Mustafa ÇAKAN Zir. Yük. Müh. 06.12.2013

TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TÜRKİYE’DE TARIM ALET VE MAKİNELERİ DESTEKLEME POLİTİKALARI

(2003-2012)

Mustafa ÇAKANZir. Yük. Müh.

06.12.2013

• Türkiye’de Tarımsal Mekanizasyon,

• İmalat Sektörünün Genel Görünümü,

• İhracat ve İthalatı,

• Yapılan Desteklemeler,

• Sonuç ve Öneriler.

Sunu Planı

2

• Tarımsal mekanizasyon araçları, modern üretim teknolojilerinin kullanılması ve işlemlerin zamanında, tekniğine uygun şekilde gerçekleştirilmesi sonucunda; üretimde işgücü verimliliğini artıran, maliyetleri düşüren, ürün kalitesini ve verimini artıran çok önemli bir tarımsal üretim girdisidir.

• Tarımsal mekanizasyon düzeyinin gelişiminde, traktör lokomotif rolü üstlenmektedir. Traktör üretimindeki gelişmeler, diğer tarım makinelerinin üretimini şekillendirmektedir.

• 1924 yılında ilk kez Tarım Bakanlığı tarafından 221 adet traktör ithal edilerek üreticilere dağıtılmıştır.

• Türkiye’de tarım makineleri ile ilgili ilk resmi istatistikler 1936 yılında yapılmıştır. Bu sayımdaki traktör sayısı 1.308’dir.

Türkiye’de Tarımsal Mekanizasyon

3

• 1949 yılında Marshall yardımları ile tarım makineleri varlığında bir artış sağlanmıştır. Örneğin, 1949 yılında 11 .729 olan traktör sayısı 1952 yılında 31.413’e yükselmiştir.

• 1954 yılında Ankara da Uçak Motoru Fabrikasında Türk Traktör Fabrikası kurulmuştur.

• 1979 yılında ilk traktör ihracatı yapılmıştır.• Traktör sayısı 1980’de 436.369 iken, 1990 yılında 692.454

olmuştur. Yaklaşık % 59 artış olmuştur.

4


5

*TÜİK-2013 % 18 % 26

Yıllar Traktör Sayısı (Adet) Biçerdöver Sayısı (Adet)

2012 1 178 253

14 813

2011 1 125 001

14 313

2010 1 096 683

13 799 2009 1 073 538

13 360

2008 1 070 746

13 084 2007 1 056 128 12 775

2006 1 037 383

12 359 2005 1 022 365

11 811

2004 1 009 065

11 519

2003 997 620

11 721

Türkiye’de Traktör ve Biçerdöver Sayıları

• Bir ülkenin tarımsal mekanizasyon derecesini tanımlayan en önemli göstergeler;

Traktör parkının nicelik ve nitelik durumu,

Yıllara göre gelişimi, tarım iş makineleriyle ilişkisi,

Birim tarım alanındaki yoğunluğu ve güç düzeyi gibi ölçütlerdir.

6


Türkiye’de Traktör ve Biçerdöverlerin Mekanik Ömürleri

TRAKTÖR BİÇERDÖVER

Uluslararası Standartlara Göre Mekanik Ömür (saat)

10.000-12.000 3.000

Ortalama Yıllık Çalışma Süresi (saat) 500 1.000-1.500

Mekanik Ömrün Dolma Süresi (yıl) 20-24 2-3

Mekanik Ömrünü Dolduranların Park İçindeki Oranı (%)

59 79 (10 yaş)93 (3 yaş)

7

8

Tarımsal Mekanizasyon Durumu

Türkiye AB

Traktör Başına Düşen Ekipman Sayısı (adet) 5,2 10 1000 Ha Alana Düşen Traktör Sayısı (adet) 45 57 Traktör Başına Düşen Tarım Arazisi (Ha) 26 11,3

1 Ha Alana Düşen Traktör Gücü (kW) 1,68 6 *Tarmakbir Sektör Raporu -2013

Türkiye ve AB Tarımsal Mekanizasyon Durumu Karşılaştırması

• Ülkemizde 2012 TÜİK verilerine göre sayıları 14 813 olan biçerdöverler, iklimsel avantaj nedeniyle, müteahhitlik yoluyla dünyaya örnek olabilecek yaygınlıkta ve etkin biçimde kullanılmaktadır.

