37
1 8. MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ YAKLAŞIMLAR KODU

MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

  • Upload
    others

  • View
    15

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

1

8. MODÜL

AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ

YAKLAŞIMLAR

KODU

Page 2: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

2

1. AİLE DANIŞMANLIĞI KURAMLARI ........................................................................................................ 3

2. AİLE DANIŞMASI KURAMLARI .............................................................................................................. 6

2.1 JAMES FRAMO YAKLAŞIMI ......................................................................................................... 6

2.1.1 Güçlü ve Sınırlı Yanları ...................................................................................................... 7

2.2 VIRGINIA SATIR YAKLAŞIMI ........................................................................................................ 8

2.2.1 Danışma Süreci ve Teknikleri ........................................................................................... 9

2.2.2 Aile Haritaları ................................................................................................................... 9

2.2.3 Güçlü ve Sınırlı Yanları .................................................................................................... 10

2.3 CARL WHITAKER YAKLAŞIMI ..................................................................................................... 10

2.3.1 Danışma Süreci ve Teknikleri ......................................................................................... 11

2.3.2 Güçlü ve Sınırlı Yanları .................................................................................................... 14

2.4 MURRAY BOWEN YAKLAŞIMI ................................................................................................... 14

2.4.1 Danışma Süreci ve Teknikleri ......................................................................................... 15

2.4.2 Güçlü ve Sınırlı Yanları .................................................................................................... 16

2.4.3 Danışma Süreci ve Teknikleri ......................................................................................... 17

2.5 BİLİŞSEL/DAVRANIŞÇI AİLE DANIŞMASI ................................................................................... 18

2.5.1 Danışma Süreci ve Teknikleri ......................................................................................... 21

2.5.2 Güçlü ve Sınırlı Yanları .................................................................................................... 23

2.6 JOHN GOTTMAN YAKLAŞIMI .................................................................................................... 24

2.6.1 Danışma Süreci ve Teknikleri ......................................................................................... 27

2.6.2 Güçlü ve Sınırlı Yanları .................................................................................................... 27

2.7 HENDRIX İMAGO ÇİFT TERAPİSİ YAKLAŞIMI ............................................................................. 28

2.7.1 Danışma Süreci ve Teknikleri ......................................................................................... 28

2.7.2 Güçlü ve Sınırlı Yanları .................................................................................................... 30

2.8 TRANSAKSİYONEL ANALİZ YAKLAŞIMI ...................................................................................... 30

2.8.1 Danışma Süreci ve Teknikleri ......................................................................................... 33

2.8.2 Transaksiyon .................................................................................................................. 34

2.8.2.1 Transaksiyon Türleri............................................................................................. 35

2.8.3 Güçlü ve Sınırlı Yanları .................................................................................................... 36

KAYNAKÇA ............................................................................................................................................. 37

Page 3: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

3

8-MODÜL: AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ YAKLAŞIMLAR

KODU:

1. AİLE DANIŞMANLIĞI KURAMLARI

Aile danışmanlığına ihtiyaç duyulduğunda Aile danışmanları; psikolojik danışma kuramlarını, sistem

teorilerini ve klinik müdahale tekniklerini birleştirerek danışma merkezlerinde bireylere, çiftlere ve

ailelere yardımcı olmaktadırlar (Ambrose, 1996).

Aile danışmanlığı kuramları, psikolojik danışma kuramlarına benzerlik

gösterir ve onların tekniklerinden faydalanır. Ancak, bu tamamen aile

danışması kuramlarının psikolojik danışma kuramlarının aynısı olduğu

anlamına gelmemektedir.

Aile danışması ile diğer yaklaşımların birbirinden bağımsız ilkeleri, ilgi

alanları ve güçleri vardır.

Danışma kuramları bireyi merkez alır ve değişim için bilinçaltına ve

transferansa odaklanır (Holmes, 1993). Aile danışmanı, aile sistemine

yer vermektedir.

Günümüzde, aile danışmanlığında kullanılan kuramlar çeşitlilik

göstermektedir.

Geleneksel danışma kuramlarının uyarlaması biçiminde olanların

yanında, alanda yepyeni yaklaşımlar ortaya atılmakta ve uygulamaya

konulmaktadır. Burada sözü edilecek olan danışma kuramları

günümüzde yaygın bir kullanım alanı bulan, denenmiş ve başarıları

kanıtlanmış olan yaklaşımlardır.

Bu kuramlar sınıflandırılmaya çalışılmış; ancak sayılarının çokluğu

nedeniyle herkesin kabul edebileceği ve bütün aile danışması

yaklaşımlarını gruplayarak belli kategoriler altında toplayabilecek bir sınıflama biçimi

saptanamamıştır.

Danışma sürecine,

birey değil aile katılır.

Aile danışması, aile

üyelerinin birbirleriyle

nasıl etkileşim

kurduğu ile ilgilenir,

niçin öyle etkileşmede

bulunduğuna

bakmaz.

Psikolojik danışma kuramları tek bir bireye, hastalıklı birime veya gruba odaklanırken; yalnızca

aile danışması aile sistemini bir "danışan" olarak görür. Aile danışması aileyi etkileşimde bulunan

bir sistem olarak ele alan bir danışmadır, bireylerle ilgilenmez (Foley, 1989).

Page 4: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

4

Son yıllarda çeşitli yazarların yapmış olduğu farklı aile danışmanlığı sınıflandırılmaları bulunmaktadır.

Bunlardan Will ve Wrote (1985), Aile danışması kuramlarını 4 sınıfa ayırmıştır:

1- Psikodinamik aile danışması

2- Yapısal aile danışması

3- Stratejik aile danışması

4- McMaster aile danışması

Bentovrim (1989)'in yaptığı sınıflama şöyledir:

1- Psikodinamik ve birbiriyle ilintili aile danışması

2- İletişim, sistemler ve stratejik aile danışması

3- Davranışsal aile danışması yaklaşımları

Fenell ve Weinhold (1989)'un sınıflandırması şu şekildedir:

1- Psikodinamik aile danışması

2- Kognitif/davranışsal aile danışması

3- Hümanistik/varoluşçu aile danışması

4- Transpersonal aile danışması

Foley (1989), aile danışması kuramları ile ilgili 4 sınıflamadan söz etmektedir:

1- Nesnel İlişkiler: Bu bakış açısı Ronald Fairbairn tarafından

geliştirilmiştir ve nesne ilişkileri teorisi ile yakından ilişkilidir. Bu

yaklaşıma göre, ailedeki hasta üye genellikle bölünmüş, ayrılmış olarak

görülür ve diğer aile üyeleri tarafından kabul edilemeyecek hareketleri

vardır. Danışmada daha çok geçmiş zaman üzerinde durulur.

2- Aile Sistemleri: Aile sistemi, Murray Bovven'in çalışmaları ile

başlamıştır. Bowen, aile danışması alanında 1950'lerde çalışmaya

başlamış ve zaman içinde önemli kavramlar geliştirmiştir.

3- Yapısal Aile Danışması: Yapısal aile danışması, Salvador Minuchin'in

geliştirmiş olduğu bir yaklaşımdır.

4- Stratejik Müdahale: Aile danışması alanında bu yaklaşım Don Jackson

ve Jay Haley tarafından geliştirilmiştir.

Page 5: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

5

AİLE DANIŞMASINDA Kİ DİĞER KURAMLAR

Kuramlar Temsilcisi/

Temsilcileri

Temel kavramlar Süreç Amaçlar

Psikodina mik

Aile

Danışması

Ackerman, Framo

Aile bozukluklarında intrapsişik güçler önemli. Anlamlı ilişkiler gibi nesnel ilişkiler birinci güdüsel güçtür

Egoyu güçlendirme, rolleri tanımlama, danışmanın daha fazla tatmin edici ilişkiler kazanmasına yardımcı olma.

