PHASELISL ENTELEKTELLER I: THEODEKTES RHETOR, TRAGEDYA YAZARI VE BR BLMECE USTASI

INTELLECTUALS FROM PHASELIS I: THEODEKTES RHETOR, AUTHOR OF TRAGEDY AND A RIDDLE MASTER

NHAL TNER NEN

zet: Burada sunulan makale, M.. IV. yzyl Ati-nasnda gerek yaam, gerekse almalar ile geni biryer edinmi ve pek ok kaynak tarafndan atf alm bir entelektel olan Phaselisli Theodektesi tantmayamalamaktadr. lk olarak Theodektesin hayat veailesi hakknda bilgi verilmitir. Aristandrosun oluolarak kaydedilen Theodektesin kendisiyle ayn ismitayan bir olu bulunmaktadr. Antik kaynaklardaverilen bilgiler yazarn doum ylnn tam olarak tespitedilmesine olanak vermese de bunun iin M.. IV. yzyln ilk eyrei kabul edilebilir. almann de-vamnda Theodektesin ald eitim zerinde durul-mu ve retorik retisi hakknda bilgi verilmitir. Iso-kratesin yannda eitim gren Theodektesin hitabet alannda olduka etkili olduu ve bu konuda eserlerverdii bilinmektedir. Bu blmde yazarn yetenek-lerine atfta bulunan eserler incelenmi ve Theodek-tesin zellikle bulmaca yaratma ve zmedeki baars ortaya konulmutur. Ayn blmde yazarn katldyarmalar ele alnm ve ald baarlar tespit edilmi-tir. almann devam eden ksmnda Theodektesin tragedya almalar zerinde durulmu ve bilinentragedya oyunlar hakknda bilgi verilmitir. Tragedyaalannda nclleri olan Aiskhylos, Sophokles ve Euripidesin etkisinde kald grlen Theodektesin on (on iki?) tragedyasnn ad bilinmektedir: Aias, Alkmaion, Helene, Lynkeus, Oidipus, Orestes, Philokte-tes, Tydeus, Thyestes ve Maussollos ile olaslkla The-seus ve Bellerophontes. Theodektesin farkl kaynak-larda adlar anlan sz konusu eserlerinin ele alnma-snn ardndan, hangi eserine ait olduklar tespit edile-meyen pasajlar da almaya dhil edilerek okuyucu-nun bilgisine sunulmutur.

Abstract: This article aims to present Theodectes of Phaselis, an intellectual who occupied a prominent place in IV century B.C. Athens, both through his life and his works and who was referred to by many sources. Firstly the paper mentions his life and his family. He was the son of Aristandros and had a son bearing the same name as his father. Although the information provided by the ancient sources does not record his exact birth of date, during the first quarter of the IV century B.C. seems accepted. His educationalbackground and his rhetorical doctrine is elucidated as it is known that Theodectes was a pupil of Isocrates, and was an influential rhetorician, writing rhetorical works. The texts recording his talents are analysed and particularly his success in both creating puzzles and solving them is revealed, with emphasis upon the contests he participated in and the prizes he won. Theodectes work as a tragic poet and information concerning his known tragedies are noted.We know the names of ten, possibly twelve, tragedies by Theo-dectes, who was clearly influenced by his predecessors Aescylus, Sophocles and Euripides: Aias, Alkmaion, Helene, Lynkeus, Oidipus, Orestes, Philoktetes, Tydeus, Thyestes and Mausollos, possibly Theseus and Belle-rophontes. After his tragedies, mentioned in various sources, passages from his unidentified tragedies are given. This is followed by a text of Theodectes of which we are unsure it is from a literary work.

Anahtar Kelimeler: Theodektes Phaselis Retorik Tragedya Bilmece

Keywords: Theodektes Phaselis Retoric Tragedy Riddle

Yrd. Do. Dr., Akdeniz niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Eskia Dilleri ve Kltrleri Blm, Antalya. nihaltuner@akdeniz.edu.tr

CEDRUSThe Journal of MCRI

cedrus.akdeniz.edu.trCedrus I (2013) 125-150

DOI: 10.13113/CEDRUS/20131682

Nihal Tner NEN

126

Phaselisli Theodektes M.. IV. yzyl Atinasnda gerek yaam, gerekse almalar ile geni bir yer edinmi ve pek ok kaynak tarafndan gndermede bulunulmu bir entelekteldir. Sz konusu kaynaklardan en erkeni M.. IV. yzyldan Aristotelesin eserleriyken1; en gei M.S. 1115-1195/6 yllar arasnda yaam olan Selanikli Eustathiosun Commentarium in Dionysii periegetae orbis descriptionem isimli almasdr2. Aktarmlara gre Theodektes Aristandrosun oludur3. Doum yeri Phaselis olarak kaydedilen yazarn doum yl tartmaldr. Fakat kaynaklarda aktarlan bilgiler sayesinde yaklak bir tarih karlabilir. Suidas, (1) maddesinde Theodektesin Platon (M.. 427-347), Isokrates (M.. 436-M.. 338) ve Aristotelesin (M.. 384-322) rencisi olduu-nu; babas henz hayattayken 41 yanda Atinada ldn kaydeder4. Plutarkhos Byk skenderin hayatn anlatt eserinde, kraln, Phaseliste artk lm bulunan Theodektesin agorada dikili olan heykelini grnce bir elence tertipleyerek yazarn heykeline birok elenk frlattn ve ocuka bir nee iinde nezaketsiz olmayan bir sayg gsterdiini aktarr5. Sz konusu pasajda geen (=Aristoteles ve felsefeden dolay aralarnda bir iliki olmas vesilesiyle) ifadesi, ikilinin ahsen tantklarna iaret et-mektedir. Buradan Byk skenderin M.. 334 ylnda balatt Dou Seferi srasnda Lykiann gneydou sahilinden yryp Phaseliste birka gn kald dnemde Theodektesin hayatta olmad renilmektedir. Aristotelesin M.. 343 ylnda Makedonya Kral II. Philippos tarafndan olu skenderin eitimini stlenmek zere Pellaya arld dnlrse, sz konusu tanma bu tarihten sonra olmutur. Buna gre airin lm 340l yllardan sonradr; 41 yanda ldne gre doumu da 380li yllara denk dmelidir6. M. Weissenberger, elli kadar oyun yazd ve on yarmaya katld bildirilen Theodektesin bu kadar ii 41 yllk yaantsna sdrmasnn zor olduunu dnerek ve IG II2 2325de geen kaytlara dayanarak bu duruma bir aklama getirmeye alr7. Ona gre sz konusu zorluk Suidas Leksikonunda Theodektesin kendisi (. 138 s.v. ) ve ayn isimli olu (. 139 s.v. ) hakknda verilen bilgilerin kartrlmasndan kaynaklanr8. Suidasn verdii bilgiye gre Gen Theodektes de bir rhetordur ve Epeiroslu Aleksandrosa vg, Tarihsel Notlar, Barbar Gelenekleri ile yedi kitaplk Hitabet Sanat ve birok baka bildiri kaleme almtr. Baba ve olun ayn ismi tamas, ikisinin birden rhetor olmas ve Hitabet Sanat isimli birer eser yazmalar kartrlmalarna neden olmaktadr. Weissenbergere gre 41 yl yaayan, Aristotelesin rencisi olan, Byk skenderin Phaseliste heykelini talandrd ve

1 Aristoteles pek ok yaptnda Theodektesin eserlerine atfta bulunur: Eth. Nic. 1150bde Philoktetes; Poet.

1455ada Tydeus; 1455bde Lynkeus; Pol. 1255ada Helene; Rhet. 1397bde Alkmaion; Rhet. 1398b ve 1399b 1 vdd.da Nomos; Rhet. 1399ada Sokratesin Savunmas; Rhet. 1399b 20 vdd. ve 1400a 23 vdd.da Aias; Rhet. 1401a 33 vdd.da Orestes ve Rhet. 1410bde rhetorik ( ) adl almalarna deinir.

2 Eustath. Dion. Per. 855. 3 Plut. Aleks. XVII. 8; Mor. 837c; Anecd. Graec. T. I. 230 (Eudocia Macrembolitissa) Paus. I. 37. 4; Steph. Byz.

Ethnika s.v. ; Suda, . 138 s.v. ; Ath. Deip. X. 451e, XIII. 566e. Byk skenderin Telmessoslu khin ve falcs olan Aristandrosun Theodektesin babas olan Aristandrosun gen bir akrabas olma olasl hakknda bk. Diehl 1934, 1722.

4 Suda, . 138 s.v. ; kr. Anecd. Graec. T. I. 230 (Eudocia Macrembolitissa). 5 Plut. Aleks. XVII. 8. 6 Kr. Susemihl 1899, 631vd.; Diehl 1934, 1722. 7 Weissenberger 2002, 311; ayrca bk. a. dn. 66-71. 8 Kr. TrGF I 72 T 1.

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

127

kiisel iliki kurduu kii Gen Theodektes olmaldr9. Weissenberger Gen Theodektesin sken-derle olan ilikisini, yazarn, skenderin days Epeiroslu Aleksandros (l. M.. 331/330) iin yazd enkomion (= -laudatio, vg yazs) ile kuvvetlendirmeye alr. Ona gre Yal Theodektes M.. 410-400 yllar arasnda domu; Gen Theodektes ise 380-376 yllar arasnda domu ve 339-335 arasnda 41 yandayken ve babas henz hayatta iken lmtr. Fakat Theodektesin olu Gen Theodektes hakknda sadece Suidas bilgi vermektedir. Dier kaynaklar her iki Theodektes arasnda bir ayrm yapmamlardr. Dolaysyla baz durumlarda baba Theodektesten mi yoksa olundan m bahsedildiine karar vermek zordur10.

Her koulda Theodektesin M.. IV. yzyln ilk yarsnda Atinada ikamet ettii sylenebilir. M.. V.-IV. yzyllar arasnda Phaselislilerin Atinada faal olduklar ve iyi tanndklar belgelen-mektedir11. Bunlar arasnda Phaselisli tccarlar ba ekmektedir12. Theodektes ile ayn dnemlerde yaayan Atinal nl hatip Demosthenesin Phaselisli tccar Lakritosa kar yazd Contra Lacritum adl eseri, Phaselis ve Atina arasndaki ticaret ilikilerini aka ortaya koymaktadr13. Sz konusu Lakritos ayn zamanda Isokratesin de rencisi olarak kaydedilmitir. Buradan Pha-selislilerin Atina limann ve agorasn sk sk ziyaret ettikleri sonucu karlabilir. Theodektesin ailesi de bu vesileyle Atinaya gelmi olabilir. Erken Hellenistik Dnemden Phaselisli air Dionysios14 ile Phaselisli gramerci Mnesimakhos15 ve M.. II. yzyldan Kritolaos16 da Theodektes

9 Weissenberger 2002, 311; Kr. Radermacher 1939, 62 vd. Pseudo Kallisthenesin eserinde, Byk skenderin

Hindistanda bulunduu srada dostlar arasnda saylan Theodektesin Gen Theodektes mi olduu yoksa burada ayn isimli baka birinin mi kastedildii husunda bir ey sylemek zordur (Ps.-Callisth. Hist. Aleks. III. 17, 31 = Iul. Val. Res gest. Aleks. III. 25).

10 Kr. Diehl 1934, 1722; Stssel 1975, 683; Bollanse 1999, 398 dn. 73. 11 Bu dnemde Atinada yaayan on Phaselisli belgelenmektedir: ve (IG I3 1360);

, ve (Demosth. Contr. Lac. 35, 10); , , ve (IG II2 554, 1386; 1388; 1393; 1400, 10477); (2), (burada a. dn. 14), (burada a. dn. 15).

12 Atinadan ele geen ve M.. 450 yllarna tarihlenen bir yazt (IG I3 10), Phaselisli tccarlarn Atinayla olan ticari ilikileri hakknda bilgi vermektedir. Atina boule ve demosunun Phaselisli tccarlar hakknda ald karar ieren sz konusu yazttan, Phaselisli tccarlarn bu dnemde Atina ile youn ticari iliki iinde olduklar renilmektedir. Kr. Wade-Gery 1958, 180-200; Gauthier 1972, 158-161. M.. 449/448 ylnda imzalanan Kallias Antlamasnda Phaselis Atinann en doudaki ticaret noktas olarak zellikle anlmaktadr (Isok. Paneg.117 vdd.; Areopag. 80; Panath. 59; Lykurg. Orat. Leocr. 73; FGrHist. 104 F 13. 1-2; Diod. XII 4, 5 vd.; Suda, . 1620 s.v. ).

13 Demosthenes, Phaselislilerin szlemeleri mtemadiyen inkr edip, borlarn geri dememek iin saysz bahaneler icat ettikleri iin en dolanbaz ve en onursuz insanlar olduklarn sylemektedir. Demosthenesin aktardklarna gre, Atinal bir yurtta Phaselisli bir tccarn borcunu kardeinden geri almaya almaktadr, bu bor Atinadan Khalkidikeye ve Pontosa arap gtrp dnte Atinaya hububat getirmek iin yaplan bir yolculuk iin alnm; fakat geri denmemitir. Demosthenes jri yelerine seslenirken, bunun Phaselislilerin yapt ilk dolandrclk olmadn ve onlarn Atinada bor para almada en kurnaz kiiler olduklarn sylemektedir. Atinaya gelen btn yabanclar arasnda deniz mahkemelerinde en ok dava edilen kiiler de yine Phaselislilerdir.