Biçerdöver Göç Haritası

M.Kantaş, Biçerdöver Kayıpları ve Ekonomik Boyutu Sunusu- Isparta-20139


• Türkiye biçerdöver parkının oldukça yaşlı olması (%93’ü 3 yaş üstü) yüksek oranda dane kaybına sebep olmaktadır.

• Yaşlı biçerdöver parkının; Ekonomik kayıpları artırması , Çevre kirliliğine sebep olması, Güvenlik zafiyetini artırması konunun önemini daha da

artırmaktadır.

• Ülkemiz tarımsal üretimi dikkate alındığında; • Çoğu yaşlı biçerdöverlerden oluşan biçerdöver parkının

yetersiz olduğu anlaşılmaktadır.

10


11

Tarımsal alet ve makineler 2003 2012 Değişim %

Anıza ekim makinesi 2 154 860 - 60Biçer bağlar makinesi 5 072 7 409 46Damla sulama tesisi 124 036 293 967 137Diskli tırmık (Diskaro, Gobledisk vb.) 190 739 229 761 20Fide dikim makinesi 10 727 13 391 25Kimyevi gübre dağıtma makinesi 314 660 385 149 22Kombikürüm (Karma tırmık) 20 604 24 840 21Mısır silaj makinesi 6 327 19 988 216Motorlu pulverizatör 72 618 78 151 8Motorlu tırpan 6 134 56 693 824Pamuk toplama makinesi 31 910 2 835Pancar sökme makinesi 9 606 14 752 54Patates sökme makinesi 15 794 20 176 28Sap parçalama makinesi 12 170 17 968 48Sap toplamalı saman yapma makinesi 10 084 15 062 49Sapdöver harman makinesi (Batöz) 193 963 185 327 - 5Süt sağma makinesi (Sabit) 5 618 7 336 31Süt sağma makinesi (Seyyar) 109 728 254 348 132Tarım arabası (Römork) 966 596 1 098 995 14Taş toplama makinesi 330 806 144Pnömatik ekim makinesi 15 908 29 377 85Yem hazırlama makinesi 18 508 24 478 32*TÜİK-2013

Türkiye’de Alet-Makine Parkındaki Değişim(2003-2012)

İmalat Sektörünün Genel Görünümü

• Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının kayıtlarına göre; Sektörde faaliyet gösteren imalatçı firma sayısı 1.058 adettir.

• Ülkemizde yaklaşık 130 adet farklı tarım alet ve makinesinin imalatı yapılmaktadır.

• Biçerdöver, yüksek kapasiteli balya makineleri, kendi yürür silaj ve hasat makineleri dışında hemen hemen bütün tarımsal mekanizasyon araçlarının imalatı ülkemizde yapılmakta ve ihraç edilmektedir.

12

• TARMAKBİR verilerine göre; Traktör grubunda yirmiden fazla firma kırka yakın markayı üretim ve bayilik şeklinde temsil etmektedir.

• Traktörde 9 firma imalatçı ve montaj ağırlıklı imalatçı vasfıyla, değişik yerli katkı oranlarıyla sektörde yer almaktadır.

• Firmalardan 3’ü kendi motorunu üretirken, yerli marka altında üretim yapmakta olanların pazar payları %28’dir. Lisanslı üretim yapan firmalarla birlikte yerli traktörlerin pazar payı %80’dir.

• 2012 yılında Türkiye pazarında satılan her 100 traktörden 91'i tarla, 9'u bahçe tipidir.

13

Traktör İmalat Sektörünün Genel Görünümü

14

*Tarmakbir Sektör İstatistik Raporu-2013

Traktör imalatı yıllar itibariyle dalgalanmalar göstermekle birlikte 2003 yılında 29.761 adet olan traktör üretimi 10 yılda % 88 oranındaki artış ile 2012 yılında 56.000 adete ulaşmıştır.

Yıllar (Adet) Artış Oranı 2003 29.761 100 2004 42.511 143 2005 41.502 139 2006 44.386 149 2007 37.623 126 2008 28.751 97 2009 17.762 60 2010 40.178 135 2011 63.557 214 2012 56.000 188

Yıllar İtibariyle Traktör İmalatındaki Değişim Durumu

• Tarım makineleri imalat sektörü, iç pazarın ihtiyaçlarını (Biçerdöver, yüksek kapasiteli balya makineleri, kendi yürür silaj ve hasat makineleri hariç) karşılamakla birlikte özellikle son yıllarda dış pazarlara açılmaya ve rekabet etmeye başlamıştır.

