1Naučni institut za veterinarstvo "Novi Sad", Novi Sad, Srbija

2 Naučni institut za veterinarstvo Srbije, Beograd, Srbija

3 Veterinarski specijalistički institut "Kraljevo", Kraljevo, Srbija

4 Uprava za veterinu, Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine,Beograd, Srbija

5 Pasterov zavod, Novi Sad, Srbija

MONITORING ORALNE VAKCINACIJE LISICA I DRUGIH

DIVLJIH MESOJEDA NA BESNILO

D. Lupulović1, J Maksimović Zorić2, N. Vasković3, D. Bugarski4, B. Plavšić4, N. Ivanović5, T. Petrović1, I.

Pušić1, D. Marčić1, Ž. Grgić1 i S. Lazić1

Besnilo (Rabies, Hydrophobia, Lyssa)

Besnilo je jedno od najstarijih poznatih zoonoza koje se javlja kod svihsisara, uključujući i čoveka. Besnilo izaziva encephalomyelitis, paralizu ikomu i gotovo uvek ima smrtni ishod.

Oko 60.000 ljudi svake godine umire od posledica besnila, a od tog broja

50% čine deca mlađa od 15 godina, uglavnom u zemljama Azije i Afrike

(WHO, 2013).

Virus besnila (RABV) je neurotropan RNA virus koji pripada familijiRhabdoviridae, rod Lyssavirus (genotip 1)

Virus besnila se običnoprenosi preko pljuvačke,kada inficirana životinjaugrize neku druguživotinju ili čoveka.

Nakon infekcije, virusbesnila prodire u mišić, širise preko perifernih neravado CNS, gde se razvijajuklinički znaci bolesti, azatim se dalje prenosi doinerviranih tkiva ipljuvačnih žlezda. (OIE2009)

Prenošenje besnila

Epizootiologija

Besnilo se se u prirodi javlja u dva oblika: urbano i silvatično besnilo

Urbano besnilo: psi (Afrika, Azija, Centralna i Južna Amerika)

Silvatično besnilo (šumsko): lisica i šakal u srednjoj i južnoj Evropi,

vuk i rakun pas u severnoj Evropi i slepi miševi u Severnoj Americi

Mnoge evropske zemlje su iskorenile besnilo: Engleska, Švedska,

Norveška, Nemačka, Francuska, itd. U Australiji i Novom Zelandu

nikada nisu zabeleženi slučajevi besnila.

U tzv. “zaraženim zemljama”, u koje spada i Srbija,

besnilo je prisutno u populaciji crvene lisice i šakala,

a sporadično se javlja i kod drugih životinjskih vrsta.

Besnilo u Srbiji

U Jugoslaviji je posle II svetskog rata besnilo bilo prisutno u obe forme (urbano i silvatično)

Intezivne veterinarske mere i vakcinacija pasa i mačaka su iskorenile urbano besnilo.

Poslednji slučaj besnila kod ljudi u Jugoslaviji zabeležen je 1980. god.

1977. godine besnilo prodire u Jugoslaviju sa severa, sa teritorije Mađarske, za vreme velike enzootije besnila kod lisica koja je zahvatila Evropu.

Na osnovu filogenetske analize uzoraka iz Srbije, pretpostavlja se da se besnilo dalje širilo preko Dunava, prema Bugarskoj, i dalje na jug.

Epidemiološko stanje besnila na Balkanu 2010. god.

Izvor: Evropski bilten besnila 2010 Укупан број случајева: 483

ORALNA VAKCINACIJA LISICA (ORV) U SRBIJI

2010-2014

• Prva ideja ORV lisica pojavila se 1971. godine, a prva zemlja koja je sprovela

vakcinaciju bila je Švajcarska 1978. godine.

• Od 2010. god., EU u saradnji sa Upravom za veterinu RS finansira eradikaciju

besnila u Srbiji - IPA projekti

U Srbiji ima oko 60. 000 lisica

• Distribucija vakcina vrši se dva puta godišnje - proleće i jesen, iz vazduha

• Ukupno je završeno 10 kampanja do sada, zaključno sa prolećem 2015. god.

• 1 610 000 vakcina po kampanji, 23 mamaka/km2

• Vakcine: Lysvulpen (Bioveta, Check R.) i Fuchsoral (IDT Biologica, Germany)

Planiranje

monitoringa

i nadzora u

Srbiji

LABORATORIJSKA DIJAGNOSTIKA

• Monitoring efikasnosti oralne vakcinacije lisica zasnovan je na :

a ) post mortem laboratorijskom ispitivanju tkiva mozga životinja testom

fluorescentnih antitela ( FAT ), a pozitivni uzorci -RT-PCR i RFLP

b ) detekciji antitela protiv virusa besnila u uzorcima seruma pomoću ELISA

testa i

c ) detekciji biomarkera tetraciklina u mandibulama i starost lisica

REZULTATI MONITORINGA

• Od 2011 do 2014 ukupno je pregledano 4943 tkiva mozga, 4241 krvnih

seruma i 4971 mandibula.

