J.U. SREDNJA KOLA

KONJIC

MEDICINSKA KOLA

NEFROTILIJAZA

MATURSKI RAD IZ INTERNIH BOLESTI

MENTOR: KANDIDAT:

Sulti-Lavi dr Indira Amina ibo

KONJIC, maj 2014.godine

2

SADRAJ

1.0. UVOD ............................................................................................................................. 3

2.0. NEFROTILIJAZA .......................................................................................................... 5

2.1. Definicija ..................................................................................................................... 5

2.2. Etiologija i epidemiologija .......................................................................................... 5

2.3. Patogeneza bolesti ....................................................................................................... 7

2.4. Klinika slika ............................................................................................................... 9

2.5. Komplikacije ............................................................................................................. 11

2.6. Dijagnoza ................................................................................................................... 12

2.7. Lijeenje .................................................................................................................... 13

2.8. Prevencija bubrenih kamenaca ................................................................................ 15

2.8.1. Kako sprijeiti ponovnu pojavu kamena u bubregu? ......................................... 16

2.8.2. Prevencija je najbolji put ka zdravlju ................................................................. 16

3.0. ZAKLJUAK ............................................................................................................... 18

4.0. LITERATURA .............................................................................................................. 19

3

1.0. UVOD

Bubrezi (lat. ren, gr. nephro) su parni ljezdani organ mokranog sistema. Smjeteni su

retroperitonalno, odnosno iza potrbunice. Desni bubreg obino lei neto nie u usporedbi s

lijevim, zbog jetre koja je smjetena iznad njega. Bubreg je duguljasti organ oblika graha i

ima crvenkastosmeu boju i kod odraslog ovjeka je veliine stisnute ake.

Bubreg odraslog ovjeka tei izmeu 120 i 300 grama a dugaak je 10 do 20 cm, irok 5 do 6

cm i debljine je oko 4 cm. Bubreg u njegovom normalnom poloaju odravaju njegova

sudovno-nervna peteljka, intraabdominalni pritisak i omotai bubrega. Do bubrega dolaze

tetne ili suvine tvari koje se potom izluuju iz tijela. Bubrezi ine samo 1% tjelesne mase,

ali troe 25% energije u tijelu to ukazuje na njihovu vitalnu ulogu. Oni filtriraju oko 1,3l

krvi u minuti. Sva krv u tijelu protie kroz bubrege svakih 10 min, tako da se krv filtrira 150

puta na dan. Oni uvaju svaku supstancu iz krvi koja se moe ponovo koristiti. Bubrezi takoe

uvaju se sve aminokiseline i glukozu iz krvi i 70% soli.

Graa bubrega:

1. Malpigijeva piramida

2. Interlobularne arterije

3. Bubrena arterija

4. Bubrena vena

5. Hilus

6. Bubrena karlica

7. Mokraovod

8. Mala bubrena aica

9. Fibrozna kapsula

10. Donji pol,

11. Gornji pol

12. Interlobularna vena

13. Nefron

14. Bubrena duplja

15. Velika bubrena aica

16. Papile

17. Bertinijeva kolona

Slika 1. Graa bubrega

4

Osnovna graevna jedinica bubrega je nefron. Svaki bubreg sadri otprilike milion nefrona.

Nefron zapoinje u bubrenoj kori Malpighijevim tjelecem, koje se sastoji od spleta krvnih

ila-glomerula. Glomerule su smjetene u Bowmanove ahure. U ahuru ulazi arteriola

afferens i stvara glomerul. Iz ahure izlazi arteriola efferens. Rad bubrega nadopunjuje koa.

Nefron (nephron) osnovna jedinica grae bubrega u ijem se funkcionisanju ogleda

funkcionisanje bubrega, pa je moemo smatrati ne samo osnovnom anatomskom, ve i

osnovnom funkcionalnom jedinicom bubrega. Ljudsko bie ima oko 1 250 000 nefrona u

svakom bubregu. Kroz njega proe priblino dva kubna milimetra tenosti na sat.

Nefron se sastoji od bubrenog tjelaca (Malpighii-evo tjelace), u kome se filtrira krv, i

bubrene cjevice (tubulus renalis), odnosno bubrenog tubula koji polazi od bubrenog

tjelaca i u kome se zavrava proizvodnja mokrae.

Postoje dva tipa nefrona:

1) Nefroni iji su glomeruli smjeteni blizu povrine bubrega i to su tzv. kortikalni

nefroni.

2) Nefroni iji su glomeruli duboko u bubrenoj kori, uz medulu, i nazivaju se

jukstamedularni nefroni.

Sa funkcionalnog gledita bubrene bolesti se mogu podijeliti u pet razliitih skupina:

1.) Akutno zatajivanje bubrega kad bubrezi potpuno ili gotovo potpuno prestanu da rade

2.) Hronina insuficijencija bubrega u kojoj se razara sve vie i vie nefrona dokle god

bubrezi naprosto ne budu vie u stanju da obavljaju neophodne funkcije

3.) Renalna hipertenzija u kojoj se zbog oteenja ila ili glomerula razvija hipertenzija

a ne nastane zatjivanje bubrega

4.) Nefrotiki sindrom kad glomeruli postanu znatno propusniji nego to su normalno,

pa se velika koliina bjelanevina gubi mokraom

5.) Specifini poremeaji tubula kad se u kanaliima izvjesne tvari reapsorbuju

nenormalno ili se uopte ne reapsorbuju.

