Mokuna 3 Na‘aunahoahoola.prel.org/pdf/Mokuna_3_Haawina_Haumana.pdf · Ma kekahi PØ‘alima wela loa, ua kani ka pele a ‘o ka puka akula nØ ia o nÅ haumÅna a pau i ka papa

Mokuna 3 Na‘au

Ha‘awina Haumana

• Ka Mo‘olelo o Maile

• NÅ Ha‘awina:

− Ha‘awina 1: Koho i ke ‘Ano o ka Na‘au

− Ha‘awina 2: He Aha Ke KËlana?

− Ha‘awina 3: Ke KÅohi ‘Alo‘ahia

Ho‘oikaika Kino Mokuna 3 Ka Mo‘olelo o Maile

© 2008 by PREL Ha‘awina Haumana 3-1

Ka Mo‘olelo o Maile Ma kekahi PØ‘alima wela loa, ua kani ka pele a ‘o ka puka akula nØ ia o nÅ haumÅna a pau i ka papa a Mike Char ma ke kula ‘o Kawaiola. Aia he pÅ‘ina hulahula a ua piha ‘eu nÅ haumÅna pÅkahi a pau. E hahai aku ana ‘o Maile i kona mau hoa aloha i ka lumi ho‘opaupilikia. “Hiki ia‘u ke ho‘ohana i kÅu palaki lauoho, e Maile?” i noi mai ai ‘o Tanya. “‘Ae. Alia iki, aia nØ i loko o ka‘u ‘eke,” i pane aku ai ‘o Maile. “E ‘eleu mai ‘oe, no ka mea, ‘a‘ole wau makemake e hele lohi. Makemake nui wau e hele mai ‘o Randy. He keu ‘o ia a ka u‘i!” Ua ‘aka‘aka pË maila nÅ kaikamÅhine a pau me ka ‘ae pË nØ ho‘i. ‘A‘ole na‘e ‘o Maile i ho‘opuka i ho‘okahi mea i loko nØ o kona ‘ae ‘ana aku i kÅ Tanya ‘Ølelo e pili ana i ko Randy u‘i. Ho‘onaninani nÅ kaikamÅhine a pau iÅ lÅkou iho me ke pena lehelehe a kÈkÈ ihola i ka wai ‘a‘ala. NÅnÅ ‘o Maile iÅ ia iho i loko o ke aniani a ‘a‘ohe ona hau‘oli i kona nÅnÅ ‘ana. E ho‘ohÅlikelike mau ana ‘o ia iÅ ia iho me kona mau kaikua‘ana a me kona mau kaikaina a i kona mana‘o, ‘a‘ole like kona u‘i me ka u‘i o lÅkou. Ua ha‘alele ‘o ia i ke aniani a e kali ana ‘o ia i nÅ kaikamÅhine ma kahi o ka puka komo. IÅ lÅkou nØ a pau ka ho‘onaninani ‘ana, ka‘i akula lÅkou i waho i ka hale ‘aina. I ko lÅkou hØ‘ea ‘ana aku i kahi o ka hulahula ‘ana, e kani nui ana nÅ mele i pana wikiwiki a‘e ko Maile pu‘uwai. Aia ‘o Allison lÅua ‘o Tanya i mua o lÅkou a na lÅua i alaka‘i i nÅ kaikamÅhine i ka puka komo o ka hale ‘aina. Ua hui pË mai kekahi mau keiki kÅne ma ka puka komo, a laila, i lawa nØ a ‘ike ‘ia k‰ia hui, ua ho‘opuka aku ‘o Kamana‘o me ka leo pË‘iwa, “E, aia nØ ‘o ia i laila!” “Mai ‘uÅ aku ‘oe o lohe ‘ia nØ kou leo!” i k‰nÅ aku ai ‘o Tanya iÅ Kamana‘o. A ho‘oma‘ewa ‘o Tanya penei: “E nÅnÅ ‘oukou i k‰lÅ kaikamahine ‘o Kalei me kona wahi hoa pili ‘o Nani. Aia lÅua me Randy. Momona loa ‘o Kalei a he mea ‘ole ‘o ia. ‘O wai lÅ ‘o ia i kona mana‘o? No ke aha ‘o Randy e hui pË ai me ia?” A e no‘ono‘o nui ana ‘o Maile i nÅ kumu no ko Kalei hui pË ‘ana me Randy. Ua ho‘ohihi nØ ho‘i ‘o Kalei iÅ Randy? AkÅ mahalo ‘o Maile i ke ‘ano ha‘aheo iki o Kalei. Ua nÅnÅ ‘o Maile i ka lehulehu i loko o ka hale ‘aina a hanu maila ‘o ia ma mua o ke komo ‘ana. Ua huli nÅ kaikamÅhine a komo mÅlie lÅkou i loko o ka hale ‘aina. I ko Maile komo ‘ana i ka hale ‘aina, he wahi ulukË ‘o ia a hilahila ‘o ia i kona ‘ano. ‘A‘ohe haumÅna e hulahula ana ma k‰ia wÅ. E kË ana nÅ keiki kÅne i kekahi ‘ao‘ao o ka hale ‘aina a e kË ana nÅ kaikamÅhine ma