•Broj potvrđenih pozitivnih uzoraka mozgova na besnilo u monitoringu iznosio

je 10 u 2012, 6 u 2013 i 3 u 2014.

•Stepen serokonverzije povećan je sa 10,48% tokom 2011/2012 na 20,11% u

2012/2013 i 42,23% u 2013/2014.

• Sa serokonverzijom se povećao i broj tetraciklin - pozitivnih mandibula: 49,67

% u 2011/2012, 62,60 % u 2012/2013 i 90,33% tokom 2013/2014 .

REZULTATI MONITORINGA ORV U 2014/2015

2014/2015

FAT ELISA At TC

Poz./Preg. (%) Poz./Preg.(%) Poz./Preg. (%)

NIV NS 0/384 127/348 (36.49%) 295/384 (76.82%)

VSI Kraljevo 0/423 139/423 (32.86%) 352/423 (83.21%)

NIVS 3/705 150/453 (33.11%) 600/705 (85.11%9

UKUPNO: 3/1512 (0.2%) 416/1224 (33.98%) 1247/1512 (82.47%)

TC

90,33%

ELISA At

42,23%

Uticaj

promene

temperature

Slaba

osetljivost

ELISA testa

Lisica pojede

mamak, ali

ne i vakcinu!

Odstupanje

od kalendara

vakcinacije

Odnos serokonverzije i tetraciklina

2013/2014

Year

<12 months >12 months

No. of tested animals/total

no.

ELISApositive

/total positive

TCpositive/

total positive

No. of tested animals/total

no.

ELISApositive/

total positive

TCpositive/

total positive

2011/2012 268 (23.74%) 17 (8.17%)106

(14.27%)1099

(28.81%)116 (14.83%)

576 (22.19%)

2012/2013 502 (44.42%) 68 (32.69%)319

(42.93%)1567

(41.08%)294 (37.59%)

975 (37.27%)

2013/2014 359 (31.77%)123

(59.13%)318

(42.80%)1148

(30.10%)372 (47.57%)

1065 (40.71%)

TOTAL1129

(22.84%)208

(21.01%)743

(22.12%)3814

(77.16%)782

(78.99%)2616

(77.88%)

Starost lisica i drugih karnivora u odnosu na

konzumaciju vakcine

192

160

233

181

104

43

19

5 3 3

0

50

100

150

200

250

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Besnilo u Srbiji od 2006 do 2015

Epizootiološka situacija u Srbiji zavisi od situacije u susednim

zemljama.

Najveći broj pozitivnih slučajeva je detektovan blizu granice sa

Rumunijom, Bugarskom i Bosnom i Hercegovinom, kao i u

centralnim delovima Srbije (Opština Kraljevo)

Stabilna epizootološka situacija je zabeležena u području koji

se graniči sa Mađarskom, koja sprovodi ORV lisica od 1992.

god.

Epizootiološka situacija na jugu, u delu koji se graniči sa

Makedonijom, se takođe smatra zadovoljavajućom.

Besnilo u Srbiji (po životinjskim vrstama)

2006 - 2014

• Od ukupnog broja pregledanih životinja, lisice čine 85-88%,

šakali 11-13%, a vukovi, divlje mačke i druge životinje 1-2%.

• Lisice čine 84.66% svih pozitivnih uzoraka.

• Besnilo je dijagnostikovano 6,9 puta češće kod divljih

životinja u odnosu na domaće životinje: 87.33% prema

12.67%.

• Kod domaćih životinja, bolest je češće ustanovljena kod pasa

nego kod mačaka (7.13 % vs. 4.26%).

ZAKLJUČCI:

• Implementacija ORV u Srbiji je uticala na značajno smanjenje

broja pozitivnih lisica od 104 slučaja u 2010 do 3 slučaja u 2015.

•Svake godine se beleži porast konzumacije mamaka sa vakcinom,

kao i porast post-vakcinalnog imuniteta.

• ORV lisica dovodi do smanjena slučajeva besnila na više od 90%

u periodu od 10 godina, ali se u nekim zemljama cilj postiže i za

period od 5 godina – SRBIJA.

• ORV lisica je imala značajan uticaj i na smanjenje broja slučajeva

besnila kod domaćih životinja. Poslednji slučaj besnog psa je

zabeležen 2011. god., a besne mačke 2012. god.

HVALA NA PAŽNJI!