Değişmeyi ve gelişmeyi iletişim kalıplarını değiştirerek ilerletme; patolojik içsel çekişmeleri çözme.

Yaşantısal Aile Danışması

Satir, Whitaker ve Bumberry

Kendini gerçekleştirme, Farkındalık, seçim ve sorumluluk

Aile üyelerinin kendini gerçekleştirme eğilimlerine fırsat verme, geçmişten ziyade burada şimdi ile ilgilenme.

Açık iletişimi ilerletme, aile üyelerinin otantik ve otonomi sahibi bireyler olmasına yardım etme.

Barker (1992), daha farklı bir sınıflama yapmıştır:

1- Psikodinamik aile danışması

2- Davranışçı aile danışması

3- Grup danışması yaklaşımları

4- Yaşantısal aile danışması

5- Geniş aile sistemleri teorileri

6- İletişim kuramlarını kullanan aile danışması yaklaşımları

İletişim ve bilinç (Don Jackson)

İletişim ve güç (Jay Haley)

İletişim ve duygulanım (Virginia Satir) 7- Yapısal aile danışması

8- Stratejik aile danışması

9- Sistematik aile danışması

Nystul (1993), aile danışmasındaki yaklaşımları 5 sınıfa ayırmaktadır

1- Psikoanalitik aile danışması kuramı

2- Yapısal aile danışması kuramı

3- Yaşantısal / insancıl aile danışması kuramı

4- Stratejik aile danışması kuramı

5- Bilişsel davranışçı aile danışması kuramı

Page 6: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

6

2. AİLE DANIŞMASI KURAMLARI

2.1 JAMES FRAMO YAKLAŞIMI

Çiftler ve ailelerle 1958'de çalışmaya başlayan James Framo, bireylerin gelişim yıllarında aileleriyle

arasında çıkan sorunları inceleyerek, ailenin önemini vurgulayan bir kuram geliştirmiştir.

Nesnel ilişkiler kuramlarıyla istikrarlı olarak Framo da,

çözülememiş kişilerarası çatışmaların bireyin aile menşei

boyunca devam ettiği ve şimdiki eş ve çocuklarına

yansıdığına inanır. Framo, ailedeki bu fenomenleri

açıklarken hem dinamik hem de sistemci kavramları kullanır.

Framo’nun Kuramının Temel İlkeleri:

1. İnsanı asıl güdüleyen şey başarılı iletişim kurabilmesidir.

2. Çocuğun ebeveynle geçirdiği hüsran ve gerilim çocuğun kişiliği ile birleşir.

3. Evlenerek çocuk sahibi olan bu birey samimi etkileşim kurar. Çocukluluğundaki

gerilimli yaşantıyı bırakmak ister.

4. Aile menşeinde çözülmemiş çalışmalar iç ruhsal probleme neden olur.

5. Birey kendi aile menşeinde çözülmemiş çatışmaları yeniden yaşamalarına fırsat

sağlayacak kişilerle evlenir.

Yapısal Aile Danışması

Minuchin

Sınırlar ve yeniden yapılanma gibi sistematik kavramlar.

Danışman aile üyeleri arasında etkileşimin yapısını değiştirmek için aileye katılır.

Sınırları açıklama, aile etkileşiminin esnekliğini artırma, bozuk aile yapısını değiştirme.

Stratejik Aile Danışması

Halley, madanes

Aile üyeleri arasındaki ilişkilerin doğasını belirleyen iletişim kalıpları ve güç mücadelesi

Mevcut sorunları çözmek için doğrudan çabalar ile geçmiş olaylardan içgörü kazanmak için ufak çabalar

Aile üyeleri arasındaki ilişkiyi tekrar tanımlayarak aile üyelerinin semptomolojisini çözme

Adlerian/ Drekursian Aile Danışması

Adler, Dreikurs

Ailenin tüm yapısı, karşılıklı saygı, kötü davranışların amaçları, doğal ve mantıklı cezayı kullanma, cesaret ve iletişim

Olumlu ana baba çocuk ilişkisini geliştirmek için eğitim yapmak

Aile içinde meydana gelen sorunların dinamiğini anlama ve olumlu ana baba çocuk ilişkisi geliştirme

Page 7: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

7

6. Geçmişte çözülmemiş sorunlar genellikle çocuklara yansır.

7. Danışmalarda problem kaynakları ele alınarak çözüme kavuşturulur.

8. Çözüm için kendi aile menşeilerini incelenirse olaylar daha iyi algılanır.

9. Kendi eş ve çocukları arasındaki ilişkiyi kavrayabilir. (Fenell ve Weinhold, 1989).

Framo 'ya göre derinlemesine danışma yoluyla evlilik ve aile problemleri çözülebilir. Framo

çalışmalarını daha çok aile menşeine göre düzenlemiştir.

Aile menşei oturumlarının iki amacı vardır:

1- Aile menşeilerinden şu andaki aileye yansıyan problemlerin ne olduğunu

2- Aile meşeileri ile daha uygun yaşantı geçirmelerini sağlamak

Aile menşei danışmasının özel amaçları şunlardır:

Danışan aile menşei ile ilişki kurar. Bunu çocuk yılları ile değil de şimdiki yetişkin hayatı ile

yapar.

Danışman aile menşeinin danışanın eş ve çocuklarına nasıl yansıdığını keşfetmelidir.

Danışan aile menşei ile farklılaşması artırılmalıdır.

Toplantılarda ebeveynler hakkında önemli duygu ve düşünceler paylaşılır.

Bu toplantılar danışana kendi ebeveynlerini hatalarından dolayı onları affetme gerçekçi

olarak algılama ve ebeveynlerine onları sevdiklerini söyleme fırsatı verir.

2.1.1 Güçlü ve Sınırlı Yanları

Güçlü Yanları

Danışanın aile menşei ile ilgili problemlerini doğrudan ailedeki bireylerle yapılan oturumlarda ele alan

tek danışma biçimidir.

Bu kuram şuandaki ailedeki problemin aile menşeindeki bitirilmemiş işlerin neticesi olarak var

olduğunu ve eşlerle yapılan grubun gücünü kabul eder. Eşlerin etkileşimini geliştirmek için bu gücü

kullanır.

Danışma sürecinin üç evresi vardır:

1- Eşlerle danışma,

2- Eşlerle grup danışması

3- Aile menşei danışması.

Her bir eşle kurulan güvenilir etkileşimden

sonra danışmanın odaklandığı terapötik

amaçlar şunlardır:

1- Kocanın amaçları

2- Kadının amaçları

3- Danışmanın amaçları

Page 8: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

8

Sınırlı Yanları

Aile menşei çalışması eşler için değildir. Evlilik problemi gibi yoğun bir çalışma gerektirmez. Bazı

danışanlar ebeveynlerinin hayatta olmaması veya başka sebeplerden dolayı kendi ailelerine

yakınlaşmaya bilirler. Bu yaklaşım şimdiki problemlerin geçmişteki aile menşeinden kaynaklandığı

hipoteze dayanır.

2.2 VIRGINIA SATIR YAKLAŞIMI

Bir sosyal hizmet uzmanı olan Virginia Satir, bu yaklaşımda en çok tanınan liderlerden birisi olmuştur.

Ailenin heyecansal sisteminin, ailenin iletişiminde ifade edildiğine inanan Satir, duygularını ortaya

çıkarmak için önemli teknikler geliştirmiştir.

Ailenin duygusal sistemine önem veren Satir, aile iletişim kalıpları üzerinde

durmuştur. Bütün insanların büyüme ve gelişme için çaba harcadığına inanır

ve gelişimde ilk yıllara dikkati çekmiştir.

Satir’a göre İnsanın büyümesinde özellikle 3 faktör önemlidir:

1. Değişmeyen genetik özellikler;

Bunların insanı duygusal ve fiziksel özelliklerini belirler.

