“NOVA GIMNAZIJA IZ UGLA RODITELJA” - crnvo.me · PDF filešljavamo projekte i prikupljanjamo sredstava za potrebe škole, ... gimnaziju i srednje stručne škole) ... • upitnike

Udruženje roditelja Crne Gore

“NOVA GIMNAZIJA IZ UGLA RODITELJA”

Nova gimnazija iz ugla roditelja

2

Izdavač: Udruženje roditelja Crne GoreTiraž: 1.000 primjeraka

Podržano od strane :Foundation Open Society Institute, predstavništvo Podgorica

Štampa: Studio “Mouse” - PodgoricaImpresum-za katalogizaciju

3


SADRŽAJ:

1. Predgovor ............................................................................................................................................................... 4

2. Uvod ......................................................................................................................................................................... 5

2.1. Razlozi za pokretanje projekta “Nova gimnazija iz ugla roditelja” ..................................... 6

2.2. Ciljevi i namjena projekta “Monitoring i evaluacija reforme obrazovanja iz ugla

roditelja” ................................................................................................................................................. 7

2.3. Tehnike prikupljanja podataka - metodologija istraživanja ................................................ 7

2.4. Uzorak ..................................................................................................................................................... 8

3. Rezultati istraživanja ........................................................................................................................................10

3.1.Stavovi i mišljenja roditelja .............................................................................................................10

3.2. Stavovi i mišljenja učenika/ca .......................................................................................................14

4. Zaključci i preporuke .......................................................................................................................................25

4.1. Zaključci................................................................................................................................................25

4.2. Preporuke ...........................................................................................................................................26

4.3. Zaključci i preporuke (eng.) ...........................................................................................................27

4.3.1. Findings ............................................................................................................................................27

4.3.2. Recommendations .......................................................................................................................28

5. Prilozi ......................................................................................................................................................................30

5.1. Gimnazije obuhvaćene istraživanjem ......................................................................................30

5.2. Upitnici za roditelje i učenike/ce .................................................................................................30

5.2.1. UPITNIK ZA RODITELJE ................................................................................................................30

5.2.2. UPITNIK ZA UČENIKE/CE .............................................................................................................33

5.3. Plan rada fokus-grupe .....................................................................................................................38

6. O nama .................................................................................................................................................................39


4

5


1. Predgovor“Svako dijete ima pravo na kvalitetno obrazovanje i zdrav psiho-fizički razvoj”Vizija Udruženja roditelja Crne Gore

Udruženje roditelja Crne Gore je mrežna organizacija savjeta roditelja u osnovnim i srednjim škola-ma i predškolskim ustanovama i kao takva ima cilj da promoviše i unapređuje prirodno partnerstvo između roditelja i škole. Tu saradnju ostvarujemo kroz projekte koji popularišu roditeljski aktivizam u školama i izgradnju kapaciteta savjeta roditelja. Organizujemo radionice i tribine za roditelje, osmi-šljavamo projekte i prikupljanjamo sredstava za potrebe škole, zagovaramo saradnju škole sa lokalnim zajednicama i drugim partnerima u sistemu.

Kao i na prethodnom projektu “Monitoring i evaluacija reforme obrazovanja iz ugla roditelja”, i na ovom istraživačkom projektu “Nova gimnazija iz ugla roditelja” želimo nastaviti realizaciju svojih ci-ljeva - težnju ka kvalitetnom obrazovanju zasnovanom na modernijem pristupu nastavi koji će pratiti dostignuća u nauci i kulturi, podsticati ambiciju, inovativnost, kreativnost i marljivost, a sve sa istinskim ubjeđenjem da će tako stečena znanja biti prepoznata i vrednovana.

I ovaj, kao i prethodni projekat je podržan od strane Fonadacije instituta za otvoreno društvo - Crna Gora (FOSI). Koristimo i ovu priliku da im se od srca zahvaljujemo na finansijskoj, a posebno na stručnoj i ljudskoj podršci.

Posebno se zahvaljujemo prof.dr Milošu Bešiću na ekspertskoj pomoći prilikom kreiranja upitnika.

Zahvaljujemo se i Ministarstvu prosvjete i nauke, Zavodu za školstvo i Ispitnom centru na pomoći i pruženim informacijama, zatim svim gimnazijama na toplom prijemu, direktorima gimnazija na stručnoj pomoći u procesu izrade metodologije istraživanja, roditeljima i učenicima/cama koji su učestvovali u istraživanju i na taj način suštinski pomogli da se ovaj projekat kvalitetno sprovede.


6

2. UvodU Crnoj Gori postoje 22 gimnazije - 11 samostalnih (od kojih je jedna privatna) i 11 gimnazija

koje rade u sklopu srednjih mješovitih škola.Reformom obrazovanja koja je utemeljena promjenom zakonske regulative i donošenjem novih

obrazovnih programa za sve nivoe obrazovanja (za osnovnu školu, gimnaziju i srednje stručne škole) otpočelo se školske 2004./05. godine, a od školske 2005./06. godine u reformskom procesu su i sve gimnazije u Crnoj Gori.

Dosadašnji koncept gimnazije je podrazumijevao opredjeljivanje učenika/ca za neki od po-nudjenih smjerova: opšti, prirodno-matematički ili društveveno- jezički smjer. Odjeljenja filološke i matematučke gimnazije imala je samo gimnazija “Slobodan Škerović” u Podgorici. Shvatajući reformu gimnazijskog obrazovanja kao mogućnost da se djeca uže i stručnije profilišu, izbjegavajući nepotrebne i zamorne sadržaja, a istrajavajući na modernijem konceptu usvajanja gradiva, smatramo da reforma gimnazije, koja počiva na konceptu izbornih predmeta i izbornih sadržaja, može, uz eliminaciju početničkih nejasnoća, nepreciznosti i pogrešnih koraka, dati dobar rezultat. Kako gimnazijsko školovanje u najvećem broju slučajeva podrazumijeva nastavak školovanja na nekom od fakulteta, roditeljima je veoma važno da djeca usvajaju kvalitetna znanja koja će biti:

trajna•razumljiva•oslobodjena nepotrebnih sadržaja•primjenjiva u praksi •

Dosadašnji model gimnazijkog školovanja nije mogao obezbijediti ove kvalitativne i kvantitativne

parametre. Shvatanja da su “naše škole najbolje”, “naši djaci cijenjeni svuda u svijetu”postepenoi se mijenjaju i ulaze u domen predrasuda, jer smo svi postali svjesni da su naši školski programi obilovali nepotrebnim sadržajima, nerazumljivim i neprimjenjivim lekcijama koje su se često morale učiti na-pamet. Nastava je izvodjena po modelu “ex catedra”, a o interaktivnoj nastavi i aktivnom učenju, osim sporadičnih slučajeva pojedinih profesora/ica-entuzijasta, nije bilo ni govora. Učenici/ce su po završenoj gimnaziji imali veliko opšte znanje koje se veoma brzo zaboravljalo, a koje nije moglo poslužiti ( ni njima ni njihovim roditeljima) u prepoznavanju sopstvenih želja i mogućnosti za nastavak školovanja na nekom od fakulteta. Stoga smo imali “masovne, frontalne” upise na neke, u tom trenutku atraktivne fakultete, a samo studiranja je često trajalo više od decenije. Stoga, Udruženje roditelja smatra da u proces pronalaženja individualnih sposobnosti i talenata, želja i mogućnosti, treba početi što ranije, ostavljajući mogućnost da se kroz formu obaveznih izbornih predmeta i obaveznih izbornih sadržaja ( koji se mogu mijenjati iz godine u godinu) učenik/ca sam usmjeri.

Koncept nove gimanazije nudi:obavezne izborne predmete,•primjenu interaktivnih metoda i modernog pristupa nastavi,•redovno praćenje postignuća,•podsticanje samoevaluacije sopstvenog rada,•raznovrsnu ponudu izbornih sadržaja.•

Predmeti u novoj gimnaziji se sada dijele na:obavezne predmete i to:•četvorogodišnje ( maternji jezik i književnost ili službeni jezik kao nematernji, matematika, •prvi i drugi strani jezik, istorija i fizičko vaspitanjeone koji se ne izučavaju sve 4 godine ( muzička umjetnost, likovna umjetnost, latinski jezik, •

7


geografija, biologija, hemija, fizika, psihologija, sociologija, filozofija i informatika)obavezne izborne predmete ( u I i II razredu po 3 časa sedmično, u III - 6 časova, a u IV -8 •časova sedmično)obavezne izborne sadržaje•

Za prvu generaciju gimnazijalaca školske 2006/07. godine, Savjet za opšte obrazovanje je odobrio nastavne planove i programe za 17 predmeta. Gimnazije su, shodno svojim kadrovkim i infrastruktur-nim mogućnostima, bile obavezna da djeci ponude najmanje 5 predmeta.

