwymiar w poradnictwie wykorzystujàcym technologi´”.

r Jakie sà mechanizmy „scalajàce”? r Nale˝y stworzyç na poziomie europejskim/krajowym

mechanizmy zbierania informacji o praktykach. r Mo˝e byç potrzebna analiza potrzeb zwiàzanych z praktykami

regionalnymi i kulturowymi w rozwoju dostosowanym dokontekstu lokalnego.

r ProfesjonaliÊci z tej samej dziedziny z ró˝nych krajów powinniw sposób bardziej systematyczny uczyç si´ od siebienawzajem.

r Nale˝y promowaç i rozwijaç dialog mi´dzy programemLeonardo i programami krajowymi, pomi´dzy programamikrajowymi i projektami oraz mi´dzy projektami.

Obraz najnowszych osiàgni´ç? W poni˝szej tabeli podsumowano ogólne wyniki analizy i zwiàzane z nimi pytania.

G∏ówne rekomendacje do dalszego rozwa˝eniar Analizowana tu próba projektów ilustruje wiele

przyk∏adów dobrej praktyki w poradnictwie zawodowym.Ogólnie rzecz bioràc projekty wdra˝ajà priorytetyeuropejskiej polityki ca∏o˝yciowego poradnictwa. Istniejeju˝ wiele przyk∏adów skutecznych dzia∏aƒ w dziedzinieuczenia si´ wzajemnego osób zajmujàcych podobnàpozycj´/znajdujàcych si´ w podobnej sytuacji.

r W kontekÊcie promowania aktywnego w∏àczeniau˝ytkowników, niektóre problemy zwiàzane z dzia∏aniamipodejmowanymi w ramach projektów i z zarzàdzaniemprojektami pozostajà nierozwiàzane. Po to, ˝eby efektyprojektów by∏y trwalsze, nale˝y znaleêç odpowiedniesposoby upowszechniania przyk∏adów systematycznegow∏àczania u˝ytkowników. Potrzebna jest równoleg∏adyskusja na ten temat zarówno w kontekÊcie praktyki, jak i kszta∏cenia doradców.

r Promotorzy i osoby zarzàdzajàce projektami moglibypodnieÊç efektywnoÊç programów UE promujàc synergi´mi´dzy projektami i ∏àczenie projektów w „klastry” w sposób bardziej systemowy. Ju˝ na etapie sk∏adaniawniosków promotorzy projektów powinni móc okreÊliç jakwykorzystajà i dalej rozwinà ju˝ istniejàce praktyki.

r Potrzebne jest przejÊcie od projektów pilota˝owych dotransferu innowacji.

r Chcàc doskonaliç monitoring tematyczny, nale˝a∏obyznaleêç sposób na zbieranie pe∏niejszych danych i bardziej ustrukturyzowane ich porzàdkowanie. Mog∏abytemu s∏u˝yç rozbudowana europejska baza danych z którejmo˝na by korzystaç przy opracowywaniu projektów, przyich promocji, wyborze i ewaluacji, zarówno z perspektywypraktyki jak i rozwijania polityki poradnictwa przez ca∏e˝ycie.

34



Biuletynnr 1 /2008


ICTEM, Integrated Counselling, Training and Employment Method(ICTEM, Zintegrowana metoda poradnictwa, szkolenia i zatrudnienia)Numer: 2002-SI/02/B/F/PP-143012

Promotor KADIS Kadrovsko izobrazevalni inzeniring d.o.o.Koprska ulica 72, 1000 Ljubljana, SLOVENIA Tel.: +386 - 1 200 81 80E-mail: [email protected]: http://www.kadis.siOsoba do kontaktu: Peter Cinkole

Partnerzy projektuJC Plus, UK; Zavod RS za zaposlovanje, S∏owenia; FIT, Irlandia;Citta della Scienza, W∏ochy

WyzwanieW wyniku d∏ugiego doÊwiadczenia w pracy z bezrobotnymi,partnerzy uÊwiadamiali sobie, ˝e problemy osób bezrobotnychstajà si´ bardziej z∏o˝one. Badania potwierdzajà ten poglàd ipokazujà, ˝e w wielu europejskich krajach m∏ode bezrobotneosoby bez wykszta∏cenia lub z niewielkim stopniem wykszta∏-cenia i bez kwalifikacji zawodowych sà jednà z najbardziejzagro˝onych i zaniedbanych grup. Aby wróciç na rynekpracy, wielu z tych m∏odych ludzi potrzebuje nie tylko pod-stawowych umiej´tnoÊci poszukiwania pracy i informacjizwiàzanych z rynkiem pracy. Próbujàc uzyskaç dost´p dorynku pracy, napotykajà oni liczne przeszkody, nie majàcpodstawowych umiej´tnoÊci i wiedzy zawodowej,doÊwiadczenia zawodowego, etyki pracy, a majàc niskàmotywacj´, niski stopieƒ odpowiedzialnoÊci, nierealistyczneoczekiwania wobec pracodawcy i rodzin´, która nie dajeoparcia. Projekt zak∏ada∏, ˝e najbardziej skutecznymsposobem rozwiàzania problemów tych osób b´dzierównoczesna praca nad pokonaniem wszystkich przeszkód.