5

2.0. NEFROTILIJAZA

2.1. Definicija

Bubreni kamenci su jedan od najbolnijih poremeaja koji pogaaju ljude, a takoer i jedan

od najeih poremeaja urinarnog trakta. Bubreni kamenac je vrsta ili kristalna nakupina

koja se formira u bubregu zbog dijetetskih minerala u urinu. Bubreni kamenac se stvara iz

kristala koji se taloe iz mokrae i nakupljaju na unutranjim povrinama bubrega.

Urinarni kamenci se klasificiraju po lokaciji: u bubregu (nefrolitijaza), mokraovodu

(ureterolitijaza) ili mokranom mjehuru (cistolitijaza); ili po svojem hemijskom sastavu:

kalcij, struvit, urina kiselina ili drugi sastojci). Oko 80% svih ljudi oboljelih od bubrenog

kamenca su mukarci. Veina mukaraca poinju dobivati prve simptome izmeu 20 i 30

godina, dok ih ene dobivaju tek kasnije.

2.2. Etiologija i epidemiologija

Veina istraivaa smatra da bubreni kamenci nastaju kao rezultat fiziko - hemijskog

disbalansa u mokrai, tj kao posljedica poremeene ravnotee izmeu promotera i inhibitora

kristalizacije u uslovima prezasienosti i promjene pH mokrae. U osnovi stvaranja kamenca

je proces kristalizacije u prezasienoj mokrai. Prisustvo infekcije izazvane

mikroorganizmima koji razlau ureju, poremeaji u morfologiji mokranog sistema (stenoze,

dilatacije, oteenja urotela) i protoka mokrae (staza, refluks) takoe djeluju kao faktori

rizika za stvaranje kamenca.

Poetni sitni jedva vidljivi kameni, obino

okruglastog oblika, poveavanjem obino poprimaju

oblik upljine u vidu odlivaka. Ako se u upljini

bubrega nae vie kamenia njihove dodirne strane

su izglaane, a uglovi su zaobljeni (tzv. fasetirani

kamenci). Takav oblik kamenca zavisi od toga to se

novi slojevi stvaraju vie na slobodnim dijelovima,

nego na dodirnim povrinama. Kamenci kao vrste

tvorevine ne podlijeu reverzibilnom rastvaranju.

Bubreni kamenci mogu biti razliite veliine,

solitaran ili multipli, unilateralan (jednostran) ili se

mogu istovremeno ili sukcesivno pojaviti u oba

bubrega.

Slika 2. Kamen u bubregu, prenika 8 mm

6

Kamenci se u nekim sluajevima javljaju kao posljedica bolesti metabolizma, koje dovode

promjena urina ili stvaranja vika litogenih tvari, koje uzrokuju pojavu kamenca. U veini

sluajeva, ipak, nije poznat uzrok bolesti. Prema nekim teorijama bolest moe imati i

nasljedni karakter. Ipak, postoji bolest koja moe biti siguran uzrok bubrenih kamenaca, a to

je primarni hiperparatiroidizam, koji uzrokuje poveanje kalcija u krvi i u urinu, to moe

inicirati stvaranje kamenaca. Pojava bubrenih kamenaca je puno ea kod mukaraca, nego

kod ena, najee se javlja u srednjoj ivotnoj dobi.

Prvi znaci bolesti se obino javljaju izmeu 30. i 50. godina. Veliku ulogu igra naslijee, a

najvaniji uzroci su zastoj mokrae i infekcija. Bolest je tri puta ea kod mukaraca u

odnosu na ene to se objanjava hormonskim i metabolikim razlikama izmeu polova. Isto

tako, bolest se ee javlja u razvijenim zemljama svijeta i kod ljudi vieg socijalnog statusa

to se povezuje sa nainom ishrane. U nekim podujima nae zemlje uestalost javljanja

kamena u bubrezima je ea (litogena podruja) to se povezuje sa kvalitetom vode i

nainom ishrane.

Kod bolesnika sa adenomom parotidnih lijezda se esto javljaju bubreni kamenci obostrano.

Dugotrajno leanje, iz bilo kog razloga, poveava sklonost ka stvaranju kamenaca. Ne zna se

tano zato se kod nekih ljudi stvara kamen, a kod drugih ne iako i oni u mokrai imaju

minerale. Prehrambene navike koje poveevaju opasnost od formiranja kamenca ukljuuju

nisku konzumaciju vode i visoku konzumaciju proteina ivotinjskog podrijetla, natrij,

rafinirani eeri, fruktoza i kukuruzni sirup sa visokom razinom fruktoze, oksalati, sok od

groa, sok od jabuke i pia kao to je koka-kola.