14 Nikandrosun hayatnn anlatld almada ve eserlerini yazan kii olarak karmza kan Dionysios da skender zamannda yaamtr (Schol. Nic. 1-6). Dionysios ve eserleri hak-knda bk. Hultsch 1905, 984.

15 Apollonios Rhodiosta ad geen Mnesimakhos da Erken Hellenistik Dnemde yaamtr. Apollonios Rhodiosta Mnesimakhosun iki eserinin ad ( ve ) anlr (Schol. Apoll. Rhod. II 476 vdd. ve 1015b vdd.; IV. 1412 vdd.). Mnesimakhos hakknda ayrca bk. Bux 1932, 2279.

Nihal Tner NEN

128

gibi Atinada eitim grm ve orada yaamlardr. Bu dnemde nde gelen Hellen genlerinin ilgi gsterdii gibi Theodektes de Isokratesin

okuluna gitmitir17. M.. 436 ylnda doan ve Gorgias ile Prodikosun rencisi olan Isokrates, M.. 390 yl civarnda kendi retorik okulunu kurmutur. Bu okulda dili kullanarak problemleri zmeye ynelik pratik bir eitim vermeyi ama edinen Isokratese gre konumak, insan hayvandan ayran bir yetidir ve her alanda ilerlemenin, uygarln ve kltrn temelidir18. Isokrates iin, konumak kadar dnmek de nemliydi, iyi bir sylevci sadece sylev retebilen deil; ayn zamanda felsefe, bilim ve sanatta geni bir bilgiye sahip olmalyd19. Sylevciliin bir sanat dal olmasnda etkisi olduka byk olan Isokratesin sz konusu ynteminden Cicero ve Quintilianus gibi Romal sylevciler de etkilenmitir. Dinleyicinin ilgisini ekmek iin ritim ve ekim deiiklikleri katarak ak ve sade bir stil gelitiren Isokrates, sylevi, gerei retmekten ok gerei aa karmak olarak grm ve bundan dolay da gereki ve bireyin doal yeteneine nclk eden bir retim anlay benimsemitir20. Verdii eitimi logon paideia (sz eitimi) olarak tanmlayan Isokratesin okulu sekin bir kurumdu. Bu kurumda eitim almak isteyenler tpk sofistler gibi ykl paralar demek zorundaydlar. Yaklak ya da drt yl sren eitime drt ya da be kiiden fazlas devam edemiyordu ve eitimin tamam iin kii ba yaklak 3.000-4.000 drakhmai arasnda cret deniyordu21. Isokrates bu okulda Hellasn birok itibarl yurttan eitmitir. Kral Nikokles, Atina politikasnda komutan olarak etkin bir rol oynayan Timotheos, yine Atinal politikac ve rhetor Lykurgos ve Androtion, Khioslu tarihi Theopompos, Kymeli tarihi Ephoros, Asklepiades, sekin ve tannm on rhetor arasnda olan Hyperides, Isaios ve Philiskos, kendisinin ada Isokrates, Philipposun rhetoru Byzantionlu Pythonatos ve Phaselisli Theodektes bu kiiler arasnda saylabilir22. Isokratesin Khioslu rencisi Theopompos da kendisinin Atinal Isokrates, Phaselisli Theodektes ve Erythrail Naukrates ile birlikte yetitiklerini ve bunlarn eitimlerinin en parlak dnemini kendisiyle birlikte Hellenler arasnda geirdiklerini aktarr23.

Suidas, Theodektesin, Isokratesin yan sra Platon ve Aristotelesin de rencisi olduunu aktarr24. Theodektesin Platonun etkisinde kalarak Sokratesin Savunmas adl bir eser kaleme

16 Atinadaki Peripatetik Okulunun yelerinden olan Kritolaos, M.. II. yzyln etkili entelektelleri arasnda

saylabilir. Peripatos tarihinde, kendisi tarafndan gelitirilen dialektik-retorik almann yannda, ihmal edilmi felsefi aratrmalar yeniden ele almas bakmndan sekin bir yer edinen Kritolaos, Aristoteles retisinin en yksek kademeden sadk bir taraftar olarak bilinir. M.. 156/5 ylnda Romaya eli olarak gnderilmitir (Garbarino 1973, 80 vdd. no. 77-91; kr. Adak 2003, 180-183). Lucianusa (Mac. 20) gre elilie kabul edildiinde 82 yann zerinde olan Kritolaos, Romada bulunduu srada felsefe hakknda bir konfe-rans vermitir (Gell. VI. 14. 10). Cicero (de. Fin. V 14) da Kritolaosun retisiyle ilgilenir. Kritolaos iin ayrca bk. Arnim 1922, 1930 vdd.

17 Cic. Orat. 172. 6 vdd; Plut. Mor. 837c.; Schol. Isoc. 1. 81 vdd.; Phot. Lex. 260, 486b 36-487a 2; Suda, . 138 s.v. .

18 Isok. Nik. 5-9; Antid. 253-257. 19 Isok. Antid. 244. 20 Isok. Antid. 185-188. Isokratesin eitim anlay iin ayrca bk. Benoit 1984, 109-119; Jaeger 1989, 981-1101;

Poulakos Depew 2004. 21 Kr. Webster 1973, 75 vd. dn. 30. 22 Plut. Mor. 837 c-d.; Schol. Isoc. I. 81 vdd. 23 Phot. Lex. 176. 120 b. Buradaki Isokrates de muhtemelen Isokratesin ayn isimli rencisidir (Schol. Isoc. 1. 81

vdd.) 24 Suda, . 138 s.v. ; kr. Anecd. Graec. T. I. 230 (Eudocia Macrembolitissa).

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

129

almas, yazarn Platonun Akademeiasnda vermi olduu derslere katlm olduuna iaret edebilir25. Fakat Theodektesin doum tarihi dnldnde Aristoteles ile en fazla yat olduu grlmektedir. Dolaysyla Aristoteles kendi okulu Lykeionu kurduunda muhtemelen Theodektes lmtr. Athenaios ve Valerius Maximus da Theodektesin Aristotelesin rencisi olduunu yazar26. Fakat Aristotelesin rencisi olan kii muhtemelen Gen Theodektes olmaldr27. Bunun yannda filozofun Akademeiada vermi olduu derslere muhtemelen Yal Theodektes de dinleyici olarak katlmtr28. Zira Cicero, Aristoteles ve Isokrates hakknda yazarken ince ruhlu bir yazar ve sanat olarak tantt Theodektesi Aristotelesin dinleyicisi olarak anar29. Quintilianus da, Theodektesi Isokratesin ve Aristotelesin rencisi olarak deil bamsz bir kii olarak ele alr30.

Antik aktarmlar Theodektesin olduka yakkl, hafzas kuvvetli ve bulmaca yaratma ve zmede olduka yetenekli biri olduuna vurgu yaparlar. Athenaios, Aristotelesin en az Theodektes kadar yakkl olduuna dikkat ekerken31, Byzantionlu Stephanos, Theodektesin gzellii ile gz kamatrdn syler32. Cicero hafza ve hatrlama yetisi hakknda dndklerini aktarrken haf-zas gl kiiler arasnda Theodektesi de anar33. Quintilianus, Theodektesin bir kez duyduunu unutmadn ve doalama tekrarlayabildiini aktarr34. Pollux, bilmeceler hakknda bilgi verirken, Theodektesin bilmece trnde byk bir usta olduunu ve bu tr oyunlara hafza oyunlar adn verdiini bildirir35. Aelianus ise hayvanlarn doasna ilikin kaleme ald de Natura Animalum adl eserinde, Theodektes de dhil olmak zere hafzas kuvvetli hi kimsenin hayvanlarn ne ektiklerini anlayamayacan syleyerek, Theodektesin hafzasna vurgu yapar36. Athenaios, Hermipposun, Isokratesin rencileri zerine yazd eserde Theodektes hakknda sylediklerini yle aktarr: Hermippos Isokratesin rencileri hakknda yazd eserinde Phaselisli Theodoktesin bulmaca zmede ve bakalar iin bilmeceler tretmede zellikle ok usta olduunu bildirir. O, glge hakknda yle bir ey der; doas gerei (gnein) doduu ve batt zamanlarda ok byk, en ok ykseldii anda ise ok kktr. Nasl bir eydir ki bu, ne dnyann sahip olduu eylerin ortasndadr, ne onu bir ebe dnyaya getirir, ne deniz; ne de lmller gibi organlar byyp geliir. lk doduunda byk, olgunluunda kk, yallnda ise ekilde ve byklkte yeniden dier btn hallerinden daha byktr?

Oidipus tragedyasnda gece ve gndz kinaye yoluyla anlatrken ise yle der: Bunlarn ikisi sevgili kz kardelerdir, biri dierini dourmu olandr, douran bu ayns da dieri tarafndan

25 Arist. Rhet. II. 12. 1399 a; Lex. Rhet. Cant. 18, s.v. . Kr. Orat. Att. II. 247. Platonun

etkisiyle Sokratesin savunmas zerine eser veren yazarlar hakknda kr. Schindel 2000, 443; Hogenmller 2007, 267-269.

26 Athen. Deip. XIII. 20. 40-43; Val. Max. VIII. 14. 3. 27 Kr. Weissenberger 2002, 311. 28 Kr. Webster 1973, 75 dn. 29, 199. Bu durum Theodektesin peripatetik filozoflar arasnda saylmasna neden

olmutur (Discus. Peripat. 129). 29 Cic. Orat. 172. 6 vdd. 30 Quint. Inst. III. 1. 14. 31 Athen. Deip. XIII. 20. 40 vd. 32 Steph. Byz. Ethnika s.v. . Kr. Eustath. Dion. Per. 855. 33 Cic. Tusc. I. 59. 34 Quint. Inst. XI. 6. 51. 35 Poll. Onom. VI. 107 vd. 36 Ael. Nat. Anim. VI. 10.

Nihal Tner NEN

130

dourulmu olandr37. Theopompos, Theodektesin geimini, yazd eserlerden ve genleri eiterek sofistlikten

saladn ve mtevaz bir hayat srdn aktarr38. Pollux da Theodektesi sofist olarak anar39. Fakat Theodektes temelde bir rhetordur ve Hitabet Sanat ile Gzel/Rhetorik Szler zerine kitaplar yazmtr40. Halikarnassoslu Dionysiosun aktardna gre hitabet sanatnda Isokratesin etkisinde kalmtr41. Theodektes, hocas Isokrates gibi bir sylevin blmlere ayrlmas gerektiini dnr. Ona gre bir rhetorun grevi konumaya iyi niyetle balamak, inandrclk iin konuyu detaylan-drmak, delilleri tartmak ve hatrlatma adna konuulanlar zetlemek, konumann sonunu merhametten ziyade fkeyi temel alarak neticelendirmektir42. Flaviuslar Hanedanndan gelen imparatorlarn destei ile M.S. 71-91 yllar arasnda Romada retorik eitimi veren ve Institutio Oratoria isimli 12 kitaplk bir aratrma kitab yazan ve bu eserinde rhetorik zerine alan nceki yazarlara deinen Quintilianus, retorik sanatnda gelenein yer aldn aktarr. Ona gre antika retorik sanat, ilki Isokrates ve onun rencisi, dieri Aristoteles ve Theophrastos, n-cs ise Theodektes olmak zere bu gelenek tarafndan temsil edilir43. Sylev sanatnn gramatik almlar hakknda bilgi veren Halikarnassoslu Dionysios da Aristoteles ve Theodektesin bu konudaki dncelerine deinir44.

Antik kaynaklarda adn Theodektesten alan retorik bir incelemeden bahsedilir45. Fakat Theodekteia isimli bu almann yazarnn kim olduu, ierii ve bu ismin konulma amac hakkn-daki tartmalar hala zme kavumu deildir46. Quintilianusta geen, Theodektes de, kendi adn tayan eser ister kendisine ait olsun, isterse inanld zere Aristotelesin eseri olsun, bu grten sapmaz ifadesi47, sz konusu eserin yazarnn antikada da kesin olarak bilinmediini gsterir. Aristotelesin kendisi, retorik zerine yazd eserin 3. kitabnda Theodekteiaya atfta bulunur48. Valerius Maximus ise, Aristotelesin, kendi rencisi Theodektese dzenlemesi iin retorik zerine yazd bir yazsn teslim ettiini ve daha sonra bunun Theodektesin kendisine atfedilmesinden duyduu honutsuzluu beyan ettiini rapor eder49. Modern aratrmaclardan H. Diels, Valerius Maximusun syledikleriyle ikna olur ve hatta Aristotelesin kendi retorik retisinde Isokratesin rencisi Theodektesten ok yararlandn ve Atinay terk etmek zorunda kalnca da erken dnem retorik retisi hakknda hazrlad metnini ona braktn; Aristotelesin ikinci kez Atinaya geldii dnemin balarnda Theodektesin ldn ve yeniden retorik derslerine balayan

37 Athen. Deip. X. 75. 1-17; kr. II. 2. 45. 31 vdd. Sz konusu bilmeceler hakknda ayrca bk. Ohlert 1912, 95 vdd.

Athenaiosun alnt yapt Hermippos ve Theodektesin sz konusu iki bilmecesi hakknda bk. Bollanse 1999, 395-398.