CeleOczywistym sposobem podwy˝szenia swoich szans na rynkupracy jest kszta∏cenie si´, ale dla wielu osób dalsza edukacjanie stanowi opcji. Wielu potencjalnych beneficjentów pro-

gramu ICTEM nie spe∏nia∏o kryteriów wymaganych w progra-mach d∏u˝szego formalnego kszta∏cenia lub utraci∏o motywacj´z powodu wczeÊniejszych negatywnych doÊwiadczeƒ. Cele projektu ICTEM by∏y dwojakie:r wype∏nienie luki na poziomie lokalnym, regionalnym

i krajowym w programach polityki rynku pracy dla m∏odychbezrobotnych nie majàcych kwalifikacji zawodowych.

r opracowanie i przetestowanie innowacyjnego podejÊcia,metody ICTEM, ∏àczàcej poradnictwo, szkolenie i pomoc w zdobyciu pracy. Metoda ta prowadzi do zwi´kszeniamo˝liwoÊci zatrudnienia przez nabywanie lub rozwijanieumiej´tnoÊci, wiedzy i doÊwiadczeƒ koniecznych dlaplanowania kariery i rozwijania kariery i przez uzyskiwanieodpowiednich umiej´tnoÊci zawodowych i wiedzy przezudzia∏ w krótkoterminowych kursach szkoleniowych.

WynikiMetoda ICTEM polega∏a na podejÊciu elastycznym i uwzgl´d-nia∏a potrzeby uczestników, przez po∏àczenie pracy w grupiei pracy indywidualnej. Grupa zapewnia wsparcie i mo˝liwoÊçstworzenia od nowa sieci kontaktów spo∏ecznych i u∏atwiadokonanie osiàgni´ç ka˝demu z uczestników. Na wszystkichetapach zapewniono wszystkim beneficjentom intensywneindywidualne poradnictwo i wsparcie. Partnerzy projektu wdro˝yli i przetestowali Program ICTEM z osobnymi grupami m∏odych bezrobotnych w ka˝dym z czterech krajów. Program trwa∏ 6 miesićy, a kolejne trzymiesiàce trwa∏y dzia∏ania typu „follow-up”. Pierwszymetapem by∏o trzytygodniowe przygotowanie beneficjentów,którzy zapoznali si´ z podstawowymi informacjami o rynkupracy i z wymaganiami i uzyskali konieczne umiej´tnoÊci,takie jak samoÊwiadomoÊç, umiej´tnoÊci poszukiwaniapracy, umiej´tnoÊç obs∏ugi komputera i pewnà znajomoÊçprawa pracy. Drugi etap nie mia∏ ustalonej struktury, lecz by∏dopasowany do potrzeb i wymagaƒ ka˝dej grupy. Poza

r Analizowana próba projektów ukazuje ciekawà ró˝norodnoÊçdoradców, metod, podejÊç i teorii. Ró˝nice w politycznej i gospodarczej sytuacji i historii poradnictwa w poszcze-gólnych krajach powodujà, ˝e pojćie poradnictwa wydajesi´ byç rozumiane wielorako. Ewaluatorzy zachćajàwszystkich, który dzia∏ajà w ramach europejskiejspo∏ecznoÊci ca∏o˝yciowego poradnictwa do prowadzeniaotwartej dyskusji na temat filozoficznych i metodologicz-nych ram poradnictwa i do uwzgl´dnienia kontekstu w rozumieniu definicji ca∏o˝yciowego poradnictwa

z Rezolucji Rady z 2004 r np. przy pomocy wspólnycheuropejskich narz´dzi referencyjnych. Ró˝norodnoÊçoznacza bogactwo, ale wspólne zdefiniowanie podstawo-wych poj´ç, celów i wartoÊci przyczyni∏oby si´ do podniesieniastatusu poradnictwa oraz skutecznoÊci i jakoÊci us∏ug.

Wićej informacji:Narz´dzie u˝yte do analizy jest szczegó∏owo opisane nastronie http://www.lmvet.net, gdzie mo˝na równie˝znaleêç baz´ danych zebranych do celów analizy.

Zag∏´biç si´ w z∏o˝one problemyStudia przypadków (wybrane projekty realizowane w ramach Programu Leonardo da Vinci)





obowiàzkowymi cotygodniowymi spotkaniami w grupie,organizowano ró˝ne dodatkowe zajćia na zasadzie dobro-wolnych ustaleƒ mi´dzy beneficjentami i trenerem, zgodnie z potrzebami beneficjentów i ich indywidualnych planówdzia∏ania. Po ukoƒczeniu szeÊciomiesićznego programuICTEM klienci przez trzy miesiàce nadal otrzymywaliwsparcie w dzia∏aniach, które kontynuowali.