• 2012 yılında yaklaşık 120 ülkeye, 525 milyon $ seviyesinde tarım makineleri ihracatı gerçekleştirilmiştir. Bu değerin 325 Milyon $’ı traktör, 200 Milyon $’ı ekipmanlara aittir.

• Bu kapsamda ilk 10 ülkeye gerçekleştirilen ihracat (ABD, Irak, İtalya, Polonya, Azerbaycan, Fransa, Almanya, Fas, Bulgaristan ve Cezayir) ; toplam ihracatın yaklaşık %60’ını oluşturmaktadır.

• Dünya tarım makineleri ihracatında ilk sırayı Almanya (12,5 Milyar $), ABD ve Hollanda alırken, Türkiye 25. sırada (525 Milyon $) yer almaktadır. (TARMAKBİR)

Tarım Alet ve Makineleri İhracatı

15

• İhracatı yapılan başlıca ürünler şunlardır: Traktörler, Zirai traktörlere takılmak için özel imal edilmiş yükleyiciler, Pulluklar, Tohum temizleme makineleri, Kümes hayvancılığına mahsus makineler, Sulama sistem ve makineleri, Pülverizatörler, Ekim makineleridir.

16

Tarım Alet ve Makineleri İhracatı

Tarım Alet ve Makineleri İthalatı

• 2012 yılında 638 Milyon $ tarım alet ve makineleri ithalatının 260 Milyon $’ı traktör, 378 Milyon $’ı ise ekipman olarak yapılmıştır.

• En fazla ithalat yaptığımız ülkelerin başında ise; İtalya, Hindistan, ABD, Almanya, Polonya, Fransa, Çin, Kore ve İngiltere gelmektedir.

17

• İthalatı yapılan başlıca ürünler: Traktörler, Yüksek kapasiteli balya makineleri, Biçerdöver, Pamuk hasat makinesi, Kendi yürür Silaj makineleridir.

18

Tarım Alet ve Makineleri İthalatı

19

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

İhracat 186.105 205.992 192.263 234.478 274.489 376.758 299.845 329.575 384.182

525.251

İthalat 74.315 258.931 381.406 444.425 380.367 337.583 196.292 387.878 701.785

638.596

Fark 111.790 -52.939 -189.143 -209.947 -105.878 39.175 103.552 -58.302 -317.603

-113.345

* Tarmakbir Sektör Raporu-2013

Tarım alet-makineleri ihracatı son on yılda % 182 (yaklaşık 2 kat) artarken, ithalatı % 759 (yaklaşık 8 kat) artmıştır. Dış ticaret açığı en yüksek değere (-317 milyon $) 2011 yılında ulaşmıştır. Traktöre olan aşırı talep ve hibe olarak verilen alet- makine destekleri nedeniyle pazardaki canlanma beraberinde ithalatı da kayda değer oranda artırmıştır.

-400-200

0200400600800

Yıllar 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

İhracatİthalatFark

Milyon $

Yıllar İtibariyle Tarım Alet ve Makineleri Dış Ticareti (1.000 $)

Tarım Alet ve Makineleri Desteklemeleri1-ZİRAAT BANKASI VE TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİNCE

TARIMSAL ÜRETİME DAİR DÜŞÜK FAİZLİ YATIRIM VE İŞLETME KREDİSİ KULLANDIRILMASI DESTEKLEMELERİ:

• Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından yatırım ve işletme kredisi olarak, belli tarımsal faaliyetlere ve mekanizasyon ihtiyacının giderilmesine yönelik verilmektedir.

• Süt sağma sistemleri, Süt soğutma tankı, Yem hazırlama sistemleri, Silaj makineleri, Tarımsal sulama sistemleri için Sıfır Faizli, Diğer Tarımsal Mekanizasyon Araçları için %50 faiz indirimli Zirai Kredileri kapsamaktadır.

• Ziraat Bankası tarımsal kredi bakiyesi 2002 yılında 227 milyon TL iken 2012 yılında 17,9 milyar TL’ye, Tarım Kredi Kooperatiflerinin ise 2002 yılında 302 milyon TL iken 2012 yılında 4,2 milyar TL’ye ulaşmıştır. Zirai kredi faiz oranları 2002 yılında % 59-69 arasındayken 2013 yılında % 0-8,25 aralığına gerilemiştir. 2012 yılında;Tarımsal kredilerin faiz sübvansiyonu olarak 1,3 milyar TL hazinece karşılanmıştır.