Prema novom konceptu, maturski ispit ili eksternu maturu će sprovoditi nova obrazovna institucija - Ispitni centar. Prilikom polaganja maturskog ispita, učenici/ce polažu:

maternji jezik i književnost- matematiku ili prvi strani jezik- još dva predmeta po sopstvenom izboru koji zadovoljavaju maturski standard.-

Svi obavezni četvorogodišnji predmeti se izučavaju u obimu koji podrazumijeva postojanje matur-skog standarda za te predmete. Drugim riječima, kroz formu izbornih predmeta nije potrebno na-domještati fond časova iz tih predmeta da bi se postigao maturski standard. To nije slučaj sa drugim obaveznim predmetima koji se ne izučavaju sve 4 godine. Da bi se iz određenog predmeta “sakupio” fond odslušanih časova koji će zadovoljiti maturski standard, a samim tim i polagao maturski ispit iz tog predmeta, nedostajući fond časova se mora nadomjestiti časovima izborne nastave. Predviđanja su da polaganje maturskog ispita iz nekog predmeta podrazumijeva olakšice prilikom upisa na pojedine fakultete ukoliko odabir predmeta za maturski ispit korespondira sa odabranim fakultetom. Ovo je možda i jedan od najvažnijih razloga za istrajavanje na novom konceptu, a samim tim i na podizanju stepena informisanosti učenika/ca i roditelja o nastaloj promjeni i njenim prednostima u odnosu na stari model gimnazije.

2.1. Razlozi za pokretanje projekta “Nova gimnazija iz ugla roditelja”

Na osnovu prikupljenih informacija iz kontakata sa roditeljima u sklopu naših tekućih projek-tnih aktivnosti, zaključili smo sledeće:

Evidentna je bila neblagovremena informisanost roditelja i djece o pojmu i sadržaju odredjenih •ponudjenih izbornih predmeta. I sami nazivi izbornih predmeta (osim u pojedinim slučajevima) su mnogima bili nerazumljivi, pa samim tim i njihova suština. U pojedinim gimnazijama su, upravo zbog nedovoljne informisanosti, neki veoma zanimljivi predmeti (biodiverzitet, komu-nikologija, umjetnost i vizuelne komunikacije, gradjansko obrazovanje,...) rijetko birani.Lista ponudjenih predmeta u pojedinim crnogorskim gimnazijama je veoma kritikovana od •strane roditelja i djece. Škole su morale ponuditi najmanje 5 izbornih predmeta od kojih su djeca morala izabrati 2. Ponudjena lista, često, nije pružala mogućnost djeci da izaberu “ono što žele, već ono što moraju”.Veoma je bilo primjetno nezadovoljstvo roditelja i djece nepostojanjem odredjenih predmeta •po kojima su se, do juče, u “staroj” gimnaziji, zvala neka od 3 usmjerenja. Tako, na pr. na listi izbornih predmeta nije bilo ni jednog matematičkog predmeta, iako je do sada oko 40% uče-nika/ca stare gimnazije, recimo, upisivalo prirodno-matematički smjer. Struktura nastavnog plana u gimnazijama je roditeljima i djeci, po našim saznanjima, potpuno •nejasna. Važnost pravilnog izbora obaveznih izbornih predmeta često se, usljed neinformisa-nosti roditelja, poredi i izjednačava sa nekadašnjim konceptom fakultativne nastave koja nije značajnije uticala na krajnje efekte školovanja. Prilikom odabira ponudjenih obaveznih izbornih predmeta od strane gimnazija, po riječima roditelja, učenici/ce su više vodili računa o tome da


8

je odredjeni predmet “lagan”, da to bude neka od vještina, nego o tome koliko će im stvarno fond odslušanih časova izbornog predmeta pomoći u daljem školovanju.

Smatrali smo da je, poslije jednogodišnjeg iskustva bilo potrebno, uvremenjeno i nadasve korisno ispitati roditelje i učenike/ce I razreda reformisane gimnazije o tome:

da li su bili dovoljno i pravovremeno informisani o konceptu nove gimnazije; koliko im je on •stvarno bio jasan,da li su bili zadovoljni listom ponudjenih izbornih predmeta, i koliko je ona korespondirala sa •individualnim željama svakog učenika /ce,da li su bili blagovremeno upoznati sa sadržajem pojedinih predloženih predmeta,•da li odabrani izborni predmeti zadovoljavaju njihovu potrebu za specifičnim znanjima i užom •profilacijom,koliko su zadovoljni ostalim aspektima nove škole ( rasterećenost, novi metodi i oblici rada, •prilagodjenost nastave individualnim razvojnim karakteristikama svakog učenika/ce, otvorenost i fleksibilnost,...)

2.2. Ciljevi i namjena projekta “Monitoring i evaluacija reforme obrazovanja iz ugla roditelja”

Novi koncept gimnazijskog obrazovanja se, kako je ranije rečeno, značajno razlikuje od dosadašnjeg koncepta koji je podrazumijevao opredjeljivanje učenika/ca po smjerovima. Stoga, želeći uporediti tradicionalni sa reformisaniim modelom gimnazijskog obrazovanja, Udruženje roditelja Crne Gore je ovim projektom ušlo u proces monitoringa ( nadgledanja) rezultata reformskog procesa, a zatim smo izvršili istraživanje (procjenu rezultata ostvarivosti ciljeva) na osnovu podataka koje smo sakupili.

Ukratko, naši ciljevi su bili:

objektivno utvrdjivanje zadovoljstva novim gimnazijskim konceptom, s posebnim osvrtom na •koncept izbornih predmeta, pribavljanjem mišljenja, stavova, impresija i zapažanja roditelja i učenika/ca o promjeni koja je nastala uvodjenjem novog reformisanog modela gimnazije. shodno rezultatima istraživanja, vršenje pritiska na kreatore koncepta nove gimnazije i neposredne •implementatore reformskih koraka da izvrše blagovremene promjene u gimnazijskom kurikulumu, kako bi se unaprijedio ovaj nivo obrazovanja.

Ovo istraživanje je namijenjeno, prije svega, tvorcima koncepta nove gimnazije na nivou Ministarstva prosvjete i nauke i stručnih institucija, a zatim i svim gimnazijama u Crnoj Gori ( upravama, nastavnici-ma/cama, stručnim službama i učenicima/cama), roditeljima, predstavnicima lokalne samouprave koji participiraju u organima škole. Želja nam je da, shodno zaključcima i preporukama iz ovog istaživanja, damo svoj doprinos procesu transformacije i demokratizacije obrazovnog procesa u Crnoj Gori.

2.3.Tehnike prikupljanja podataka - metodologija istraživanja

Za potrebe ovog istraživanja, koristili smo sledeće tehnike :

upitnike za roditelje čija djeca pohađaju I razred reformisane gimnazije•upitnike za učenike/ce I razreda reformisane gimnazije •fokus-grupe sa roditeljima i •fokus-grupe sa učenicima/cama•

9


Istraživanje smo sproveli među roditeljima i učenicima/cama u 6 gimnazija u Crnoj Gori, pri čemu smo vodili računa o regionalnom rasporedu škola ( sjever-centralni dio-jug). Odabir škola se vršio na osnovu brojnosti škola, njihove opremljenosti, spremnosti na saradnju, informacija koje imamo o saradnji škole sa roditeljima i sl. Istraživanje( objema metodama) je sprovedeno u JU Gimnazija”Panto Mališić” - Berane, JU Gimnazija “Miloje Dobrašinović” - Bijelo Polje, JU Gimnazija”Slobodan Ške-rović” - Podgorica, JU Gimnazija “Stojan Cerović” - Nikšić, JU Gimnazija “Niko Rolović” - Bar i JU Gimnazija - Kotor.

Upitnike je kreirao trenerski tim Udruženja roditelja uz konsultantaciju Zavoda za školstvo i program-koordinatorke za program reforme obrazovanja iz Fondacije instituta za otvoreno društvo - Crna Gora. Oni su podvrgnuti ekspertskoj procjeni prof.dr Miloša Bešića iz Centra za ljudska prava, i njegove preporuke su uvrštene u finalnu verziju upitnika. Svemu navedenom je prethodio niz konsultativnih sastanaka sa direktorima gimnazija, predstavnicima Zavoda za školstvo i Ispitnog centra, koji su nam veoma pomogli dajući svoje sugestije i prijedloge.

Istraživanje metodom fokus-grupe podrazumijevao je rad sa grupama od po 10-15 roditelja koji nije-su bili prethodno obuhvaćeni metodom upitnika. Okupljanje roditelja za potrebe istraživanja putem fokus-grupe su organizovali naši povjerenici/lokalni koordinatori Udruženja roditelja Crne Gore, u dogovoru sa upravama gimnazija. Za rad su se koristile školske prostorije, a facilitatori i zapisničari su bili treneri i kotreneri trenerskog tima Udruženja roditelja Crne Gore.

2.4. Uzorak

Istraživanje na projektu “Nova gimnazija iz ugla roditelja” se, kako je već rečeno, sprovelo u 6 gimnazija, pomoću dvije pomenute tehnike (upitnik i fokus-grupa).

Upitnik za učenike/ce je popunilo 474 učenika/ca, i to :

41%

59%

59% učenica i 41% učenika I razreda gimnazije.

Uzorak (roditelji)

Majke ;

56,00%

; 44,00%

Upitnik su popunila 232 roditelja, i to:56% majki i 44% očeva djece koja pohadjaju I razred gi-mnazije.


10

Obrazovanje roditelja

Srednje56,00%

Osnovno4,00%

Visoko/vise40,00%

Njihova obrazovna struktura je sledeća: 40% roditelja imaju visoko ili više obra-zovanje, 56% srednje, a 4% roditelja ima završenu samo osnovnu školu.

Socijalni status roditelja

Zaposlen /na69,00%

Penzioner/ka5,70%

Nezaposlen /na25,30%

Socijalna struktura ispitanika je sledeća: 69% roditelja je zaposleno, 25,3% nema posao, a penzionera je 5,7%.