2. Gelişim süreci içinde öğrenme ile kazanılan özellikler.

3. Sabit akıl beden etkileşimidir.

Olumlu bir benlik saygısı için şu koşulların bireyin ilk yaşamında bulunması gerekir:

Fiziksel ihtiyaçların kazanılması

Başkaları ile sıcak ilişki

Başkalarının dünyası üzerinde egemenlik kurma eğilimi

Değerli ve ayrı bir birey olarak onaylanma

Kadın veya erkek olduğunu kabul etme (Kalk, 1985).

Birçok insan ve birçok ailede bu iletişim biçimleri çeşitli kombinasyonlar biçiminde bulunur.

Yalnızca uygun iletişimci gerçekleri görür. Samimidir.

Satir, iletim biçimlerini sınıflandırmıştır. Birey stres altındayken,

Sakinleştirici( Yatıştırıcı)

Suçlayıcı

Akılcı

Patavatsızdır. (Goldenberg ve Goldenberg, 1996).

Page 9: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

9

2.2.1 Danışma Süreci ve Teknikleri

Beş aşaması vardır:

1- Aile ile güven oluşturma

2- Yaşantılara karşı farkındalık geliştirme

3- Aile dinamiklerine karşı artan farkındalıklar ve anlayışlar geliştirme

4- Danışma oturumlarında farklı davranış anlayışlarına karşı yeni anlayışlar ifade etme

5- Aile üyelerinin kazandıkları yeni davranışları terapötik çevrenin dışında da

kullanılmalarını sağlama

Ailenin eski algılarını yeniden değerlendirir ve algıları duyguları ve inançları değiştirir.

Aileyi yeniden kurma tekniğinin üç amacı vardır:

1- Aile üyelerine eski öğrenmelerinin kaynağını gösterme.

2- Kendi ebeveynlerinin kişiliklerine daha gerçekçi bakmalarına yardımcı olma

3- Aile üyelerinin kendi kişiliklerini bulmalarına yardımcı olma

2.2.2 Aile Haritaları

Aile genogramına benzeyen bu teknikte, üç kuşağın aile

yapısına bakılır. Satir 3 aile haritasını çizer.

Bunlar: Annenin aile menşei, babanın aile menşei ve şimdiki

aile. Şu içeriklerden oluşur:

• Bağlama

• Eğretileme

• Dokunma

• Pandomim

• Drama

Yeniden Biçim Verme

Danışman, ailedeki karışık fikirleri ve iyi niyetleri vurgulayarak, suçlama tehdidini azaltmaya

çalışır. Böylece, aile üyelerinin algılarında değişiklik yaratır.

Yeniden biçim verme; Şaka, Sözlü Farz etme, Adlandırma, Sağlamlaştırma, Çoklu Aile

Danışması, İletişim Duruşu, Ben İletileri gibi teknikler içerir.

Page 10: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

10

2.2.3 Güçlü ve Sınırlı Yanları

Güçlü Yanları

Danışmanın kişiliğine önem verir. Danışman iyi eğitilmiş teknisyendir. Sıcak, kibar ve empatiktir.

Bireylerin duyguları ile ilgilenir. Duyguların belirlenmesi ve açıklanması ile ilgilenir. İletişim

becerilerini önemser.

Sınırlı Yanları

Satir’in olumlu özellikleri çok işe yarıyordu. Ancak bu şekilde danışan tipi yetiştirmek çok zordur.

Yaklaşımının diğer danışmanlar tarafından uygulama zorluğu vardır.

2.3 CARL WHITAKER YAKLAŞIMI

Renkli kişiliği ile yaşantısal aile danışmasının en önemli

liderlerinden olan Cari Whitaker'de gelişim ve duygulara önem

vermektedir. Whitaker'in amacı, bireylere hem ait olma hem de

özgürlük duygularını yaşatmaktır. Sosyal uyuma önem vermeyen

Whitaker, ailenin ve bireysel aile üyelerinin yaratıcılıklarını

artırmaya önem verir. Ayrıca Whitaker, danışma sürecinde

teknikten ziyade yaratıcılık ve spontanlığa önem vermektedir.

! Whitaker birkaç arkadaşıyla birlikte (David Keith, Augustos Napier ve John Warkentin) sembolik -

yaşantısal aile danışmasını geliştirmiştir. Bu yaklaşımı benimseyen danışmanlar, danışmayı kurallar

üzerine oturtmayı istemediklerinden, yaklaşımın temel prensiplerini büyük bir titizlikle

geliştirilmiştir.

Sembolik -yaşantısal aile danışması, sürekli değişime açıktır ve danışmanın sezgisine, ailenin

problemini anlamasına bağlıdır. Sağlıklı aileyi betimlerken Whitaker ve Keith (1981) tarafından

yaklaşımın temel prensipleri de belirlenmiştir.

Danışma süreci ailelerde şu özellikleri geliştirmek için düzenlenir:

1- Aile sağlığı ömür boyu devam eden bir süreçtir.

2- Sağlıklı aile fonksiyonlarını geliştirmek, düzeltmek için yapıcı olumsuz girdiler

kullanılabilir.

3- Sağlıklı bir aile, ayrılma ve özerkliği sağlıklı olarak devam ettiren üç kuşaktan oluşur.

4- Aile rolleri esnektir, aile üyeleri rollerini geliştirmeleri ve farklı aile rollerini

keşfetmeleri için cesaretlendirilmelidir.

5- Ailede gücün uygulanması esnektir. Sağlıklı aileler "sözde" bir yapı geliştirirler. Aile

hoşgörülü olabildiği ölçüde davranışlarda çok büyük esneklikler vardır.

Page 11: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

11

6- Aile üyeleri, ailede sürekli olarak sapma yaratmayacak

şekilde geçici olarak "çılgın" gibi davranabilirler.

7- Sağlıklı aileler yaşanabilecek sıkıntılara rağmen sürekli

olarak gelişirler ve kendileri hakkında fonksiyonel bir

gerçeklik geliştirirler.

8- Sağlıklı ailenin semptomları serbest değildir. Tam tersine

sağlıklı aileler, ailenin gelişim ve büyümesinin bir parçası

gibi semptomlarla ilgilenirler.

9- Çocuklarla yaşanan problemler, ebeveynlerin kendilerine

bakmaları ve bununla nasıl baş edecekleri konusunda bir plan yapmaları için fırsatlar

yaratır.

10- Sağlıklı aileler, stresi her bir aile üyesinde yaşarlar ve farkındadırlar. Stresin kaynağı

sürekli olarak bir üye değildir. Diğer bir deyişle, ailede belirgin bir hasta yoktur, bu bir

kişiden diğerine geçer.

11- Sağlıklı ailelerde, samimiyet ve özgürlük birliktedir. Üyeler, bireysel ihtiyaçlarını

karşılayacak şekilde davranmakta özgürdürler.

2.3.1 Danışma Süreci ve Teknikleri

Whitaker' in renkli tanımlamasıyla “Aile danışması seyahati” kör bilgi ile başlar ve İşlem

öncesi evrede ailenin oturumlara gelmesi beklenir.

Orta evrede, danışmanlar ve aile üyeleri gelişim için gittikçe artan bir ilgi içine girmişlerdir

Son evrede, ailede esneklik artmıştır.

Ayrılma evresinde, aile kendi kaynaklarını daha fazla kullanmaya başlar ve yaşam

biçimlerinin sorumluluğunu üstlenirler. Ayrılık ile “ boş yuva” duygusu yaşanarak haz

alınır. Boş bir yuva ile sonlanır."

Sembolik - yaşantısal aile danışmanlığının amacı aile üyelerinin

"ait olma" duygularını artırma ve aynı zamanda aile üyeleri için

aileden ayrı bir birey olma fırsatını yaratmaktır (Fenell ve

Weinhold, 1989).