Grupa docelowaOsoby bezrobotne (m∏ode i starsze) z niskim stopniemwykszta∏cenia lub bez wykszta∏cenia i bez umiej´tnoÊcizawodowych.

Rezultatyr Metoda ICTEM szkolenia, poradnictwa i pomocy

w zdobyciu zatrudnienia; r podrćznik dla trenerów;r ulotka i broszura ICTEM; r zak∏adka do ksià˝ki.

FRISKIE EU – Developing a model and methods for tutoring social skills in vocational education through peer group activities

(Stworzenie w kszta∏ceniu zawodowym modelu i metod zdobywania umiej´tnoÊci spo∏ecznychprzez dzia∏ania w grupie rówieÊników b´dàcych w podobnej sytuacji) www.friskie-eu.fi Numer: 2003 – FI/03/B/F/PP-160014

Promotor Turku University of Applied SciencesJoukahaisenkatu 3, 20520 Turku FINLAND. Tel. +358 10 55 350 Email: [email protected]: http://www.turkuamk.fi

PartnerzyTurku Vocational Institute, Finland; Os vidarega° ande skule,Norway; Royal Borough of Kingston, London (RBK) UK;University West/Högskolan Väst, Sweden; Drenthe College,Netherlands; The University of Oviedo, Spain.

WyzwanieWspó∏czesne spo∏eczeƒstwo jest spo∏eczeƒstwem eduka-cyjnym, w którym spo∏eczny status jednostki jest okreÊlonyg∏ównie przez wykszta∏cenie. Mo˝liwoÊci kierowaniaw∏asnym ˝yciem i integracji spo∏ecznej zale˝à w znacznymstopniu od dopasowania do systemów edukacji i ˝yciazawodowego. Osiàgnićie doros∏oÊci w XXI wieku wià˝e sićoraz bardziej z porównaniem ró˝nych mo˝liwoÊci edukacyj-nych i planów kariery i dokonaniem odpowiednich wyborów.Ukoƒczenie edukacji zawodowej jest koniecznym warunkiem,jaki m∏odzi ludzie muszà spe∏niç, by z ucznia staç si´ osobàpracujàcà i rozpoczàç samodzielne, doros∏e ˝ycie.Wynikajàce stàd wi´ksze zapotrzebowania na specjalnàedukacj´ i poradnictwo zawodowe to by∏o wyzwanie, naktóre odpowiedzieç mia∏ projekt Friskie.

Cele Celem projektu Friskie by∏o stworzenie programu szkoleniaw dziedzinie umiej´tnoÊci spo∏ecznych jako wczesnej inter-wencji dla m∏odych ludzi, którzy nie sà w stanie korzystaç z istniejàcych mo˝liwoÊci kszta∏cenia i którym grozi nie-ukoƒczenie edukacji zawodowej. Tym m∏odym osobomcz´sto brakuje umiej´tnoÊci spo∏ecznych i majà trudnoÊci w kontaktach z innymi ludêmi, takimi jak koledzy szkolni i nauczyciele, koledzy z pracy i pracodawcy. G∏ównym celemprojektu by∏o wype∏nienie luki mi´dzy naukà szkolnà, a zaspokojeniem specjalnych potrzeb uczniów przez znalezienienowych sposobów interpretowania specjalnych potrzeb w normalnej szkole i przez interwencj´ w spo∏ecznoÊciszkolnej. Zadaniem by∏o: r stworzenie modelu poradnictwa i mentoringu oraz

materia∏ów do nauki dla ró˝nych typów programówprzygotowawczych lub dla szkolnictwa zawodowego.Kluczowe s∏owa w tym modelu to: umiej´tnoÊci spo∏ecznew ˝yciu zawodowym, umiej´tnoÊci potrzebne w codzien-nym ˝yciu, uczestnictwo i aktywnoÊç obywatelska;

r doskonalenie umiej´tnoÊci w dziedzinie poradnictwa i mentoringu oraz szkolenie z dziedziny pedagogikispo∏ecznej dla profesjonalistów pracujàcych w Êrodowiskuszkolnym.

WynikiW ramach projektu stworzono i zastosowano, na zasadziepilota˝u, model szkolenia w dziedzinie pedagogiki spo∏ecznej

Uwagi ekspertów„Ten projekt dobrze ∏àczy uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie z ca∏o-

˝yciowym poradnictwem i zró˝nicowanymi sposobami Êwiadczenia

us∏ug w taki sposób, by odpowiedzieç na potrzeby ró˝nych grup

klientów”.

„W bardzo systematyczny sposób rozwini´to koncepcj´ projektu,

zrealizowano jà, monitorowano i zbadano. G∏os u˝ytkowników jest

obecny w metodzie ICTEM, która promuje wspó∏odpowiedzialnoÊç

u˝ytkowników i doradców w okreÊlaniu i osiàganiu celów procesu

doradztwa” .