loko o ko lÅkou mau hui i ka ‘ao‘ao ‘‰ a‘e o ka hale ‘aina. “Ke maha‘oi nei paha nÅ maka o nÅ haumÅna i ‘Ø a i ‘ane‘i,” i mana‘o ai ‘o Maile iÅ ia iho. A ‘oiai lÅkou e naue aku ana i loko o ka hale ‘aina, e pe‘e ana ‘o Maile ma hope o nÅ kaikamÅhine ‘‰ a‘e i ‘ike ‘ole ‘ia mai ‘o ia. Aia ‘o ia i loko pono o ka poepoe o nÅ kaikamÅhine a e nÅnÅ pololei ana ‘o ia i mua ona, i nÅ po‘ohiwi ho‘i o ke kaikamahine i mua o kona mau maka i mea e launa ‘ole aku ai kona mau maka me nÅ kÅnaka ‘‰ a‘e. Ua naue k‰ia hui i ka ‘ao‘ao o nÅ kaikamÅhine, a laila, ua ho‘opuka akula ‘o Mika Kalima ma ka ipuleo, “Aloha mai kÅkou e nÅ haumÅna o ka papa ‘elima! Ke mÅkaukau, mai, e hulahula ‘oukou!” ‘A‘ole i ‘oni‘oni iki kekahi kanaka. Ua ‘aka‘aka iki mai kekahi kaikamahine, a laila, ua ho‘omaka nÅ hui e wala‘au iÅ lÅkou iho ‘oiai e kani ana nÅ mele. ‘O ka hele ‘ana aku i ke pÅkaukau mea ‘ai mÅmÅ ka hana wale nØ a nÅ haumÅna na lÅkou e ‘ono. ‘O ke kulinapohÅpohÅ me ka pelena poepoe kepanÈ ka pÅ‘ina ho‘olaule‘a. He mea nui k‰ia pÅ‘ina hulahula. Ua kÅka‘ikahi ka wÅ hulahula no nÅ haumÅna, akÅ, i loko nØ o ka le‘ale‘a o ia wÅ, ‘o ka wiwo ‘ole ka mea e pono ai kekahi haumÅna no ka ho‘omaka ‘ana i ka hulahula. E nÅnÅ aku ana nÅ maka o nÅ haumÅna a pau i ‘Ø a i ‘ane‘i me ka huli ‘ana i ka haumÅna nÅna e hulahula mua ana. Ma hope mai nØ, ua ho‘okani ‘ia ke mele ‘o Honey Baby a ‘o ko Jesse hulahula akula nØ ia i waena konu o ke kÅhua hulahula. Ua pË‘iwa kÅ nÅ kÅnaka a pau o loko o ka hale ‘aina! E ‘aka‘aka ana lÅkou, a laila, e paipai ana lÅkou iÅ Jesse me ka ‘uÅ ‘ana aku i nÅ ‘Ølelo ho‘omaika‘i. No Jesse, ‘a‘ohe ona hilahila iki! Mino‘aka wale nØ ‘o Jesse a ho‘omau wale akula i kona hulahula ‘ana. Ua no‘ono‘o ‘o Maile iÅ ia iho, “E a‘a i ka hula, e waiho i ka hilahila ma ka hale!” He pili kÅmau ‘o Jesse lÅua ‘o Maile a ua noho pË lÅua i nÅ hale aupuni. Ma nÅ kau wela, e holopaikikala pË ana lÅua, e pÅ‘ani ana lÅua i ka pe‘epe‘e akua a e alualu ana lÅua i ke ka‘a wane mea ‘ono no ke kË‘ai ‘ana mai i nÅ nulu, nÅ mea ‘ono pÅk‰ a me nÅ kanak‰ ‘‰ a‘e. Ua kama‘Åina ko Jesse ‘ohana iÅ Maile a ho‘omaopopo ‘o ia i ka manawa e noho ana ko Jesse pÅpÅ me lÅkou ma mua o kona pilikia ‘ana i ka lÅ‘au ‘ino. A ua maopopo nØ iÅ Maile, mahalo nui ko Jesse mÅmÅ i ko Jesse kØkua ‘ana mai ma ka hale. A ua kama‘Åina nØ ho‘i ko Maile ‘ohana iÅ Jesse. Ua maopopo nØ iÅ Jesse nÅ hakakÅ he nui i loko o kona ‘ohana a maopopo nØ iÅ Jesse ka manawa a ko Maile mÅmÅ i kÈpeku aku ai i kÅna kÅne ‘ino loa i waho o ka hale. A maopopo nØ ko Maile ‘ano iÅ Jesse, no ka mea, inÅ hakakÅ



nui kona mau mÅkua a kipa mai nÅ mÅka‘i iÅ lÅkou, e hele ana nØ ‘o Maile i ke kula i ke kakahiaka me ka ‘Ølelo ‘ole ‘ana aku e pili ana i ka pilikia ma kona hale. ‘A‘ole pË‘iwa iki ‘o Maile i ka wiwo ‘ole o Jesse a iÅ ia e hulahula ana, e ‘aka‘aka nui ana ‘o ia i kona hau‘oli. Ua makemake ‘o Maile e paipai pË me nÅ kÅnaka ‘‰ a‘e i ko Jesse hÈmeni ‘ana aku i ke mele me ka leo nui a me kona hulahula ‘ana me ka hilahila ‘ole. He mea ma‘a mau ke kÅnalua ‘ana o Maile iÅ ia iho. Nui kona hopohopo i kona ‘ano inÅ e nÅnÅ mai ana kekahi kanaka iÅ ia. “Pehea inÅ lohe mai kekahi kanaka i ku‘u leo a he hËpØ ke lohe aku? Pehea inÅ ua ‘uÅ wau ma ka manawa ho‘okahi e pau ana nÅ leo o nÅ kÅnaka ‘‰ a‘e?” He mea hilahila nØ k‰ia iÅ Maile. ‘Oiai ‘o Jesse e hulahula ana i waena konu o kahi e hulahula ai, ua hui pË kekahi o nÅ haumÅna ‘‰ a‘e me ia a e hulahula ana lÅkou a pau me ka hau‘oli nui. E piha ana ka hale ‘aina i ka ‘eu‘eu o nÅ haumÅna a e hui aku nØ kekahi mau haumÅna me Jesse no ka hulahula ‘ana. Ma ia manawa, ua hele maila ‘o Kalei i mua o Maile me ka ‘Ølelo ‘ana aku, “E Maile, makemake anei ‘oe e hulahula pË me Randy?” Ua pË‘iwa loa ‘o Maile a ‘a‘ohe Åna pane iÅ Kalei no ka wÅ pØkole. “E Maile, makemake ‘o Randy e hulahula pË me ‘oe?” A e mino‘aka ana ‘o Kalei i kÅna ‘Ølelo ‘ana aku iÅ Maile. “A a a . . . ,” i mËmË ai kÅ Maile ‘Ølelo. Hau‘oli kona na‘au, akÅ, ‘a‘ole ‘o ia i makemake e ‘ike mai nÅ kÅnaka ‘‰ a‘e i kona wahi hau‘oli. “‘O wau nØ? No ke aha mai ‘o Randy e makemake nei e hulahula me a‘u? Pehea lÅ inÅ kË mÅua he alo a he alo a ‘ike mai ‘o ia i ka nui o ko‘u pupuka? No ke aha mai ‘o ia e makemake nei e hulahula me a‘u inÅ aia nÅ wÅhine u‘i ‘‰ a‘e i ‘ane‘i? ‘A‘ole wau ‘eleu i ka wala‘au hoahoa!” P‰ia ka hili hewa ‘ana o kona no‘ono‘o. A hele a ha‘alulu hou a‘e ‘o Maile ‘oiai ua ‘ike ‘o ia i ko Randy a me ko kona mau hoa aloha nÅnÅ mai iÅ ia. Ua pi‘i mai ka manene ma ka ‘ili o Maile i ka nÅnÅ kokoe mai. PØhai ‘o Tanya mÅ ‘oiai e wala‘au ana ‘o Maile lÅua ‘o Kalei. Mali‘a paha e ‘eha ana ko Tanya na‘au i kÅ Maile hulahula ‘ana me kÅna makemake ‘o Randy. No laila, pane ‘olu‘olu akula ‘o Maile iÅ Kalei, “‘A‘ole paha. E kala mai ia‘u, akÅ, ‘a‘ole paha.” “Mai hilahila e Maile, e hulahula ‘oe me Randy,” i ho‘opa‘apa‘a aku ai ‘o Kalei. “Makemake nui ‘o Randy e hulahula pË me ‘oe! Maopopo iÅ ‘oe, ‘o ia ma ka ‘olu‘olu!” Ua ha‘i ‘o Maile iÅ Kalei, “Maopopo ia‘u, akÅ, hilahila wau. ‘A‘ole wau makemake.” “‘O ia kÅu makemake?” A ki‘ei ‘o Kalei iÅ Maile a he huikau ho‘i kÅu kona maka.