Whitaker, aileyle birlikte geçirilen yaşantının, onların gelişimi için

olduğunu vurgular. Ona göre, aileyle sembolik düzeyde "meta

konumda" ilgilenilmelidir.

! Beysbol dilini sıkça kullanır ve kendisini bir koç gibi görür. Whitaker, şimdiki semptomları

bireylerden ayırır ve şimdiki olası evlilik dışı ilişkilere yayar.

Whitaker'e göre

danışma sürecinin ilk

amacı, geçmiş ve

geleceği kaldırarak

yalnızca var olmayı

öğretmektir. Burada

faktör, varoluşsal bir

yol bulup yapmak ve

şu anda olmayı kabul

ettirmektir.

Page 12: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

12

Whitaker'in görünüşe göre aile danışması şu evrelerden oluşur:

Whitaker ve Keith (1981)'e göre, danışma sürecine bütün aile üyeleri ile birlikte başlamak çok

önemlidir. Bu şekilde, bütün aile sistemi içinde değişecek parçalar belirlenir. Eğer bütün aile ile

danışmaya başlamak mümkün olmazsa, en kısa zamanda danışmaya gelmeleri için ısrar edilir.

Çocuklar olmadan aile danışmasının odaklanması çok zordur. Çocuklar ebeveynlerinden daha esnek

ve daha dürüsttürler. Çocuklar daha kolay etkilenebilir. Danışman, çocuklarla olan davranışlarıyla

ebeveynlere model olur (Whitaker ve Keith, 1981).

! Danışma süreci zamanla sınırlı değildir. Oturumlar genellikle haftada bir kez yapılır. Gerekirse

haftada iki veya daha fazla da yapılabilir. Eğer anksiyete çok yoğunsa, her gün görüşülür (Whitaker

ve Keth, 1981).

Danışma sürecine birlikte katılmanın birçok sebebi vardır. Bunlardan bazılarını Whitaker ve Keith

(1981) şu şekilde sıralamaktadır:

Ortak danışma takımı daha yaratıcıdır ve fonksiyonelliği sağlar.

Terapötik değişimde iki danışman bulunursa, manevi güç artar.

Ortak danışmada her danışman kendi özelliğini meslektaşı ile denkleştirir.

Ortak danışma düşünme özgürlüğünü sunar. Bir danışman aile ile aktif çalışırken, diğeri

geride kalarak uzaktan onları izler ve farklı düşünceleri izlemeye çalışır.

Ortak danışma, bir aile üyesinin terapötik yardımcılık görevini çalmasını önler.

Ortak danışma dışarının etkisini azaltır.

Ortak danışma, danışmanların bütünlüklerini korumalarına ve amaçlarını geliştirmelerine

yardımcı olur.

Ortak danışma, danışman ile danışan arasındaki teke tek ilişkiye izin verir.

Whitaker'e göre ortak danışman'ın bir diğer yararı da, iki

danışman etkileşiminin aile üyelerine sağlıklı etkileşim için

model olmasıdır. Ortak danışmanlar birbirlerini

desteklerler, aynı fikirde olabilirler, karışık olabilirler,

birbirlerini eğitebilirler vs. gibi birçok fonksiyonel davranış

içine girerler. Bu davranış genellikle aile için yardımcı olur

(Fenell ve Weinhold, 1989).

Whitaker, bireylerle ve ailelerle çalışırken danışmanın canlı, neşeli, hayat dolu olması gerektiğini

vurgular. Danışman, ailenin inanç sistemini ve sembolik kelimeleri ortaya çıkarmalı ve spesifik

terapötik teknikler yerine bunları kullanmalıdır (Goldenberg ve Goldenberg, 1996).

Danışman, bir koç veya “vekil büyük ebeveyn” gibidir. Aile, yeni doğmuş bir bebeğe benzetilir.

Ortak danışma, çalışmanın düzenli bir parçasıdır. Genellikle iki danışman oturumlara birlikte

katılır. Ancak bunda çeşitli alternatifler de olabilir. Bir danışman tek başına çalışıp, meslektaşı ile

sonradan istişare edebilir. Bu istişare telefonla da yapılabilir.

Page 13: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

13

Whitaker ve Keith (1981), ilk görüşmede bir kalıp takip ettiklerini belirtmektedirler. Aileye, her bir üye

ile teke tek görüşüp, neler olup bittiği hakkında konuşulacağı söylenir. Psikolojik olarak en soğuk

üyeden (genellikle babadan) başlanır. Babadan sonra kardeşler ve en son anne ile görüşülür. Birçok

olayda, anne neler olup bittiğini bilir ve bu şekilde semptomları bulmak daha elverişlidir.

! Görüşme sırasında, bir üye konuşanın sözüne karışırsa danışmanlar ona nazikçe durmasını söyler.

Ona, bu görüşmenin amacının ailede olanları ortaya çıkarmak olduğu, daha büyük sebeplerle

neden olmak istenmediği söylenir.

Danışmaya Katılma Danışman, aileye empati kurmalıdır. Whitaker ve Keith (1981), ilk görüşmede

aileyi ele geçirmek için çok sıkı çalıştıklarını belirtirler. Eğer danışmanlar baba ile bir irtibat kurabilirse,

danışmanın devam etme şansı artar. Eğer kuramazsa danışma kesilir. Ayrıca, danışman anne ile aşırı

ilgilenirse de danışma kesilir. Bu aşırı ilgi birkaç şekilde olabilir:

• Cinsel olarak baştan çıkartma,

• Onu damgalanmış birey olarak görme,

• Onu kızdırma.

Danışman'ın aile üyeliğini kazanmasının bir başka yolu da, ikili transferans (bilateraltransference)tır.

Danışman ailenin diline, aksanına veya ritmine uyum sağlar. Danışman'ın duruşu aile üyelerinden

birisine benzeyebilir. Çocuklarla oynama aileye katılabilmenin bir başka yoludur.

Görüşmenin ilerleyen oturumlarında spesifik teknikler kullanılır. Birkaç önemli teknik

şunlardır:

Gelişimi desteklemek için semptomları yeniden belirleme

Gerçek davranışlar yerine hayali alternatifleri ile aile üyelerini eğitmek

Sembolik-yaşantısal aile danışmasında, danışmanlar için çok kalıplaşmış kurallar geliştirilmiştir. Bu

kuralları şöyle sıralayabiliriz:

İçi kullanma

Aile üyelerini rollerini değiştirmeleri, Aile üyelerinin çaresizliklerini artırma

Duygusal yüzleştirmeler

Çocuklarla çocuk gibi davranma

Benliği kullanma

Başkalarınca belirgin olan her şeyi ikinci plana itme.

Nasıl sevileceğini öğren.

Küçük çocuklarla ilgilen. Üç yaşından küçük çocuklar

sizin ilginize kayıtsız kalabilir.

Kendi iç tepkilerinize saygı duyun ve davranışlarınıza

şüphe geliştirin.

Arkadaşınla, ortağınla eğlen ve birbirinize çocuk gibi

davranın.

Rolünle diğerlerini dilediğin gibi eğlendir,

kahkahalarla güldür.

Page 14: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

14

Rolünden geri çekilmeyi ve ileri gitmeyi öğren.

En iyi silahınla, güçsüzlüğünü önle.

Uzun süreli ilişkiler kur. Böylece kin ve nefrete karşı güvende olursun.

Ölünceye kadar gelişmelisin. Kendi yaşamında ve etrafındaki anlamsızlıklara, saçmalıklara

karşı şefkat duygularını geliştir. Böylece yaşantında üstün olmayı öğren.

Yaşamının temellerini geliştir. Güvendiğin birisiyle çılgınlıklarınızı birleştirerek keşfedin.

Profesyonel bir grup oluştur. Böylece, ortağın senden ayrılırsa zarara uğramazsın.