Fokus-grupama je prisustvovalo oko 170 učenika/ca i oko 90 roditelja.U istraživanju je ukupno učestvovalo oko 1000 ispitanika.

11


3. Rezultati istraživanja 3.1.Stavovi i mišljenja roditelja

Naredni grafikoni pokazuju kakva je bila informisanost roditelja i učenika/ca o konceptu nove gimna-zije. Iz dosadašnjih kontakata sa savjetima roditelja u crnogorskim gimnazijama, saznali smo da većina roditelja i svršenih osnovaca nema dovoljno informacija o tome koje predmete sadrži lista izbornih predmeta, šta će se u okviru tih predmeta izučavati. Takođe, nijesu znali šta je to maturski standard i koliko je važan pravilan izbor izbornih predmeta kojim će učenici/ce, ukoliko im to bude potrebno, nadomještati fond časova iz određenog predmeta koji žele polagati na maturi, kao i koliko je to sveu-kupno bitno prilikom upisa na željeni fakultet. Takodje, prva generacija maturanata će 2010.g. polagati maturu koja će biti eksternog tipa, t.j. za njeno sprovođenje neće biti zaduženi gimnazijski profesori/ica, već nova obrazovna ustanova - Ispitni centar.

Prije upisa djece u I razred refor-misane gimnazije, 17,7% roditelja nije bilo informisano o ponuđe-nim izbornim predmetima, a čak 42% je bilo samo djelimično in-formisano.

42,2% roditelja nije znalo šta sa-drže ponuđeni izborni predmeti, a 43% je bilo samo djelimično upo-znato.

Na fokus-grupama, roditelji su slično odgovarali; najčešće su se naše fokus-grupe pretvarale u mini-predavanja o konceptu nove gimnazije, a kako smo radili sa roditeljima učenika/ca I razreda, to su, čak i na kraju školske godine (kad smo vršili istraživanje), imali vrlo malo podataka o izmjenama u gimnazijskom obrazovanju.


12

Ovaj grafik pokazuje informisanost roditelja o pojmu “maturski standard”. Ranije smo objasnili sta taj pojam podrazumijeva : dovoljan fond odslu-šanih časova iz pojedinog predmeta, da bi se on mogao polagati kao ma-turski ispit, a zatim i lakšu, ali još uvi-jek nedovoljno preciziranu prohodnost na srodne fakultete.

Pojam eksterne mature je poznat u procentu od samo 23,5% roditelja, a čak 38,7% ne zna šta je eksterna matura.

Pravilnim izborom izbornih predmeta učenik/ca se bitno opredjeljuje i za da-lji nastavak svog školovanja. “Osim maturskog ispita, prirodno je da izbor-ni predmeti utiču i na olakšavanje upi-sa na pojedine studijske programe. U postojećoj zakonskoj regulativi, prili-kom konkurisanja na fakultete, jedan od kriterijuma je i uspjeh učenika/ce iz nastavnih predmeta od značaja za savladavanje izabranog studijskog pro-grama” - kaže se u Publikaciji o obave-znim izbornim predmetima koju je, u

formi Informatora, izdao Zavod za školstvo. Ipak nam to još uvijek ne daje pravu informaciju o olak-šicama prilikom upisa na fakultete.Ukoliko su dobili informacije o promjenama u gimnazijskom školovanju to je bilo iz slijedećih izvora:

Preko medija 43,1 %, ( 56,9% roditelja kaže da im mediji nijesu bili izvor, što pokazuje nedovoljnu •medijsku propraćenost cjelokupnog procesa),Iz razgovora sa drugim roditeljima 37,7% roditelja se upoznalo sa novinama u gimnazijskom •obrazovanju,Škola i nastavnici/ce su bili izvor informacija za 46% roditelja,•Informaciju od svoje djece je dobilo 61,7%,•“Informator o gimnazijama” i slične brošure je konsultovalo 68,7% roditelja,•

13


Većina roditelja je zadovoljna na-činom na koji ješkola organizovala upis u I razred reformisane gimnazi-je. Ovi podaci su u velikoj koliziji sa stavom roditelja koji su prisustvovali fokus-grupama. Oni kažu da je upis protekao u “nervozi”, nemogućnosti da se dobiju prave informacije, i sa nedovoljno obavještenja, kako od strane nastavnika/ca i uprave škole, tako i u pisanom obliku. Nedosta-jalo je više objašnjenja (“makar i na oglasnoj tabli”) o značenju naziva i

sadržaja pojedinih predmeta, kako se popunjavaju prijavni listići i sl.

11,70% roditelja je zadovoljno, a 58,70% je uglavnom zadovoljno listom izbornih predmeta. Oko 30% roditelja nije ili uglavnom nije za-dovoljno. Na fokus-grupama su roditelji imali ozbiljne primjedbe, ali i konkret-ne prijedloge za kreiranje liste za narednu generaciju. Oni smatraju da je na listi malo informatičkih i matematičkih predmeta, a da je puno biologije i fizike. Izraženo je i mišljenje da listu treba proširiti sa

još stranih jezika. Neke od gimnazija u kojima smo radili istraživanje su napravile, po mišljenju roditelja “veoma oskudnu” listu od svega 5 predmeta, u kojoj djeca “nijesu mogla da se pronađu”.

51,30% je uglavnom, a 33,9% ro-ditelja je u potpunosti zadovoljno predmetima koje je njihovo dijete izabralo kao svoje obavezne izbor-ne predmete. 11,3% je uglavnom, a 3,5% roditelja je nezadovoljno njihovim izborom. U direktnom kontaktu, roditelji su nam saopštavali da izbor koji su pravila njihova djeca često nije bio uzrokovan sadržinom tog predmeta, već često “lakoćom” kojom će se oni izučavati i odabirom kadra koji će izvoditi nastavu iz tog izbornog predmeta.


14

Na pitanje “Koje predmete bi dodali listi izbornih predmeta?” roditelji su ovako odgovorili:španski jezik - 24,2%•informatika 14,5%•italijanski 17,7%•matematika 9,7%•

Roditelji su u najvećem broju za-dovoljni ponuđenim izbornim sa-držajima koji se djeci nude u refor-misanoj gimnaziji. Nezadovoljnih je oko 35%. Na fokus-grupama je situacija pot-puno drugačija; roditelji smatraju da djeci nije ponuđeno dovoljno sportskih i kulturno-umjetničkih sadržaja, tako da potrebe za tim sadržajima zadovoljavaju u nekim lokalnim sportskim klubovima ili kulturno-umjetničkim društvima,

a često se te aktivnosti moraju plaćati.

Što se tiče dodatnog plaćanja časova iz obaveznih predmeta, postotak je veoma visok. Dodatne časove matematike za svoju djecu plaća 67,5% roditelja, hemije 14,3%, fizike 8,7%, a engleskog 7,9%. Roditelji su i na fokus-grupama zastupali mišljenje da djeca ne mogu redovno pratiti pojedine predmete ukoliko im se ne obezbijedi dodatno podučavanje. Ti časovi su veoma skupi i predstavljaju veliki izdatak za većinu roditelja. Razloge vide u preobimnom gradivu i nemotivisanim nastavnicima/cama.Plaćanje dodatnih časova iz matematike, fizike i engleskog jezika je pojava u svim gimnazijama koje su obuhvaćene istraživanjem. Dodatne časove hemije uzimaju, u najvećem procentu učenici/ce iz Nikšića ( čak preko 80%), a časovi engleskog jezika se uzimaju najviše u Podgorici.

Željeli smo dobiti i generalnu ocjenu o tome koliko su roditelji zadovoljni ukupnim promjenama u gimnazijskom obrazovanju.

Dobili smo da je:64,10% uglavnom zadovoljnih•13,30% uglavnom nezadovoljno, •10% je nezadovoljnih, •7,80% veoma zadovoljnih,•4,80% nema stav.•

15


3.2. Stavovi i mišljenja učenika/ca

Poznato je da se za nastavak školova-nja u gimnazijama najčešće odlučuju djeca koja imaju odličan i vrlodobar uspjeh. Kao što se vidi iz grafikona, u pomenute gimnazije se upisalo 75,9% odličnih, 18,10% vrlodobrih učenika/ca, 5,80% dobrih.

Uspjeh na kraju I polugodišta I razreda gimnazije pokazuje sasvim drugačiju sliku: odličnih je svega 21,2%, vrlodo-brih 41,3%, dobrih 12,2%, dovoljnih 1,1%, a nedovoljnih čak 24,2%.

Sličnu statisktiku možemo naći u ranijim istraživanjima u gimnazijama, gdje se pokazalo da učenici/ce sa odličnim uspjehom u osnovnoj škola, često i nosioci diplome „Luča”, imaju nedovoljan uspjeh u I razredu gimnazije, sa po nekoliko negativnih ocjena. I to je bio svojevrtan alarm kreatorima obrazovne politike, da se nešto značajno mora promijeniti u obimu gradiva, načinu njegove prezentacije, načinu na koji se vrši provjera znanja učenika/ca i sl.

Na početku ovog istraživanja pozabavili smo se stepenom informisanosti roditelja i djece o novom gimnazijskom konceptu prilikom upisa u I razred reformisane gimnazije.