“‘O ia nØ kÅna makemake e Kalei!” i maha‘oi ai ‘o Tanya. “‘O ia nØ. AkÅ, inÅ loli kou mana‘o, he wahi ‘Ølelo wale nØ i koe, ‘eÅ?” Huli akula nØ ke alo o Kalei i ka ho‘i ‘ana i ka ‘ao‘ao keiki kÅne ma ka‘e o ka hale ‘aina. “‘O ia nØ,” i ho‘opuka mÅlie ai ‘o Maile. Me ka ho‘i ‘ana aku o Kalei i kona wahi, ua kaumaha ko Maile na‘au. Ho‘Å‘o nui ‘o Maile e kËpa‘a ma hope o Tanya i ‘eha ‘ole kona na‘au; a pËpule wale nØ ‘o Randy no ke koho ‘ana mai iÅ ia, akÅ, ‘o ka ‘oia‘i‘o, minamina ‘o ia i kÅna hØ‘ole ‘ana iÅ Randy. Lana ko Maile mana‘o i ka hana ‘eko‘a. InÅ hau‘oli kona mau hoa i ko Randy noi ‘ana aku iÅ Maile, e ‘ae nØ paha ‘o ia iÅ Randy no ka hulahula ‘ana. InÅ p‰lÅ, aia nØ paha ‘o ia i ka hulahula me Randy, ke keiki kÅne ‘auli‘i loa o ke kula. A ma ia manawa, ua lohe mai ‘o Maile i nÅ leo hÅwanawana o nÅ kaikamÅhine a iÅ ia nØ a huli aku i ka ho‘olohe maika‘i, ua pa‘a ko lÅkou mau waha. Ua ‘ike nØ ‘o ia, he waha he‘e nØ ia e pili ana iÅ ia! Ha‘i aku ‘o Allison iÅ Maile, “E ho‘i mai ana mÅkou.” A ha‘alele akula nÅ kaikamÅhine a pau no ke pÅkaukau mea ‘ai mÅmÅ. E nÅnÅ aku ana ‘o Maile i nÅ kaikamÅhine a ua hØ‘a‘Åmaka ‘o Tanya iÅ ia. E kË ana k‰lÅ mau kaikamÅhine i ka poepoe a e wala‘au nui ana lÅkou me ka ‘alawa ‘ana iÅ Maile. A ma hope mai nØ, ua ‘ike ‘o Maile i kona kË mehameha ‘ana. E kulukulu ana nÅ wai maka a nihi akula ‘o ia i waho. IÅ ia nØ a puka i waho, ua lohe ‘o ia i ka leo heahea, “E Maile, i hea ana ‘oe?” A ua ‘ike nØ ‘o ia, ‘o ia ka leo o Kalei. KË ‘o Maile a ho‘omÅlo‘o a‘ela i kona mau maka me kona mau lima. “Au‰ e ke hoa, e hele mai. No ke aha mai ‘oe e u‰ nei?” Ua noho pË lÅua i lalo a ua ho‘Å‘o ‘o Maile e wehewehe i ka mea i hana ‘ia aku nei. A ha‘i akula ‘o Kalei iÅ ia, “Mai hopohopo ‘oe. He mea ‘ole k‰ia.” A e pËliki a‘e ana ‘o Kalei iÅ Maile me ke aloha nui. “AkÅ, kuhihewa wau he mau hoa aloha mÅkou a pau a ‘a‘ole loa wau i hulahula me Randy,” i namunamu aku ai ‘o Maile. “Maopopo nØ ia‘u. ‘A‘ohe kumu maika‘i no ka hana ‘ino a ka po‘e. He ahu neo kÅ lÅkou hana,” i pane ai ‘o Kalei. “AkÅ ‘Ølelo ‘ino nØ ho‘i lÅkou e pili ana iÅ ‘oe, e Kalei!” i ‘Ølelo ai ‘o Maile. Minamina nØ ho‘i ‘o ia iÅ Kalei. “‘O ka ‘oia‘i‘o, e Maile, ‘a‘ohe o‘u nÅnÅ iki. Ua a‘o mai wau mai ku‘u tËtË mai, aia ku‘u waiwai mai loko mai o‘u. ‘A‘ole ‘o ia pili i nÅ mana‘o o ha‘i. Hiki iÅ lÅkou ke ‘Ølelo wale aku e like me kÅ