20

2-DAP KAPSAMINDAKİ İLLERDE KURULACAK DAMIZLIK SIĞIR İŞLETMESİ YATIRIMLARININ DESTEKLENMESİ İLE GAP EYLEM PLANI KAPSAMINDAKİ İLLERDE SÜT SIĞIRCILIĞI YATIRIMLARININ DESTEKLENMESİ:

• DAP kapsamındaki illerde etçi ve kombine ırklarla kurulacak damızlık sığır işletmesi yatırımlarının desteklenmesi ve GAP kapsamındaki illerde süt sığırcılığı yatırımlarının desteklenmesini öngörmektedir.

• Sabit süt sağma sistemleri ve süt soğutma tankı için %40 hibe desteği verilmektedir.

• 2012 yılında GAP ve DAP bölgeleri için süt soğutma tankı ve süt sağım sistemleri için 8 Milyon TL destek sağlanmıştır.

• Finansmanı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bütçesinde yer alan sermaye transferleri ödeneklerinden karşılanmaktadır.

21

Tarım Alet ve Makineleri Desteklemeleri

3-ÇEVRE AMAÇLI TARIM ARAZİLERİNİN KORUNMASI (ÇATAK) PROGRAMI DESTEKLEMELERİ:

• 2006 yılında pilot olarak 4 ilde başlayan program 2012 yılında 27 ilde uygulanmıştır.

• 2006-2009 (1. dönem) yılları arası dış kaynaklı olarak uygulanan program, 2009 (2. dönem)-2012 yılları arasında iç kaynaklı olarak uygulamaya devam etmiştir.

• Anıza doğrudan ekim, Taş toplama, Çiftlik gübresi dağıtma, Sulama sistemleri ve makineleri için makine bedeli üzerinden %70 hibe desteği verilmektedir.

• 2011 yılında alet ve makine alımı için 845.000 TL, 2012 yılında 1.453.000 TL hibe desteği sağlanmıştır.

22


4- KIRSAL KALKINMA YATIRIMLARININ DESTEKLENMESİ PROGRAMI (KKYDP) :

• 2006 yılından beri uygulanmakta olan Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı ( KKYDP) kapsamında, 2007 yılından itibaren Makine Ekipman Alımlarının Desteklenmesi amacıyla %50 hibe desteği verilmektedir. Programın 2015 yılında bitirilmesi öngörülmektedir.

• Hibeye esas yatırım tutarı gerçek kişiler için mal başına 50.000 TL, tüzel kişiler için mal başına 100.000 TL olarak uygulanmaktadır.

• İllere tahsis edilecek hibe tutarı, illerin tarım alanı, tarımsal üretim değeri, kırsal nüfus ve sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi kriterleri ve kalan bütçe ödeneği çerçevesi dikkate alınarak belirlenir.

• Program kapsamında 2007 yılından bugüne kadar 39 çeşit makine ekipmandan (sulama sistemleri dahil) oluşan toplam 181.059 adet makine ekipman alımı desteklenmiş ve bu makine-ekipmanlara toplam olarak 718 milyon TL hibe desteği verilmiştir.

23


Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı Genel Ödeme Tablosu

24

*Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı-2013

Destek Yılı Alet-Makine (Adet)

Hibe Tutarı (1.000TL)

Oran (%)

2007 2.992 42.055 5,8 2008 9.357 68.739 9,6 2009 28.921 128.587 17,9 2010 36.855 109.715 15,3 2011 82.436 275.720 38,4 2012 20.498 93.456 13,0

TOPLAM 181.059 718.272 100 2007 2008 2009 2010 2011 2012

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

45.0Toplam Hibe İçerisindeki Payı (%)

25

Sayı Makine Türü Adet Hibe (TL)Sayı Makine Türü Adet Hibe (TL)1 El Traktörü ve Ekipmanları 33.202 105.650.276 21 Arıcılık makine ve ekipmanı 820 1.073.0172 Mibzer 30.540 112.123.910 22 Sıra Arası Çapa Makinesi 732 1.858.2843 Pülverizatör 28.897 57.258.612 23 Soğuk hava tesisatlı taşıma aracı 482 15.093.5504 Motorlu tırpan 21.326 11.764.217 24 Anıza Direk Ekim Makinesi 442 3.834.0955 Süt sağım ünitesi ve soğutma tankı 12.603 46.316.162 25 Taş toplama Makinesi 356 4.878.5186 Çayır Biçme Makinası 8.547 12.747.477 26 Lazerli tesviye aleti 319 3.838.3757 Tarlaiçi Sulama Sistemleri 6.424 9.585.527 27 Koyun Kırpma Makinesi 258 198.8268 Diskli tırmık 6.073 19.395.786 28 Hasat Tablası 251 4.898.0519 Hububat Harman makinesi 4.987 23.542.288 29 Pamuk Toplama Makinesi 142 3.841.775