„Svaka gimnazija treba da, u svom okruženju, osmisli sopstvenu prezentaciju za učenike/ce osnovnih škola i njihove roditelje”- kaže se u „Informatoru o obaveznim izbornim predmetima „ koji je štampao Zavod za školstvo Crne Gore.Nadamo se da će se ova preporuka ubuduće primjenjivati u crnogorskim gimnazijama, ali je prva generacija učenika/ca i njihovih roditelja bila uskraćena za ovakav vid pre-zentacije nove gimnazije.

Generalno, učenici/ce su bez dovoljno informacija krenuli u I razred gimnazije. Mnogi, kako su nam rekli na fokus-grupama, nijesu ni znali da je došlo do značajnih promjena u gimnazijskiom konceptu, misleći, prilikom upisa o smjeru koji će upisati.

Uspjeh na kraju osnovne škole

Nedovoljan0,20%

Dovoljan 0,00%

Dobar5,80%

75,90%

Vrlodobar18,10%

Uspjeh na kraju I polugodišta

Nedovoljan24,20%

Dovoljan1,10%

Dobar 12,20%

21,20%

Vrlodobar41,30%


16

21,90% učenika/ca nije bilo upo-znato sa ponuđenim izbornim predmetima, a 41,2% je imalo sa-mo nepotpune informacije.

Čak 51,60% nije znalo, a 37,50% učenika/ca je znalo samo djelimič-no šta podrazumijeva određeni predmet. na fokus-grupama su nam pojedini rekli da nijesu znali šta znače nazivi pojedinih predmeta (biodiverzitet, komunikologija, umjetnost i vizuelne komuni-kacije i sl.). Svega 10,90% uče-nika/ca je znalo sve o sadržaju i tematskim oblastima pojedinih ponuđenih izbornih predmeta.

Kao i roditelji, ni učenici/ce prili-kom upisa u I razred gimnazije nije-su znali šta je maturski standard. 65,20% ispitanika/ca je odgovorilo sa »ne« i 25,4% sa »djelimično«. Samo 9,40% njih je znalo značenje tog termina.

17


Eksterna matura je novina na koju će naići upravo ova, prva ge-neracija gimnazijalaca/ki među kojom smo vršili istraživanje. Sto-ga smo smatrali da će baš ti uče-nici/ce znati šta ih očekuje 2010.g. Međutim, 44,50% učenika/ca nije znalo, a skoro 40% samo djelimič-no, šta podrazumijeva eksterna matura.

Slično su odgovorili i na pitanje o važnosti pravilnog izbora izbornih predmeta za nastavak školovanja na nekom od fakulteta.

Na pitanje: »Ko je uticao na tebe da se opredijeliš za svoje izborne predmete?« učenici/ce su odgo-vorili na sledeći način:

roditelji - 10%•stariji brat/sestra - 2,10%•nastavnici/ce u osnovnoj školi -0,6%•nastavnici/ce iz gimnazije - 0,8%•prijatelji - 6,8% •niko, sam sam izabrao/la - 79,70%•

Razlozi zbog kojih su učenici/ce birali baš te predmete su:što su korisni za buduće školovanje - 34,30%•što su korisni za praksu i život uopšte - 10,40%•zato što su zanimljivi - 21%•profesori/ce iz tih predmeta su dobri - 3,40%•nijesu teški - 11,40%•izabrali su ih slučajno - 18,20%•nešto drugo - 1,30%•


18

Učenici/ce su uglavnom zadovoljni načinom na koji je škola organizo-vala upis u I razred u procentu od 56,10%, a sasvim je zadovoljno 24,70%. nezadovoljnih i uglavnom nezadovoljnih je oko 20%. Nezado-voljstvo organizacijom upisa je izra-ženije na fokus-grupama sa učeni-cima/cama. Kažu da su bili uskra-ćeni za informacije o novoj školi, premještani su iz jedne u drugu obrazovnu grupu i nijesu bili uvijek u prilici da izaberu predmete koje stvarno žele, već samo one koje im

škola ponudi.

47,70% ispitanika/ca su uglavnom, a 15,60% je sasvim zadovoljno po-nuđenom listom izbornih predmeta. 23,20% je uglavnom nezadovoljno, a 13,50% je nezadovoljno.

Ipak su u značajnom procentu zado-voljni ( 34,20%) ili uglavnom zado-voljni ( 38,40%) predmetima koje su birali kao svoje izborne predmete.

19


20,70% učenika/ca je zadovoljno sadržinom/programom svojih iz-bornih predmeta, a 44,40% je dje-limično zadovoljno. Ipak, oko 40% njih je sasvim ili djelimično neza-dovoljno tematskim cjelinama koje se izučavaju iz pojedinih iz-bornih predmeta.

Izborni predmeti su ispunili očeki-vanja kod 14% učenika/ca, a djeli-mično kod 51,30%. Oko 35% uče-nika/ca smatra da izborni predme-ti nijesu u potpunosti ili sasvim ispunili njihova očekivanja.

Za 24,50% učenika/ca su izborni predmeti zanimljivi, a za 43,30% su uglavnom zanimljivi. Uglavnom su nezanimljivi za 19% učenika/ca, a 13,20% smatra da su nezanimljivi.


20

Ipak, većina smatra da nijesu pre-obimni. Na fokus-grupama preovladava mišljenje da izborni predmeti “lakši” od ostalih, da su profeso-ri/ce opušteniji, a obim gradiva prihvatljiv.

21%učenika/ca kaže da su izborni predmeti praćeni odgovarajućim nastavnim materijalom, a 46,40% njih su uglavnom zadovoljni. Ne-zadovoljnih je 17%, a uglavnom nezadovoljnih - 15,50%. Ono što su nama rekli učenici/ce je da “veliki broj udžbenika iz izborne nastave nedostaje, tako da se, uz pomoć predavača snalazimo( diktati, pre-pisivanja, literatura...). Nastavnici/ce uglavnom sami pripremaju na-stavni materijal.”

Na fokus-grupama učenici/ce kažu i da su udžbenici kasnili ili da ih uopšte nije bilo. Sa liste obaveznih izbornih predmeta, navešćemo u kom procentu je izučavan koji od ponuđenih predmeta, u školama koje smo obuhvatili istraživanjem:

građansko obrazovanje - 28,9%1. ekologija - 37,8%2. komunikologija - 17,9%3. sportske igre - 34,4%4. opšta lingvistika - 1,3%5. teorija književnosti - 28,3%6. engleski jezik- 7,2%7. francuski jezik - 9,7%8. italijanski jezik - 25,7%9. ruski jezik nije imao nijedan ispitanik/ca 10. njemački jezik - 6,8%11. španski jezik nije izučavao niko od ispitanika/ca12. matematičke funkcije u fizici - 4,4%13. problemska fizika - 0,6%14. biodiverzitet, kao predmet, nije imao nijedan ispitanik/ca15. hemija i život - 8,4%16. umjetnost i vizuelne komunikacije - 24,3%17.

21


Učenici/ce su ovako ocijenili svoje izborne predmete: ocjena

predmet

ocjena (5)

ocjena (4) ocjena (3)ocjena

(2)ocjena

(1)napomena

Opšt.lingvistika 15,38% 46,15 % 15,30% 15,29% 7,88 %

Teor. književn. 26,86% 28,98% 21,55% 12,10% 10,51%

Engleski jezik 52,78% 20,83% 15,28% 8,33% 2,78 %

Francuski jezik 35,05% 13,40% 27,84% 15,46% 8,25 %

Italijanski jezik 44,36% 26,46% 17,12% 7,00% 5,06%

Ruski jezik

ispitanici/ce nijesu imali/le taj predmet

Njemački jezik 32,88% 8,80% 36,76% 16,18% 5,38 %

Španski jezik

ispitanici/ce nijesu imali/le taj predmet

Gradj. obraz. 48,78% 16,95% 21,10% 7,95% 5,22%

Matematičke funkcije u fizici 38,64% 38,65% 13,64% 4,54% 4,53%

Problemska fizika 100%

Ekologija 39,15 % 28,57 % 20,10 % 7,14 % 5,04 %

Biodiverzitet

Hemija i život 60,71% 17,86% 9,52% 9,50% 2,41 %

Umjetnost i vizuelne komunikacije 51,03% 23,46% 12,35% 8,64% 4,52%

Sportske igre 77,73% 12,20% 6,10% 0,50% 3,47%

Komunikologija 82,68% 11,73% 3,35% 1,18% 1,06 %

Na pitanje: “Koje predmete bi dodali listi izbornih predmeta?” učenici/ce su ovako odgovorili: Španski jezik – 37,2%•Italijanski jezik – 14,5%•Informatika – 15,9%•

Narednim setom pitanja željeli smo saznati šta djeca misle o radu njihovih nastavnika/ca koji im pre-daju obavezne izborne predmete.


22

14,60% nastavnika/ca se trudilo da časovi izborne nastave budu interesantni i zanimljivi. 51,80% nastavnika/ca su uglavnom ispu-nili njihova očekivanja. 9,80% smatra da se oni nijesu trudili da ih časovi zainteresuju, a 23,8% su uglavnom nezadovoljni.

10,10% učenika/ca smatra da su se nastavnici/ce trudili, a 38% da su se uglavnom trudili da im po-nude zanimljive i razumljive na-stavne materijale ( tekstove, član-ke, izvode iz nekih udžbenika).

23% nastavnika/ca je podsticalo, a 47,90% uglavnom podsticalo učenike/ce da učestvuju u disku-siji i budu aktivni na času. 10,20% nastavnika/ca nije podsticalo dje-cu na aktivno učenje.