Plato'nun deyimiyle "ölümü uygula".

Bu kurallar danışmana başkalarının ihtiyacını karşılamadan önce, kendi ihtiyaçlarını karşılamada emin

olmasını sağlar.

2.3.2 Güçlü ve Sınırlı Yanları

Güçlü Yanları

Güçlü yönlerini şöyle sıralayabiliriz: Birincisi, ailenin fonksiyonelsiz davranış kalıplarını değiştirmek için

ortak - danışman takımını gerekli görmesidir. Whitaker ve arkadaşları, danışmanın ne yapması

gerektiğine önem vermişlerdir. Yani, danışma sürecinin nasıl yönlendirileceği konusunda aile değil,

danışman'ın görevli olduğuna inanırlar. Diğer yaklaşımlara nazaran, sembolik – yaşantısal aile

danışması, aileyi değiştirirken danışman’ın spontanlığı ve yaratıcılığını desteklerler.

Sınırlı Yanları

Sınırlı yanı, sistemli teorik yanının azlığıdır. Sembolik - yaşantısal aile danışmasında, ortak danışman

takımının aile üyelerine karşı dolaysız, acil tepkileri çok önemlidir. Spesifik durumlarda, herhangi bir

özel tepki biçimi önerilmemektedir. Bu nedenle, danışmanların bu yaklaşımı uygulama biçimleri

şüphe ile karşılanır. İkinci sınırlı yanı, etkisiz süreç ailelere sürekli zarar verebilir. Üçüncüsü ise, bu

yaklaşım hakkında çok şey söylenmiştir, ancak literatürde onun iddialarını destekleyecek çok az

deneysel destek vardır (Fenell ve Weinhold, 1989).

2.4 MURRAY BOWEN YAKLAŞIMI

Psikoanalitik kuram her ne kadar tek bir kişinin kişilik gelişimine baksa

da aslında birey ile ailesi arasındaki etkileşimle ilgilenir. Freud bireyin

kişilik yapısında ailesi arasındaki etkileşimle ilgilenir. Freud bireyin kişilik

yapısında ailenin anahtar rol oynadığına inanır. (Goldenberg ve

Goldenberg, 1996).

Psikoanalitik aile danışmasının amacı aile üyelerini bilinç dışının sınırlamasından kurtarmak ve

böylece aile üyelerinin birbirleriyle bir bütün olarak etkileşimde bulunmalarına yardım etmektir.

Geçmişlerine bağlı olan bireyler yerine şu anki gerçeklerle ilgilenebilen bireyler olmalarına çalışılır.

Page 15: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

15

Krizde olan ailenin acil problemleri anlayış ve destekleyici tarzda ele alınır. Kriz çözüme ulaştıktan

sonra danışmanlar aile ile uzun süreli danışma yapmak isterler. Ancak bu birçok aile tarafından kabul

edilmeyebilir. Eğer danışmanlar amaçlarını yalnızca ailenin acil problemlerini çözüme ulaştırmak

olarak algılarlarsa, diğer yaklaşımları benimseyen danışmanlardan hiçbir farkları kalmaz.

! Psikoanalitik aile danışmanları savunmaları inceleme ve bastırılmış ihtiyaçları ortaya çıkarma

yerine savunmaları destekler ve iletişimi açıklamaya çalışırlar.

Diğer yaklaşımlarda ailenin davranışlarında değişim yapma (örneğin çocuğun okul fobisini giderme

gibi) danışmanın amacı olarak görülürken; psikoanalitik aile danışmasında bunlar yan ürün olarak

algılanır. Asıl amaç, altta yatan çatışmaları çözmektir (Nichols ve Schwartz, 1998).

2.4.1 Danışma Süreci ve Teknikleri

Psikoanalitik aile danışmasında, eşler arasında ve ebeveyn- çocuk

arasında etkileşimin kapalı etkileşim olduğu vurgulanır.

Psikoanalitik aile danışmasının amacı, aile üyelerini bilinçdışının

sınırlamasından kurtarmak ve böylece aile üyelerinin birbirleriyle bir

bütün olarak etkileşimde bulunmalarına yardım etmektir.

Psikoanalitik aile danışması, aileyi analitik bir yaklaşımla anlamaya

çalışır. İşlev bozukluğunun ilk çocukluk deneyimlerinden

kaynaklandığı kabul edildiğinden, danışma süreci daha çok geçmişe

yöneliktir.

Danışma sürecinin ilk aşamasında danışman şunları yapar:

1. Aile üyelerinin egolarının güçlü ve zayıf yanlarını belirler.

2. Danışmadaki motivasyonu saptar.

3. Danışmanın amacını belirler.

4. Terapötik bir ittifak kurmayı çalışır.

Genel olarak danışma sürecinin dört aşaması vardır:

Danışma Sözleşmesi

İlk Evre

Evreler Üzerinde Çalışma

Bitirme

Bu yaklaşımda danışman öğretmen, iyi anne, katalizatör rollerini üstlenir.

Danışma süresinde kullanılan tekniklerin bazıları şunlardır:

Psikoanalitik

danışmanlar, bireylerin

bağımsızlık ve duygusal

gelişimlerinin en iyi

kendi ailesinde,

duygusal bağları

içerisinde çalışma

yaparak gelişebileceğine

inanırlar.

Page 16: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

16

Transferans,

Rüya ve gündüz rüyalarının analizi,

Yüzleştirme,

Güce odaklanma,

Yaşam hikâyesi,

Tamamlama.

Aile danışmanları dört yolla açıklama yaparlar. Bunlar:

1- İç yaşantılar

2- Bu yaşantıların hikâyesi

3- Eşlerin bu yaşantıya nasıl tahrik edildiği

4- Oturumlarda genel durumların nasıl olduğu (Nicholas ve Schwartz,1988).

Danışman aile üyelerinin geçmiş deneyimlerini, şimdi nasıl olduklarını sorgular bu yorumlar özellikle

çocukluk yılları ile ilgilidir.

Danışman yorum yapabilmek için kendisine veya diğer aile

üyelerine yapılan transferanslardan bilgi toplar.

Danışmanlar dirençle de ilgilenir. Direnci ortaya çıkarmak

için yorum yaparlar.

Aile danışmasında direnci yorumlama tekniği bireysel

danışmadaki kullanımından farklıdır. Bireysel danışmada

direnç oluşmadan yorum yapılmaz ve genellikle danışmanı değil danışanın direnci yorumlaması

beklenir. Aile danışmasında direnç daha dolaysız ve çabuk yorumlanır. Çünkü aile içinde direnç daha

çabuk belli olur. Bu nedenle danışman dirençle daha erken karşılaşır.

2.4.2 Güçlü ve Sınırlı Yanları

Güçlü Yanları

En güçlü yönü insan davranışlarına etki eden bilinç dışı güçleri vurgulamasıdır. Danışma süreci

sonunda aile üyeleri bu güçlerin kendilerini nasıl etkilediğini fark ederler. Temel savunma

mekanizmaları üzerinde durur. Etkileşimin daha anlaşılır olmasına yardım eder. Fonksiyonelsizliğin

geçmiş menşeine önem verir.

Sınırlı Yanları

Sınırlı yanları, nedene odaklanması, etkileşime etki yapmamasıdır. Sürecin uzaması, hizmetin pahalıya

gelmesine neden olur.

Kuramı aile danışmanlığına başarıyla uygulayan Murray Bowen ve James Framo Sistemi 1960-

1970'lerde geliştirdiler. Murray Bowen 'e göre, aile birbiriyle etkileşim içinde olan bir bütün

görünümündedir. Sistemdeki parçalardan birinin değişmesi sistemin temelini etkilemektedir.

Page 17: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

17

Amaç, her bir aile üyesinin, tüm aile sisteminin bağımsızlığı ile birlikte kimliğini dengede tutmayı

başarmasıdır. Sistemdeki sabitlik, durağanlık amaçtır. Eğer bir değişiklik olursa buna uyum sağlamaya

çalışır.