38 Phot. Bibl. 176, 120b. 39 Poll. Onom. VI. 107-8. 40 Suda, . 138 s.v. ; Steph. Byz. Ethnika s.v. ; Eustath. Dion. Per. 855. 41 Dion. Hal. Is. 19. 42 Proleg. Rhet. XIV. 32 vd. ve 216. 43 Quint. Inst. III. 1. 8-21; kr. Kennedy 1994, 174 vdd. 44 Dion. Hal. Demosth. dict. XXXXVIII. 1vdd.; Dion. Hal. Comp. verb. II 4 vdd. 45 Arist. Rhet. III. 9. 1410 b.; Diog. Laert. V. 24. 26; Val. Max. VIII. 14. 3; Quint. Inst. II. 15. 10; Anonym. Seguer.

208. 46 Sz konusu tartmalar hakknda bk. Chroust 1964, 63-67. 47 Quint. Inst. II. 15. 10. 48 Arist. Rhet. III. 9. 1410 b. 49 Val. Max. VIII. 14. 3.

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

131

Aristotelesin, yokluunda Theodektes tarafndan geni bir ekilde ele alnan sz konusu erken almaya yeniden eilmediini, tersine bize ulaan retorik metnine baladn savunur. Ona gre Aristotelesin byle davranmasnn nedeni, bu erken almann nnden duyduu (Valeriusun dnd gibi) honutsuzluk deil, tersine genlik almas olan bu eserin olgunlamam retisinden duyduu memnuniyetsizliktir50. F. Solmsen ise Aristoteles ile Theodektesin retorik retileri arasndaki farklar dolaysyla ve Hesykhios ve Diogenes Laertiosta Aristotelesin eserleri arasnda saylan almann isminin (= Theodektesin Sanatna likin Derleme) olarak verilmesinden dolay51, bu almann farkl insanlarn, muhtemelen de Theodektesin rencilerinin elinde olan metinlerinin Aristoteles tarafndan bir araya getirildiini ve bundan dolay da derleme () olarak adlandrldn savunur52. Solmsene gre Aristoteles, Theodektesin retorik retisini kendi retisi ile pozitif ve negatif ynde karlatrmak amacyla bir araya getirmitir. Bugn iin kabul edilen genel gr de Aristotelesin Rhetorica adl eserinin 3. kitabnda byk oranda, Theodekteiaya bavurduu ynndedir53. Theodekteiann yazar iin ne srlen varsaymlar daha ok Yal Theodektes ve Aristoteles zerinde younlar-ken, sz konusu eserin Gen Theodektes tarafndan yazlm olabilecei ihtimali genellikle telaffuz edilmemektedir. Fakat Hitabet Sanat zerine 7 ciltlik bir eserinin bulunduu dikkate alnrsa, bu olaslk da ihtimal dhilinde tutulmaldr54. Grld zere sz konusu almann kesin olarak ki-me ait olduu hala tespit edilemese de, Theodekteia adl eserin antikada hayli dikkate alnd sonucuna varlabilir.

Theodektesin hitabet alanndaki baars, Karia Satrab Maussollos iin dzenlenen yarmaya katlmasndan ve grne gre derece almasndan da anlalr. Gellius, Maussollos vefat edince, kars Artemisiann feryat figanlar ve kucaklamalar arasnda grkemli bir cenaze treni ile gmldn; keder ve kocasna duyduu zlemle yanp tutuan Artemisiann, onun kemiklerini ve kllerini gzel kokularla kartrp toz haline gelinceye kadar ezdikten sonra suya katp itiini; ihtirasl sevgisini kantlamak iin daha birok ey yaptnn sylendiini aktarr. Artemisia, koca-snn ansn yaatabilmek iin byk abalarla Dnyann Yedi Harikasndan biri saylacak deerde ok nl bir mezar yaptrr. Gellius, Artemisiann bu ant Maussollosun aziz ruhuna ada-dktan sonra, ona vgler dzlecek bir yarma dzenlediini; yarmann dl olarak da ok miktarda para ve deerli eyler koyduunu syler. Nkteleri ve hitabet yetenekleriyle nl Theo-pompos, Theodektes ve Naukratesin, onun onuruna bu yarmaya katldklarnn sylendiini kay-deder. Gelliusun aktardna gre yarmay Isokratesin rencisi Theopompos kazanmtr55. Suidasta sz konusu yarmann 103. Olimpiyata denk geldii ve katlanlar arasnda Isokratesin

50 Diels 1886, 9 vdd. 51 Aristotelesin eserlerinin listesine dair bilgi veren antika kaynaklar zellikle bunlarn says ve retorik al-

malarnn tarz konusunda farkl veriler sunmaktadr. Bugne kadar liste korunmutur. Diogenes Laertios ve Hesykhios kapsaml birer liste verirler ve ortak kaynak olarak da Hermipposu alrlar. Buna karlk Ptole-maiosta verilen liste olduka eksiktir. Diogenesin listesinde retorik ile ilgili 9 alma yer almaktadr ve Theodekteia da bunlarn arasnda verilir (Diog. Laert. V. 22-27). Lampsakoslu Anaksimenes tarafndan yazl-d dnlen Ars rhetorica vulgo Rhetorica ad Alexandrum adl eserde verilen Diogenes Laertiosun listesinde bu alma yer almaz (kr. Fuhrman 1995, 28).

52 Solmsen 1932, 144 vdd.; 1934, 1729 vdd. 53 Rapp 2002, 225-228, zellikle 228; Weissenberger 2002, 311.Theodekteia iin ayrca kr. Wolf 2006, 15 vdd. 54 Kr. Weissenberger 2002, 311. 55 Gell. Noct. Attic. X. 18.

Nihal Tner NEN

132

ayn isimli rencisi Apollonial Isokratesin de bulunduu56, fakat yar Theodektesin kazand yazar57. Plinius ise Maussollosun lm iin 107. Olimpiyatn 2. yln verir58. Bu da yaklak M.. 351 ylna denk gelir. Fakat Mylasadan ele geen bir yazt araclyla Maussollos iin yaplan cenaze treninin M.. 353 ylnda Labraundada gerekletirildii renilir59. Bu da 106. Olimpiyatn 4. ylna denk der.

Theodektesin Maussollos ile ilikisinin sadece sz konusu cenaze treni ile snrl kalmad dnlmektedir. Theodektes, M.. 366-360 yllar arasnda yaanan Byk Satrap Ayaklanmas ve ardndan gelen srete anavatan Phaselisin olaylar iindeki konumu dolaysyla Karia Satrab Maussollos ile tanm olmaldr. Grne gre Phaselis kesinlikle Satrap Ayaklanmasn destek-lememi, tersine Lykiaya kar daima Perslerin tarafnda yer almtr. Satrap Ayaklanmasnn M.. 360 ylnda Persler tarafndan bastrlmasyla60, Periklesin Lykiadaki hkimiyeti sona ermitir61. Bu dnemden sonra Lykia, Pers kralna gsterdii sadakatinden dolay Maussollosa dl olarak verilirken62; Phaselisin otonomisini koruduu grlmektedir63. S. Hornblower, Phaselisli Theo-dektesin o dnemler Phaselis ile Maussollos arasndaki ilikilerde eli olarak grevlendirilmi olabi-leceini dnmektedir. Zira ona gre peripatetik yaam stilleri ve tiyatral yetenekleri dolaysyla bu tarz kiiler bylesi iler iin uygun karakterlerdir64. Dolaysyla Theodektes de Phaselis ile Kariadaki Hekatomnid ynetimi arasndaki diplomatik ilikilere hizmet ettii ve kentin zgr kalmasna yar-dmc olduu iin, yapt hizmetlerden dolay agoraya dikilecek bir heykelle onurlandrlm olabi-lir65.

Byzantionlu Stephanosta geen mezar epigramnda, Theodektesin Maussollos ansna dzenlenen yarma dnda on tragedya msabakasna katld ve bunlardan sekizinde galip geldii yazldr66. Attikadan ele geen bir yazttan da yedi kez Byk Dionysia Festivaline, bir kez de Lenaia Festivaline katld renilmektedir67. Sz konusu yaztta, Theodektesin bir st satrnda ad geen Astydamas ile bir alt satrda ad geen Aphareusun Dionysia Festivalinde elde ettikleri zaferlerin tarihi baka kaynaklar araclyla tespit edilebilmektedir. M.. 1582/81 ylndan M..

56 Gellius (Noct. Attic. X. 18.), sz konusu Isokratesin Apollonial olan deil, Isokratresin kendisi olduunu ya-

zar. Yarmaya katlan Isokratesin hangisi olduu hususundaki tartma iin bk. Too 1995, 79. 57 Suda, . 138 s.v. ; . 653 s.v. . 58 Plin. Hist. XXXVI. 6. 59 CIG II 2691c. 60 Satrap Ayaklanmas hakknda ayrntl bilgi iin bk. Hornblower 1982, 170-182; Weiskopf 1989. 61 Satrap Ayaklanmasnn bitmesiyle Lykiada dynastlk sona erer, zira btn Lykia dynastlar, zellikle Perikles

kaybeden tarafta yer almlardr. M.. 360 ylndan sonraki dnem iin Lykia dynastlarnn varln kantlaya-cak ne bir yazt, ne bir sikke, ne de arkeolojik malzeme vardr. Kr. Zahle 1991, 145-160; Gygax 2001, 92-96.

62 Lykiadaki Karia egemenlii hakknda ayrntl bilgi iin bk. Borchhardt 1978, 183-191; Jacobs 1993, 65; Behrwald 2000, 39-46.

63 M.. 411 ylnda Pers hakimiyeti altna girmesinden itibaren kendi gm sikkelerini basmaya devam etmi olmas (BMC 79 vd.; von Aulock 1974, 48 vd.; Heipp-Tamer 1993, 17, 45 vd.) ve Maussollos ile eit artlarda ittifak antlamas imzalamas (TAM II 1183), Phaselisin bu dnemde otonomisini koruduunu gsterir. Bu konuda kr. Keen 1993, 235; Gygax 2001, 105; Tner-nen 2008, 105 vdd.

64 Hornblower 1982, 221. Yneticiler ile akademik ilerde bulunanlar arasndaki dostluk ilikileri hakknda ayrca bk. Sonnabend 1996.

65 Hornblower 1982, 123 ve 337. 66 Steph. Byz. Eth. s.v. . 67 IG II 2325 Add. (pt. 2. 2 p. 817).

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

133

264/263 yllar arasndaki tarihleri kaydeden kronoloji defteri olan ve buluntu yerinden dolay Marmor Parium ya da Chronicon Parium olarak adlandrlan epigrafik belgeden, Astydamasn Dionysia Festivalinde ilk kez 373/72 ylnda zafer kazand renilmektedir68. Listede bir alt srada yer alan Aphareus hakknda ise Plutarkhos bilgi vermektedir69. Plutarkhosun aktardklarna gre Aphareus eserlerini yazmaya Lysistratos70 ylnda balam ve Sosigenes71 ylna kadar da devam ettirmi ve toplamda 28 yl boyunca yazmtr. Bu yllar arasnda Dionysia festivallerinde alt kez oyunlar sahnelenmi ve iki kez de dl kazanmtr; ayrca Lenaia Festivalinde de iki dl vardr. Plutarkhosun verdii tarihler 369-342/1 yllar arasna denk dmektedir. Buna gre Theodektes bu iki tragedya yazar arasnda bir dnemde dl kazanmtr72.

Plutarkhos, Theodektesin tragedya yazmaya sonradan baladn aktarr73. Suidas ve Eudocia da Theodektesi ilk srada rhetor olarak tantrken, ardndan tragedya yazar olarak tanmlarlar74. M.. IV. yzylda, tragedya yazmaya giden yolun daha ok retorikten getii dnld iin, Theodektesin tragedya yazarlna balamas anormal bir durum olarak grlmez75. Platonun Gor-gias diyalounda tragedya yazarlar iin yaplan tanmlama -iirden melodi, ritm ve vezni kardktan sonra geriye kalan, halka ve byk kitlelere sarfedilen, dz metin () olduuna gre, bu dnemde tragedya yazarlar tiyatroda ktiplik yapan () kiilerdir- sz konusu anlay zetler niteliktedir76. Byzantionlu Stephanos, Suidas ve Eustathios Theodektesin 50 tragedya yazdn kaydeder77. F. G. Welcker, Theodektesin mezar yaztnda kaydedilen 13 kez tragedya yarmalarna katld bilgisinden, Theodektesin 13 tetralogia (3 tragedya + 1 satyr oyunu), yani 52 tragedya yazdn hesap eder78. M. Susemihl ise IG II2 2320de yer alan kaytlar sayesinde M.. 341 ylnda msabakalarn tetralogia deil de trilogia eklinde yaplmas dolaysyla Welckerin tahminini kabul etmez79. Susemihle gre Theodektes 10 kez tetralogia, 3 kez de trilogia ile yarmalara katlm ve toplamda 49 tragedya yazmtr. Maussollos iin yazd tragedya ile toplam say 50 olmaktadr. Antik kaynaklardan bilinen tragedya adlar ise unlardr: Aias, Alkmaion, Helene, Lynkeus, Oidipus, Orestes, Philoktetes, Tydeus, Thyestes ve Maussollos ile olaslkla Theseus ve Bellerophontes. Tra-gedyalarn adlarndan aka anlalaca zere, Theodektesin konu seiminde nclleri olan byk tragedya airinin (Aiskhylos, Sophokles, Euripides) etkisi byktr.