lÅkou makemake, akÅ, inÅ mÅlama wau i nÅ kÅnaka a mÅlama nØ ho‘i wau ia‘u iho a ho‘omaopopo wau no loko mai ka ma‘ema‘e, maika‘i nÅ mea a pau.” A mino‘aka ‘o Kalei iÅ Maile. Ua pË‘iwa loa ‘o Maile i kÅ Kalei ‘Ølelo no kona nÅnÅ ‘ole ‘ana i nÅ ‘Ølelo a ha‘i. A ua pË‘iwa nØ ho‘i ‘o Maile i ko Kalei na‘auao! HØ‘olu‘olu aku nei kÅ Kalei mau hua‘Ølelo iÅ Maile a ua kÅwele ‘o Maile i kona mau maka. ‘Akahi nØ a ha‘alele ‘o Jesse i ka lumi ho‘opaupilikia a kÅhea akula ‘o ia iÅ lÅua me k‰ia, “Hui, e lÅua nei! He aha kÅ ‘olua hana ma ‘Ø? E komo mai o hala kekahi mea ‘aka‘aka iÅ ‘olua!” A laila, ua ‘ike ‘o ia i ka piha o ko Maile mau maka i nÅ waimaka a ha‘i akula ‘o Jesse iÅ Maile, “E ku‘u tita, pehea mai nei ‘oe? Ua aha ‘ia mai nei?” “‘A‘ohe mea e Jesse, maika‘i wau,” i pane ai ‘o Maile me ka mino‘aka iki. “He ‘oia‘i‘o anei? Pilikia ‘oe i k‰lÅ mau kaikamÅhine ‘ino? Na‘u e ho‘i aku i loko a ‘Ølelo ‘a‘a aku, he aha lÅ?” A pane koke akula ‘o Maile iÅ Jesse me ka hopohopo nui, “‘A‘ole. ‘A‘ole loa.” “‘A‘ole pono e Jesse,” i kÅko‘o ai ‘o Kalei me ka ‘aka iki. “Penei kÅu makemake?” i ho‘ohenehene iki ai ‘o Jesse. A ua ‘Ølelo like nÅ kaikamÅhine ‘elua iÅ Jesse, “‘Ae! ‘O ia nØ!” E ‘aka‘aka pË ana lÅkou a ha‘i akula ‘o Jesse iÅ lÅua, “E ho‘i kÅkou!” “Hiki nØ!” i ‘Ølelo ai ‘o Kalei a hahai lÅua iÅ Jesse i ka hale ‘aina. Ua pËliki hou ‘o Kalei iÅ Maile me ka ‘È ‘ana aku, “Mai hopohopo e ke hoa.” “Hiki nØ. Mahalo nui iÅ ‘oe e Kalei,” kÅ Maile i ‘Ølelo ai iÅ Kalei. HÅ‘awi ‘o Kalei i ka puam‰lia mai kona pepeiao a ua ho‘opa‘a ‘o ia i ia pua iÅ hope o ko Maile pepeiao me ka mino‘aka ‘ana iÅ Maile. “E hau‘oli ana ‘o ha‘i i ka ‘ike ‘ana iÅ ‘oe! Nui kona ho‘ohihi iÅ ‘oe a he mea maika‘i nØ ia! Mai maka‘u ‘oe, ‘eÅ?” Ua pane ‘o Maile iÅ Kalei “Aaa . . . hiki nØ!” Mai ke po‘o a ka hi‘u a i loko lilo o kona na‘au, piha ‘o ia i ka hau‘oli a me ka ikaika a ‘a‘ole e eo ana ‘o ia iÅ ha‘i. E ho‘oma‘ewa ana nÅ kaikamÅhine o loko o ka hale ‘aina a no‘ono‘o ihola ‘o Maile iÅ ia iho, “‘O ia ko lÅkou pilikia, akÅ, ‘a‘ohe o‘u pilikia. E le‘ale‘a ana no‘u!” A i k‰lÅ manawa, ua ho‘okani ‘ia ke mele ‘o One Love.



Hele pololei ‘o Maile i kahi e hulahula ai ‘o Kalei lÅua ‘o Jesse. Ua komo ‘o Randy i loko o ia hui li‘ili‘i a e hulahula pË ana lÅkou ‘ehÅ. Mai k‰lÅ wÅ aku ma ua pÅ‘ina hulahula ala, ‘o ka le‘ale‘a wale nØ ka mea i nanea ai ‘o Maile me kona mau hoa aloha maoli, ‘o Kalei lÅkou ‘o Jesse a me Randy.

Ho‘oikaika Kino Mokuna 3 Ha‘awina 1


Mokuna 3 Ha‘awina 1

Ha‘awina no 6 ‘Ano o ka Na‘au

Me kekahi pakanÅ, e koho i ke ‘ano no k‰lÅ me k‰ia maka i kaha ki ‘ i ‘ ia ma lalo iho. InÅ ‘a‘ole ‘olua ‘ae l ike kekahi i kekahi, e kÅkau ‘olua i nÅ ha‘ ina ‘elua.

_____________________

_____________________

______________________

_______________________

______________________

______________________



Mokuna 3 Ha‘awina 1 Ha‘awina no ka No‘ono‘o KÅnaka

I loko o nÅ mo‘olelo pØkole o lalo nei, e no‘ono‘o ‘oe i ka nÅnÅ ‘ana aku o ka helehelena, o ka hÅme‘e, kÅna ‘Ølelo a me kona ‘ano. A pehea ‘oe e kØkua aku ai i ia kanaka? 1. Ua nalowale ka ‘Èlio a Kaleo. ‘A‘ole ‘o ia i ‘ike i kÅna ‘Èlio no ‘ekolu lÅ. Ke huli aku nei ko Kaleo ‘ohana i ua

wahi ‘Èlio ala a ke kÅpili nei nØ ho‘i lÅkou i nÅ pelaha i ke kaiaulu.

a) Pehea ko Kaleo na‘au? e) He aha kekahi mau hØ‘ailona o ke kino Åu e ‘ike iho ai i maopopo iÅ ‘oe ke ‘ano o kona na‘au? i) He aha kÅu ‘Ølelo iÅ Kaleo a he aha kÅu hana no Kaleo i kØkua ‘oe iÅ ia?