Danışma sürecinin amacı, anksiyeteyi azaltma ve semptomları hafifletme, her aile üyesinin

farklılaşma sürecini artırmaktır. Bunun için aile danışması eşler arasındaki etkileşimi açıklar, duygusal

sistemin fonksiyonlarını öğretir, ben dilini kullanarak farklılaşmayı sağlar.

2.4.3 Danışma Süreci ve Teknikleri

Genel olarak bu sürecin iki amacı vardır:

1. Anksiyeteyi azaltma ve semptomları hafifletme

2. Uyumu sağlayabilmek için her aile üyesinin farklılaşma düzeyini artırmak

Bowen aile danışmasının dört temel işlevi olduğuna inanır:

1. Eşler arasındaki etkileşimini belirleme ve açıklama

2. Ailenin duygusal sisteminden kendini çekme

3. Duygusal sistemin fonksiyonlarını öğrenme

4. Danışma oturumlarında ben konumunu kullanarak farklılaşmayı

gösterme (Fenell ve Weinhold, 1989).

Bowen'in kullandığı yedi teknik şunlardır:

1. Genogram,

2. Üçgen,

3. İlişki yaşantıları,

4. Antrenörlük,

5. Ben dili,

6. Çoklu aile danışması,

7. Yerine geçen hikayeler.

Bowen 'in kuramında 8 ana kavram vardır:

1. Benliğe farklılaşma,

2. Üçgen,

3. Çekirdek ailenin duygusal sistemi,

4. Aile yansıtma süreci,

5. Duygusal yoksunluk,

6. Kuşaklararası aktarma süreci,

7. Kardeş konumu.

8. Toplumsal gerileme

Page 18: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

18

2.5 BİLİŞSEL/DAVRANIŞÇI AİLE DANIŞMASI

Kuramsal Görüş

Davranışçılık yardım mesleklerinde en eski yaklaşımlardan birisidir. Davranışçılık akımı, 1970'lerde

bilişselcilerden etkilenmiş ve bu akım birleşerek bilişsel davranışçı danışma ortaya çıkmıştır.

! Bilişsel - davranışçı aile danışması oldukça yeni bir uygulama olmasına rağmen, görüşlerini

bilişsel - davranışçı kuramdan alır. 1970'lerden sonra bilişsel-davranışçı yaklaşım, çiftlere ve

ailelere uygulanmak için yoğun çaba harcanmıştır.

Bilişsel yaklaşıma bağlı danışmanlar danışanlarının düşünce kalıplarını,

inançlarını ve tutumlarını değiştirmeye çalışırlar. Çünkü onlara göre

davranışların değişimi için bunlar gereklidir.

Davranışçı yaklaşıma bağlı danışmanlar ise spesifik davranışların değişimi

için uğraşırlar. Objektif olarak ölçülebilen, gözle görülür olaylarla

ilgilenirler.

Davranışçı yaklaşım içgörü istemez veya düşünce ve tutumların değişimi

ile ilgilenmez. Semptomlar güncel bir problem olarak algılanır.

Bilişsel yaklaşımın öncüleri Albert Ellis, Aaron Beck ve Victor Raimy'dir.

Birçok davranışçı danışman çalışmalarını ve teorik temellerini Albert Bandura'nın Sosyal Öğrenme

kuramından almışlardır (Fenell ve Weinhold, 1989).

Bu yaklaşıma göre ailedeki bir problem aslında yanlış öğrenmelerden kaynaklanır. Yanlış öğrenmeler

çeşitli öğrenme yollan ile giderilebilir (Gabrill, 1981).

Son yıllarda davranışçılar insan insana etkileşimde bilişsel faktörlerin önemini kabul etmişlerdir.

Geçmişe oranla bugün davranışçılar insanların ne içsel çatışmalar ne de

dış güçler tarafından yönlendirildiğine inanırlar. Bunun yerine bilişsel

faktörlerin de (düşünme ve seçim yapma yeteneği) hesaba katılması

gerektiğini savunurlar.

İnsanlar kendi davranışlarını değiştirebilir veya ayarlayabilirler. İnsanların sembolik düşünme

kapasitesi vardır ve hareketlerini düzenlemeleri için onları esnek tutarlar (Goldenberg ve Goldenberg,

1996).

Davranışçı yaklaşımın

uygulamaları uzunca

bir süreden beri

devam etmekle birlikte

aile danışmanlığında

son 20-25 yıldır

kullanılmaya

başlanmıştır.

Önceleri istenmeyen davranışın ortadan kalkması için çevre koşullarının değişmesi gerektiğini

savunan davranışçılar, şimdi ise davranışların değişmesi için kendi kendine düzenleme (self-

regulation) ve kendi kendine yönlendirme (self-direction)'in önemini vurgularlar.

Bilişsel-davranışçı danışma yaklaşımı insanın şimdiki düşünce kalıplarını etkileyerek düşünce

ve hareketlerini değiştirmeye çalışır (Goldenberg ve Goldenberg, 1996).

Page 19: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

19

Bu yaklaşıma göre insanlar çocukluğunda kendisi ve çevresi

hakkında bazı değer yargıları edinir. Çocuğun sevilme, korunma

ve saygı görme ihtiyacı, büyüme, gelişme, iyi bir insan olarak

yaşama eğilimi vardır.

Çocuk bu ihtiyaçlarını doyuran yetişkinlerin değerlerini kolayca

benimser ve özümler. Çocuğa kusursuz olması gerektiği, aksi

halde sevilmeyeceği söylenmişse çocuk bunu hiç eleştirmeden

evrensel bir doğru olarak kabul eder.

! Ancak bu beklentiyi her durumda karşılayamadığında kendisini değersiz, yetersiz ve suçlu

olduğunu düşünür ve kaygıya kapılır.

! Çünkü düşünceleri duygularını etkilemektedir. Benliği yıkıcı düşünceler ise yine benliği yıkıcı

duygulara yol açmaktadır (Kuzgun, 1988).

Akılcı duygusal yaklaşım, aile üyelerinin mantıksız inançlarının duygusal rahatsızlıklara neden

olduğunu fark etmelerine yardım eder.

Akılcı-duygusal aile danışmasının amaçlarını şöyle sıralayabiliriz:

Aile üyelerine diğer aile üyelerinin söylediklerini fazla ciddiye almamalarını öğretme.

Başkalarının aile içinde nasıl hareket etmesini istiyorsa ona göre de kendilerinin de

kesinliklerinden (katılıklarından) vazgeçmelerine yardımcı olma.

Aile üyelerinin duygularını yaşamaları için onları cesaretlendirme. Bu duygulardan ortaya

çıkan enerjileri kullanarak başka aile üyelerinden istediklerini sormaları ve yapmaları için

onlara yardım etme.

Aile üyelerinin mantıksız inançlarının farkına varmalarına yardımcı olma ve onların bu

inançları nasıl bırakacaklarını öğretme

Danışanların kendi mantıksız inançları ile mücadele edebilmeleri için birkaç bireysel

danışma tekniğini öğretme.

Danışanlara daha etkili çatışma çözme becerilerini öğretme.

Danışanlara kendilerini sıkıntıya sokmadan aileleri ile nasıl ilgileneceklerini öğretme

(Fenell ve Weinhold, 1989).

Sosyal öğrenme kuramı psikoloji alanında yaklaşık 30 yıldır geniş bir yer tutarken, bunun aile

danışmasındaki yeri oldukça yenidir.

Sosyal öğrenme kuramı, aile de dâhil olmak üzere

birçok değişik popülâsyonlarda etkili bir şekilde

uygulanmış olması nedeniyle aile danışmanlığında

gittikçe fazla önem görmeye başlamıştır.