Theodektesin Aias adl tragedyasndan Aristotelesin Rhetorica adl eseri sayesinde haberdar olunur. Aristoteles burada olaylarn ve insan davranlarnn asl nedenleri ile iftiralarda yanl kanya varmann sebeplerini aklarken Theodektesin Aiasndan rnekler vermitir. lk deinide

68 FGrHist 239 A 71 (Marmor Parium 71). 69 Plut. Mor. 839 c. 70 M.. 369/68 yl Atina arkhonu. 71 M.. 342/41 yl Atina arkhonu. 72 Ayrca kr. Olson Millis 2012, 148 vd. 73 Plut. Mor. 837 d-d.; kr. Phot. Lex. 260, 486 b 36 - 487 a 2. 74 Suda, . 138 s.v. ; Anecd. Graec. T. I. 230 (Eudocia Macrembolitissa). 75 Burckhardt et al. 2002, 261. Theodektes gibi retorik eitimi grm olan Astydamas ve Aphareus da ayn za-

manda pek ok tragedya yazmlardr. M.. IV. yzyldaki tragedya ve iir yazm hakknda ayrca bk. Webster 1954, 294-308; Xanthakis-Karamanos 1979, 66-76.

76 Plat. Gorg. 502 c-d. 77 Steph. Byz. Ethnika s.v. ; Suda, . 138 s.v. ; Eustath. Dion. Per. 855. 78 Welcker 1841, 1072. 79 Susemihl 1899, 631 vd.

Nihal Tner NEN

134

Diomedes, Troiallarn kampna giderken kendisine yoldalk etmesi iin Odysseusu seer80: Theodektesin Aiasndan da, Diomedesin Odysseusu, ona onur kazandrmak iin deil; yannda kendinden daha kk bir adam olsun diye setii ortaya kmaktadr, zira bunu yapmak iin byle bir gd olasdr81. kinci deinide ise Odysseus tartmada rakibini yener: Theodektesin Aiasnda Odysseus Aiasa, Aiastan daha cesur olmasna ramen neden byle grlmediini aklamaktadr82. Aiasn, Akhilleusun lmnden sonra silahlar iin dzenlenen yarmalara katlmas, fakat si-lahlarn Odysseusa verilmesinden dolay buhran geirmesinin ardndan sr srsn Argoslular zannedip katletmesi ve yaptklarnn farkna varp intihar etmesini anlatan tragedyalar arasnda Sophoklesin yazd gnmze kadar ulaabilmitir83. Sophokles dnda Karkinos (II) ve Asty-damas (II)n da bu konuda yazdklar bilinir84.

Yazarn Alkmaion adl tragedyas ise Aristoteles, Halikarnassoslu Dionysios ve Eusebius sa-yesinde renilir85. Aristoteles, Alkmaionun kars Alphesiboia ile konumasndan ksa bir blm aktarr. Burada herkes annesi Eriphylenin lmesi, fakat bunun Alkmaionun ellerinden olmamas gerektiini kararlatrr:

(Alphesiboia): Annenden lmllerden hibiri mi nefret etmedi? (Alkmaion) yle yantlad: Bu noktada ortaya kan ayrm anlamak gerekir. Bunun zerine Alphesiboia nasl? diye sorunca; Alkmaion sz yeniden ele alarak, Onun lmesine, ama onu benim ldrmemem gerek-tiine karar verdiler dedi86.

Eusebiosta ise kadnlarla ilgili olarak Theodektesin Alkmaionundan u pasaj aktarlr: lmller arasnda phe gtrmez bir sz iitilir: bir kadndan daha zavall hibir canl yoktur87. Amphiaros ile Eriphylenin olu olan Alkmaionun, epigonoslarn88 ikinci Thebai seferine katldktan sonra ba-basnn lmne sebep olduu iin annesini ldrmesi ve ardndan peine taklan erinysler ( perileri) dolaysyla lkeden lkeye dolamas ve sonunda ldrlmesini konu edinen bu tema Theodektes dnda Sophokles, Euripides, Astydamas (II), Agathon ve Nikomakhos tarafndan da ele alnmtr89.

Theodektesin Helene isimli tragedyas bir tek Aristoteles sayesinde renilir. Aristoteles klelik ve soyluluk hakknda aklama yaparken konuyu detaylandrmak iin Theodektesin Helene adl eserinde geen u pasaja atfta bulunur: Bu ise Theodektesin Helenesinde syledii gibi, mutlak ve izafi iki tr soyluluk ve zgrlk bulunduu anlamna gelmektedir: Kim, her iki taraftan da tanrsal soydan gelen birinin klelie layk olduunu iddia edebilir? Bunu sylemekle de, erdem ve ahlak bozukluu araclyla kle ve zgr, soylu ve ayak takm arasndaki ayrm belirlemekten te bir ey

80 Hom. Il. X. 240-245. 81 Arist. Rhet. II. 16. 1399b 20 vdd. 82 Arist. Rhet. II. 20. 1400a 23 vdd. 83 Soph. Aias. 84 TrGF 797; TrGF I 70 F 1a; Suda, . 4265 s.v. . 85 TrGF 801. 86 Arist. Rhet. II. 3. 1397b; kr. Dion. Hal. ad Amm. X. 3.19. 87 Euseb. praep. ev. X. 3.19. 88 Thebaia kar sefere kan Yedilerin oullar. Epigonaslar babalarna nasip olmayan baary elde etmi ve

kenti ele geirmilerdir. 89 TrGF 153 vd.; 379-385; 763; Arist. Poet. 1453 b 29-33; Suda, . 396 s.v. .

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

135

yapm olmuyorlar90. F. G. Welcker Aristotelesin Rhetoricasnda, Parisin Heleneyi alma husu-sunda babas onu zgr brakt iin mi hakl olduu ynndeki soruyu tartt pasajn da Theo-dektesin sz konusu tragedyasndan alndn dnr91. Sophokles, Euripides, Sinoplu Diogenes ve Timesitheos da Heleneyi konu alan oyunlar yazmlardr92.

Yazarn Lynkeus adl tragedyas da sadece Aristotelesin Poeticasnda yer alan iki pasajda belge-lenir. Aristoteles ilk pasajda tragedyalarda bahtn dnn, yani olan bitenin tam ters yne dndn anlatrken Theodektesin Lynkeusundan rnek verir: Lynkeusta ise ldrlmek amac ile gtrlen biri ile ldrmek amac ile ona elik eden bir bakas Danaos vardr. Ancak olaylar ldrlmek amac ile gtrlenin kurtulmas, berikinin ise lmesiyle sonulanmtr93. Dier pasajda ise tragedyalarn dm ve zm olarak adlandrlan ksmlarnn konumlarn aklarken sz konusu esere deinir: Her tragedyann bir dm ve bir de zm vardr. Temann dndaki olaylar ve iindekilerden de bazlar genellikle dm, btn geri kalanlarsa zm olutururlar. Dmn, hikyenin bandan, olaylar rgsnn talihten bahtszla ya da bunun tersine dnd ana kadarki; zmn ise deiikliin gerekletii yerin bandan sonuna kadar olan ksm olduunu sylyorum. Tpk, Theodektesin Lynkeusunda dmn, ana temadan nce vuku bulmu btn olaylar ve ocuun karlmas; bunun zmnnse lm cezasndan eserin sonuna kadarki blm oluu gibi94. Danaosun elli kz ile kardei Aigyptosun elli olunun evlenmesi, ancak Danaosun, kzlarnn her birine birer haner tututurarak kocalarn ldrmelerini istemesi ve bu istee yal-nzca Hypermestrann uymayp kocas Lynkeusu ldrmemesi zerine, damadn kendi ldr-meye kalkan Danaosun kendisinin lmesiyle sonulanan olaylar rgsn ileyen sz konusu tragedya esasen Aiskhylosun Danaos Kzlar95 adl tragedyas ile ayn konuyu ele alr.

Theodektesin Oidipus adl tragedyas Athenaiosun Deipnosophistai adl eserinde geer96. Athe-naios burada gece ve gndz bilmecesini aktarr. Ayn bilmece daha sonra Tryphon ve Moskhopu-los tarafndan alntlanm97 ve Anthologia Palatinada iki satr geniletilmitir: Bunlar iki sevgili kz kardelerdir, biri dierini dourmu olandr, douran bu ayns da dieri tarafndan dourulmu olandr, yle ki ayn zamanda kz karde olan bunlar ayn soydan gelen z kz kardelerdir ve de ayn zamanda birlikte annedirler98. Athenaiosta geen bulmaca byk ihtimalle bir sfenks bulmaca-sdr99. Zira Oidipus Thebaia gelince, orada halka zor gnler yaatan ve sorduu bilmeceleri bile-meyenleri acmaszca ldren sfenksin sorduu nce drt ayakl, sonra iki sonra da ayakl olabilen nedir? bilmecesine insan cevabn vererek soruyu bilmitir100. Antikada Oidipusun yaad trajedi pek ok yazarn ilgisini ekmitir. Theodektes dnda Aiskhylos, Euripides, Akhaios (I), Ksenokles, Meletos (II), Philokles (I), Nikomakhos (I) ve Sinoplu Diogenesin de Oidipus isimli

90 Arist. Pol. 1255a. 91 Welcker 1841, 1074. 92 TrGF 171-173; 807 vd.; Eurip. Hel.; Suda, . 613 s.v. . 93 Arist. Poet. 1452a 27-29. 94 Arist. Poet. 1455b 25-33. 95 TrGF 15 vd. 96 Athen. Deip. X. 75. 14 vdd. 97 Tryphon 193. 26; Moschop. Opusc. 75. 98 Anth. Graec. XIV. 40. Kr. Ohlert 1912, 96. 99 Kr. Schultz 1920, 94, 105; Diehl 1934, 1728; Fischer 2010, 8 vd. 100 Sz konusu bilmece ve Oidipusun cevab iin kr. Ohlert 1912, 24 vd.; Fainlight Littman 2009, 17.

Nihal Tner NEN

136

birer tragedya yazdklar bilinir101. Sophoklesin Kral Oidipus ve Oidipus Kolonosta isimli traged-yalar ise gnmze kadar korunabilmitir102.

Yazarn Orestes adl bir tragedya yazd da bir tek Aristotelesin Rhetoricasndan renilir. Aristoteles tmdengelim ve tmevarm yntemiyle akl yrtmeyi aklad blmde, Theo-dektesin Orestesinden rnek verir: Bylece bu, bir taraftan rtme, te taraftan da kantlama iin kullanlabilir, zira bir tane iyi ey, iki tane kt ey etmez. Ne var ki, ortaya konulan dnce mantken hataldr. Yine Polykratesin Thrasyboulosun, otuz tiran iktidardan indirdiini syleyen bir sz var; burada bunlar birer birer sayar; ya da Theodektesin Orestesindeki durumda paradan btne doru gidi vardr: Burada kocasn ldren bir kadnn ldrlmesi ve olun babann intikamn almas adildir ve olanlar da gerekte bunlardr; yine de bir araya getirilen eyler mutlaka doru olmayabilir. Ayn ey yanl mantk yrtme olarak yorumlanabilir, zira kadnn kimin tarafndan (ldrlmesi gerektii) belli deildir103.Theodektes dnda Euripides, Euripides (II), Timesitheos, Aphareus ve Karkinos (II)un da Orestese ilikin birer tragedya yazdklar bilinir104. Sz konusu yazarlardan grld zere Orestesin, babas Agamemnonun lmne neden olan annesi Klytaimnestray ldrmesi ve ardndan yaadklarn konu olan tema rhetor kkenli tragedya yazarlar arasnda olduka revatadr.

Theodektesin Troia Savana katlmak zere yola kan; fakat ylan soktuu ve iltihap kapan ya-ras bir trl iyilemedii iin ordu tarafndan Lemnosta braklan, 10 yln sonunda khin Kal-khasn bir kehaneti zerine adadan Troiaya getirilen, savan sonunda Parisi kasndan vurarak ldren ve savan sonunda memleketine dnmeyi baaran Philoktetesin yksne dair bir tra-gedya yazdn da Aristotelesin Nikomakhosa Etik adl eserinden reniyoruz. Aristoteles insan-larn meziyetlerini aklarken zaafna dknln balanamaz, ama katlanlamayacak denli kes-kin aclara yenik dmenin balanr bir ey olduunu anlatrken Theodektesin Philoktetes adl eserindeki kahramann davrann rnek gsterir: Birok kiinin dayanp stesinden baaryla gele-bildii eyler karsnda aciz kalan kii zayf veya zevkine dkn biridir, nitekim zevkine dknlk bir eit zayflktr. Byle biri himationunu, onu stnde tamak zahmetini ekmemek iin (yerde) pei sra srkler, ya da zdrap eken birine benzemenin ne kadar zdrapl olduunu grmeden, zahmet eken biriymi gibi davranr. Ayn ey kendine sahip olmak ya da olmamak iin de geerlidir. Eer biri iddetli ve ar haz ya da aclara yenik derse bu artc bir ey olmaz: Hatta bununla mcadele ederek yenik derse balanr bir eydir; tpk Theodektesin engerek tarafndan sokulan Philoktetesi ya da Karkinosun Alopesindeki Kerkyonlar gibi105. Aristotelesin sz konusu eserine dlen bir scholia (= aklama notu)da da Philoktetese dair u pasaj kaydedilmitir: Theodektes tragedya yazardr ve eli bir ylan tarafndan sokulan Philoktetesi de tantr, (o) uzun sre ac ve eziyetlere katlanr, daha sonra zayf dnce elimi kesiniz diye haykrr106. Theodektesin sz konusu tragedyasna M.S. II. yzyl yazarlarndan Aspasiosun, Aristotelesin Nikomakhosa Etik adl eserini yorumlad aratrmasnda da deinilir. Aspasios Aristotelesin lszlk ve zayflk hakknda

101 TrGF 57; 535-536; 754; 770; 781; 808; Suda, . 378 s.v. ; . 396 s.v. . Oidipus temas zerine

yazlan tragedyalar iin kr. Edmunds 2006, 32-56. 102 Soph. Oed. Tyran.; Oed. Colon. 103 Arist. Rhet. II. 2. 1401a. 33 vdd. 104 Aeschy. Orest.; Suda, . 3694 s.v. ; . 613 s.v. ; TrGF 798; TrGF I 73 F 1. 105 Arist. Eth. Nik. 1150b 1-11. 106 Schol. Arist. (Ethica Nicomachea 1150b 9).