23


Svega 11,20% nastavnika/ca je ohrabrivalo i podržavalo učenike/ce u njihovim stavovima i mišlje-njima, 38,10 - “uglavnom da”, 30,20% “uglavnom ne”, a 20,50% se uopšte nije trudilo da učenici-ma/cama da podršku u njihovim stavovima i mišljenjima.

19,60% nastavnika/ca se trudilo da da učenicima/cama odgovore na sva pitanja, a 14,40% to nije radilo. 48,30% ispitanika/ca sma-tra da su nastavnici/ce uglavnom odgovarali na sva njihova pitanja.

16,80% nastavnika/ca, po mišljenju njihovih učenica/ka je imalo jasne kriterijume prilikom ocjenjivanja. 43,30%nastavnika/ca ima uglav-nom jasne kriterijume kod ocjenji-vanja, a 22% uglavnom nema.


24

Sličani su odgovori učenika/ca i na sledeće pitanje: 13,80% uče-nika/ca smatra da su ocjene bile fer i poštene, 36,60% da su bile uglavnom odraz njihovog zna-nja. Ipak, 29% ispitanika/ca sma-tra da ocjene nijesu fer i poštene.

Na pitanje “Da li plaćaju dodatne časove iz nekog predmeta?” učenici/ce su odgovorili na skoro istovje-tan način kao i roditelji. Dodatne časove matematike plaća 70,5% učenika/ca, hemije 14%, a engleskog jezika 6% ispitanika/ca.

Svega 20,80% djece kaže da im škola pruža mogućnost da se bave kulturno-umjetničkim sadržajima. 30,90% se tim ak-tivnostima bavi povremeno, a 19% odnosno 29,30% rijetko ili nikako. Na fokus-grupama učenici/ce kažu da se ovakve aktivnosti vežu za neke datume, pa shodno tome i neke priredbe i ništa više. Više mogućnosti za bavljenje ovakvim aktivnostima im pružaju neke, najčešće omla-dinske nevladine organizacije ili gradski KUD-ovi.

Slične komentare smo čuli i po-vodom bavljenja sportskim ak-tivnostima. Sporadični sportski turniri u gimnazijama se najčešće odvijaju u djačkoj organizaciji, a često naglašavaju da ni tada nemaju razumijevanja od strane uprave škola po pitanju korišće-nja sala, rekvizita i sl. I analiza upitnika pokazuje da se ovakve aktivnosti organizuju uglavnom rijetko, iako su one “obavezni izborni sadržaji”.

25


Učenici/ce se, u velikom procen-tu (50,10%) ne bave istraživač-kim radom u gimnazijama, a 24,80% rijetko. Ukoliko pođemo od, u uvodnom dijelu iznesenog stava da će nova gimnazija obez-bijediti “primjenu interaktivnih metoda i modernog pristupa nastavi”, iz ovog grafikona primjećujemo da se on ne primjenjuje.

U školama se ne favorizuje ni dobrovoljno-humanitarni rad, jer 56,30% učenika/ca kaže da se takvim radom ne bave. U raz-govoru s nama naglašavaju da “nijesu dovoljno složni” čak ni da skupe novac za pomoć nekom od drugova/ca koji ne mogu oti-ći na ekskurziju, upisati neki od kurseva i sl.

Konačno, zadovoljstvo/neza-dovoljstvo ukupnim promjenama u novom gimnazijskom progra-mu je ocijenjeno ovako:•9,10%jeveomazadovoljno•42,20%djelimičnozadovolj-

nih•17,40%jedjelimičnonezado-

voljnih•20,10%nezadovoljnihi•11,20%učenika/canemastav.

Na fokus-grupama su djeca bila otvorenija i nudila su puno više

informacija. Očigledan je uticaj starije braće ili sestara, starijih drugova i nekih nastavnika/ca iz osnovne škole koji su svojim argumentima “branili” stari koncept gimnazije koji je počivao na smjerovima, pa tako često u njihovim komentarima zagovaraju “vraćanje na staro”. Najčešći razlozi su :” Ne znamo ni reći kad nas neko pita koju smo gimnaziju završili!”, “Ja bih, recimo, upisao matematičku gimna-ziju, a sad nemam matematiku ni kao izborni predmet!”, do onih da je “gimnazija bila prepoznatljiva po smjerovima, a sad se ne zna ni šta učimo”.Pojedini kažu:”Nemam namjeru ove izborne predmete izučavati i naredne godine, a ne znam ni koje ću. Znam da mi “leže” društvene nauke, ali se u ovim predmetima “ne mogu pronaći””.


26

Ipak, djeca su iznosila i pozitivne argumente koji idu u prilog konceptu izborne nastave. Uglavnom ističu to da su predmeti “zanimljivi”, a posebno im se dopada ležerniji stav profesora/ica izbornih predmeta, koji vrlo često ispolje svoju kreativnost prilikom osmišljavanja časa. Tako su nam učenici/ce podgoričke gimnazije rekli da su pojedine časove održavali u školskom dvorištu, sjedeći u krugu na travi, ili da su na pojedinim časovima imali “gostujuće” predavače - umjetnike, sociologe, psihologe...

4. Zaključci i preporuke 4.1. Zaključci

I roditelji i učenici/ce su iskazali nedovoljnu informisanost po pitanju novog koncepta gimnazije. •Od 17,70% do 55,80% roditelja i od 21,90% do 65,20% učenika/ca, prije upisa u I razred reformi-sane gimnazije nije bilo upoznato sa listom izbornih predmeta, sadržinom i tematskim oblastima pojedinih izbornih predmeta, pojmovima “maturski standard “i “eksterna matura”. Većina učenika/ca je sama izabrala svoje izborne predmete ali je visok procenat slučajno izabrao •baš te predmete. I roditelji i učenici/ce su, uglavnom zadovoljni predmetima koji su ponuđeni, kao i predmeta koje •su učenici/ce birali kao svoje izborne predmete.Pri ocjenjivanju izbornih predmeta koje su učenici/ce birali kao svoje izborne predmete, najčešće •se ističe da su oni uglavnom:

ispunili njihova očekivanja ■ da su uglavnom zanimljivi ■ da nijesu preobimni ( što ne mogu da kažu za obavezne predmete) ■ da su praćeni odgovarajućim nastavnim materijalom ( iako ističu i nedostatak udžbenika ■iz izbornih predmeta)

Pri ocjeni rada nastavnika/ca koji im predaju časove izborne nastave, učenici/ce, u najvećem pro-•centu ističu da se oni, uglavnom trude:

da im časovi budu interesantni i zanimljivi ■ da obezbijede nastavni materijal ■

ali i da nijesu uvijek:• spremni da koriste interaktivne metode u nastavi, ■ objektivni prilikom ocjenjivanja, pa da im stoga ocjene nijesu uvijek fer i poštene, ■ ne pružaju uvijek jednake mogućnosti svima, već se često primjećuje “favorizovanje” ■

pojedine, odnosno, kako oni kažu “nečije” djece. To je i zapažanje koje su iznijeli rodi-telji - nejednak tretman pojedine djece, u zavisnosti od socijalnog statusa i društvenog položaja njihovih roditelja.

I roditelji i učenici/ce bi postojeću listu izbornih predmeta dopunili slijedećim predmetima:• španski jezik ■ italijanski jezik ( u školama u kojima nije ponuđen) ■ informatika ■

Veoma veliki broj učenika/ca (oko 70%) plaća dodatne časove iz matematike, ali i iz drugih pred-•meta.Učenicima/cama i njihovim roditeljima nije jasan pojam “obaveznog izbornog sadržaja”, doživljavaju •ga kao nešto što nije obavezno. Najčešće neke vannastavne sadržaje poistovjećuju sa obaveznim izbornim sadržajima.Obavezni izborni sadržaji se ne sprovode u školama na način i u mjeri kako je to predvidio novi •Zakon o gimnaziji. I roditelji i učenici/ce su, u najvećem procentu, uglavnom zadovoljni ukupnim promjenama u gi-•

27


mnazijskom obrazovanju. Svoje, uglavnom nezadovoljstvo, “glasnije” iskazuju na fokus-grupama, zagovarajući povratak smjerova u gimnazijski koncept.

4.2. Preporuke

Na osnovu prikupljenih podataka i prezentovanih zaključaka, smatramo da bi ubuduće trebalo obratiti pažnju na slijedeće:

Neophodno je povećati informisanost i učenika/ca i njihovih roditelja o konceptu nove gimnazije. •Predlažemo:

Organizovanje prezentacija nove gimnazije u VIII razredima osnovnih škola, sa detaljnim ■instrukcijama o izbornim predmetima ( listi predmeta, broju časova, važnosti pravilnog i blagovremenog izbora izbornih predmata, i dr.). Ovo bi trebalo da bude obaveza razrednih starješina, a u sklopu časova odjeljenske zajednice. Na ove časove bi trebalo pozivati pred-stavnike Zavoda za školstvo koji bi, kao gostujući prezenteri, učenicima/cama pojasnili sve prednosti novog koncepta gimnazije.Organizovanje prezentacija nove gimnazije za roditelje učenika/ca završnih razreda osnovne škole ■u oraganizaciji našeg udruženja, a uz stručnu pomoć predstavnika Zavoda za školstvo.Distribuciju većeg broja “Informatora o gimnaziji” svim osnovnim školama. ■Obezbijeđivanje intenzivne medijske podrške ( tematske TV i radio-emisije uz mogućnost ■direktnog uključivanja, članci u štampi, štampanja dodatka o novoj gimnaziji koji bi se dis-tribuirao uz dnevne novine pred upis nove generacije i sl...)Instaliranje informativnih punktova u svim gimnazijama (prije upisa nove generacije gimna- ■zijalaca) na kom bi se učenici/ce i njihovi roditelji mogli informisati o ponuđenim izbornim predmetima, njihovoj sadržini, broju časova, maturskom standardu i sl.