„Projekt jest zgodny z ideologià uczenia si´ przez ca∏e ˝ycie

i ca∏o˝yciowego poradnictwa i dostarcza narz´dzi dla wszystkich,

którzy pracujà w dziedzinie zawodowego poradnictwa

i doradztwa”.

Wićej informacji http:/en.kadis.si/index.php?menu_item=item_10357

36



Biuletynnr 1 /2008


Promotor Steirischer Landesverband der Gehörlosenvereine im ÖsterreichischenGehörlosenbund, Grabenstraße 168, 8010 Graz, AustriaTel.: +0043 - 664/8229634Email: [email protected]: www.stlvgv.at Osoba do kontaktu: Gabi Zemann

Partnerzybfi Steiermark, Austria; Ceskomoravská jednota neslysících,Czech Republic; Kuurojen Liitto ry, Finland; PaulinenpflegeWinnenden e. V., Germany; Zavod Republike Slovenije zaZaposlovanje Obmocna Slucba Maribor, Slovenia; CREA –Confederación de Empresarios de Aragón, Spain; Centre forDeaf Studies, UK.

WyzwanieW Europie mieszka oko∏o 400.000 osób g∏uchych. Spotykajàsi´ z powa˝nà dyskryminacjà dotyczàcà ich kultury, j´zyka imo˝liwoÊci kszta∏cenia i zatrudnienia. Gdy rozpoczynanoprojekt, nie istnia∏o odpowiednie poradnictwo w zakresieogólnego czy zawodowego kszta∏cenia dla osób nies∏yszàcych.Testy predyspozycji u˝ywane w poradnictwie dost´pne by∏ytylko w postaci drukowanej, a wi´kszoÊç osób nies∏yszàcychma trudnoÊci z rozumieniem pisma. Tote˝ wyniki tych testównie dawa∏y informacji o zdolnoÊciach, zainteresowaniachi ˝yczeniach tej grupy docelowej. Bez odpowiedniegoprofesjonalnego doradztwa osoby g∏uche nie by∏y w staniedokonaç wyboru wÊród szerokiego wachlarza ofert kszta∏ceniai uczenia si´ przez ca∏e ˝ycie i by∏y wykluczone z kszta∏cenia i szkoleƒ, a ponad 90% osób nies∏yszàcych nie mia∏owy˝szego wykszta∏cenia. JednoczeÊnie zdobyte doÊwiadczenia,

i mentoringu. Ma on stanowiç podstawowà cz´Êç kursówÊwiadczenia poradnictwa i doradztwa. Studenci pedagogikispo∏ecznej brali udzia∏ w pilota˝u i testowaniu materia∏ów donauki i çwiczyli swoje umiej´tnoÊci z uczniami szkó∏ zawo-dowych. W ramach projektu opracowano, zaplanowano ipoddano superwizji prac´ w grupach i poradnictwo indywi-

dualne we wszystkich krajach partnerskich. Celem by∏ou∏atwiç uczenie si´ umiej´tnoÊci spo∏ecznych w innych ni˝tradycyjne warunkach, tj. w miejscu pracy, w urz´dziezatrudnienia, w czasie warsztatów i in. Podstawowe znaczeniew projekcie mia∏y potrzeby u˝ytkowników i ka˝dy z uczest-ników stworzy∏ swojà indywidualnà teczk´ projektu w którejmóg∏ prowadziç samoocen´ i analizowaç swojà wiedz´ i mocne strony w kierowaniu w∏asntym ˝yciem.DoÊwiadczenia zwiàzane z realizacjà projektu wymieniano w czasie trzech mi´dzynarodowych seminariów, doskonalàcpierwotne pomys∏y i omawiajàc cele projektu w gronieekspertów i profesjonalistów z bran˝y. W czerwcu 2007 r.ponad 120 organizacji zamówi∏o dost´p do materia∏ówwypracowanych w ramach projektu.

Grupy docelowe r osoby z niepe∏nosprawnoÊcià i osoby otrzymujàce rent´

z tytu∏u niepe∏nosprawnoÊci; r osoby, które przedwczeÊnie przerwa∏y nauk´ w szkole

i uczniowie zagro˝eni przerwaniem nauki; r osoby nieuprzywilejowane spo∏ecznie; r doradcy zawodowi; r nauczyciele i trenerzy kszta∏cenia zawodowego.