2. Ua lilo he $20.00 iÅ Kealoha i kona holo ‘ana i ke ala hele.

a) Pehea ko Kealoha na‘au? e) He aha kekahi mau hØ‘ailona o kona kino a i ‘ole kÅna ‘Ølelo i ‘ike ‘oe i kona na‘au?

3. Ua hiki mai ka manawa e ho‘opuka aku ai ‘o Paolo i kÅna poema i mua o ka papa. KË ‘o Paolo a ‘o ka

poina ihola nØ ia ona i kÅna poema. a) Pehea ko Paolo na‘au? e) He aha kekahi mau hØ‘ailona e kØkua iÅ ‘oe ma ka ‘ike ‘ana i ke ‘ano o ko Paolo na‘au? i) Ma hope o ka papa, he aha kÅu ‘Ølelo a i ‘ole he aha kÅu hana no ka ho‘ohau‘oli ‘ana aku iÅ

Paolo?

4. Loa‘a ke kaha ha‘aha‘a iÅ Makana ma ka hØ‘ike makemakika. Ua ha‘i kona tËtË iÅ ia no kona kaumaha ma muli o ia kaha ha‘aha‘a.

a) Pehea ko Makana na‘au? e) He aha kekahi mau hØ‘ailona e kØkua iÅ ‘oe ma ka ‘ike ‘ana i ke ‘ano o ko Makana na‘au?

i) He aha kÅu ‘Ølelo a i ‘ole he aha kÅu hana no ka ho‘ohau‘oli ‘ana iÅ Makana?



Ka Ukiuki Ka PÈhoihoi Ka NÈele Ke Kaumaha Ka Uluhua

Mokuna 3 Ha‘awina 1 Ha‘awina no ke ‘Ano o nÅ Maka

E kÅkau i ka hua‘Ølelo kËpono e hØ‘ike iho ana i ke ‘ano o nÅ kÅnaka o nÅ mo‘olelo pÅkahi a pau. A laila, e kahaki‘i ‘oe i ka maka nona ia ‘ano.

1. Ua wehe ‘o Jesse i ka puka o ka pahu hau no ka huli ‘ana aku i mea ‘ai mÅmÅ. E kË ana ‘o ia i mua o

ka pahu hau hÅmama a e nÅnÅ aku ana ‘o ia i loko me ka ‘ono ‘ole i kekahi mea. E ho‘omaopopo mai ana ‘o ia i ka wÅ a kona mÅmÅ i ha‘i aku ai iÅ ia no ka loa‘apono o kona wahi pÅpÅ, “E Jesse, ‘a‘ole paha e ho‘i mai ana kou pÅpÅ no ka wÅ lØ‘ihi. Ua loa‘apono ‘o ia no kekahi mea ‘ino a e hele pololei ana ‘o ia i ka hale pa‘a hau.” Ua nui kona u‰ ‘ana. ‘O ia nØ ka makahiki i hala aku nei. I k‰ia mau lÅ, pa‘ahana mau kona mÅmÅ ma kÅna ‘oihana a ua ne‘e akula ko Jesse kaikua‘ana nona ka inoa ‘o Jared i kona hale pono‘È ma hope o kona puka ‘ana mai ke kula ki‘eki‘e. “Ma muli paha o kona ka‘a pono‘È . . . ” i no‘ono‘o ai ‘o Jesse i loko o kona na‘au ‘eha. KÅka‘ikahi ko Jared ho‘i ‘ana mai i ka home. Kalaiwa pinepine ‘o ia i kona ka‘a Honda i ho‘ohinuhinu ‘ia a nani. I kekahi manawa na‘e, ‘ae ‘o ia i ka holo pË me Jesse. • ‘O ________________________ ke ‘ano o ko Jesse na‘au.

2. A i ka manawa i ho‘i ai ‘o Randy i kona pÅkaukau, ‘o kona ‘uÅ akula nØ ia me ka inaina, “Ua aha ‘ia mai nei kÅ!” “E Randy!” i nukunuku aku ai ‘o Mike Char ma mua o ka ho‘omau ‘ana o ko Randy waha. “Ua ‘Ëhaehae ‘ia ku‘u wahi puke! ‘Akahi nØ a ku‘u mÅmÅ i kË‘ai mai I ku‘u pale‘ili puke! E loa‘apono ana ‘o ha‘i!” • ‘O ________________________ ke ‘ano o ko Randy na‘au.

3. Ua wehe mai ‘o Jesse i kÅna puke ‘epekema hou loa a lohe maila nØ ‘o ia i ke kani ‘a‘ina ‘ana o nÅ ‘ao‘ao i ka huli ‘ana no ka manana mua. Hanu maila ‘o ia i k‰lÅ ‘ala kÅka‘ikahi o ka puke hou. He haumÅna ‘o Jesse ma ke kula ha‘aha‘a ‘o Kawaiola mai ka papa mala‘ao a ‘o k‰ia ka manawa mua loa no ka loa‘a ‘ana mai o kekahi puke hou iÅ ia. • ‘O ________________________ ke ‘ano o ko Jesse na‘au.

4. E nÅnÅ ana ‘o Jesse i ka nui o nÅ puke i waiho maila ma luna o kona pÅkaukau. Ua mÅka ‘ia ‘o lalo o nÅ puke i nÅ helu me ka peni kuni ‘ele‘ele. He mana‘olana kona i ka holo ma‘alahi ‘ana o k‰ia makahiki kula, akÅ, ua ‘ike ‘o ia i ka nunui o nÅ puke a komo maila ka mÅka‘u iki i ia nunui. • ‘O ________________________ ke ‘ano o ko Jesse na‘au.