Štampati nedostajuće udžbenike iz izbornih predmeta, uz razmatranje mogućnosti smanjenja •njihove cijeneProširiti, prema mogućnostima škola, liste izbornih predmeta, a na nivou stručnih institucija •zagovarati proširenje liste odobrenih predmeta za sve škole odobravanjem pristiglih programa za nove izborne predmete.


28

Na časovima nastavnici/ce moraju: ■podsticati djecu da budu aktivni i učestvuju u diskusiji; ■ohrabrivati ih i podržavati; ■truditi se da dobiju odgovore na sva pitanja; ■davati jednake mogućnosti svima, ne favorizovati pojedince; ■detaljno obrazlagati ocjene svakog učenika/ce, kako bi se izbjegla sumnja u objektivnost ■ocjenjivanja;truditi se da časovi budu zanimljivi, koristeći dodatni nastavni materijal i zahtijevajući od ■učenika/ca da i oni, po mogućnosti i sami pribave i donesu članke iz časopisa ili sa interneta, sopstvenu literaturu koju imaju i sl.

Razmotriti razloge izuzetno izraženog uzimanja dodatnih časova iz pojedinih predmeta, kao i načine •da se učenicima/cama olakša izučavanje tih predmeta ( matematike, hemije, engleskog jezika i dr.). Organizovati dopunsku nastavu, s mogućnošću uključivanja kompetentnih roditelja - volontera za pojedine predmete. Takođe, moguće je na nivou svakog odjeljenja zagovarati vršnjačku pomoć ( ili čak timove samopomoći), gdje bi učenici/ce, jedni-drugima pomagali u savladavanju pojedinih nastavnih cjelina ili cijelih predmeta.Organizovati časove obaveznih izbornih sadržaja, i na taj način pružiti mogućnost učenicima /•cama da se bave sportom, kulturno-umjetničkim aktivnostima, istraživačkim radom, dobrovoljno-socijalnim i humanitarnim radom i sl.

4.3. Zaključci i preporuke (eng.) (Findings and Recommendations)

Findings

Both parents and students showed insufficient level of information about the new concept of ge-•neral-program secondary school. 17.70% to 55.80% of parents and 21.90% to 65.20% of students had not checked the list of elective subjects, the contents and subject areas of individual elective subjects or the concepts of ’’matura standard’’ and ’’external matura’’ prior to enrolment in the first grade of the reformed general-program secondary school.Majority of students chose the elective subjects themselves; however, a large number made this •choice randomly. Both parents and teachers are generally satisfied with the subjects available as well as the elective •subjects chosen by the students.When assessing the elective subjects chosen by the students, most stated that they generally:•

Met their expectations; ■Were mainly interesting; ■Were not too comprehensive (which they could not say about the compulsory subjects); ■Comprised appropriate teaching materials ( although lack of textbooks for the elective su- ■bjects was noted).

When assessing the performance of teachers of elective subjects, the majority of students stated that they generally made an effort to:

Make their classes interesting and engaging;•Provide teaching materials.•

However, they were not always:Ready to employ interactive methods in the teaching process; •Impartial in grading, which resulted in grades not uniformly fair and honest;•Providing equal treatment to everyone – there were frequent remarks about “privileged” or, in •

29


their words “important people’s” children. This was also the parents’ observation – privileged treatment of some children, due to the social status and position of their parents.

Both parents and students would add the following to the current list of elective subjects:•Spanish,•Italian (in the schools where this subject was not available)•IT.•

A significant number of students (around 70%) pay for additional private lessons in Mathematics •and other subjects.Students and their parents do not have a clear understanding of the concept of “compulsory elective •contents” and perceive it as something that is not compulsory. In most cases, they identify some extracurricular activities with compulsory elective contents.Compulsory elective contents are not implemented in schools in the manner and to the extent •envisaged by the new Law on General-Program Secondary School. Majority of parents and students are generally satisfied with the overall changes in schools. They •tend to voice their discontent more loudly in focus-groups, advocating return to vocationally ori-ented system.

4.3.2. Recommendations

Based on the information collected and the findings presented, we believe that, in the future, it will be necessary to focus on the following:

Better level of information among students and their parents concerning the new concept of gene-•ral-program secondary school. We suggest:

Presentation of the new general-program secondary school concept in the eighth grade of ■elementary school, including detailed instructions concerning elective subjects (list of subjects, number of lessons, importance of appropriate and timely choice of elective subjects etc). This should be the responsibility of homeroom teachers and should take place during homeroom classes. Representatives of the Employment Agency should be invited to these classes as guest presenters, so as to highlight all the advantages of the new concept. Presentation of the new geenral-program secondary school concept for students in the final ■grade of elementary school, organised by our Association and with expert assistance of re-presentatives of the Bureau for Educational Services.Distribution of more copies of the “Handbook on General-Program Seconday School” to all ■elementary schools.Provision of intensive media support ( thematic phone-in TV and radio programs, press ■articles, supplement on the new general-program secondary school in the daily papers at the time of enrolment etc.)Setting up information desks in all general-program secondary schools (preceding enrolment ■of a new generation) to provide students and parents with information about the elective subjects available, the curricula, number of lessons, matura standard etc.

Printing the missing textbooks for elective subjects; consideration of a reduction in their price.•Depending on individual school capacity, expand the list of elective subjects. Advocate, at the level •of professional institutions, expansion of the list of subjects for all schools by providing approval to the submitted curricula for new elective subjects.During the lessons, teachers must:•

Motivate children to be active and take part in the discussion; ■Encourage and support them; ■


30

Make an effort to provide answers to all the questions asked by the children; ■Provide equal treatment, without being partial to some children; ■Provide detailed comment on each student’s grade in order to avoid doubts concerning the ■fairness of grading;Try to make their lessons interesting using additional teaching material and asking their ■students to find and bring magazine or Internet articles, their own reference materials etc, depending on what is available to them.

Analyse the reasons for the extreemly widespread taking of additional private lessons in some subjects •and the ways to make these subjects easier for the students (Mathematics, Chemistry, English etc). Organise remedial lessons that could involve competent parents as volunteers for certain subjects. In addition, peer assistance can be advocated within individual classes (or even self-help teams), with students helping one another master some units or whole subjects.Organise lessons devoted to compulsory elective contents and thus provide students with an op-•portunity to engage in sports, arts and culture, research, voluntary and charity work etc.

31


5. Prilozi5.1 Gimnazije obuhvaćene istraživanjem

Istraživanje “Nova gimnazija iz ugla roditelja “je sprovedeno u 6 gimnazija i to:

JU Gimnazija „Slobodan Škerović” - PodgoricaJU Gimnazija „Stojan Cerović” - NikšićJU Gimnazija „Niko Rolović” - BarJU Gimnazija „Panto Mališić”- BeraneJU Gimnazija „Miloje Dobrašinović” - Bijelo PoljeJU Gimnazija - Kotor

5.2 Upitnici za roditelje i učenike/ce

UPITNIK ZA RODITELJE

Udruženje roditelja Crne Gore FOUNDATION OPEN SOCIETY INSTITUTE Bulevar Ivana Crnojevića 54 PREDSTAVNIŠTVO - CRNA GORAPodgorica

Poštovani, Pred Vama je upitnik – anketa za roditelje čija djeca pohadjaju I razred gimnazije, pomoću koga želimo saznati koliko ste zadovoljni konceptom nove gimnazije. Molimo Vas da odvojite malo vremena i otvoreno, slobodno, «roditeljski», a pri tom potpuno anonimno, popunite ponudjeni upitnik i pomognete nam da zajednički prikupimo podatke i saznamo Vaše mišljenje o promjenama u gimnazijskom obrazovanju. Na ovaj način želimo da ukažemo krea-torima procesa na sve dobre i loše strane aktuelnog obrazovnog trenutka u Crnoj Gori i doprinesemo njegovom poboljšanju.

Zahvaljujemo na saradnji,Udruženje roditelja Crne Gore


32

UPITNIK ZA RODITELJE

Pol: a) ženski b) muški

Stepen obrazovanja : a) osnovno b)srednje c) visoko

Socijalni status: a) zaposlen/a b) nezaposlen/a c) penzioner

Ova grupa pitanja odnosi se na stepen Vaše informisanosti o ključnim novinama i promjenama koje su uvedene u gimnazijsko školovanje. Molimo Vas da u datoj tabeli štrikirate odgovor koji najbliže odslikava Vaše mišljenje.

Prije upisa Vašeg djeteta u gimnaziju, imao/la sam priliku da se informišem o...