Rezultaty Program Friskie sk∏ada si´ z trzech elementów: ksià˝kaçwiczeƒ, teczka ucznia i podrćznik. Ksià˝ka çwiczeƒ pe∏nirol´ materia∏u, który pomaga nauczycielowi/doradcy

rozmawiaç z uczniem na temat jego codziennego ˝ycia,marzeƒ na przysz∏oÊç i perspektyw. Poradnik pozwalanauczycielowi uzyskaç lepsze zrozumienie sytuacji ˝yciowejm∏odej osoby i s∏u˝y jako narz´dzie dla samego uczniau∏atwiajàce rozmow´ na temat jego/jej ˝ycia w sposóbneutralny. Ksià˝ka çwiczeƒ zawiera równie˝ zestawmateria∏ów do nauki do wykorzystania w zajćiachgrupowych i do zadaƒ indywidualnych. Dost´pna jest wró˝nych wersjach j´zykowych (angielski, fiƒski, szwedzki,holenderski i norweski). Teczka indywidualnych osiàgni´ç ucznia pozwala oceniç, w jakiej dziedzinie jego umiej´tnoÊci spo∏eczne wymagajàszczególnej uwagi. Podrćznik Friskie pomaga we wdro˝eniuprogramu Friskie i przedstawia g∏ówne zasady metody Friskie.

VOGS - Vocational Guidance Standard Model for Deaf People in Europe (Standardowy Model Poradnictwa Zawodowego dla Osób G∏uchych)www.vogs.at Numer: 2003 - A/03/B/F/PP-158019

Szczegó∏owe informacje i wszystkie materia∏y dost´pne sà

nieodp∏atnie na www.friskie.eu

Uwagi ekspertów „Projekt skupia si´ na umiej´tnoÊciach kierowania karieràzawodowà uczniów szko∏ zawodowych. Ca∏oÊciowe podejÊcieFriskie mo˝e byç zastosowane w g∏ównym nurcie poradnictwazawodowego w szko∏ach zawodowych i w poradnictwiemi´dzysektorowym.”„Projekt otwiera nowe, pod wzgl´dem tematu, pole wspó∏pracybadawczej i praktycznej mi´dzy pedagogikà spo∏ecznà i poradnictwem”. „Studenci aktywnie uczestniczyli w projektowaniu, rozwoju i wdro˝eniu metody i narz´dzi Friskie. Post´py i efekty projektu sàdobrze udokumentowane, a metody upowszechniania prezentujàwysoki standard”. „Wykorzystujàc wsparcie rówieÊników metoda poradnictwa Friskiewzbogaca aktywne ˝ycie obywatelskie w spo∏ecznoÊci szkolnej,wolontariacie i w dzia∏aniach podejmowanych w czasie wolnym.”





zdolnoÊci, zainteresowania i kompetencje osób nies∏yszàcychnie by∏y doceniane przy podejmowaniu decyzji o dalszymkszta∏ceniu w procesie uczenia si´ przez ca∏e ˝ycie, coprowadzi∏o do dalszej izolacji.

CeleG∏ównym celem projektu VOGS by∏o odpowiedzieç na wielkiezapotrzebowanie wÊród osób nies∏yszàcych na odpowiedniemo˝liwoÊci kszta∏cenia i podwy˝szenie poziomu ich integracjispo∏ecznej przez indywidualne poradnictwo w dziedzinieuczenia si´ przez ca∏e ˝ycie i edukacji. Projekt koncentrowa∏ si´ na: r procedurach testów predyspozycji (testy osobowoÊci i testy

umiej´tnoÊci poznawczych); r nowatorskim modelu poradnictwa dla grupy docelowej,

w∏àczajàcym grup´ docelowà do procesu doradztwa.

WynikiW ramach projektu przygotowano przeznaczony dla grupydocelowej, czyli osób g∏uchych w Europie, model poradnictwai orientacji zawodowej. Model ten oparty jest na procedurachtestów psychologicznych nastawionych na grup´ docelowàoraz na nowatorskiej metodzie poradnictwa prowadzonegoprzez pary z∏o˝one z doradcy s∏yszàcego i doradcy nies∏yszàcego. Model zak∏ada podejÊcie holistyczne: zró˝nicowanie metod,w∏àcznie osoby pojmowanej ca∏oÊciowo w proces doradztwa.

Grupy doceloweOsoby g∏uche w Europie; uniwersytety; w∏adze publiczne;instytucje kszta∏cenia zawodowego i poradnictwa.

Rezultaty VOGS r Raport „Aptitude diagnostic test procedures and educational

guidance models in Europe” (dost´pny po angielsku, dozamówienia za poÊrednictwem strony internetowej)

r Katalog kryteriów dla modelu poradnictwa edukacyjnego i zawodowego dla osób nies∏yszàcych w Europie (dost´pnypo angielsku, do zamówienia za poÊrednictwem stronyinternetowej)

r Procedury testów predyspozycji. Testy osobowoÊci i zdolnoÊci poznawczych (w j´zyku migowym niemieckim,angielskim, austriackim i mi´dzynarodowym)

r Metoda doradztwa VOGS – opis modelu i metod poradnictwadla osób nies∏yszàcych z podrćznikiem i video dost´pnyw wersji drukowanej i na p∏ycie CD oraz video z kompo-nentami w j´zyku migowym;