5. Ua kÅka‘a a‘e ko Jesse mau maka. “Au‰! Ua lohe ‘‰ ‘ia mai nÅ lula ma mua,” i no‘ono‘o ai ‘o Jesse iÅ ia iho. Ua kau kona mau maka ma luna o Mike Char me ka manakÅ. Ho‘omaka ‘o Mike Char e wehewehe aku i nÅ lula like Åna i lohe ‘‰ mai ai mai kona wÅ li‘ili‘i loa, i kona wÅ ho‘i ma ka papa mÅlaa‘o. I ka ho‘omau ‘ana aku o ke kumu i kÅna ‘Ølelo, kau ‘o Jesse i kona mau lima ma kona pÅkaukau. A ma muli o ia ‘Ølelo manakÅ, e nuhae aku ana kona mau manamana lima i ka pepa a e ka‘a ana i kinipØpØ pepa ‘u‘uku loa. • ‘O ________________________ ke ‘ano o ko Jesse na‘au.

‘Ai keu: E haku ‘oe i kekahi mo‘olelo pØkole e like me nÅ mo‘olelo Åu i heluhelu iho nei, me ka hØ‘ike ‘ana aku i kekahi o k‰ia mau hua‘Ølelo:

Ka Hilahi la Ka Li l i Ke KÅhÅhÅ Ka Huikau



Mokuna 3 Ha‘awina 2 Ha‘awina Ho‘olaha

No nÅ ho‘olaha, he mea k‰ia no ka hØ‘ike ‘ana aku i nÅ kÅnaka he nui i ka mea e kË‘ai mai ai. Hiki ke ho‘olaha ‘ia no ka paipai ‘ana i ke kË‘ai ‘ana mai i kekahi mea a i ‘ole ka hana lawelawe a hiki nØ ke ho‘olaha ‘ia kekahi hØ‘ike, he hana keaka, he kË‘ai emi, a ia mea aku ia mea aku.

‘O nÅ kumu no ka ho‘olaha ‘ana:

- Ka ho‘Å‘o ‘ana e kË‘ai aku i kekahi mea i nÅ kÅnaka.

- Ke kuhi ‘ana i nÅ mea maika‘i loa o ia mea a i ‘ole ia hana lawelawe.

- Ka ho‘Å‘o ‘ana e ‘i‘ini ka lehulehu i ka mea e kË‘ai ‘ia aku nei ma o ke ki‘i a me ka ‘Ølelo paipa.

.

E koho ‘oe i kekahi ho‘olaha.

1. He aha ka mea a k‰ia ho‘olaha e kË‘ai aku nei a i ‘ole e ho‘ohanohano nei?

2. ‘O wai ke anaina e ho‘olaha ai?

3. ‘O wai nÅ kÅnaka i loko o k‰ia ho‘olaha?

4. He aha ka hana i loko o k‰ia ho‘olaha?

5. He aha nÅ mahele Åu i makemake nui ai i loko o k‰ia ho‘olaha?

6. Pehea i LOLI ai kou no‘ono‘o i k‰ia ho‘olaha? Paipai nui k‰ia ho‘olaha iÅ ‘oe ma ke kË‘ai ‘ana mai a i ‘ole ma ka makemake nui e hana like me ke kanaka o ia ho‘olaha?



Mokuna 3 Ha‘awina 2 Ha‘awina Ka‘akÅlai Ho‘olaha, ‘Ao‘ao 1

Ho‘Å‘o nÅ ‘oihana ho‘olaha e paipai aku i ka lehulehu e kË‘ai mai i kÅ lÅkou mau mea ma o nÅ ‘ano hana like ‘ole. Eia kekahi mau ka‘akÅkalai a ka ‘oihana ho‘olaha e ho‘ohana ai.

NÅ Ka‘akÅlai Ho‘olaha Ka NÅnÅ ‘Ana o ia Mau Mea NÅ HÅme‘e KÅtuna Ho‘ohana ‘ia nÅ hÅme‘e kÅtuna a i ‘ole ke kahaki‘i ‘oni‘oni

Ka Ho‘opil i me ka Na‘au Ho‘ohau‘oli ‘ia ‘oe a i ‘ole ha‘i ‘ia kekahi mo‘olelo Åu e puni nui ai

Ka ‘Oia‘i ‘o a me ka ‘Ikepil i Ho‘ohana ‘ia ka “‘ikepili” a i ‘ole ka ‘oia‘i‘o penei paha, “inÅ nÈnauele ‘ia 5 kauka, e ‘ae mai ana he 4 kauka i ka hana maika‘i o k‰ia mea”

Ka Ho‘omÅke‘aka Ha‘i ‘ia ka ‘Ølelo ‘aka‘aka a i ‘ole he nane le‘ale‘a e ‘aka‘aka ai ka lehulehu

Ka Le‘ale‘a HØ‘ike ‘ia ka hana le‘ale‘a loa

Ke Olakino HØ‘ike ‘ia nÅ kÅnaka mÅlama ola kino a me ko lÅkou ikaika

Ke KË Like ‘Ana HØ‘ike ‘ia ka ho‘ohana ‘ia ‘ana e nÅ kÅnaka ma‘a mau e like me kÅkou nÅ kÅnaka a pau o ke anaina

Ka NÅnÅ ‘Ana HØ‘ike ‘ia ka u‘i o nÅ kÅnaka ke ho‘ohana lÅkou i ia mea/hana

Ka Ho‘opil i Kanaka Kaulana

HØ‘ike ‘ia he kanaka kaulana o Hollywood a me kona paipai ‘ana i ia mea

Ka Makahehi HØ‘ike ‘ia kou ho‘ohanohano ‘ia ‘ana ma muli o ia mea/hana

Adapted from Tressler and Lewis, Mastering Effective English (Third Edition), pp. 470–472 www.entrenet.com/~groedmed/namedu/adtech.htm

http://en.wikipedia.org/wiki/Advertising, www.made-you-look.ca/teachers.htm



Mokuna 3 Ha‘awina 2 Ha‘awina Ka‘akÅlai Ho‘olaha, ‘Ao‘ao 2

1. I kou hui, e koho i kekahi ho‘olaha a ‘oukou e ho‘ohana ana no k‰ia ha‘awina. 2. E kuhi i ke anaina nona k‰ia ho‘olaha a e wehewehe i nÅ kumu no kou kuhi ‘ana i ia anaina. 3. He aha nÅ ka‘akÅlai i ho‘ohana ‘ia? 4. E loi loi maika‘i ‘oe a e kÅlailai ‘oe i ka hana a ka ho‘olaha. (E la‘a me: He ho‘olaha ‘oia‘i‘o, he mea

maoli nØ a he ho‘olaha pa‘a i ka ‘ikepili? He aha ka ‘ike i hØ‘ike ‘ia?)