DA DJELIMIČNO NE

1) ponudjenim izbornim predmetima

2) sadržajem i tematskim oblastima ponudjenih izbornih predmeta

3) tome šta je maturski standard4) tome šta je završni maturski ispit (eksterna matura5) u kojoj mjeri su izborni predmeti važni za nastavak školovanja na fakultetu

6) Na koji način ste došli do informacija o promjenama u gimnazijskom školovanju? ( štrikirajte DA ili NE za svaki od ponudjenih odgovora) :

DA NE

a) iz medija

b) razgovorom sa drugim roditeljima,

c) od škole i nastavnika/ca

d) od djece

e) iz “Informatora o gimnaziji” i drugih brošura

f) na neki drugi način__________________________

g) uopšte nijesam bio informisan

33


Vaše dijete uskoro završava I razred reformisane gimnazije. Molimo Vas recite u kojoj ste mjeri zadovoljni:

VEO

MA

SA

M

ZAD

OVO

LJA

N-N

A

UG

LAVN

OM

SA

M

ZAD

OVO

LJA

N/N

A

UG

LAVN

OM

N

IJES

AM

ZA

DO

VOLJ

AN

/NA

NEZ

AD

OVO

LJA

N/

NA

SA

M

7) načinom na koji je škola organizovala upis u I razred


9) predmetima koje je Vaše dijete izabralo kao svoje izborne predmete

10) ponuđenim obaveznim izbornim sadržajima ( kult.-umjetn., sportskim, istraživačkim, humanitarnim,...)

11) Da li bi, po Vašem mišljenju, još neki predmet trebalo dodati listi izbornih predmeta i koji?

1) _________________________2) _________________________3) _________________________

12) Da li uporedo sa redovnom nastavom, morate plaćati dodatne časove za Vaše dijete, i iz kojih predmeta

1) _________________________2) _________________________3) _________________________

13) Kao što znamo, u junu ove godine će prva generacija učenika i učenica, među kojima je i Vaše dijete, završiti prvi razred gimnazije po novom, reformisanom, modelu. Molimo Vas da, zaokruži-vanjem jednog od ponuđenih odgovora, izrazite stepen Vašeg zadovoljstva ukupnim promjenama u gimnazijskom školovanju:

veoma sam zadovoljan/na1. djelimično sam zadovoljan/na2. uglavnom sam nezadovoljan/na3. nisam zadovoljan/na4. nemam stav5.

14) Ukoliko imate još neke komentare ili sugestije navedite ih ovdje: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

HVALA NA SARADNJI!


34

UPITNIK ZA UČENIKE/CE

Udruženje roditelja Crne Gore FOUNDATION OPEN SOCIETY INSTITUTE Bulevar Ivana Crnojevića 54 PREDSTAVNIŠTVO - CRNA GORAPodgorica

Dragi gimnazijalci, drage gimnazijalke,

Ovo je upitnik za vas, učenike i učenice I razreda reformisane gimnazije. Pomoću njega ćemo saznati koliko ste zadovoljni novom, reformisanom gimnazijom. Molimo vas da odvojite malo vremena i da otvoreno i slobodno, potpuno anonimno, popunite ponudjeni upitnik i pomognete nam da zajednički prikupimo podatke i formiramo mišljenje o promje-nama u gimnazijskom obrazovanju. Naš cilj je da, iz ugla učenika i roditelja, ukažemo na dobre i loše strane aktuelnog obrazovnog trenutka u Crnoj Gori, u želji da ga učinimo što boljim i kvalitetnijim.

Iskreno vam se zahvaljujemo na saradnji,Udruženje roditelja Crne Gore

35


UPITNIK ZA GIMNAZIJALCE / GIMNAZIJALKE Pol: a)muški b) ženski

Uspjeh na kraju osnovne škole: _____________________________

Uspjeh na kraju prvog polugodišta I razreda gimnazije: ______________________

Otac-stepen obrazovanja : a) osnovno b)srednje c) visoko

Majka - stepen obrazovanja: a) osnovno b) srednje c) visoko

Ova grupa pitanja odnosi se na stepen tvoje informisanosti o ključnim novinama i promjenama koje su uvedene u gimnazijsko školovanje. Molimo da u datoj tabeli štrikiraš odgovor koji najbliže odslikava tvoje mišljenje.

Prije upisa u gimnaziju imao/la sam priliku da se informišem o...

DA DJELIMIČNO NE


2) sadržajem i tematskim oblastima ponudjenih izbornih predmeta

3) tome šta je maturski standard

4) tome šta je završni maturski ispit (eksterna matura)

5) važnosti izbornih predmeta za nastavak mog školovanja na fakultetu

6) Ko je uticao na tebe da izabereš svoje izborne predmete?roditeljia. stariji brat/sestrab. nastavnici/ce u osnovnoj školic. nastavnici/ce u gimnazijid. prijatelji (drugovi ili drugarice)e. niko, sam sam izabrao-laf. neko drugi, ko?________________________________________________________g.

7) Iz kojih razloga si izabrao/la baš te predmete?

Zato što smatram da će mi biti korisni za buduće školovanjea. Zato što smatram da će mi biti korisni za praksu i život uopšteb. Zato što su zanimljivi (interesantni)c. Zato što su profesori/ica iz tih predmeta dobrid. Zato što nijesu teškie. Ne znam, izabrao-la sam ih slučajnof. Nešto drugo, što?______________________________________________________g.


36

Kad se osvrneš na ovu školsku godinu, možeš reći da si zadovoljan/na...

DA, U POTPUNOSTI

UGLAVNOM DA

UGLAVNOM NE

NE

8) načinom na koji je škola organizovala upis u I razred


10) predmetima koje sam izabrao/la kao svoje izborne predmete

11) sadržinom/programom svojih izbornih predmeta

Šta nam još možeš reći o svojim izbornim predmetima?

DA, U POTPUNOSTI

UGLAVNOM DA

UGLAVNOM NE

NE

12) Da li su ispunili tvoja očekivanja?

13) Da li su zanimljivi?

14) Jesu li preobimni ?

15) Da li su praćeni odgovarajućim nastavnim materijalom (tekstovima, izvodima iz nekih udžbenika, člancima,... u zavisnosti od teme koja se obrađuje)?

16) Da li su ti nastavni materijali razumljivi i zanimljivi?

17) Molim te ocijeni sve izborne predmete ocjenama od 1 do 5 pri čemu je 1- najniža ocjena a 5 najviša ocjena

Spisak predmeta OCIJENA ZA PREDMETENisam imao-la taj predmet

OPŠTA LINGVISTIKA

TEORIJA KNJIŽEVNOSTI

ENGLESKI JEZIK

FRANCUSKI JEZIK

ITALIJANSKI JEZIK

RUSKI JEZIK

NJEMAČKI JEZIK

37


Spisak predmeta OCIJENA ZA PREDMETENisam imao-la taj predmet

ŠPANSKI JEZIK

GRADJANSKO OBRAZOVANJE

MATEMATIČKE FUNKCIJE U FIZICI

PROBLEMSKA FIZIKA

EKOLOGIJA

BIODIVERZITET

HEMIJA I ŽIVOT

UMJETNOST I VIZUELNE KOMUNIKACIJE

SPORTSKE IGRE

KOMUNIKOLOGIJA

18) Da li bi još neki predmet trebalo dodati listi izbornih predmeta i koji?________________________________________________________________________

Kada je o Vašim nastavnicima/cama riječ, kako bi ste ocijenili njihov rad? Da li biste rekli za nastavnike/ce:

DA, VEOMA

UGLAVNOM DA

UGLAVNOM NE

NE

19) da su se trudili da časovi budu interesantni i zanimljivi

20) da su pripremali zanimljive i razumljive nastavne materijale

21) da su vas podsticali da učestvujete u diskusiji i da budete aktivni na časovima

22) da su vas ohrabrivali i podržavali u vašim stavovima i razmišljanjima

23) da su davali jednaku mogućnost svim učenicima/cama

24) da su odgovorali na sva vaša pitanja


38

25) da su imali jasne kriterijume kod ocjenjivanja

26) Da su ocjene bile fer i poštene prema svim učenicima/cama

27) Da li uporedo sa redovnom nastavom moraš pohadjati privatne časove iz pojedinih predmeta i iz kojih?

1) ______________________________2) ______________________________3) ______________________________

Škola mi pruža mogućnost da pohadjam sledeće izborne sadržaje:

DA, TOKOM CIJELE GODINE

POVREMENO RIJETKO NE, UOPŠTE

28) kulturno-umjetničke

29) sportske aktivnosti

30) istraživački rad

31) dobrovoljno-socijalne sadržaje ( volontiranje, humanitarne akcije I sl.)

32) ostale _____________________ (dopiši)

33) Kao što znamo, u junu ove godine će vaša generacija završiti prvi razred gimnazije po novom, reformisanom modelu. Molimo te da, zaokruživanjem jednog od ponuđenih odgovora, izraziš stepen tvog zadovoljstva ukupnim promjenama u gimnazijskom školovanju:

veoma sam zadovoljan/na•djelimično sam zadovoljan/na•uglavnom sam nezadovoljan/na•nisam zadovoljan/na•nemam stav•

34) Ukoliko imaš još neke komentare ili sugestije koji se tiču tvoje škole, navedi ih ovdje:

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

HVALA NA SARADNJI!

39


5.3. Plan rada fokus-grupe

5 min.: Predstavljanje i međusobno upoznavanje i o fokus - grupi kao načinu prikupljanja podataka i informacija ( najneophodnije informacije imate u dodatku, uz najvažniju napomenu da se prilikom rada NE SMIJE UTICATI na učesnika, tj. treba zapisivati njegovo mišljenje na način na koji ga je on izrekao).