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

137

sylediklerini yorumlarken Theodektesin Philoktetesine u atf yapar: Acya katlanma gc ve zayflk iin geerli olan ayn eylerin kendine sahip olmak ya da olmamak iin de geerli olduunu sylerler; O en ok lszlk ve zayflkta nasl benzer eylerin geerli olduunu gsterir. Eer biri znt ve aclara yenik derse bu artc bir ey olmaz, ama bir kii Theodektesin (Philokte-tesindeki), bir engerek tarafndan sokulunca bunu Neoptolemosun etrafndakilerden bir sre giz-lemek isteyen Philoktetes gibi bylesi bir eye kar koyarsa, daha sonra da aclarn byklne dayanamayp strabn belli ederse bu deerli ey balanabilir. Sophokles ve Aiskhylos da ona ayn karakteri eklemilerdi107. Troia kahramanlarnn tragedya konusu olarak sklkla tercih edildii, Phi-loktetes karakterinde de aka gzlenmektedir. Theodektes dnda nclleri Aiskhylos, Sophokles ve Euripidesin de Philoktetes adl birer tragedya yazdklar bilinir108.

Aristotelesin Poetica adl eserinden Theodektesin Troia Sava kahramanlarndan Diomedesin babas olan Tydeusu konu alan bir tragedya yazd renilir. Aristoteles insanlar tanma ve onlarn tannmalar zerine aklama yaparken Theodektesin Tydeusunda geen akl yrtmeye ynelik bir olay rnek verir: Drdnc tannma akl yrtmeden karlan tannmadr; Sunu Tayanlar (=Khoephoroi)da olduu gibi: bana (Elektraya) benzeyen biri gelir, bana benzeyen bu kii Orestesten bakas olamaz, yleyse o gelmitir. Sofist Polyidos da Iphigeneiann tannmas hakknda byle dnerek, Orestesin, kz kardeim kurban edilirse, o zaman benim de kurban edilmem gerekir eklinde akl yrtmede bulunduunu sylemektedir. Theodektesin Tydeusunda da, olunu bulmak zere gelen kii, kendisinin ldrlecei ynnde akl yrtr109. ledii bir cinayet yznden l-kesinden kovulan Tydeus, Argosa snr ve orada kraln kz ile evlenerek Thebaia kar Yediler Seferine katlr. Fakat Tydeusun, kimi, neden ldrd iin srgn cezasna arptrld belli deildir. Farkl kaynaklarda geen farkl bilgilere gre Tydeus ya babasnn drt kardeini; ya babas Oineusu tahttan indirmeye alan bu kardelerinden birinin oullarn; ya amcas Melasn oullarn; ya kendi kardeini; ya da kendi oullar Lykopeus ve Alkathoosu ldrmtr110. Sz konusu Lykopeus ve Alkathoos baz kaynaklarda babasnn kardelerinin ad, bazlarnda ise ye-enlerinin ad olarak geer. Theodektesin Tydeusundaki olay rgs ise, Tydeusun kendi olunu aramaya geldii, fakat babasn tanmad iin olu tarafndan da ldrlme tehlikesi geirdii; olu Diomedesi aramaya geldiini syleyince de kurtulduu ynndedir111.

Athenaiosun Deipnosophistainda geen iki pasajda Theodektesin, bir eit harf bulmacas ya da oyununa olan ilgisine tank olunur. Athenaiosun aktardna gre, Theodektes okuma yazma bilmeyen bir taraly tantr: Phaselisli Theodoktes okuma yazma bilmeyen birini sahneye karr, bu kii de Theseusun ismini yle betimler: Yaznn ilk ksm, ortasnda tek gz olan bir dairedir (). Daha sonraki, birbirine tamamen eit lde iki izgidir; enine bir izgi de bunlar birbirine birletirir (). ncs kvrml bir bukleye (sa llesine) benzer (). Daha sonraki grld gibi atall yass bir asadr (), batan itibaren beincisi birbirine eit iki sopadr, bunlar birlikte tek bir temele dayanrlar (). Altncs tpk daha nce dediim gibi kvrml bir bukledir ()112. Sz konusu harfler birletirildiinde majuskel olarak yazlm ismi kar. Euripides de Theseus isimli tra-

107 Aspas. Nic. Comm. 133. 3-10. 108 TrGF 79-82; 613-621; Soph. Philokt. 109 Arist. Poet. 1455a 4-10. 110 Tydeusun iledii cinayete ilikin kaynaklar ve yorumlar iin bk. Sicherl 2006, 427 vd. 111 Belfiore 2000, 211 dn. 18. 112 Athen. Deip. X. 80. 38-51; kr. Deip. II. 2. 47. 8 vdd.

Nihal Tner NEN

138

gedyasnda byle bir obandan bahsedip ayn ismi bir harf oyunu ile vermitir113. Tragedya yazar Agathonun da Telephos adl oyununda bu harf bulmacasna deindii grlr114. Bundan dolay da Theodektesin Theseus isimli bir tragedya yazm olabilecei dnlr115.

M.S. V. yzylda yaam olan ve olu Septimius iin antik metinlerin zetlerini toplayan Io-hannes Stobaiosun Anthologium isimli almasndan Theodektesin Thyestes adnda bir tragedya yazd renilir. Yazar burada zamann varl hakknda Theodektesin Thyestesinde aktarlanlara deinir: Ey zavall Thyestes, fkenin dizginini dileyerek sabretmelisin; u an tahrik edilmi olsan da sana bu tavsiyede bulunuyorum; zira sonsuz zaman her eyin stn rter ve boyunduruu altna alr116. Agamemnonun babas Atreus ile kardei Thyestes arasnda iktidar mcadelesi iin kan dmanlk ve Atreusun, kars Aerope ile arasndaki iliki dolaysyla Thyestese kendi ocuklarn yedirmesini konu edinen sylence pek ok tragedyaya konu olmutur. Theodektes dnda Sophok-les, Euripides, Karkinos, Agathon, Khairemon, Sinoplu Diogenes, Kleophon ve Apollodoros da bu temay ileyen birer tragedya yazmlardr117. Stobaiosun aktard pasaj muhtemelen Thyestese kendi ocuklarn yediini rendikten sonra sylenmitir118.

Theodektesin Artemisia tarafndan Maussollos onuruna dzenlenen yarmaya katldndan yukarda bahsedilmiti. M.S. II. yzyl yazarlarndan Aulus Gellius, Theodektesin bu yarmaya katld eseri olan Maussollos adl tragedyasnn kendi zamanna kadar korunduunu kaydeder119.

F. G. Welcker, Ioannes Stobaiosun, yazarlarn hakszlk zerine ( ) sylediklerini alntlad blmde Theodektesten verdii pasajda aktarlanlardan dolay - Ey alevin parlak n evreleyen gne, btn insanlar iin arzulanan parlt. Herhangi bir zamanda bylesi nemli hale gelen baka bir dava ve kurtuluu zor olan bir yarglama grdn m? Burada bir kadn, kendisinin bana syledii szler yznden benden davac oluyor. Kocas da onu izliyor ve imdi bunlar beni yarglayp da davac m oluyorlar?120- yazarn Bellerophontes adnda da bir tragedya yazdn dnr121. Bilindii zere Bellerophontes, Bellerosu ldrd iin yurdundan ayrldktan sonra suundan arnmak zere Tiryns Kral Proitosun yanna gelir. Fakat orada kraln kars Anteia ona ak olur ve hislerine karlk bulamaynca da Bellerophontesi kendisine sarkntlk etmekle sular. Konuunu kendi eliyle cezalandrmaktan ekinen Proitos, Bellerophontesi, eline kendi cezasn ieren bir tablet vererek Lykia kral olan kaynpederi Iobatesin yanna gnderir. Iobates, Bellerophontesi burada zorlu ilere srer, fakat kanatl at Pegasos ile her trl iin stesinden gelen Bellerophontes sonunda Anteiadan intikamn alr. Bunlarn yannda Pegasos ile Olymposa kma giriimi tanrlar tarafndan ho karlanmaz. Theodektesin kendi yurduna komu olan blgede geen bylesi bir konu hakknda bir eser yazmas da artc deildir. Bellerophontes efsanesi

113 TrGF 477-480. 114 TrGF 764. 115 Welcker 1841, 1072; Schult 1920, 111; Diehl 1934, 1726, 1728. 116 Ioann. Stob. Anthol. I. 8. 6. 117 TrGF 184-188; 481 vd.; 763; 784; 798; 808; TrGF I 39 F 3; 71 F 8; 88 F 1d; Suda, . 3406 s.v. ; .

1730 s.v. . 118 Kr. Belfiore 2000, 210 vd. 119 Gell. Noct. Attic. X. 18. 120 Ioann. Stob. Anthol. III. 10.8. 121 Welcker 1841, 1078.

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

139

hakknda Euripides ve Astydamas da birer tragedya yazmlardr122. Theodektesin farkl kaynaklarda adlar anlan sz konusu eserlerinin yan sra, Stobaios

tarafndan alntlanan, fakat hangi eserine dhil olduklar tespit edilemeyen pasajlar bulunmaktadr. Stobaios, tanrnn var olanlarn yaratcs olduu ve her eyi onun ynettiini vurgulamak iin eserine Theodektesten Tanrlardan balanmas uygundur alntsyla balar123. Tanr katnda yer alan adalet zerine bir araya getirdii atflar arasnda uzun bir Theodektes alnts yapar: lm-llerden her kim tanrsal eylere zarar verirse, hemen olmasa da zaman iinde cezasn bulur; eer cezalar hemen olsayd, o zaman pek oklar dindarlklar dolaysyla deil de korkudan tanrlara sayg gsterirlerdi. imdi ise ceza uzak olduu iin lmller doaya riayet ediyorlar. Kt olarak grlenler her ne zaman ortaya karlrsa, daha sonraki zaman iinde cezalarnn bedelini derler124. aba ve gayret hakknda Theodektesin nl bir ekilde vlmek isteyen kiinin pek ok eye katlanmas gerekir; laubalilik o anki zevki alp aclar zaman iinde ortaya karmaktan holanr ynnde aktardklarna deinilir125. Kstahlk ve yzszlk konusu ilenen ksmda da Theodektesin grld gibi insanlar arasnda sadece kstahlk dnda her eyin yalanmas doaldr ve belirlenmi zamann sonu gelir. Kstahlk ise lmllerin soyunu ne kadar oaltrsa, gnden gne o kadar byr szlerine yer verilir126. Kadnn kimileri iin yararl, kimileri iin zararl olduu hususunda Theodektesin bir erkek eve bir e getirirse, grld gibi sadece bir kadn getirmez, bununla birlikte iyi ya da kt bir ruhu da alp eve getirir ynndeki gr alntlanr127. Babalarn ocuklar iin yapmas gerekenler hakknda atfta bulunduu yazarlar arasnda Theodektes de yer alr: Aile kurumu ocuklar korur128. Soyluluk hakkndaki yazlar ele alan blmde ise yazardan u alnt yaplr: Ben layk olmayan st tabakaya hizmet eden asil bir soyu asla methetmem129. nsanlarn abuk deien mutluluklarn aklamak iin Theodektesin Ey yal, Hellasta yaygn olan lmllerin yazgsnn belirsiz olduu ynndeki sylenti phelidir ve ok ncesinden bilinir ynndeki gr kaydedilir130.