Ka Mea e KË‘ai ‘Ia Aku Ana

(e like me: ka wai‘ona, ka paka, ka lole, ka wai ‘a‘ala, ka la‘au, ka mea ‘ai mÅmÅ, ke ka‘a, ka ponohale)

Ke Anaina: E wehewehe i ke anaina nona ia

ho‘olaha.

Ke Ka‘akÅlai Ho‘olaha (e nÅnÅ i ka ‘ao‘ao 1 no ka ‘imi

‘ana i nÅ ka‘akÅlai)

E KÅlailai i ka Pelaha: E no‘ono‘o i k‰ia mau nÈnau:

*Pehea e pili ai ia ho‘olaha i nÅ kÅnaka?

*He mea maoli anei ia ho‘olaha?

*He mea maoli nÅ mea e loa‘a e like me ka mea i ho‘olaha ‘ia?

La‘a

na #

1

Ka ho‘olaha koloaka me ka pea pola

NÅ keiki a me nÅ mÅkua

1. Ho‘ohana ‘ia nÅ hÅme‘e kÅtuna (nani a kiuke ke nÅnÅ aku)

2. Ke kaulana (“he mio aku nØ”) 3. Ka ho‘omÅke‘aka

*KË‘ai ‘ia aku k‰ia mea no kona “miomio”

*‘A‘ole ia he mea maoli nØ, akÅ, he kiuke a he mea pØ‘ino ‘ole nØ.

La‘a

na #

2

Ka ho‘olaha paka NÅ mÅkua a me nÅ ‘Øpiopio

1. Ka nÅnÅ aku 2. Ke kaulana

*He kanaka miomio ko ka ho‘olaha.

*Kuhi ka pelaha i ka miomio o ke kanaka ke ho‘ohana ‘o ia i ia mea.

No

KÅ

‘Ouk

ou P

elah

a



Mokuna 3 Ha‘awina 2 Ha‘awina Ho‘olol i Ho‘olaha

E Hana i Kekahi Ho‘olaha e HØ‘ike Nei i ka Mea ‘ˆko‘a

E hana i kekahi ho‘olaha e ‘‰ko‘a mai ai kÅ ‘oukou ho‘olaha mua. Wehewehe ‘ia ke kumu no ka miomio ‘ole a me ka pono ‘ole o kekahi mea i loko o ia ho‘olaha ‘‰ko‘a.

Hiki ke kahaki‘i ‘ia kÅu ho‘olaha ‘‰ko‘a me nÅ hua‘Ølelo a i ‘ole hiki ke haku ‘ia ka hana keaka. E hØ‘oia i ke komo ‘ana mai o nÅ haumÅna pÅkahi a pau o ka hui.

‘O ka ho‘olaha hea ka mea a ka hui i koho ai no ka Ha‘awina Ka‘akÅlai Ho‘olaha?

Pehea ‘oukou e ho‘ololi aku ana i ka mana‘o nui o ka ho‘olaha?

He aha nÅ ki‘i i hiki iÅ ‘oukou ke ho‘ohana no ka ho‘ololi ‘ana i ka mana‘o nui o ka ho‘olaha?

He aha nÅ hua‘Ølelo e ‘Ølelo ai a i ‘ole e kÅkau ai no ka ho‘ololi ‘ana i ka mana‘o nui o ka ho‘olaha?

A laila, e hana i kekahi ho‘olaha ‘‰ko‘a me kou hui. Hiki iÅ ‘oe ke:

1. Haku ma ka pepa me nÅ ki‘i a me nÅ hua‘Ølelo.

2. Haku i ka hana keaka me ke komo ‘ana mai o nÅ kÅnaka a pau o ka hui.



Mokuna 3 Ha‘awina 3 Ha‘awina no ke Ana ‘Ana i kou ‘Alo‘ahia Nui

Loli mau ka nohona o kÅkou a pau loa. Ho‘omaka ke kula, a laila, pau ke kula. Ne‘e aku nÅ hoa aloha a me nÅ lÅlÅ o ka ‘ohana. Kuapo nÅ mÅkua i kÅ lÅkou mau ‘oihana. Maika‘i nØ na‘e kekahi mau loli ‘ana a maika‘i ‘ole kekahi mau loli ‘ana. I kekahi manawa, pi‘i a‘e ka ‘alo‘ahia o kÅkou ma muli o k‰ia loli maika‘i a maika‘i ‘ole.

E no‘ono‘o ‘oe e pili ana i ka makahiki i hala iho nei i kou ola. Ua komo mai anei kekahi mea o lalo?

No nÅ mea e ho‘okumu ai i ka ‘ALO‘AHIA NUI LOA Ka hala ‘ana o kekahi kanaka i loko o ka ‘ohana e la‘a me ke kupuna, ka makua,

ke kaikua‘ana, ke kaikaina, ke kaikuahine, ke kaikunÅne, ka ‘anak‰, ka ‘anakala, nÅ hoa hÅnau a me ka hÅnaiahuhu.