Slika 3. Prikaz mokranog sistema ovjeka

7

2.3. Patogeneza bolesti

Prevalenca bolesti bubrega je mala u odnosu na druge bolesti. Bolesti bubrega su hronine i

progresivne. Veina bolesti bubrega postepeno i nepovratno oteuje funkciju bubrega vodei

stanju bubrene slabosti. Terminalni stadijum insuficijencije bubrega neminovno vodi dijalizi

ili transplantaciji bubrega. Samo otkrivanje bolesti bubrega u ranoj fazi moe usporiti

napredovanje hroninih bolesti bubrega. Bolesti bubrega su najee hronine i veoma esto

protiu bez ikakvih tegoba. Najee se hronine bolesti bubrega otkrivaju kasno.

Bolest stvaranja kamenaca u bubrezima i ureteru nazivamo bubrena kalkuloza. Ako je

kamenac prisutan u pijelonu bubrega ili u bubrenim kaliksima, onda je to sluaj bubrene

kalkuloze. Kada je kamenac prisutan u ureteru, onda se to naziva ureteralna kalkuloza, a kada

se kamenac nalazi u mjehuru i mokranoj cijevi, onda je to vezikalna kalkuloza. Kamenci

mogu biti raznih oblika i veliina, pa je ponekad prisutan samo jedan kamenac, a nekada je

broj puno vei. U tom sluaju kamenac moe biti vrlo sitan, pa ga se naziva i bubreni pjesak.

Slika 4. Kamenac u ureteru i u bubregu

Nefrolitijaza je bolest stvaranja kamena, kamenca ili pijeska u bubrenoj karlici, aicama i

parenhimu bubrega. Najei sastojci bubrenih kamenaca su: soli kalcijuma (fosfati i

oksalati), mokrana kiselina, amonijum magnezijum - fosfat (struvit) i cistin. Osnovu

kamenca ini jezgro - razgraene elije - mukoproteini, oko koga se taloe kristali gore

navedenih jedinjenja. Kamenci su razliitih veliina: veliki, koraliformni kamenci koji

ispunjavaju bubrenu aicu i karlice (struvit, kalcijum fosfat); mali, 3-5 mm (kalcijum

oksalat); pijesak (kristali jedinjenja koji stvaraju kamence).

8

Kamenci su kliniki znaajni jer mogu izazvati opstrukciju normalnog protoka mokrae,

pospjeiti nastanak urinarne infekcije, a mogu izazvati i jak bol.

Gubitak ravnotee izmedu 2 najvanije uloge bubrega: uvanje vode i izluivanje nepotrebnih

susptanci iz 1 organizma.

Stvaranju kamenca doprinose:

alkalna reakcija mokrae,

hiperkalcemija (izluivanje kalcijuma putem mokrae),

oligurija (smanjeno izluivanje mokrae) i

prisustvo jezgra kristalizacije (uromukoid nastao od soli ili bjelanevine oko koga e

da naraste kamen).

Sastav kamena

Bubreni kamenci imaju razliit hemijski sastav. U oko 75% sluajeva oni sastavljeni od soli

kalcijuma (kalcijum oksalat, fosfat ili karbonat), a ree su sastavljeni od urata, struivita ili

cistina.

Kamen sadri matriks, jedan kompleks mukoproteina, a od minerala kalcijum, magnezijum,

oksalate, fosfate, mokranu kiselinu i cistin.

Kamen od kalcijum oksalata nastaje kod ljudi koji hranom unose velike koliine mlijeka,

esto piju alkalne prakove zbog smetnji sa varenjem ili se lijee vitaminom D. Ovi kamenci

nastaju i kod stanja osteolize (rastvaranje kostiju ) npr. kod sarkoidoze, metastaza tumora u

kostima, mijeloma, hiperfunkcije parotidnih lijezda, aminoacidurije, tubulske acidoze...

Uratni kamenci se stvaraju kod osoba koje jedu dosta mesa.

Oksalatni kamenci su ei kod ljudi koji se hrane preteno biljnom hranom. Infekcije

stvaraju uslove za nastajanje fosfatnih kamenaca.

9

2.4. Klinika slika

Simptomi bolesti esto mogu biti potpuno blagi, a kod nekih pacijenata i neprimjetni. Ako su

simptomi prisutni, onda poinju jakim bolovima u lumbalnoj regiji, koji se ire na urinarne

puteve, prepone, unutarnju stranu bedara, prsa i lea. Bolove prati kontrakcija miia,

znojenje, munina i povraanje. Izbacivanje kamena je esto vrlo bolno, ali nakon izbacivanja

slijedi osjeaj olakanja i prestanka bolova. Napad jakih bolova moe trajati i vie sati, a

kamenac se moe premjetati za to vrijeme.

Postoje i sluajevi kada je kamenac suvie velik, pa ostaje fiksiran u nekom od podruja

bubrega. U tom sluaju pacijent ne osjea bolove, ve samo osjeaj teine na strani tijela na

kojoj se nalazi kamenac.