Sosyal öğrenme kuramı ailenin çeşitli evrelerinde

nasıl etkilendiklerini ve karşılıklı nedensel kalıpları

nasıl geliştirdiklerini göstermeye çalışır. Tipik evreler şunlardır:

Page 20: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

20

Flört,

Evlilik,

Çocuklar,

İkamet yerleri,

Meslek değişimleri,

Okulda çocuklar,

Sosyo-ekonomik düzeydeki değişmeler,

Çocukları

n evden

ayrılması,

Emeklilik.

Danışman'ın ihtiyacı olduğu temel beceriler şunlardır:

Davranışı inceleme,

İlişki kurma,

Yapılama,

Özetleme,

Yorumlama,

İçeriği yansıtma.

Buna ek olarak danışmanların davranışı değerlendirme becerilerinin olması gerekir. Davranışları

değerlendirme şunları içerir:

Problemli davranışa neden olan çevredeki değişkenleri belirleme

Problemli davranış hakkında kişilerin duygu ve düşünceleri gibi var olan faktörleri keşfetme

Bireylerin olaylar karşısında nasıl tepkide bulunduklarını belirleme

Problemli davranışın sıklığını artıran pekiştireçleri ortaya çıkartma

Düzenleyici süreçte danışman aile üyelerine şu becerileri kazandırabilir:

Problemli davranış uygun olarak nasıl görmezlikten gelinebilir.

Doğal ve mantıklı nedenler nasıl daha etkili kullanılabilir.

Davranış olasılıkları nasıl oluşturulur.

Geçici olarak, aile üyelerini pekiştirici bir çevreden

pekiştireçlerin olmadığı bir çevreye nasıl çekilebilir.

İşbirliği yapmayan aile üyelerine nasıl görev verilir.

Eğer yukarıda saydığımız işlemler işe yaramazsa, aile

üyelerinin imtiyazlarına nasıl el konulur.

Güçlendirme sürecinde aile üyeleri genellikle şöyle eğitilir:

Bu evrelerin her birinde fonksiyonelsiz davranışların gelişme potansiyeli mevcuttur ve eğer bunlar

düzeltilmezse bu fonksiyonelsizlik bir sonraki evreye geçer. Genellikle problemin nedenleri

şunlardır:

• Eşler arasında uygun aile becerilerinin yetersizliği

• Dış çevredeki değişimler

• Aile üyelerinin birbirine karşı pekiştireçleri azaltmaları,

• Alışılmış tepkileri sürdürmeleri (Fenell ve "Weinhold, 1989).

Page 21: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

21

Diğer insanlara nasıl dikkat edilir.

Sosyal ödüller nasıl verilir.

Kucaklama ve dokunma gibi bedensel ilgi nasıl verilir.

Nasıl birlikte zaman geçirilir ve bunlar nasıl planlanır.

Ailenin aktiviteleri arasında nasıl eşitlik sağlanır.

Ödüller ve diğer hususlar nasıl kullanılır (Fenell ve Weinhold, 1989).

2.5.1 Danışma Süreci ve Teknikleri

Davranışçı aile danışmasının amacı, özgül davranış modellerini ailenin arzuladığı biçimde

değiştirmektir.

Davranışçı aile danışmasının aile üyelerine kazandırmayı istedikleri amaçlarını kısaca şöyle

sıralayabiliriz:

1. Başkalarının ne istediğini açıkça ve direkt olarak sorma

2. Olumlu ve olumsuz dönütleri hem vermeyi hem de almayı öğretme

3. Benliği yıkıcı davranışları veya düşünceleri fark edebilme ve bunlara meydan okuma

4. Saldırganlaşmadan kendine güvenme ve iddialı olmayı öğrenme

5. Suçluluk hissetmeden konuşabilme

6. Olumlu benlik disiplini metotlarını geliştirme (düzenli egzersiz, kontrollü yemek yeme

gibi).

7. İletişimi ve sosyal becerileri öğrenme

8. Ailedeki çeşitli probleme çözüm getirmek için çatışma çözme stratejilerini öğrenme

(Fenell ve Weinhold, 1989).

Bilişsel yaklaşımın iki genel amacı şudur:

1. Kendini suçlamayı (aşağılamayı) azaltma,

2. Başkalarını suçlamayı azaltma.

Bu iki genel amacın sonucunda spesifik çıktıkları şöyle sıralayabiliriz:

• Başkalarının hakkına saygı gösterme

Davranışçı aile danışmasını diğer yaklaşımlardan ayıran başlıca öğeler şöyle

sıralanabilir:

Davranışçı aile danışması sorunların çıkış noktasından çok, devam

etmesindeki faktörler ve normal olmayan davranışlarla ilgilenir.

Sınırlı ve özgül amaçlara yöneliktir.

Sosyal öğrenme ilkelerinden yararlanır.

Kendi kendine yönetme (self-management) ve kendi kendini

güçlendirme (self-reinforcement) ilkelerine dayanır (Öztürk, 1981).

Page 22: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

22

• Kendini yönetme, bağımsızlık ve sorumluluk

• İnsan hatalarını anlama ve hoşgörülü olma

• Yaşamın bilinmeyenlerini kabul etme

• Değişime karşı esnek ve açık olma

• Dışarıdaki bazı şeyleri yüklenme

• Yeni şeyleri denemek için gönüllü olma ve risk üstlenme

• Kendini kabul etme (Fenell ve Weinhold, 1989)

Bilişsel-davranışçı aile danışmasında aile bireyleri arasındaki anlayışı geliştirmeyi amaçlayan birlikte

görüşmelerle tedavi edilirler. Burada ana fikir, her kişinin ailenin diğer bireylerinden en çok ne

istediğini ve karşılığında ne vereceğini belirtmesi gereğidir (Gelder, 1989).

Aile ile ilk buluşma sırasında aşağıdaki hususlar gerçekleştirilmelidir (Gambrill, 1981):

İletişim problemlerinin ve bunların oluşturduğu şartların açık bir tanımlamasının

yapılması

Aile etkileşimini olumsuz bir şekilde etkileyen davranışların sıklığı, süresi, boyutları ve

hangi işlevleri engellediğini belirleme

Problem davranışı devam ettiren, azaltan veya artıran faktörlerin belirlenmesi

İstenmeyen davranışı değiştirebilmek için kullanılabilecek bireysel ve çevresel kaynakları

belirleme

Aile üyelerinin danışmaya ilişkin amaçlarını belirleme

Amaçlara başarılı bir şekilde ulaşabilmek için kolaylaştırıcı ve engelleyici faktörlerin

belirlenmesi.

! Bilişsel-davranışçı aile danışmasında, ailede değişim meydana getirmek için öğrenme teorilerinin

teknikleri kullanılır.

Orijinalinde bireylerle kullanılan teknikler ailelere uyarlanır. Tekniklerin çoğu birlikte kullanılarak, aile

üyelerinin bireysel olarak veya hep beraber istenilen davranışları nasıl algılayacaklarını ve

onaylayacaklarını öğrenirler (Gladding, 1998).

Bilişsel-davranışçı aile danışmasında danışmanların rolü bir eğitici gibidir. Danışmanlar aileye kendi

ilişkilerini nasıl değerlendireceklerine ilişkin model olurlar. Danışmanlar ailede değişimi başarabilmek

için bilişsel- davranışçı stratejilerden ve kendi kaynaklarından faydalanırlar.