Aristoteles Rhetorica adl eserinde geen iki pasajda Theodektesin Nomosundan rnekler aktarr. Fakat burada ad geen Nomosun yaznsal bir eser mi, yoksa Atinann kamu yaamn ilgilendiren bir davaya ynelik yasa teklifi mi olduu net deildir131. Her iki pasaj da antitez ve kyaslama ierir. lk pasaj, tmevarm yntemine ilikin verilen rnekler arasnda yer alr: Theo-dektesin Nomosunda da buna baka bir rnek bulunmaktadr: Nasl ki, bakalarnn atlarna yeterince zen gstermeyenlere kendi atlarmz; ya da bakalarnn gemilerini batranlara kendi gemilerimizi emanet etmiyorsak ve dier btn durumlarda da bu ekilde oluyorsa, bakalarnn gvenliini korumayanlara da kendi gvenliimizi emanet etmememiz yerinde olur132. Dier pasaj ise M.. IV. yzyln balarndan itibaren Hellen kentleri iin sorun olmu paral askerlerle ilgilidir:

122 TrGF 443-452; 777; Suda, . 4265 s.v. . 123 Ioann. Stob. Anthol. I. 1. 124 Ioann. Stob. Anthol. I. 3. 22. 125 Ioann. Stob. Anthol. III. 29. 35. 126 Ioann. Stob. Anthol. III. 32. 14. 127 Ioann. Stob. Anthol. IV. 22c 67. 128 Ioann. Stob. Anthol. IV. 26. 8. 129 Ioann. Stob. Anthol. IV. 29a 5. 130 Ioann. Stob. Anthol. IV. 41. 25. 131 Solmsen 1934, 1734. 132 Arist. Rhet. II. 10. 1398b.

Nihal Tner NEN

140

Theodektes Nomosunda yle diyor: Yararllklarndan dolay Strabaks ve Kharidemos gibi cretli askerlere yurttalk hakk veriyorsunuz da; bu cretli askerler arasnda onmaz yaralara sebep olanlar srgn etmeyecek misiniz?133

41 yllk yaamna bylesi baarlar sdran ve grld zere olduka geni bir yelpazede eserler veren Theodektes ksa mrnde Libya ve Msra da seyahat etmitir. Strabon Theodektesin, Aithiopiallarn siyah tenli ve kvrck sal olmalarn, Heliosun, arabasn bu halklarn snrlarnda srerken alevinin kapkara ieini insanlarn bedenlerine dokundurduunu ve onlarn salarn, ateinin harlanmaz binbir biimiyle starak kvrmasna baladn aktarr134. skenderiyeye ka-arak kral I. Ptolemaiosun himayesinde yaayan politikac ve filozof Phaleronlu Demetrios (M.. yak. 350-283) da I. Ptolemaiosa yazd bir mektubunda, tragedya yazar Theodektesin oyun-larndan birinde kutsal kitaplarda yazlm olan temalardan bahsetmek arzusuna kaplnca gzlerine perde indiini ve bunun nedenini anladktan sonra tanrya dua ederek ifa bulduunu aktarr135. Hellenistik Dnemden bir yazar olan ve II. Ptolemaiosun (M.. 285-246) yannda yksek ka-demede bir memur olduu dnlen Pseudo Aristeas, tragedya yazar olarak tantt Theo-dektesin, yazd bir tragedya iin kullanmak zere skenderiye Ktphanesinden dn bir kitap almak zereyken gzlerinin ferinin kesildiini ve bu talihsizliin bana neden geldiini anlaynca da gnlerce tanrya yalvardktan sonra ifa bulduunu yazar136. Sz konusu son iki aktarm Theodek-tesin Msrda bulunduu srada gzlerinde bir problem olduuna iaret ederler. Suidasn Sbyrtios maddesinde Theodektesin okumalarn Sbyrtios isimli klesinin yaptnn kaydedilmesi de bu durumu destekler137.

Antik kaynaklar Theodektesin eserleri yannda yazarn mezar hakknda da olduka ayrntl bilgiler verir. Plutarkhos, Isokratesin rencilerini sayd eserinde Theodektesin Atinada ld-n syleyerek mezarnn yerini tarif eder138. Buna gre Theodektesin Atinadaki mezar ant Eleusise giden kutsal cadde zerinde, (= fasulyepazar) istikametinde konumlanm olup, yazarn dneminde tamamen yklmtr. Plutarkhosa gre orada vaktiyle nl ozanlarn heykelleri onunkinin yannda dururdu ve bunlardan yalnzca ozan Homerosunki salam kalmt139. Pau-

133 Arist. Rhet. II. 16. 1399b. 134 Strab. XV. 24. 135 Ioseph. Ant. Iud. XII. 113. 136 Arist. Epist. 316. Kr. Euseb. praep. ev. VIII 5. 9; Georg. Sync. 1, s. 328; Cedr., Comp. hist. I. 290; Zon., Epit. hist. I.

310; Mich. Psell. Poem. 53. 600 vdd. 137 Suda, . 364, s.v. . 138 Plutarkhosun (Mor. 837c-d) aktardklar muhtemelen Atinal Heliodorosun eserine dayanmaktadr

(Heliodoros, FGrHist. 373). Kr. Scholl 1996, 229. Heliodoros hakknda ayrca bk. Keil 1895, 199-240 ve Jacoby 1912, 15-18.

139 Theodektesin mezarndaki Homeros heykeli hakknda bk. Schefold 1943, 207, 88 no. 2; Richter 1965, 45 no. 2. Atinada nl airlerin heykelleri M.. V. yzyldan beri adak olarak dikilmekteydi. Bu konuda kr. Metzler 1971, 263 vd., 363 vd.; resmi onurlandrma heykelleri ile zel adak heykelleri arasndaki genel farklar iin bk. Voutiras 1980, 28 vdd. nl sanatlarn heykellerinin adak heykeli olarak dikildiine ynelik en iyi rnek Olympiadaki Mikythosun adak heykelleridir (Eckstein 1969, 33-42). Bu tarz heykellerin mezar antlarnda yer almas ise ok yaygn deildi. Buna ilikin en erken veri Olympia yaknnda, Skillusta yer alan mezarnda dikili olan ve Pausanias (V. 6. 6) tarafndan tasvir edilen, Ksenophonun mermer bir portresidir. Bu konuda bk. Minakaran-Hiesgen 1970, 112-141; Adriani 1988, 272-278 lev. 70 ve 71. M.. V. yzyln sonundan itibaren mezarlarda sanat tasvirlerinin kullanmnn artt grlmektedir. Bu konuda kr. Scholl 1994, 239-271. Theodektesin sz edilen mezar antnn mimari adan ve heykel galerisi ynnden Thessalia Dynastesi

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

141

sanias ise Theodektesin mezarnn Kephisos Irmandan sonra gelen Zeus Meilikhiosa (= Mer-hametli Zeus) ait sunan yaknlarnda olduunu bildirir140. Pausanias tarafndan Kephisos kp-rsn at sylenen yol yine onun tarafndan tasvir edilen141 ve Daphni yksek geidinin 1 km. kadar batsnda yer alan Aphrodite Tapnann kuzeyinde olduka iyi korunmu bir ekilde ortaya karlmtr142. Theodektesin mezar antnn yaknnda bulunduu kaydedilen Zeus Meilikhios Suna da Kutsal Sabbas Kilisesinin batsnda tespit edilir143. Kutsal Sabbas Kilisesi ise, kutsal yolun dousunda, kente doru Markoni yolu knn hemen nnde yer alr, fakat bugn bu alan kk sanayi iletmelerine ait yaplar tarafndan olduka tahrip edilmi durumdadr144. Mezarnn yeri tam olarak deilse de konum olarak bu ekilde belirlenen Theodektesin mezar antnda yer alan mezar yazt ise Byzantionlu Stephanos tarafndan u ekilde kaydedilir:

Kara toprak, Olymposlu Musalarn ycelttii Phaselisli Theodektesi burada barnda saklyor, Khoroi tragikoiun on kutsal yarnda sekiz kez lekesiz tala talandrldm145.

Sz konusu kaynaklarda geen tanmlamalardan anlald zere Theodektes olduka grkemli bir mezar antna sahiptir ve ans bylesi bir yap ile lmszletirilmeye allmtr. Yazarn mezar ant, bir mezar kompleksi iinde zel ahslara ait heykellerin kullanlmasna ilikin en eski bilgiyi salamasyla Attika mezar sanat iinde ayr bir yere sahiptir.146

Sonu olarak, Phaselis kentinde domu, yksek renimini Atinada tamamlam olan Theo-dektes, M.. IV. yzyl kltrel ve akademik yaamnn nemli ahsiyetlerinden biri olmay ba-armtr. Bunda, dnemin nde gelen eitim kurumu olan Isokratesin okulunda eitim grmesi-nin yannda kendi yetenekleri etkili olmutur. Hafzas kuvvetli biri olarak kaydedilen Phaselisli entelektel Theodektes gerek retorik retisi, gerek katld yarmalarda ald dereceler, gerekse yazd tragedyalar ile gnmze kadar adndan sz ettirmeyi baarmtr.

Daokhosun Delphoida bulunan mezar antna benziyor olabilecei dnlr, Zanker 1995, 355 dn. 42; Daokhosun mezar ant iin ayrca bk. Anne Didier, 2001.

140 Paus. I. 37. 4. 141 Paus. I. 37. 7. 142 Camp 2001, 130 vd. 143 Zeus Meilikhios Kutsal Alannn yeri hakknda bk. Milchhfer 1883, 16; Travlos 1988, 181, res. 228. 144 Sz konusu kilisenin bat uzun yznde yer alan pencerelerden birinin st ksmnda devirme malzeme olarak

kullanlan faskial bir aritrav, dier pencerenin yannda ise M.. IV. yzyla tarihlenen, zerinde oturan bir kadn ve nnde ayakta duran bir erkein tasvir edildii bir mezar rlyefi tespit edilmitir. Bu konuda bk. Scholl 1994, 253 dn. 63.

145 Steph. Byz. Eth. s.v. . 146 Scholl 1996, 230 dn. 65.

Nihal Tner NEN

142

BBLOGRAFYA

Antik Kaynaklar Ael. Nat. Anim. (= Claudius Aelianus, De natura animalium) Kullanlan Metin: De natura animalium. Ed. R. Hercher, Claudii Aeliani

de natura animalium libri xvii, varia historia, epistolae, fragmenta, vol. 1. Leipzig 1864 (repr. Graz 1971).

Aeschy. Orest. (= Aeschylus, Oresteia) Kullanlan Metin ve eviri: Die Orestie des Aischylos. K. Vollmoeller S.

Fischer. Berlin 1911. Anecd. Garec. (= Anecdota Graeca) Kullanlan Metin: Anecdota Graeca. Ed. J. B. G. DAnsse de Villoison, vol.

2. Venedik 1781. Anonym. Seguer. (= Anonymus Seguerianus, Ars Rhetorica) Kullanlan Metin: Ars Rhetorica. Ed. C. Hammer, Rhetores Graeci, vol. 1.

Leipzig 1894. Anth. Pal. (=Anthalogia Palatina) Kullanlan Metin: Anthalogia Palatina. Ed. H. Beckby, Anthologia Graeca,

vol.1 (2nd ed.) Munich 1965. Arist. Epist. (= Aristeae epistula) Kullanlan Metin: Aristeae epistula ad Philocratem. Ed. A. Pelletier, Lettre

dAriste a Philocrate. Paris 1962. Arist. Pol. (= Aristoteles, Politica) Kullanlan Metin ve eviriler: Politics. Ed. H. Rackham. London, New

York 1967. Aristoteles, Politika. ev. : M. Tuncay. stanbul 19934. Arist. Poet. (= Aristoteles, Poetica) Kullanlan Metin ve eviriler: Aristotelis de arte poetica liber. Ed. R.

Kassel. Oxford 1965 (repr. 1968) . Aristoteles, Poietika. iir Sanat zerine: ev.: N. Kalayc. Ankara 2005. Arist. Rhet. (= Aristoteles, Rhetorica) Kullanlan Metin ve eviriler: Aristotelis ars rhetorica. Ed. W. D. Ross.

Oxford 1959 (repr. 1964). Aristoteles, Retorik. ev.: M. H. Doan. stanbul 20089. Arist. Eth. Nic. (= Aristoteles, Ethica Nicomachea) Kullanlan Metin ve eviriler: Aristotelis ethica Nicomachea. Ed. I.

Bywater. Oxford 1894 (repr. 1962). Aristoteles, Nikomakhosa Etik. ev. S. Babr. Ankara 20124. Aspas. Nic. Comm. (= Aspasius, In ethica Nichomachea commentaria) Kullanlan Metin: In ethica Nichomachea commentaria. Ed. V. G. Heylbut,

Aspasii in ethica Nicomachea quae supersunt commentaria [Commentaria in Aristotelem Graeca 19, 1]. Berlin 1889.

Athen. Deip. (= Athenaios, Deipnosophisticarum Epitome) Kullanlan Metin ve eviriler: The Deipnosophistis. Ed. C. B. Gulick, vols.

I-VII. Cambridge. Mass. London 1927-19996. Athenaei Deipnosophisticarum Epitome. Ed. S. P. Peppinki, vols. I-II.

Leiden 1937-1939.

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

143

Cedr. Comp. hist. (= Georgus Cedrenus, Compendium Historiarum) Kullanlan Metin: Georgus Cedrenus, Compendium Historiarum, vols. I-

II. Ed. I. Bekker, Corpus Scriptorum historiae Byzantinae [14]. Bonn 1838-1839.

Cic. de fin. (= Cicero, De Finibus Bonorum et Malorum) Kullanlan Metin ve eviri: De Finibus Bonorum et Malorum. Ed. H.