Definitivno najneugodniji simptom nefrolitijaze koji nastaje u trenutku kada se kamenac

pokrene je bol iznenadna, otra, vrlo intenzivna, koja poinje u lumbalnom predjelu lea

te se iri preko abdomena u zdjelicu i prepone. Ova bol se od pacijenata katkad opisuje kao

"najvea mogua bol koju su doivjeli". Ovu bol esto prati hitnost uriniranja, nemir,

hematurija, znojenje, munina i povraanje. Traje u valovima izmeu 20 i 60 minuta a

uzrokuje ju stezanje mokranog kanala koji pokuava izbaciti kamen.

Rastom kristala naime, nastaju tvorbe (kamenci) nepravilnih, otrih rubova koje ako se

pokrenu jo dok su dovoljno male da prolaze kroz mokrane putove sputajui se oteuju

unutranju stijenku mokraovoda i uzrokuju krvarenje i spazam (grevitu bolnost) koji su

uzrok ponekad nesnosnoj boli. Uz bol kao glavni simptom te popratni nemir i nemogunost

pronalaenja bezbolnog poloaja tijela, ponekad se javlja i munina, povraanje, esto

mokrenje i sukrvav urin (u kojem se mogu nai i siuni kamenii), a u rijetkim sluajevima

moe se pojaviti i poviena temperatura i drhtavica.

Bubreni kamenci van perioda napada ispoljavaju se samo povremenim tupim bolovim u

slabinskom predjelu. Zastoj mokrae u bubreoj karlici usljed zaglavljivanja kamenca u

ureteru uslovljava nastanak infekcije i razvoj pijelonefritisa.

Vrste kamenaca prema hemijskom sastavu:

Anorganski: kalcijum - oksalat monohidrat, kalcijum - oksalat dihidrat, kalcijum -

hidrogenfosfat dihidrat, kalcijum - hidroksikarbonat fosfat, trikalcijum - fosfat,

magnezijum - amonijum fosfat heksahidrat. Kalcijumski kamenci ine oko 70% svih

mokranih kamenaca. Svi anorganski kamenci daju zasjenenje na RTG snimcima.

Organski: mokrana kiselina, mokrana kiselina dihidrat, amonijum - hidrogenurat,

natrij - hidrogenurat, cistin. Organski kamenci su nevidljivi na nativnim RTG

snimcima, osim cistinskih kamenaca koji daju polu - zasenenje zbog prisutnosti

atoma sumpora.

Glavni kliniki znakovi mokranih kamenaca su bol i pojava krvi u mokrai.

10

Veliki kamenci mogu biti potpuno mirni, asimptomatski, bez ikakvih klinikih simptoma.

Nasuprot tome, sasvim mali kamenci mogu izazivati jak i nesnosan bol.

Prisutnost kamenaca u bubregu izaziva bol u podruju slabina. Kamenci u ureteru

(mokraovod) izazivaju renalne kolike koje se mogu iriti od slabina do prepona ili se bol

moe osjetiti tek u vrhu penisa. Kamenac u beici moe stvoriti neugodan osjeaj i potrebu da

se i izmokri neto to se ne moe izmokriti. Prisustvo kamenca u uretri (mokranoj cevi)

moe uzrokovati opstrukciju isticanja mokrae.

Renalne kolike su esto praene muninom i

povraanjem. Osim toga mogu se javiti infekcija

mokranog sistema, hematurija, smanjenje

bubrene funkcije. Bolesnik esto ne moe mirno

da lei od bolova.

S obzirom da su kamenci esto asimptomatski (ne

uzrokuju nikakve tegobe), u velikog broja ljudi

otkrivaju se sasvim sluajno - najee rutinskim

pretragama poput sistematskog pregleda, ili pak

unutar dijagnostikih postupaka usmjerenih na

potpuno drugu problematiku.

Slika 5. Kamenac u bubregu i ureteru

Radiolokim pretragama se lako moe vidjeti kamenac, osobito ako je velik. Postoji i pretraga

koja se zove urografija, kojom se pomou kontrastnog sredstva omoguava vizualizacija svih

mokranih puteva. Laboratorijske pretrage krvi i urina su vrlo bitne za dijagnosticiranje

kamenca. Ako se kamenac nalazi u bubregu, veliku pomo moe omoguiti i ultrazvuk

abdomena, kojim se moe precizno odrediti promjer i taan smjetaj kamenca. Naalost,

ultrazvuk ne moe otkriti kamenac u ureteru, niti oteenja mokranih puteva, uzrokovana

kamencem.

11

2.5. Komplikacije

Kamen nekada ne daje nikakve simptome i otkrije se sluajno pri ultrazvunom pregledu

trbuha. Najei znak su bubrene kolike (bol). Bol moe da bude izazvan nekim fizikim

naporom, udarom ili da se javi bez ikakvog povoda. Kolike poinju naglo sa jakim bolom u

slabinama, koji zrai naprijed i nanie ka preponi, spoljnim polnim organima, butini ili

perianalnom predjelu. Veoma rijetko bol moe da bude najjai oko pupka. Nekad osim bolova

postoji meteorizam trbuha i zastoj stolice i vjetrova (to su znaci paralitikog ileusa).