r Przypadki modelu VOGS – indywidualne komponentymodelu VOGS dla organizacji oferujàcych poradnictwoedukacyjne i zawodowe dla osób g∏uchych w j´zykachczeskim, angielskim, fiƒskim, niemieckim i w j´zykachmigowych, drukowane i na DVD. Materia∏y mo˝na zamówiçza poÊrednictwem strony internetowej. Materia∏y obejmujà: r opis modelu VOGS; r naukowo sprawdzony test osobowoÊci dla g∏uchych,

zawierajàce schematy ewaluacji i interpretacji; r naukowo sprawdzony test umiej´tnoÊci poznawczych dla

g∏uchych, zawierajàce schematy ewaluacji i interpretacji; r opis metody prowadzenia doradztwa w parach i video do

nauki procesu doradztwa; r list´ kolejnych kroków podejmowanych w procesie

doradztwa; r formularze do planowania kariery; r przeznaczone do stosowania w poradnictwie formularze

do oceny sytuacji. Program nauczania VOGS dla doradców – 60-godzinneszkolenie, ka˝de zawierajàce cz´Êç dla doradców zawodowych,cz´Êç dla nies∏yszàcych doradców zawodowych i cz´Êç dladoradców pracujàcych metodà w parach.

Wićej informacji na temat rezultatów projektu mo˝na znaleêç

na stronie www.vogs.at

Uwagi ekspertów„Przy rozpoznawaniu potrzeb u˝ytkowników dokonano

w tym projekcie analizy ju˝ istniejàcych materia∏ów i narz´dzi dla

tej grupy docelowej”.

„W ramach tego projektu opracowano kryteria, które powinny byç

spe∏nione w modelu poradnictwa dla tej grupy docelowej i które

z po˝ytkiem mo˝na wykorzystywaç”.

„W ramach tego projektu wypracowano szkolenie i specjalne

metody dla tej grupy docelowej w sposób, który mo˝na przenieÊç

równie˝ do g∏ównego nurtu poradnictwa”

Workplace Guidance for Lower-paid Workers(Poradnictwo w miejscu pracy dla pracowników niskop∏atnych)www.workplaceguidance.eu Numer: 2003 - ISL/03/B/F/PP-164001

Promotor Starfsafl, Vocational Training FundSætuni 1, 105 Reykjavík, ICELANDTel.:+ 00 354 510-7544 Email: [email protected]: www.starfsafl.isOsoba do kontaktu: Maríanna Traustadóttir

PartnerzyAOF – Lofoten, Norway; Arbetsförmedlingen, Sweden; CDRL– Centro Documentazione Ricerche per la Lombardia, Italy;COEPA – Confederacion Empresarial de la Provincia de Alicante,Spain; CRADALL Faculty of Education, University of Glasgow,United Kingdom (Coordinator); Danish University of Education,Denmark; Diak Diaconia Polytechnic, Finland; EuroProfis,Czech Republic; Prism Research and Consulting, Luxembourg.

Wyzwanie Dane statystyczne z ró˝nych krajów europejskich pokazujà,˝e niskop∏atni pracownicy nale˝à do grup najrzadziejkorzystajàcych z mo˝liwoÊci uczenia si´ przez ca∏e ˝ycie.JeÊli nie poprawi si´ dost´pu tej grupy do uczenia si´ przezca∏e ˝ycie, to b´dzie ona w wysokim stopniu zagro˝ona wy-kluczeniem spo∏ecznym. W wielu krajach Europy trudne lubniemo˝liwe okaza∏o si´ dotarcie do niskop∏atnych pracowników,zwykle majàcych niskie kwalifikacje, by poradziç im jakmogliby awansowaç dzi´ki zdobyciu nowych umiej´tnoÊci.Liczba odpowiednio przygotowanych doradców w Europiejest niewystarczajàca, a poradnictwo dla gorzej p∏atnychpracowników w wielu krajach nie istnieje lub jest nowoÊcià.

Cele Projekt jest oparty na rezultatach innego, wczeÊniejszegoprojektu LdV (patrz: www.workplaceguidance.eu), w ramachktórego powsta∏o kilka zró˝nicowanych pilota˝y w dziedzinieporadnictwa zawodowego dla niskop∏atnych pracowników i ewaluacja dotychczas podejmowanych inicjatyw.Wykorzystujàc rezultaty poprzedniego projektu, w tymprojekcie stworzono stugodzinny kurs internetowy (online)Êwiadczenia poradnictwa zawodowego pracownikomniskop∏atnym. Drugim celem projektu by∏o stworzenie∏atwego dost´pu do poradnictwa zawodowego w miejscupracy przez przeszkolenie doradców zawodowych, dzia∏aczyzwiàzków zawodowych i pracowników dzia∏ów kadr.