Ka ‘oki male (i kou ‘ohana pono‘È)

Ka ma‘i a i ‘ole ka ‘eha no ka manawa lØ‘ihi

Ka hele ‘ana i kekahi kula hou loa a i ‘ole kekahi pae hou loa (ka ha‘alele ‘ana i ke kula ha‘aha‘a no ke komo ‘ana i ke kula waena)

Ka ne‘e hale ‘ana i wahi hou loa

‘Ehia la‘ana o ka ‘ALO‘AHIA NUI Åu i mÅka ai? __________

No nÅ mea e ho‘okumu ai i ka ‘ALO‘AHIA Ka loli ‘ana o ke kuleana ma ka hale

Ke pilikia ‘oe ma ke kula

Ka pi‘i ‘ana a i ‘ole ka iho ‘ana o nÅ kaha

Ka nui ‘ana o ka ‘ohana e like me ka hÅnau ‘ia ‘ana mai o ka p‰p‰ hou a i ‘ole ka male ‘ana mai o ka makua hou

Ka ‘oihana hou loa a ka makua a i ‘ole ka ha‘alele ‘ana i ka ‘oihana

Ka loli ‘ana o ka hui hoa aloha (ka hui ‘ana me nÅ hoa aloha hou, ka ne‘e ‘ana aku o nÅ hoa aloha)

Ka paio ‘ana a me ka ho‘opÅpÅ ‘ana me nÅ hoa aloha a me ka ‘ohana

‘Ehia la‘ana o ka ‘ALO‘AHIA Åu i mÅka ai? __________

No nÅ mea e ho‘okumu ai i ka ‘ALO‘AHIA IKI Ka lawa ‘ole o ka hiamoe ‘ana he 8 hola

Ka ho‘ohanohano nui ‘ia ‘ana o kekahi kanaka

Ka ho‘omaka ‘ana a i ‘ole ka pau ‘ana o ke kula

Ka loli ‘ana o kou nohona pono‘È (nÅ hoa kipa ma ka hale, ka ho‘ololi ‘ana i ka hale, nÅ kÅnaka hou o ka hale)

Ka huaka‘i ‘ana aku i kahi ‘‰ (ka ho‘omaha ‘ana ma ka ‘Åina ‘‰)

‘Ehia la‘ana o ka ‘ALO‘AHIA IKI Åu i mÅka ai? __________



Mokuna 3 Ha‘awina 3 Ha‘awina no ke KÅohi ‘Alo‘ahia

E heluhelu i nÅ mo‘olelo pØkole o lalo a e koho i ke ‘ano o ke kÅohi ‘alo‘ahia i hiki iÅ Jesse lÅua ‘o Kalei ke ho‘ohana no ke kØkua ‘ana mai ma ka hana ulu wale ma muli o ka pilikia. 1) E ho‘opa‘aha‘awina nui ana ‘o Jesse no ka hapa a Mike Char e ho‘omÅkaukau ana i ka papa no 2

mahina. I nÅ ahiahi a pau, ho‘omÅkalakala ‘o Jesse i nÅ polepolema makemakika a ke kumu i hÅ‘awi aku ai i nÅ haumÅna. A e ho‘opa‘a ana nØ ho‘i ‘o ia i nÅ hua‘Ølelo a pau. Aia ana ka hØ‘ike hapa i k‰ia pule a‘e. ‘Ano ha‘alulu ‘o Jesse ma ka hana ‘ana i k‰ia mau hØ‘ike. Nui kona ho‘opa‘aha‘awina ‘ana, akÅ, ‘ano kÅnalua ‘o ia iÅ ia iho ma ka ho‘omaopopo ‘ana i nÅ hua‘Ølelo a pau iÅ ia e hana ana i ia mau hØ‘ike. He nÅ mea e hana ai ‘o Jesse i kÅohi ‘ia kona alo‘ahia? E hØ‘ike mai i kekahi hana o ke kino a me kekahi hana o ka waihona lØlØ i hiki iÅ Jesse ke hana aku. Ka hana no ke kÅohi i ka ‘alo‘ahia o ke kino: ___________________________________________ Ka hana no ke kÅohi i ka ‘alo‘ahia o ka waihona no‘ono‘o: _________________________________

2) Ua luhi loa ka tËtË wahine o Kalei no nÅ pule he ‘elua i hala iho nei. ‘A‘ole ‘o ia e hØ‘ike mai nei i

kona ‘ano ma‘a mau. Ma kahi o ka mÅlama ‘ana i kÅna mÅlama mÅla‘ai ‘ana, ke kuke ‘ana a me ka hÈmeni ‘ana e like me kÅna hana ma‘a mau ma mua. ‘O ka ‘Øku‘u wale aku nØ kÅna hana ma mua o ke kÈwÈ ke ho‘i mai ‘o Kalei mai ke kula mai. I nehinei, ua nÈnau ‘o Kalei iÅ ia, “E ku‘u TËtË, he aha ka pilikia? No ke aha ‘oe e mÅlama ‘ole nei i ka mÅla‘ai?” Ua pane maila ‘o TËtË, “ ‘A‘ole ‘oe hopohopo no‘u. He luahine maoli nØ wau e pono ai ka ho‘omaha ‘ana.” I k‰ia lÅ, e kali ana ‘o ‘Anak‰ Ada ma ka hale i ko Kalei ho‘i ‘ana mai ke kula mai. Ua wehewehe ia ‘anak‰ no ka lawe ‘ia ‘ana ‘o TËtË i ka haukapila. Ua ha‘i ‘o ‘Anak‰ iÅ Kalei, maika‘i nØ ‘o TËtË, akÅ, makemake ke kauka e noho ‘o ia i ka haukapila no ho‘okahi pØ i hiki iÅ lÅkou ke mÅlama i kekahi hØ‘ike ma kona pu‘uwai. E lawe ana ‘o ‘Anak‰ Ada iÅ Kalei i kona hale no k‰ia pØ. Poluea ‘o Kalei. ‘Ike ‘o ia i ka ‘alo‘ahia o kona kino. Kulu iki nÅ waimaka. He aha ka mea Åna e hana aku ai no ke kÅohi ‘ana i ka ‘alo‘ahia o kona kino ma muli o k‰ia mau pilikia o kona TËtË aloha? Ka hana no ke kÅohi i ka ‘alo‘ahia o ke kino: ___________________________________________ Ka hana no ke kÅohi i ka ‘alo‘ahia o ka waihona no‘ono‘o: _________________________________

Documents

Mokuna 3 Na‘aunahoahoola.prel.org/pdf/Mokuna_3_Haawina_Haumana.pdf · Ma kekahi PØ‘alima wela loa, ua kani ka pele a ‘o ka puka akula nØ ia o nÅ haumÅna a pau i ka papa