U toku napada bolova, bolesnici mogu da povraaju, blijedi su i preznojavaju se. esto se u

toku kolika smanjuje izluivanje mokrae (oligurija) i u njoj je prisutna krv. Kretanje

pojaava bol i krvarenje. Bolovi nisu uvijek u vidu kolika. Mogu da budu tupi i dugotrajni, a

javljaju se u slabinama ili preponama. Ako je kamen nie u ureteru, mokrenje je dosta esto,

pri emu se izmokri samo po koja kap mokrae. Bolna kriza moe da traje nekoliko sati, ali

moe i par dana.

Komplikacije do kojih moe doi kod nelijeenja nefrolitijaze su sljedee: zaepljenje

mokranih kanala, ako potraje due dovodi do bubrenog zatajenja (prestanak rada bubrega),

zatim hematurija (pojava krvi u mokrai) te infekcije mokranog sustava koje su este i

ubrzavaju dalji rast kamena.

Hidronefroza oznaava dilataciju kanalnog sistema bubrega i nije sinonim za opstrukciju.

Opstrukcija se definie kliniki kao otpor protoku urina, koji ako se ne lijei dovodi do

bubrenog oteenja. iroka primjena prije i postnatalnog ultrazvuka dovela je do otkrivanja

velikog broja djece s asimptomatskom hidronefrozom. Veina hidronefroza se otkriva u 18.-

20. sedmici gestacije i uestalost fetalne hidronefroze je oko 2% ako se kao kriterij koristi

promjer nakapnice >5 mm. Smatra se da je uestalost kliniki znaajne hidronefroze oko

1:600 novoroenadi.

Unato brojnim istraivanjima jo uvijek nije u potpunosti poznato koji broj dilatacija

predstavlja pravu opstrukciju i zahtjeva operativno lijeenje. Veina hidronefroza se spontano

smanjuje tokom vremena i ne zahtjeva hirurku intervenciju. Danas ne postoji dijagnostika

metoda kojom se precizno i sigurno moe utvrditi opstrukcija i stoga neonatalna

hidronefroza jo uvijek predstavlja kontroverzno podruje u djejoj nefro-urologiji.

Akutna bubrena insuficijencija (ABI) se karakterie ubrzanim smanjenjem bubrene

funkcije koje prouzrokuje progresivni porast azotnih materija u krvi kod osoba sa prethodno

zdravim bubrezima.

Hronina bubrena insuficijencija (HBI) je sindrom koji nastaje kao posljedica postepenog,

progresivnog i ireverzibilnog smanjenja glomerulske filtracije do konanog stadijuma

uremije. Karakterie se zadravanjem uremijskih toksina (ureje, kreatinina, mokrane kiseline

fenoli, indoli i dr.), nastalih uglavnom u toku metabolisanja proteina, promjenama u

volumenu i sastavu tjelesnih tenosti i elektrolita kao i disbalansom mnogih hormona.

12

2.6. Dijagnoza

Anamneza, ultrazvuni pregled, rendgenografija trbuha slue za utvrivanje da li uopte

postoji kamen. Za precizniju dijagnostiku i lokalizaciju slui kontrastna metoda intravenske

urografije. Metoda izotopne urografije slui za odreivanje opstrukcije urina. Vana je i

analiza samog urina - rade se mikrobioloke i biohemijske analize. Infracrvena spektroskopija

odreuje molekularnu strukturu kamenca.

EHO bubrega otkriva hidronefrozu i vee kamence, moe i sitne ali ne uvijek

RTG nativni snimak abdomena registruje sijenku kamenca, osim kada je adiotransparentan

(uratni). Ekskretomi i retrogradni urogrami odreduju mjesto i stepen opstrukcije, i za potvrdu

radiotransparentnih kamenaca.

Diferencijalna dijagnoza: Akutni pijelonefritis, nefrokalcinoza, tumori bubrega, TBC

bubrega, infarkt bubrega.

Pregled mokrae se obavlja da bi se utvrdila eritroceturija (hematurija), koja se javlja kod

bolesnika sa kalkulozom bubrega i mokranih puteva. Ona se po pravilu javlja u toku i poslije

napada bubrenih kolika. Radioloka ispitivanja slue da se utvrdi veliina i mjesto

lokalizacije kamenca.

13

2.7. Lijeenje

Veoma je bitno da se uporno lijei infekcija. Urinokulturom se odreuje koje su bakterije

prisutne i na koje antibiotike su osjetljive. U vrijeme bolnih kriza daju se analgetici. Potrebno

je da se povea unos tenosti (izmokriti najmanje 2.5 litara mokrae). Ako doe do zastoja

mokrae, hitno intervenie urolog anterogradnom nefrostomijom ili perkutanom

nefrostomijom. Veoma uspjeno je razbijanje kamena elektrohidraulinim talasima (ESWL-

Extracorporeal shock wave lithotripsy). Studije navode ak 80% uspjenosti ove terapije.

Slika 5. Ilustrovani prikaz lijeenja elektromagnetnim talasima

Kod veine pacijenata kamenci se izbacuju spontano, tokom vremena, ali postoje i sluajevi

gdje se mora pristupiti razbijanju kamenca ili hirurkom zahvatu. Pacijentu koji ima napad

jakih bolova, nakon pretraga se daju analgetici, kako bi se bolovi umanjili. Ako je pretragama

otkriveno kako je kamenac sitan i kako postoji mogunost spontanog izbacivanja, pacijent

mora piti dosta tekuine, koja moe inicirati izbacivanje kamenca.