WynikiZapewnienie niskop∏atnym pracownikom ∏atwego dost´pudo poradnictwa w miejscu pracy da im wi´ksze mo˝liwoÊciuczenia si´ i wzmocni ich motywacj´ do podwy˝szeniakompetencji przez nabycie nowych umiej´tnoÊci.Poszerzanie umiej´tnoÊci niskop∏atnych pracowników w Europie jest pilnie potrzebne w Europie zarówno zewzgl´du na nowe technologie jak i na konkurencj´ innychkrajów i kontynentów. Projekt jest adresowany g∏ównie dopracowników i przedstawicieli zwiàzków zawodowych, dlaktórych ten rodzaj szkolenia jest ogólnie niedost´pny.Szkolenie prowadzone jest w firmach przez pracownikówalbo przedstawicieli zwiàzków zawodowych. G∏ównymibeneficjentami projektu sà doradcy zawodowi i pracownicydzia∏ów kadr, którzy pracujà lub sà zainteresowani pracà z niskop∏atnymi pracownikami dla zachćenia ich do uczeniasi´ przez ca∏e ˝ycie i podwy˝szania swoich kompetencji i umiej´tnoÊci.

W ramach projektu stworzono internetowy kurs szkoleniowypoÊwićony poradnictwu w miejscu pracy, zawierajàcyszeroki zestaw materia∏ów; sà one dost´pne na stronieinternetowej w oÊmiu j´zykach.

38



Biuletynnr 1 /2008


Materia∏y dost´pne sà bezp∏atnie na stronie internetowej projektu

WWW.workplaceguidance.eu.

Grupy docelower doradcy zawodowi;r doradcy ds. uczenia si´ w zwiàzkach zawodowych;r dzia∏y kadr;r inni, wspierajàcy beneficjentów docelowych.

RezultatyW ramach projektu powsta∏ obejmujàcy 100 godzin kursonline na temat poradnictwa w miejscu pracy przeznaczonydla doradców zawodowych i innych udzielajàcychporadnictwa edukacyjnego i zawodowego niskop∏atnympracownikom. Ró˝norodne materia∏y dost´pne sà na stronieinternetowej w 8 j´zykach: czeskim, angielskim, fiƒskim,islandzkim, w∏oskim, norweskim, hiszpaƒskim i szwedzkim. Tematy kursu obejmujà: Modu∏ 1 Metody i teoria poradnictwa

Standardy i zasady etyczne Modu∏ 2 Poradnictwo formalne, nieformalne i poza-formalne

ICT i poradnictwo w miejscu pracyModu∏ 3 Niskop∏atni pracownicy

Niskop∏atni i/lub niskowykwalifikowani pracownicyw danym kraju/regionie Rzeczywiste kompetencje

Modu∏ 4 Partnerzy spo∏eczni i ich zwiàzki z poradnictwemDeklaracja UE nt poradnictwa

Modu∏ 5 Koƒcowe zadanie: po∏àczenie wszystkiego w ca∏oÊç;moje rozumienie Êwiadczenia us∏ug dla niskop∏at-nych pracowników i jaki b´dzie mój nast´pny krok.

Uwagi ekspertów„Ten projekt jest przyk∏adem dzia∏aƒ wykorzystujàcych

wczeÊniejsze doÊwiadczenia przy nastawieniu na nowà grup´

docelowà: starsi wiekiem pracownicy w sytuacji zmian.”

„Przez wspó∏prac´ i wymian´ pomys∏ów, w projekcie ustalono,

w czym sà zgodni i sobie podobni, a w jakich kwestiach ró˝nià si´

ró˝ne osoby i podmioty zaanga˝owane w poradnictwo”.

„Cele projektu obejmujà aktywne zaanga˝owanie i motywacj´

u˝ytkowników, by podnieÊç swoje kompetencje przez nabycie

nowych umiej´tnoÊci”.

Seminarium Tematyczne The Voice of the User in Guidancema istotne znaczenie w historii dzia∏aƒ Programu Leonardoda Vinci w dziedzinie poradnictwa, a mo˝e nawet wszystkichdziedzin tematycznych. Pierwszy raz seminarium takiepoÊwićono kwestii „g∏osu u˝ytkowników” kszta∏cenia,szkolenia i us∏ug rynku pracy, a w tym przypadku, u˝ytkownikówus∏ug poradnictwa, dzia∏ajàcych w instytucjach kszta∏cenia i zatrudnienia.

G∏ównymi celami seminarium (poza dotyczàcymi samegomonitoringu tematycznego) by∏o:r zwrócenie uwagi na rol´ u˝ytkowników w poradnictwie; r przedstawienie kontekstu do dyskusji na temat w∏àczenia

u˝ytkowników; r analiza produktów i przyk∏adów projektów Programu

Leonardo da Vinci, w których w∏àczeni byli u˝ytkownicy.