Rackham. London, Massachusetts 1967. Cic. Tusc. (= Cicero, Tusculanarum Disputationum) Kullanlan Metin ve eviri: Tusculan Disputations. Ed. J. E. King. Cam-

bridge, Mass.-London 1971. Demosth. Contr. Lac. (= Demosthenes, Contra Lacritum) Kullanlan Metin: Demosthenis orationes, vol. 2, 2. Ed. W. Rennie. Oxford

1921 (repr. 1966). Diod. (= Diodorus Siculus, Bibliotheke Historike) Kullanlan Metin ve eviri: Diodorus of Sicily. Ed. R. M. Geer. London,

New York 1947. Diog. Laert. (= Diogenes Laertios) Kullanlan Metin ve eviriler: Lives of Eminent Philosophers. Ed. R. D.

Hicks. vols. I-II. London, New York 1925. Diogenes Laertios, nl Filozoflarn Yaamlar ve retileri. ev.: C.

entuna. stanbul 2003. Dion. Hal. Ad. Amm. (= Dionysios Halikarnassos, Ad Ammaeum) Kullanlan Metin: Ad Ammaeum. Ed. H. Usener L. Radermacher, Dio-

nysii Halicarnasei Quae Exstant, vol. V. Leipzig 1899 (repr. Stuttgart 1965).

Dion. Hal. Is. (= Dionysios Halikarnassos, Isaios) Kullanlan Metin ve eviriler: Dionysius of Halicarnassus. Critical Essays,

vol. I. Ed. S. Usher. Cambridge, Mass. London 20002, vol. II: 1985. Dion. Hal. Isok. (= Dionysios Halikarnassos, Isokrates) Kullanlan Metin ve eviri: Dionysius of Halicarnassus. Critical Essays,

vol. I. Ed. S. Usher. Cambridge, Mass. London 20002; vol. II: 1985. Dion. Hal. Demosth. dict. (= Dionysios Halikarnassos, De Demosthenis diction ) Kullanlan Metin: De Demosthenis diction. Ed. H. Usener L. Radermacher,

Dionysii Halicarnasei Quae Exstant, vol. V. Leipzig 1899 (repr. Stuttgart 1965).

Dion. Hal. Comp. verb. (= Dionysios Halikarnassos, De compositione verborum) Kullanlan Metin: De compositione verborum. Ed. H. Usener L. Rader-

macher, Dionysii Halicarnasei Quae Exstant, vol. VI. Leipzig 1929 (repr. Stuttgart 1965).

Discus. Peripat. (= Francisci Patricii Discussionum peripateticarum) Kullanlan Metin: Francisci Patricii Discussionum peripateticarum tomi

IV [microform]. Ed. F. Francesco, Quibus Aristotelicae philosophiae uniuersa historia atque dogmata cum veterum placitis collata, eleganter & erudit declarantur. Operis veteri rerum nouitate gratissimi argumenta sequens docebit pagina. 1581.

Eurip. Hel. (= Euripides, Helene) Kullanlan Metin: Helene. Ed. J. Diggle, Euripidis Fabulae III. Oxford 1994.

Nihal Tner NEN

144

Euseb. praep. ev. (= Eusebius, Praeparatio evangelica) Kullanlan Metin ve eviri: Eusebius Werke, Band 8: Die Praeparatio

evangelica. Die griechischen christlichen Schriftsteller 43, 2. Berlin 1956. Eustath. Dion. Per. (= Eustathios, Commentarium in Dionysii periegetae orbis descriptionem) Kullanlan Metin ve eviri: Commentarium in Dionysii periegetae orbis

descriptionem. Ed. K. Muller, Geographi Graeci minores, vol. 2. Paris 1861 (repr. Hildesheim 1965).

FGrHist (= Die fragmente der griechischen Historiker) Kullanlan Metin: Die fragmente der griechischen Historiker. Ed. F. Jacoby

I-XV. Berlin Leiden 1923-1958. Fl. Joseph. Ant. Iud. (= Flavius Josephus, Antiquitates Judaicae) Kullanlan Metin: Antiquitates Judaicae. Ed. B. Niese, Flavii Iosephi opera,

vols. 1-4. Berlin 1887-1890. Gell. Noct. Attic. (= Aulus Gellius, Noctae Atticae) Kullanlan Metin ve eviri: The Attic Nights of Aulus Gellius. Ed. J. C.

Rolfe, I-III. London, New York 1927-1928. Georg. Sync. (= Georgius Syncellus, Ecloga chronographica) Kullanlan Metin: Georgii Syncelli Ecloga chronographica. Ed. Alden A.

Mosshammer. Leipzig 1984. Hom. Il. (= Homeros, Iliada) Kullanlan Metin ve eviriler: Homer. The Iliad. Ed. A.T. Murray.

Cambridge, London 1924. Homeros, lyada. ev. A. Erhat A. Kadir. stanbul 201224. Ioann. Stob. Anthol. (= Ioannes Stobaeus, Anthologium) Kullanlan Metin: Anthologium. Ed. C. Wachsmuth O. Hense, Ioannis

Stobaei anthologium, vol. 1. Berlin 1884. Isok. Antid. (= Isokrates, Antidosis) Kullanlan Metin: Antidosis. Ed. G. Mathieu, Isocrate. Discours, vol. 3.

Paris 1942 (repr. 1966). Isok. Areopag. (= Isokrates, Areopagiticus) Kullanlan Metin: Areopagiticus. Ed. G. Mathieu, Isocrate. Discours, vol.

3. Paris 1942 (repr. 1966). Isok. Nic. (= Isokrates, Nicocles) Kullanlan Metin: Nicocles. Ed. G. Mathieu E. Bremond, Isocrate,

Discours, vol. 2. Paris 1938 (repr. 1967). Isok. Panath. (= Isokrates, Panathenaicus) Kullanlan Metin: Panathenaicus. Ed. G. Mathieu E. Bremond,

Isocrate. Discours, vol. 4. Paris 1962. Isok. Paneg. (= Isokrates, Panegyricus) Kullanlan Metin: Panegyricus. Ed. G. Mathieu E. Bremond, Isocrate.

Discours, vol. 2, Paris 1938 (repr. 1967). Iul. Val. Res. gest. Alex. (= Iuli Valeri Alexandri Polemi, Res gestae Alexandri Macedonis transla-

tae ex Aesopo Graeco) Kullanlan Metin: Res gestae Alexandri Macedonis translatae ex Aesopo

Graeco / Iuli Valeri Alexandri Polemi. Ed. M. Rosellini, Mnchen-Leipzig 2004.

Lex. Rhet. Cant. (= Lexicon rhetoricum Cantabrigiense)

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

145

Kullanlan Metin: Lexicon rhetoricum Cantabrigiense. Recensuit et anno-tationibus instruxit. Ed. E.O. Houtsma, Diss. Leiden 1870.

Lucian. Mac. (= Lucianus, Macrobii) Kullanlan Metin ve eviriler: Lucianus, vols. I-III. Ed. C. Jacobitz.

Leipzig 1896-7; Ed. J. Sommer-Brodt, vols. I-III. Berlin 1886-99; Ed. N. Niln. Leipzig 1906-1923.

Lykurg. Orat. Leocr. (= Lykurgos, Oratio in Leocratem) Kullanlan Metin: Lycurgi oratio in Leocratem. Ed. N. C. Conomis post C.

Scheibe F. Blass. Leipzig 1970. Mich. Psell. Poem. (=Michaelis Pselli, Poemata) Kullanlan Metin: Michaelis Pselli poemata. Ed. L. G. Westerink. Stutt-

gart, Leipzig 1992. Moschop. Opusc. (= M. Moschopuli Cretensis, Opuscula Grammatica) Kullanlan Metin: Manuelis Moschopuli Cretensis. Ed. F. N. Tietze, Opus-

cula Grammatica. Lipsae, Prag 1822. Orat. Att. (= Oratores Attici) Kullanlan Metin: Oratores Attici, vol. 2. Ed. G. Baiter H. Sauppe.

Zrich 1839-1850. Paus. (= Pausanias, Periegesis tes Hellados) Kullanlan Metin ve eviri: Description of Greece. Ed. W. H. Jones, vols. I,

III-IV. W. H. Jones H. A. Ormerod, vol. II. R. E. Wycherley, vol. V (Illustrations and Index). New York 1918-200410.

Phot. Lex. (= Photius, Lexicon) Kullanlan Metin: Photius, Lexicon. Ed. R. Porson. Cambridge 1822. Phot. Bibl. (= Photios, Bibliotheka) Kullanlan Metin ve eviriler: Photios, Bibliotheka. Ed. R. Henry. Paris

1971. Photius, The Bibliotheca. Ed. N. G. Wilson. London 20022. Plat. Gorg. (= Platon, Gorgias) Kullanlan Metin ve eviri: Plato in Twelve Volumes, vol. III. Ed. W. R.

M. Lamb. Cambridge, London 1967. Plut. Aleks. (= Plutarkhos, Aleksandros) Kullanlan Metin ve eviri: Plutarchs Lives, vols. I-XI. Ed. B. Perrin.

London, New York 1959. Plut. Mor. (= Plutarkhos, Moralia) Kullanlan Metin ve eviri: Plutarchs Moralia, vols. I-XIV. Ed. F. C.

Babbitt-W. C. Helmbold. London, New York 1928-1967. Poll. Onom. (= Pollux, Onomasticon) Kullanlan Metin: Onomasticon, Ed. W. Dindorf, Leipzig 1824. Proleg. Rhet. (= Prolegomena in artem rhetoricam) Kullanlan Metin: Prolegomenon sylloge. Ed. H. Rabe, Rhetores Graeci,

vol. 14. Leipzig 1931. Ps.-Callisth. Hist. Aleks. (= Pseudo-Callisthenes, Historia Alexandri Magni) Kullanlan Metinler: Pseudo-Callisthenes, Historia Alexandri Magni. Ed.

W. Kroll. Berlin 1926. Quint. Inst. (= Marcus Fabius Quintilianus, Institutio Oratoria) Kullanlan Metinler: M. Fabii Quintiliani Institutionis Oratoriae Libri

Nihal Tner NEN

146

Duodecim, vols. I-II. Ed. M. Winterbottom. Lipsae 1970. Schol. Apoll. Rhod. (= Scholia in Apollonii Rhodii) Kullanlan Metinler: Scholia in Argonautica (scholia vetera). Ed. K.

Wendel, Scholia in Apollonium Rhodium vetera. Berlin 1935. Schol. Arist. (= Scholia in Aristotelem) Kullanlan Metin: Scholia in Aristotelis ethica Nicomachea scholia vetera et

recentiora. Ed. J.A. Cramer, Anecdota Graeca e codd. manuscriptis bib-liothecae regiae Parisiensis, vol. 1. Oxford 1839 (repr. 1967).

Schol. Isoc. (= Scholia in Isocratem) Kullanlan Metin: Scholia in Isocratem scholia vetera. Ed. W. Dindorf,

Scholia Graeca in Aeschinem et Isocratem. Oxford 1852. Schol. Nic. (=Scholia in Nicandrum) Kullanlan Metin: Scholia Theriaca (scholia vetera et recentiora). Ed. A.

Crugnola, Scholia in Nicandri theriaka. Milano 1971. Soph. Aias (=Sophokles, Aias) Kullanlan Metin ve eviri: Sophocles, The Ajax of Sophocles. Ed. R. Jebb.

Cambridge 1893. Sophokles, Aias. ev.: S. Sinanolu. Ankara 19462. Soph. Oed. Tyran. (= Sophokles, Oedipus Tyrannos) Kullanlan Metin ve eviri: Knig Oidipus. Eds. W. Willige, K. Bayer B.

Zimmermann, Sophokles. Dramen: Griechisch-Deutsch. Zrich, 20115. Sophokles, Kral Oidipus. ev.: G. Dilmen, Eski Yunan Tragedialar 3.

stanbul 2002 Soph. Oed. Colon. (= Sophokles, Oedipus Coloneus) Kullanlan Metin ve eviriler: Oidipus auf Kolonos. Ed. W. Willige, K.

Bayer und B. Zimmermann, Sophokles. Dramen: Griechisch-Deutsch, Zrich, 20115.

Sophokles, Oidipus Kolonosta. ev. N. Ata, stanbul 1941. Soph. Philokt. (= Sophokles, Philoktetes) Kullanlan Metin ve eviriler: Philoktetes. Ed. W. Willige K. Bayer,

Sophokles. Dramen. Griechisch Deutsch. Dsseldorf, Zrich 20034. Sophokles, Filoktetes, ev. . Ycel, Eski Yunan Tragedialar 7. stanbul

2008. Steph. Byz. Ethnika (= Stephanos Byzantios, Ethnika) Kullanlan Metin: Stephani Byzantii, Ethnikon. Ed. A. Westermann.

Libsae 1839. Strab. (= Strabon, Geographika) Kullanlan Metin ve eviriler: The Geography of Strabo. Ed. H. L. Jones,

vols. I-VIII. London, New York 1917-1932. Strabon, Corafya, ev. A. Pekman. stanbul 2000. Suda (= Suda-Suidas, Suidae Lexicon) Kullanlan Metin: Suidae Lexicon, vols. I-IV. Ed. A. Adler. Leipzig 1928-

1971. TrGF (= Tragicorum Graecorum Fragmenta) Kullanlan Metin: Tragicorum Graecorum Fragmenta. Ed. A. Nauck.

Lipsae, 1889. Tragicorum Graecorum Fragmenta I. Ed. B. Snell. Gttingen 1986.