Ako je kamenac prevelik za spontani izlazak ili njegov poloaj onemoguava normalan

protok urina ili izaziva oteenja ili infekcije, najee se pristupa tzv. razbijanju kamenca

(ekstrakorporealna litotripsija ok valovima), koji kamenac pretvara u pijesak, koji se potom

lako izbacuje. Samo u sluajevima kada nije mogua ni ova metoda se pristupa kirurkim

intervencijama.

Kod manjih kamenaca za koje se oekuje spontana eliminacije terapijske mjere ukljuuju

pojaan unos tenosti preko usta ili putem infuzije, analgetika i fiziku aktivnost.

14

Kod kamenaca koji se zaglave u mokraovodu (obino kamenci vei od 9 mm) ili veih

kamenaca u bubregu primjenjuje se razliite terapijske metode kao to su:

ekstrakorporalna litotripsija (razbijanje kamena udarnim talasim),

ureterolitotripsija (uvoenje specijalnog instrumenta u ureter ili bubreg i in situ

razbijanje kamena),

perkutana nefrolitotomija (uvoenja instrumenta preko koe u bubrenu karlicu i in

situ razbijanje kamena) i

operativno lijeenje.

Operativno lijeenje se danas rijetko primjenjuje i uglavnom je rezervisano za vee

konkremente (3 cm i vie).

Njega bolesnika

Za vrijeme napada bolesnik treba da lei u postelji. Tople obloge na slabinski predio mogu da

smanje bolove. Druga posebna njega nije potrebna.

15

2.8. Prevencija bubrenih kamenaca

Najbolja prevencija je prehrana za odreene vrste bubrenih kamenaca Postoji nekoliko

razlitih vrsta bubrenih kamenaca (nefrolita) koje se meusobno razlikuju po svom

hemijskom sastavu odnosno porijeklu:

kalcijski (anorganski) : oksalatni, fosfatni, karbonatni

uriki

cistinski

struvitni / infekcijski

Kalcijski su kamenci daleko najei na njih otpada gotovo 80% svih kamenaca, a nastaju

uslijed naruenog metabolizma, apsorpcije i reapsorpcije kalcija i ostalih supstrata koji se na

njega veu i formiraju kamence. Preporuljivo je prehrani dodati i magnezij koji pomae pri

razgradnji oksalata. Koliina oksalata moe se reducirati i nainom pripreme hrane

kuhanjem se topivi oksalati reduciraju ak do 85% u usporedbi s pirjanjem koje ih smanjuje

za maksimalno 50%.

Ukoliko su pak kalcijski kamenci fosfatni ili karbonatni, treba izbjegavati namirnice s

visokim sadrajem kalcija mlijeko i mlijene proizvode, jaja, celer, banane, paroge i

lisnato zeleno povre, pri tom uzevi u obzir da se kalcij iz mlijeka i mlijenih proizvoda u

crijevima apsorbira u puno veim koliinama nego iz biljnih namirnica. Prednost treba dati

namirnicama s viim sadrajem magnezija (itarice, leguminoze).

Drugi po uestalosti (oko 8%), uriki kamenci, nastaju taloenjem mononatrij urata, uslijed

poremeenog metabolizma mokrane kiseline. esta su dakle pojava kod gihta, u sklopu

urikog artritisa te kod pojedinaca koji primaju neke oblike kemoterapije. S obzirom da

pojaano zakiseljena mokraa pogoduje stvaranju urikih kamenaca, potrebno je alkalizirati

urin paljivim odabirom hrane te dodatkom sode bikarbone. Namirnice koje se savjetuje

izbjegavati su one bogate bjelanevinama i purinima, kao to su iznutrice, suhomesnati

proizvodi, riba, dimljeno meso, mahunarke, gljive i oraasti plodovi. Savjetuje se i to manji

unos soli i alkoholnih pia.

Cistinski kamenci, s uestalou oko 2%, nastaju kod nasljedne bolesti cistinurije, kod koje

je poremeen metabolizam odnosno pojaano izluivanje (do 30 puta) aminokiselina cistina,

arginina, lizina i histidina. Kod pojedinaca sa cistinurijom pojava kamenaca vrlo je esta u

gotovo 50% oboljelih, a u 75% sluajeva kamenci se stvaraju u oba bubrega. Preporuuje se

pojaani unos tekuine i alkalizacija urina, odnosno odraavanje pH mokrae iznad 7.0 . U

prehrani treba izbjegavati namirnice bogate cistinom i metioninom poput mlijeka, mesa,

surutke, ribe i jaja.