Uczestnicy konferencji i promotorzy projektów interpretowaliw∏àczenie u˝ytkowników na trzy ró˝ne sposoby: r jako docieranie jak najbli˝ej do u˝ytkowników i zachćanie

potencjalnych u˝ytkowników i grupy docelowe dokorzystania z istniejàcych us∏ug poradnictwa i doradztwazawodowego;

r jako rozwijanie nowych us∏ug lub rozszerzanie ju˝istniejàcych w taki sposób, by pomóc nowym grupomdocelowym;

r jako uzyskiwanie opinii u˝ytkowników o us∏ugach z którychkorzystali i produktów, jakie by∏y im oferowane.

Pierwsza i druga interpretacja wià˝à si´ z poprawàdost´pnoÊci us∏ug poradnictwa i szerszym ichwykorzystaniem i ∏àczà si´ z reformà systemu us∏ugpublicznych, trzecia natomiast ma zwiàzek z ideà aktywnoÊciobywatelskiej.

Przedstawione projekty zawiera∏y naprawd´ dobre przyk∏adydocierania z us∏ugami poradnictwa do grup b´dàcych namarginesie rynku pracy. Prezentacje i materia∏y przedsta-wione na seminarium pozwoli∏y uczestnikom zapoznaç si´ z zasobami i narz´dziami wypracowanymi w ramach projek-tów i zwróci∏y uwag´ na instrumenty wspólnotowe takie jakRezolucja Rady ds. Edukacji w sprawie ca∏o˝yciowegoporadnictwa zawodowego (2004)9 i wspólnej publikacji UE i OECD Career guidance: a handbook for policymakers(2004), oraz przewodnik CEDEFOP Doskonalenie polityki i systemów poradnictwa przez ca∏e ˝ycie (2005).

Prezentacje i dyskusje w czasie konferencji pokaza∏yistnienie rozbie˝noÊci pomi´dzy unijnymi i krajowymipolitykami na rzecz aktywnoÊci obywatelskiej i reformsystemu us∏ug publicznych z jednej strony, a rzeczywistà





praktykà w dziedzinie poradnictwa i doradztwa. Projektyprogramu Leonardo da Vinci nie pokazujà, jak dotàd, byu˝ytkownicy poradnictwa zawodowego mieli g∏os w: r przedstawianiu informacji zwrotnych na temat istniejàcych

i nowotworzonych us∏ug i produktów; r kszta∏towaniu polityk ca∏o˝yciowego poradnictwa

zawodowego; r rozwijaniu systemów Êwiadczenia us∏ug, us∏ug i produktów,

odpowiadajàcych potrzebom u˝ytkowników.

Niektórzy uczestnicy wydajà si´ tkwiç w tradycyjnym prze-konaniu, ˝e to doradca wypowiada si´ w imieniu u˝ytkow-ników, reprezentujàc ich wobec osób odpowiedzialnych zakszta∏towanie polityk. Takie stanowisko nie da si´ ju˝ dziÊobroniç. Aktywne uczestnictwo obywatela oznacza, ˝eu˝ytkownik i potencjalny u˝ytkownik powinien si´ w∏àczyç.Rozwijanie us∏ug poradnictwa jest przedsi´wzićiemwymagajàcym ich wspó∏dzia∏ania.

Kwestia w∏àczania u˝ytkowników w projektowanie, wdra˝aniei ewaluacj´ finansowanego ze Êrodków publicznych porad-nictwa dotyczy nie tylko grup na marginesie rynku pracy.Dotyczy ona zapewnienia us∏ug dla wszystkich, a wić i polityk,i systemów us∏ug. Dla promowania w∏àczenia u˝ytkownikówpotrzebne jest strategiczne partnerstwo na poziomie krajo-wym. G∏ówne przes∏anie od uczestników tego seminarium:„kwestia w∏àczania u˝ytkowników wymaga wyraênegosformu∏owania i uwzgl´dnienia na poziomie UE, krajowym,regionalnym, lokalnym i instytucjonalnym i potrzebne sàkonkretne rekomendacje i specjalne narz´dzia s∏u˝àcew∏àczeniu u˝ytkowników, które mo˝na by zastosowaç napoziomie krajowym z uwzgl´dnieniem sytuacji poszczegól-nych krajów” powinno byç wzi´te pod uwag´, zw∏aszczaprzez zarzàdzajàcych nowym Programem „Uczenie si´ przezca∏e ˝ycie”, nowà Europejskà Sieç Ca∏o˝yciowego Porad-nictwa Zawodowego i w∏adze poszczególnych krajów.

Uwagi koƒcowe dr John McCarthy, Dyrektor, International Centre for Career Development and Public Policy

9http://ec.europa.eu/

education/policies/2010/doc/resolution2004_en.pdf

Dla promowania aktywnego

odbioru us∏ug przez u˝ytkowników

potrzebne jest strategiczne partnerstwo

na poziomie europejskim i krajowym

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

Narodowa Agencja Programu

„Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie”

Program Leonardo da Vinci

ul. Mokotowska 43

00-551 Warszawa

tel: 022 - 622 37 12

fax: 022 - 622 37 10

www.leonardo.org.pl

Documents

Nowe tendencje w poradnictwie zawodowym Biuletyn