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

147

Tryphon (= Tryphon, ) Kullanlan Metin: . Ed. L. Spengel, Rhetores Graeci vol. 3.

Leipzig 1856 (repr. Frankfurt am Main 1966). Val. Max. (= Valerius Maximus, Facta et dicta memorabilia absoluti, ambusiti, dam-

nati, externi) Kullanlan Metin ve eviriler: Factorum et dictorum memorobilium libri

novem. Iulii paridis et Ianuari nepotiani epit. adiectatis. Ed. C. Halm. Teubner 1865.

Valerius Maximus, Memorable Deeds and Sayings. Book I. Translated with introduction and commentary by D. Wardle. Oxford, New York 1998.

Valerius Maximus and the rhetoric of the new nobility. Ed. W. M. Bloomer, London 1992.

Zon. Epit. Hist. (= Zonaras, Epitome historiarum) Kullanlan Metin: Epitome historiarum, lib. 1-12, 3 vols. Ed. L. Dindorf,

Ioannis Zonarae epitome historiarum. Leipzig 1868-1870. Modern Kaynaklar Adak 2003 M. Adak, Metken als Wohltter Athens. Untersuchungen zum sozialen

Austausch zwischen ortsansssigen Fremden und der Brgergemeinde in klassischer und hellenistischer Zeit (ca. 500 150 v. Chr.). Mnchen 2003.

Adriani 1988 A. Adriani, Ein Portrt Xenophons. Ed. K. Fittschen, Griechische Portrts. Darmstadt (1988) 272-278.

Anne Didier 2001 J. Anne L. Didier, Le monument de Daochos ou le trsor des Thessaliens, Bulletin de correspondance hellnique. BCH 125, 1 (2001) 305-332.

Arnim 1922 H. von Arnim, Kritolaos (3). RE XI2 (1922) 1930-1932. von Aulock 1974 H. von Aulock, Die Mnzprgung des Gordian III und der Tranquillina in

Lykien. Tbingen 1974. Barwick 1922 K. Barwick, Die Gliederung der Rhetorischen und die horazische

Epistula ad Pisones. Hermes 57 (1922) 1-62. Behrwald 2000 R. Behrwald, Der Lykische Bund. Untersuchungen zu Geschichte und

Verfassung. Bonn 2000. Belfiore 2000 E. S. Belfiore, Murder among Friends. Violation of Philia in Greek

Tragedy. Oxford 2000. Benoit 1984 W. L. Benoit, Isocrates on Rhetorical Education. Communication

Education 33 (1984) 109-119. Blass 1979 F. W. Blass, Die attische Beredsamkeit, Bd. II: Isokrates und Isaios. Leipzig

19792. Borchhardt 1978 J. Borchhardt, Eine Doppelaxtstele aus Limyra: Zur Herrschaft der

Karer in Lykien. Eds. S. ahin, E. Schwertheim J. Wagner, Studien zur Religion und Kultur Kleinasiens. Festschrift fr Friedrich Karl Drner zum 65. Geburstag am 28. Februar 1976. Leiden (1978) 183-191.

Bode 1839 G. H. Bode, Geschichte der hellenischen Dichtkunst, Bd. 3. Leipzig 1839. Bollanse 1999 J. Bollanse, Felix Jacoby: Die Fragmente der griechischen Historiker

continued. Part Four; Biography and Antiquarian Literature: A Biography: Fasc. 3: Hermippos of Smyrna. Leiden 1999.

Borbein 1973 A. H. Borbein, Die griechische Statue des 4. Jahrhunderts v. Chr.:

Nihal Tner NEN

148

Formanalytische Untersuchungen zur Kunst der Nachklassik. JdI 88 (1973) 43-212.

Brown 1996 A. L. Brown, Theodectes. OCD (19963) 1499. Burckhardt et al. 2002 Eds. L. Burckhardt, F. Graf B. Von Reibnitz, Jacob Burckhardt Werke:

Kritische Gesamtausgabe 21: Griechische Kulturgeschichte III, Die bildende Kunst Poesie und Musik Zur Philosophie, Wissenschaft und Redekunst. Basel, Mnchen 2002.

Bux 1932 E. Bux, Mnesimachos (3). RE XV2 (1932) 2279. Camp 2001 J. M. Camp, The Archaeology of Athens. New Haven, London 2001. Chroust 1964 A.-H. Chroust, Aristotles Earliest Course of Lectures on Rhetoric.

LAntiquit Classique 33 (1964) 58-72. Diels 1886 H. Diels, ber das dritte Buch des Aristotelischen Rhetorik. Berlin 1886. Diehl 1934 E. Diehl, Theodektes. RE V A2 (1934) 1722-1729. Eckstein 1969 F. Eckstein, Anathemata. Studien zu den Weihgeschenken strengen Stils im

Heiligtum von Olympia. Berlin 1969. Edmunds 2006 L. Edmunds, Oedipus. Gods and Heroes of the Ancient World. London,

New York 2006. Fainlight Littman 2009 R. Fainlight R. J. Littman, The Theban plays: Oedipus the king, Oedipus

at Colonus, Antigone. Baltimore 2009. Ferluga 1989 J. Ferluga, Eudokia Makrembolitissa. LexMA IV (1989) 74-75. Fischer 2010 D. Fischer, Franz Kafka Der tyrannische Sohn: Andro-Sphinx dipus-

und Kastrationskomplex Schlssel zum Verstndnis seiner Prosa. Frankfurt am Main 2010.

Fuhrmann 1995 M. Fuhrmann, Die antike Rhetorik. Eine Einfhrung. Zrich 1995. Garbarino 1973 G. Garbarino, Roma e la filosifia Greca dalle origini alla fine dell II secolo

A.C., Band I. Turin 1973. Gauthier 1972 P. Gauthier, Symbola. Les trangers et la justice dans les cits grecques.

Nancy 1972. Gygax 2001 M. D. Gygax, Untersuchungen zu den lykischen Gemeinwesen in klas-

sischer und hellenistischer Zeit. Bonn 2001. Heipp-Tamer 1993 Chr. Heipp-Tamer, Die Mnzprgung der lykischen Stadt Phaselis in

griechischer Zeit. Saarbrcken 1993. Hogenmller 2007 B. Hogenmller, Xenophon, Apologie des Sokrates. Ein Kommentar.

Wrzburg 2007. Hornblower 1982 S. Hornblower, Mausolus. Oxford 1982. Hultsch 1905 F. Hultsch, Dionysios (136). RE V2 (1905) 984. Jacobs 1993 B. Jacobs, Die Stellung Lykiens innerhalb der achmenidisch-persischen

Reichsverwaltung. Eds. J. Borchhardt G. Dobesch, Akten des II. Inter-nationalen Lykien-Symposions. Wien, 6.-12. Mai 1990. Viyana (1993) 63-69.

Jacoby 1912 F. Jacoby, Heliodoros von Athen (11). RE VIII 1 (1912) 15-18. Jaeger 1989 W. Jaeger, Paideia. Die Formung des griechischen Menschen. Berlin, New

York 1989. Keen 1993 A. G. Keen, Gateway from the Aegean to the Mediterranean: The

Strategic Value of Lycia down to the Fourth Century B.C.. Eds. J. Borchhardt G. Dobesch, Akten des II. Internationalen Lykien-Sym-posions. Wien, 6.-12. Mai 1990. Viyana (1993) 71-77.

Phaselisli Entelekteller I: THEODEKTES

149

Keil 1895 B. Keil, Die Perieget Heliodoros von Athen. Hermes 30 (1895) 199-240. Kennedy 1994 G. A. Kennedy, Peripatetic Rhetoric as it Appears (and Disappears).

Eds. W. W. Fortenbaugh D.C. Mirhady, Quintilian, Peripatetic Rhetoric after Aristotle. New Jersey (1994) 174-182.

Metzler 1971 D. Metzler, Portrt und Geselschaft. ber die Entstehung des griechischen Portrts in der Klassik. Mnster 1971.

Milchhfer 1883 A. Milchhfer, Karten von Attika II. Berlin 1883. Minakaran-Hiesgen 1970 E. Minakaran-Hiesgen, Untersuchungen zu den Portrts des Xenophon

und des Isokrates. JdI 85 (1970) 112-57. Ohlert 1912 K. Ohlert, Rtsel und Rtselspiele der alten Griechen. Berlin 1912. Olson Millis 2012 D. Olson B. Millis, Inscriptional Records for the Dramatic Festivals in

Athens: IG II2 2318-2325 and Related Texts. Leiden 2012. Poulakos Depew 2004 T. Poulakos D. Depew, Isocrates and Civic Education. Austin 2004. Radermacher 1939 L. Radermacher, . AnzWien 76 (1939) 62-69. Rapp 2002 Ch. Rapp, Aristoteles, Rhetorik I. bersetzt und erlaeutert von Christof

Rapp. Berlin 2002. Richter 1965 G. M. A. Richter, The Portraits of the Greeks I. New York 1965. Russo 1960 C. F. Russo, Euripide e i concorsi tragici lenaici. MH 17 (1960) 165-170. Schefold 1997 K. Schefold, Die Bildnisse des antiken Dichter, Redner und Denker. Basel

1943. Schindel 2000 U. Schindel, Apuleius: Africanus Socrates? Beobachtungen zu den Ver-

teidigungsreden des Apuleius und des platonischen Sokrates. Hermes 128, 4 (2000) 443-456.

Scholl 1994 A. Scholl, . Zur literarischen und mo-numentalen berlieferung aufwendiger Grabmler im sptklassischen Athen. JdI 109 (1994) 239-271.

Scholl 1996 A. Scholl, Nicht Aristophanes, sondern Epigenes. Das Lyme-Park-Relief und die Darstellung von Dichtern und Schauspielern auf attischen Grabdenkmaelern. JdI 110 (1996) 213-238.

Schierl 2006 P. Schierl, Die Tragdien des Pacuvius. Ein Kommentar zu den Fragmen-ten mit Einleitung, Text und bersetzung. Berlin, New York 2006.

Schultz 1920 W. Schultz, Rtsel. RE 1A1 (1920) 62-125. Solmsen 1932 F. Solmsen, Drei Rekonstrutionen zur Antiken Rhetorik und Poetik.

Hermes 67 (1932) 133-154. Solmsen 1934 F. Solmsen, Theodektes. RE VA2 (1934) 1729-1734. Sonnabend 1996 H. Sonnabend, Die Freundschaften der Gelehrten und die zwischenstaat-

liche Politik im klassischen und hellenistischen Griechenland. Hildesheim, Zrich, New York 1996.

Stssl 1975 F. Stssl, Theodektes. DKP V (1975) 683-684. Susemihl 1899 F. Susemihl, Miscellen. Kleine Beitrge zur Geschichte der griechischen

Tragdie. RhMus 54 (1899) 631-632. Too 1995 Y. L. Too, The Rhetoric of Identity in Isocrates: Text, Power, Pedagogy.

Cambridge, New York 1995. Travlos 1988 J. Travlos, Bildlexikon zur Topographie des antiken Attika. Tbingen 1988. Tner-nen 2008 N. Tner-nen, Phaselis Antik Kenti ve Teritoryumu. Yaynlanmam

Doktora Tezi, Akdeniz niversitesi. Antalya 2008. Voutiras 1980 E. Voutiras, Studien zu Intrepretation und Stil griechischer Portrts des 5.

Nihal Tner NEN

150

und frfen 4. Jahrhunderts v. Chr. Bonn 1980. Zanker 1995 P. Zanker, Die Maske des Sokrates. Das Bildnis des Intellektuellen in der

antiken Kunst. Mnchen 1995. Webster 1954 T. B. L. Webster, Fourth Century Tragedy and the Poetics. Hermes 82

(1954) 294-308. Webster 1973 T. B. L. Webster, Athenian Culture and Society. Berkeley, Los Angeles,

California 1973. Wade-Gery 1958 H. T. Wade-Gery, The Judicial Treaty with Phaselis and the History of

the Athenian Courts. Ed. H. T. Wade-Gery, Essays in Greek History. Oxford, Bazel (1958) 180-200.

Weiskopf 1989 M. Weiskopf, The so-called Great Satraps Revolt 366-360 B.C. Con-cerning Local Instability in the Achaemenid West. Stuttgart 1989.

Weissenberger 2002 M. Weissenberger, Theodektes. DNP XII (2002) 310-312. Welcker 1841 F. G. Welcker, Die griechischen Tragdien mit Rcksicht auf den epischen

Cyclus, vol. 3. Bonn 1841. Wolf 2006 S. Wolf, Historisch-systematischer Aufriss, der Argumentationsformen des

Aristoteles. Tbingen 2006. Xanthakis-Karamanos 1979 G. Xanthakis-Karamanos, The Influence of Rhetoric on Fourth-Century

Tragedy. ClQ 29, 1 (1979), 66-76. Zahle 1991 J. Zahle, Achaemenid Influences in Lycia (Coinage, Sculpture,

Architecture). Evidence for Political Changes During the 5th Cent. B.C.. Eds. H. Sancisi/Weerdenburg A. Kuhrt, Achamenid History VI. Asia Minor and Egypt: Old cultures in a new empire: Proceedings of the Groningen 1988 Achaemenid History Workshop. Leiden (1991) 145-160.