16

2.8.1. Kako sprijeiti ponovnu pojavu kamena u bubregu?

Pacijent koji je jednom imao kamen ima velike anse (do 70%) da kamen dobije ponovo. U

tom smislu, posebno kod pacijenata sa ponavljanim kamencima ili obostranim kamencima,

neophodno je nefroloko ili uroloko ispitivanje sa ciljem da se otkrije eventualni uzrok

stvaranja kamena i predisponirajui faktori. Zavisno od rezultata tog ispitivanja i od sastava

konkrementa odreuje se medikamentozna terapija i dijeta. Ponekad, kao to je naprimjer

sluaj kod pojaane funkcije paratitne lijezde, potrebno je operativno lijeenje iste.

Generalno, svi pacijenti koji imaju kamen trebaju unositi vie tenosti (negazirane vode,

brusnica, limunada, uroloki ajevi), posebno tokom ljetnjih meseci kada se tenost gubi

putem znojenja ili isparavanjem. Dnevna koliina izuluene mokrae treba da bude vie od 2

litra. Ne treba uzimati sok od grejpfruta jer on promovie stvaranje kamena. Osoba moe da

se inficira kada bakterija napadne mukoznu membranu usta, grla, anusa, uretre ili vagine.

Ejakulacija nije neophodna da bi dolo do infekcije. Faktori rizika od infekcije su vei broj

partnera, novi partner, ili istorija venerinih bolesti.

2.8.2. Prevencija je najbolji put ka zdravlju

S obzirom na tendenciju ponovnog pojavljivanja kamenaca te na porodinu odnosno

metaboliku predispoziciju, u borbi protiv nefrolitijaze izrazito je vana prevencija. Velika

koliina tekuine razrjeuje mokrau smanjujui koncentraciju rizinih spojeva, pa tako

redoviti unos vie od 2.5 litre dnevno smanjuje rizik od nastanka kamenaca za gotovo 40%.

Najmanje 50% unesene tekuine trebala bi biti voda, a na

pijenje ne bi trebalo zaboraviti niti tijekom noi. Neke

studije pokazale su kako pijenje vina ukoliko se uz njega

unosi i dovoljno vode, smanjuje rizik od nastanka

kamenaca za 50%.

Savjetuje se ograniiti i dnevni unos bjelanevina,

pogotovo ivotinjskog porijekla, na manje od 1,0 g/ kg

tjelesne mase dnevno. Studije su pokazale kako pojedinci

koji unose 80 i vie grama ivotinjskih bjelanevine

dnevno imaju rizik za nastanak kamenaca ak 33% vii od

pojedinaca koji taj unos ogranie na manje od 50 grama.

Vegetarijanska prehrana, putem reduciranja postotka uneenih (ivotinjskih) bjelanevina,

smanjuje i izluivanje kalcija, oksalata i urine kiseline te osigurava vei unos kalija i

magnezija. Vegetarijanska prehrana takoer putem cjelovitih itarica osigurava organizmu

vee koliine fitinske kiseline koja za ak 40% smanjuje formiranje kamenaca kod

pojedinaca koji je dnevno unose u dozi veoj od 900 mg.

17

Osim (pogrene) prehrane, postoji niz faktora koji pogoduju u razvoju bubrenih kamenaca

kao to su recidivi infekcija mokranog sistema, dugotrajno mirovanje, klimatski uslovi koji

uzrokuju dehidraciju, poremeaj inervacije mokranog sistema, narueni anatomski odnosi

odvodnih puteva, hormonalna neravnotea i uzimanje odreenih lijekova (neki diuretici,

antacidi na bazi kalcija). Kod ponavljanja nefrolitijaze treba dakle obratiti panju na mogue

bolesti endokrinog sistema, uriki artritis (giht), (upalne) bolesti crijeva i bolesti bubrega.

S obzirom da nefrolitijaza sa sobom moe donijeti i niz komplikacija, vano je pravovremeno

postavljanje dijagnoze i provoenje terapijskog postupaka. Najee su komplikacije

zaepljenje mokraovoda, oiljci bubrega, smanjenje i gubitak funkcije zahvaenog bubrega,

a u najozbiljnijim sluajevima kao i akutno zatajenje.

Najei terapijski postupci koji se provode u nefrolitijazi su davanje diuretika

hidroklortiazida, provoenje antibiotske terapije (kod struvitnih kamenaca), davanje

Alopurinola (kod urikih kamenaca), primjena analgetika i spazmolitika (uslijed nefrokolika

bolova uzrokovanih sputanjem kamenca), uklanjanje paratireoidnih lijezda (u lijeenju

hiperparatireoidizma; ponekad je dovoljno uklanjanje i samo jedne od etiri lijezde u

spreavanju nastanka kalcijskih kamenaca) te litotripsija. Litotripsija odnosno razbijanje

kamenaca metoda je koja primjenjuje elektrohidraulike valove stvorene izvan tijela, a koji

prodiru kroz kou i organe te dolaze do kamenaca. Udarajui u njih, usitnjavaju ih do pijeska

koji pacijenti kasnije izmokre. Ta je metoda uspjena u oko 80 % sluajeva, iako kod malog

broja pacijenata moe doi do poremeaja sranog ritma i pojave hipertenzije (povienog

krvnog pritiska).