10 Balyalama makinesi 4.018 72.162.213 30 File sistemi kurulması 135 3.104.62211 Silaj makinesi 3.915 21.569.476 31 Su ürünleri için kuluçka dolabı 36 262.20112 Yem hazırlama araçları 3.107 28.726.025 32 Su ürünlerinde buzlama makinesi 32 721.67713 Zeytin hasat makinesi 2.947 6.128.540 33 Canlı Balık Nakil Tankı 19 103.53014 Gübre Dağıtma Makinesi 2.090 5.801.884 34 Rüzgar Makinesi 11 259.13515 Pancar Söküm Makinesi 2.050 27.918.629 35 Güneş Kolektörü 7 138.34016 Sap toplamalı saman makinası 1.706 11.499.054 36 Tambur filtre 7 21.68617 Sap parçalama makinası 1.347 4.552.958 37 Balıkçı gemilerinde soğuk depo 5 114.89018 Biçer Bağlar 1.249 7.462.881 38 Çeltik fide dikim Makinesi 3 62.00019 Toprak frezesi 1.041 3.027.151 39 Kanola hasat aparatı 1 55020 Patates söküm Makinesi 937 2.775.960 *Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı-2013

2007-2012 Yılları Makine ve Ekipman Destekleri

33.202 adet El Traktörleri ve Ekipmanları 30.540 adet Mibzer 28.897 adet Pülverizatör 21.326 adet Motorlu Tırpan 12.603 adet Süt Sağım Ünitesi ve Soğutma Tankı

26

K.K.Y.D.P.’da Makine Ekipman Desteğinde En Çok Talep Edilen Alet ve Makineler

Sonuç

Makine parkına katılan binlerce yeni tarımsal alet ve makine işgücü verimliliğini, ürün kalitesini ve verimini artırmıştır.

Başta su olmak üzere doğal kaynaklardan sürdürülebilir yararlanma artmıştır.

Çiftçinin rekabet gücü yükselmiştir.

Tarım makinelerinde yeni pazar imkanları oluşturmuştur.

27

Tarım makineleri sanayinin gelişmesine katkı sağlamıştır.

İmalatçılar, çiftçinin yeni teknolojili ve verim faktörü yüksek makineleri tercih etmesi nedeniyle daha fazla Ar-Ge faaliyetleri içinde bulunmaya başlamış ve inovasyona özendirilmiştir.

Hibe kapsamında olmayan alet ve makine satışları da dolaylı olarak artmıştır.

Hibe desteklerinde; alet ve makinelerin çiftçiler ve iller arası optimum dağılımına ilişkin bir kriter konulmamıştır.(-)

28

Sonuç

Sorunların büyük bölümü tarımsal yapının elverişsizliği gibi, ortak konulardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle mekanizasyon sorunlarının çözümü için öncelikle tarımın genel, yapısal sorunlarının çözümlenmesi gerekmektedir.

Atıl mekanizasyon kapasitesinin üretime kazandırılmasını sağlayacak “Ortak Makine Kullanım Modelleri - Makine Birlikleri” ülkemiz şartlarına uygun olarak geliştirilmelidir.

Tarım alet ve makinelerinden optimum düzeyde fayda sağlanması için çiftçilere yeni teknolojiye sahip alet ve makinelerin eğitimi verilmelidir.

29

Öneriler

Hibe kapsamında yerli üretim olarak kabul edilen alet ve makinelerin yerli parça kullanım oranı en az %50 olmalıdır.

Biçerdöver ve diğer kendi yürür hasat makinelerinin tescilinin Emniyet Genel Müdürlüğünce yapılması için gerekli hukuki düzenleme yapılmalıdır.

İkinci el tarım alet ve makineleri ithalatı yasaklanmalıdır.

Ekonomik ömrünü tamamlamış traktör ve biçerdöver parkının yenilenmesi için hurda desteği ve teşvik paketlerinin uygulanması gerekmektedir.

30

Öneriler

Teşekkürler…

[email protected]://www.tagem.gov.trTarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

31

http://www.tagem.gov.tr/



Documents

Mustafa ÇAKAN Zir. Yük. Müh. 06.12.2013