5 min.: O projektu “Nova gimnazija iz ugla roditelja” ( Naglasiti donatora - Fosi (Fondacija Institut za otvoreno drustvo- predstavnistvo Podgorica), vrijeme trajanja projekta ( do kraja septembra 2007.g.), tehnike kojima ce se prikupljati podaci ( upitnici i fokus-grupe lu). Naglasiti da sa-gledavamo reformu posmatrajući i zapažajući promjene koje objektivno možemo sagledati i za koje imamo kompetencije.

5 min.: Izlistavanje oblasti koje ce se evaluirati :

Informisanost• roditelja, odnosno učenika /ca prije upisa u gimnaziju ( ponuđeni izborni predmeti, sadržina i tematske oblasti ponuđenih izbornih predmeta, pojmovi „maturski standard” i „eksterna matura”,...)Zašto baš ti predmeti?• (razlozi za izbor i ko je uticao na učenika/cu da izabere baš te predmete, šta je nedostajalo ponuđenoj listi izbornih predmeta i koji predmet bi joj dodali...)(samo za učenike/ce)• : Šta možete reći o izabranim izbornim predmetima? ( zadovoljstvo/neza-dovoljstvo pojedinim izbornim predmetima, da li su obimni, zanimljivi, opširni, da li su praćeni odgovarajućim nastavnim materijalom,...)(samo za učenike/ce)• : Ocjena rada nastavnika/ce izbornih predmeta ( da li se trude da časovi budu zanimljivi i interesantni, da li vas podstiču da budete aktivni i diskutujete, da li vas podržavaju i ohrabruju, da li neke učenike/ce favorizuju, da li su im ocjene fer i poštene i sl.)Plaćanje dodatnih časova iz pojedinih predmeta•Izborni sadržaji • ( da li ih ima i kako su organizovani kulturno-umjetnički i sportski sadržaji, istra-živački rad, humanitarni i dobrovoljno-socijalni rad i sl:)

20 min. : Podijeliti učesnike u 4 ( ako je fokus-grupa sa roditeljima), odnosno 6 ( ako je fokus-grupa sa učenicima /cama) manjih grupa, i svaka grupa dobije po jednu oblast. Naglasiti da na chart-u treba da jasno ispisu svoja zapažanja, ukoliko postoji konsensus na nivou grupe.

15 min.: Obrazlaganje uradjenog po grupama, uz napomenu da ostali mogu dodati i svoja zapa-žanja na „tudje” oblasti.

10 min.: Opšte pitanje ( anketirati jedan od odgovora „DA” ili „NE” tačkicama)Na posebnom chart-u napisati tvrdnju: „ Zadovoljan/na sam ukupnim promjenama u gimna-zijskom obrazovanju” - i odgovore „DA”, „UGLAVNOM DA”, „UGLAVNIOM NE”, „NE” I „NE-MAM STAV”

Roditelji treba da sa „X” odgovore na datu konstataciju.

Ukupno vrijeme trajanja fokus - grupe je 1h. Optimalan broj učesnika je oko 20.


40

6. O nama URCG je registrovano kao nevladina, neprofitna organizacija 24. maja 2002.godine Formiranje Udruženja je prestavljalo krunu trogodišnjeg PSP projekta ( Partnerstvo roditelja i skole), koji je CRS ( Catholic Relief Services) implementirao od granta USAID. Formiranje Udruženja roditelja Crne Gore je bila jednoglasna odluka 28 savjeta roditelja, koji su time htjeli da stvore zvaničnu, kišobran organizaciju koja će zagovarati ideju roditeljskog učešća u obrazovanju i društvu uopšte. Sada je formiranje savjeta roditelja u školama zakonska obaveza. Savjet roditelja je savjetodavni organ koji je postojećim Zakonom o obrazovanju dobio i proširio neke svoje nadležnosti, pa tako ima uvid u godišnji plan rada škole, kao i u izvještaj direktora o radu škole, razmatra izvjesne probleme u radu škole, primjedbe roditelja po pitanju rada i proslijeđuje ih školskom odboru na razmatranje.U svom dosadašnjem radu, Udruženje roditelja Crne Gore svoju viziju pokušava ostvariti kroz niz ak-tivnosti koje su usmjerene kako na ostvarenje ciljeva postavljenih strateškim dokumentima Udruženja, tako i na izgradnju sopstvenih kapaciteta.

Neke aktivnosti iz našeg dosadašnjeg rada:

Udruženje roditelja Crne Gore je organizovalo učešće roditelja na javnim raspravama, koje su se •održavale u brojnim opštinama širom Crne Gore, na temu predložene Knjige promjena za reformu obrazovanja. Udruženje je takođe posredovalo između Ministarstva prosvjete i nauke i nastavnika/ca u cilju •razriješenja štrajka nastavnika/ca koji je trajao od decembra 2001. do novembra 2002. g.Realizovan je projekt informatičkog opismenjavanja roditelja, nastavnog i administrativnog osoblja •u 15 škola u Crnoj Gori,Uz podršku američke humanitarne organizacije CRS realizovane su sljedeće aktivnosti:•

Kampanja protiv seksualnog zlostavljanja djece, započeta u junu 2004.godine „Pričaj o tome”, ■nastavljena je i naredne, 2005.g.Udruženje roditelja Crne Gore je, u okviru finansiranja mini- projekata za savjete roditelja, ■preko kancelarije CRS-a u Crnoj Gori, kroz 5 krugova podrzalo 56 projekata,Udruženje roditelja Crne Gore ima svoj trenerski tim koji je formiran prije tri godine i koji je ■prošao obuku iz više oblasti, od nenasilne komunikacije i rješavanja konflikta mirnim putem, preko pisanja prijedloga projekta i prikupljanja sredstava za potrebe organizacije, javnog za-stupanja i upravljanja organizacijom, monitoringa i evaluacije, radionice kao metoda rada i trenerskih vještina pa do reforme obrazovanja u Crnoj Gori i uloge roditelja u njoj. Tako smo postali trening i resursni centar, koji je u protekloj školskoj godini održao preko 60 radioni-ca za savjete roditelja širom Crne Gore na sljedeće teme: strateško planiranje, djecja prava, prikupljanje novčanih sredstava za potrebe škole, pisanje projektnog prijedloga, planiranje lokalne akcije i nenasilna komunikacija.

•Dio ovih aktivnosti je podržala i kanadska razvojna organizacija CIDA, kao i sljedeće dogadjaje •od kojih izdvajamo:

•Prvi RODITELJSKI DAN u Crnoj Gori, 21.septembar 2005.godine, proslavljen i 2006. i ■2007.g., s tendencijom da postane tradicionalan;Seminar za roditelje i predstavnike psiholosko-pedagoskih sluzbi u podgorickim osnovnim ■i srednjim skolama na temu prevencije narkomanije i štampanje brosure „Šta svaki roditelj treba da zna”;Seminar za članove savjeta roditelja podgoričkih škola koji participiraju u školskim odborima ■na temu „ Mjesto i uloga roditelja u reformisanoj školi”.

41


Učestvovali smo u izradi prvog Informatora o devetogodisnjoj školi koga su izdali FOSI i Zavod •za školstvo,Napori Udruženja roditelja Crne Gore na polju javnog zastupanja su rezultirali sa preko 600 pri-•kupljenih potpisa za kampanju očuvanja rijeke Tare,Aktivno smo bili uključeni u izradu Nacionalnog plana akcije za mlade, koordinirajući dvjema •radnim grupama- za obrazovanje i porodicu,Finansirani od USA - Konzulata u Podgorici, održali smo radionice u 21 gradu u Crnoj Gori za •predstavnike roditelja u školskim odborima i organizovali tribine u svim opštinama u Crnoj Gori (21) i u većim lokalnim mjesnim centrima (4) na slijedeće teme: nova devetogodišnja osnovna škola, planovi Udruženja roditelja Crne Gore i njeni ciljevi, nova uloga lokalne samouprave u obra-zovnom sistemu (koja po zakonu može biti osnivač obrazovnih institucija na svojoj teritoriji, pod uslovima zakonom odredjenim i prema mogućnostima datim lokalnim zajednicama da planiraju dio nastavnog plana u skladu sa sopstvenim potrebama), rad Udruženja i njegova uloga u reformi obrazovanjaNaši članovi su istovremeno i članovi radnih grupa na mnogim projektima (inkluzivno obrazovanje, •samoevaluacija škola, strategija održivog razvoja, Škola bez nasilja - projekat UNICEF-a i dr.)Od strane Vlade RCG djelimicno je podržan projekat “Mjesto i uloga roditelja u reformisanoj skoli”, •koji ce se sprovoditi kroz set radionica i tribina po gradovima o reformi školstva sa osvrtom na koncept izbornih predmeta u osnovnim školama i reformisanoj gimnaziji, a na kojima ce predavači biti članovi našeg trenerskog tima i predstavnici Zavoda za školstvo.FOSI - Fondacija instituta za otvoreno društvo - predstavništvo Podgorica je podržala istraživački •projekat “Monitoring i evaluacija reforme obrazovanja iz ugla roditelja”.


42

43



44

Documents

“NOVA GIMNAZIJA IZ UGLA RODITELJA” - crnvo.me · PDF filešljavamo projekte i prikupljanjamo sredstava za potrebe škole, ... gimnaziju i srednje stručne škole) ... • upitnike