18

3.0. ZAKLJUAK

Kroy iyradu ovog rada nauila sam da je nefrotilijaza bolest koja se karakterie stvaranjem

kamenca u bubrenim karlicama, aicama i parenhimu bubrega. Od ove bolesti ee

obolijevaju mukarci nego ene u ivotnoj dobi izmeu 30 i 50 godina.

Kao najei uzrok nastanka ove bolesti je taloenje kristala raznih soli. To su najee

kalcijumove i magnezijumove soli urata, oksalata i fosfata. Kao ostali faktori koji utiu na

pojavu ove bolesti mogu se navesti naslijee, klimtski uslovi , zanimanje, prehrana, infekcije

mokranih puteva, dugotrajno leanje u postelji, zastoj mokrae i drugo.

Bubreni kamenci mogu dugo vremena da ostanu neotrkiveni i da se sluajno utvrde pri

rendgenskom pregledu predjela bubrega i mokranih puteva.

Kada je u pitanju lijeenje preporuuje se unoenje veih koliina tenosti i posebna prehrana

ovisno o tipu kamenca koji je prisutan. Pojava infekcije zahtijeva antibiotsku terapiju.

U borbi protiv nefrolitijaze izrazito je vana prevencija. Velika koliina tekuine razrjeuje

mokrau smanjujui koncentraciju rizinih spojeva, pa tako redoviti unos vie od 2.5 litre

dnevno smanjuje rizik od nastanka kamenaca za gotovo 40%. Savjetuje se ograniiti i dnevni

unos bjelanevina, pogotovo ivotinjskog porijekla, na manje od 1,0 g/ kg tjelesne mase

dnevno.

19

4.0. LITERATURA

1. Stefanovi S. Interna medicina. Beograd-Zagreb: Medicinska knjiga, 1989; 246-250

2. Guyton C. Arthur Medicinska fiziologija Beograd-Zagreb:Medicinska knjiga, 1988;

627-630

3. http://www.stetoskop.info/Nefrolitijaza-Kamen-u-bubregu-(10.03.2014.)

4. http://www.lekarinfo.com/bolesti-bubrega/nefrolitijaza (12.03.2014.)

1.0. UVOD2.0. NEFROTILIJAZA2.1. Definicija2.2. Etiologija i epidemiologijaKamenci se u nekim sluajevima javljaju kao posljedica bolesti metabolizma, koje dovode promjena urina ili stvaranja vika litogenih tvari, koje uzrokuju pojavu kamenca. U veini sluajeva, ipak, nije poznat uzrok bolesti. Prema nekim teorijama bolest...Prvi znaci bolesti se obino javljaju izmeu 30. i 50. godina. Veliku ulogu igra naslijee, a najvaniji uzroci su zastoj mokrae i infekcija. Bolest je tri puta ea kod mukaraca u odnosu na ene to se objanjava hormonskim i metabolikim razlikam...

2.3. Patogeneza bolesti2.4. Klinika slikaSimptomi bolesti esto mogu biti potpuno blagi, a kod nekih pacijenata i neprimjetni. Ako su simptomi prisutni, onda poinju jakim bolovima u lumbalnoj regiji, koji se ire na urinarne puteve, prepone, unutarnju stranu bedara, prsa i lea. Bolove prat...Postoje i sluajevi kada je kamenac suvie velik, pa ostaje fiksiran u nekom od podruja bubrega. U tom sluaju pacijent ne osjea bolove, ve samo osjeaj teine na strani tijela na kojoj se nalazi kamenac.Definitivno najneugodniji simptom nefrolitijaze koji nastaje u trenutku kada se kamenac pokrene je bol iznenadna, otra, vrlo intenzivna, koja poinje u lumbalnom predjelu lea te se iri preko abdomena u zdjelicu i prepone. Ova bol se od pacijena...Rastom kristala naime, nastaju tvorbe (kamenci) nepravilnih, otrih rubova koje ako se pokrenu jo dok su dovoljno male da prolaze kroz mokrane putove sputajui se oteuju unutranju stijenku mokraovoda i uzrokuju krvarenje i spazam (grevitu b...Bubreni kamenci van perioda napada ispoljavaju se samo povremenim tupim bolovim u slabinskom predjelu. Zastoj mokrae u bubreoj karlici usljed zaglavljivanja kamenca u ureteru uslovljava nastanak infekcije i razvoj pijelonefritisa.Radiolokim pretragama se lako moe vidjeti kamenac, osobito ako je velik. Postoji i pretraga koja se zove urografija, kojom se pomou kontrastnog sredstva omoguava vizualizacija svih mokranih puteva. Laboratorijske pretrage krvi i urina su vrlo bit...

2.5. Komplikacije2.6. DijagnozaPregled mokrae se obavlja da bi se utvrdila eritroceturija (hematurija), koja se javlja kod bolesnika sa kalkulozom bubrega i mokranih puteva. Ona se po pravilu javlja u toku i poslije napada bubrenih kolika. Radioloka ispitivanja slue da se utvr...

2.7. Lijeenje2.8. Prevencija bubrenih kamenaca2.8.1. Kako sprijeiti ponovnu pojavu kamena u bubregu?2.8.2. Prevencija je najbolji put ka zdravlju

3.0. ZAKLJUAK4.0. LITERATURA