Bilişsel / davranışçı aile danışması bazı evrelerden oluşur:

1. İlişki Kurma Evresi

2. Evlilik Evresi: Bu evrenin iki önemli özelliği vardır:

1- Aile üyeleri arasındaki iletişim becerilerini güçlendirmek,

2- Danışma sürecinde yazılı bir danışma sözleşmesi

3. Ayrılma Evresi

Page 23: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

23

Sıklıkla kullanılan tekniklerin bazıları şunlardır:

• Operant şartlanma,

• Klasik şartlanma,

• Antrenörlük (coaching)

• Söndürme (extinction),

• Olumlu pekiştirme,

• Mukabele (Quid pro quo),

• Karşılılık (reciprocity),

• Sistematik duyarsızlaştırma,

• Dışlama (time out),

• Tablolaştırma (charting),

• Premack ilkesi,

• İlgilenme günleri (caring days),

• İletişim becerisi eğitimi,

• Kontrat -yapma,

• Karar verme becerileri,

• Mantıksız düşünceleri tartışma,

• Düşünce durdurma,

• Kendini eğitme eğitimi,

• Model olma ve rol oynama.

! Bilişsel-davranışçı aile danışmanları özellikle aile üyelerinin bilişlerini ve hareketlerini

değiştirmeye çalışırlar. Bunun için danışmanlar çok zaman harcayarak, problemleri aile ile

tartışırlar.

Bilişsel-davranışçı aile danışmanı olabilmek için, kullanılan spesifik stratejileri aktif olarak planlamak

ve uygulamak gerekir. Terapötik müdahaleler çok büyük enerji gerektirir (Gladding, 1998).

Bilişsel-davranışçı aile danışması üç uygulama alanında yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu uygulama

alanları şunlardır:

Davranışçı evlilik danışması

Davranışçı ebeveyn eğitimi

Cinsel danışma

2.5.2 Güçlü ve Sınırlı Yanları

Güçlü Yanları

Bilişsel-davranışçı aile danışmasının güçlü yönlerini şöyle sıralayabiliriz:

Danışman, danışma sürecinin aktif bir üyesi konumundadır ve aileye davranışlarıyla

model olabilir.

Gözle görülebilir davranışlar üzerinde durması ve yazılı bir kontrat yapmasından

dolayı danışanlar, danışma sürecinin hedeflerini ve bunun doğrultusunu kolayca

anlayabilirler.

Bu yaklaşımda, eğer bir teknik danışma sürecinde etkili olmuyorsa, daha etkili bir

başka tekniği planlama fırsatı vardır.

Çok sayıdaki danışanlara, etkili bir şekilde uygulanabilen yöntemlerinin olması

yaklaşımın güçlü yönleri arasındadır.

Page 24: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

24

Öğrenme teorilerinin ilkelerini etkili bir şekilde öğrenen ebeveynler, bunu diğer

problemlerinin çözümünde de kullanabilirler.

Bu yaklaşım, sürekli değişim halindedir. Ebeveyn eğitimiyle başlayan yaklaşım, ailenin

bir sistem olduğuna odaklanmıştır.

Kısa süreli sürecinin olması, yaklaşımın bir diğer güçlü yönüdür.

! Bilişsel-davranışçı aile danışması, anormal davranışlara medikal tedaviyi reddeder. Çünkü bu

yaklaşıma göre, birçok problem kişisel, sosyal veya iş ilişkilerindeki yetersizliklerden kaynaklanır.

Bu nedenle, yetersiz kişilerin eğitime ihtiyacı vardır.

Problemin biyolojik veya medikal nedenlerine zaman ayrılmaz. Ayrıca, bireylerin geçmiş hikâyesini

almak için de zaman ayrılmaz, hemen probleme odaklanır (Harper,1975; Fenell ve Weinhold, 1989;

Gladding, 1998).

Sınırlı Yanları

Bilişsel-davranışçı aile danışmasının sınırlı yanlarını da şu şekilde sıralayabiliriz:

Diğer yaklaşımlara göre bilişsel-davranışçı aile danışması daha az sistemlidir. Bu

yaklaşımın temel aldığı öğrenme teorisi, ailelerde doğrusal değişim sağlar ancak bu bütün

ailenin değişimden yararlanmasına engel olur.

Bu yaklaşımı benimseyen aile danışmanlarının bazıları, duygu gibi davranışın etkili

parçalarına odaklanmamışlardır. Bunun yerine, öncelikle davranışlara, ikinci olarak

düşüncelere bakarlar. Bu nedenle, danışma sürecinde bazı üyeler uygun şekilde hareket

ederler ancak farklı bir şey hissetmezler. Bazı vakalarda etkili olabilen bu yaklaşımın

bedeli, duygu ve düşünceleri yadsımasıdır.

Bazı danışmanlar uygulamalarda katı olmaları gerektiğine inanırlar. Onların spontane

olmamaları ve tekniklere bağlı kalmaları, aile ile kurdukları uyumu kaybettirebilir. Bazı

vakalarda, hem danışman hem de aile, endişelendikleri için danışmaya son verebilir.

Bilişsel-davranışçı aile danışmanlarının, ailenin geçmiş hikâyesini almaması onların aile

dinamiklerini ve aile kalıplarını anlamamalarına neden olur.

Bir diğer sınırlı yanı da, yaklaşımın aile iç görüsü yerine aile hareketine önem vermesidir.

Bu şekilde değişim sağlayabilir ancak aile üyelerinin kavrayışları değiştirilemez. Örneğin,

ebeveynler birçok teknik kullanarak çocuklarının davranışlarını değiştirebilirler ancak

çocuklarının hatalı davranışlarının nedenlerini kavrayamazlar.

Yaklaşımın semptomlara çok fazla odaklanması ve problemin altında yatan nedenleri

önemsememesi eleştirilmektedir.

Bilişsel-davranışçı aile danışması oldukça yönlendiricidir. Etik kurallara uymayan

danışmanlar hastayı kendilerine göre yönlendirebilirler.

Bu yaklaşımın sınırlı yanlarından birisi de, danışma sürecinde birbirleriyle bütünleşmeyen

çok fazla sayıda tekniğinin olmasıdır (Fenell ve Weinhold,1989; Gladding, 1998).

2.6 JOHN GOTTMAN YAKLAŞIMI

Page 25: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

25

Çift terapisinde Gottman Yöntemi, John Gottman’ın 1970’lerde başlayan ve bugüne kadar devam

eden bilimsel araştırmalarına dayanmaktadır.

Bu araştırmalar, dünyada çiftlerle yapılan ilk ve en

kapsamlı araştırmalar olma özelliği taşımaktadır.

35 yıldır devam eden araştırmalara dayanan ve çift

terapisinin duayenleri John ve Julie Gottman tarafından

geliştirilmiş olan Gottman Yöntemi, çiftler ve ilişkiler

konusunda dünyada etkinliği ve geçerliliği kanıtlanmış en

kapsamlı terapi yöntemlerinden birisidir.

Bu yöntem çiftlere ilişkideki arkadaşlığı ve yakınlığı derinleştirmede gerekli olan özgün becerileri

öğretmeye yardım etmek için oluşturulmuştur. Çatışmaların üretken biçimde yönetilmesini sağlamak

için, “çözülebilir sorunları” ele almak ve “çıkmaza girmiş” (veya daimi) konular hakkında diyalog

oluşturmak için yöntemler sunmaktadır.

Gottman yöntemi, mutlu çiftlerin sırrını güçlü bir ilişki evi ile sembolize ediyor. Bu ev temelinden

çatısına kadar çeşitli bölümlerden oluşuyor.

1. Sevgi Haritaları Oluşturmak

Güçlü ilişki evinin temelini ‘sevgi haritaları’ oluşturuyor.

Çiftler genellikle flört döneminde birbirlerinin

burcundan en sevdiği arkadaşına, en sevdiği

yemekten izlemeyi sevdiği televizyon

programına kadar birbirleri ile ilgili yeni bilgiler

ediniyor.

Eşler arasındaki bu bilgi akışı zaman içinde

azaldığında, çiftler birbirlerinin haritalarını

bilmemeye başlıyor. Bu bilgileri güncellemeyen,

birbirinin haritasını bilmeyen çiftler arasında önce iletişim kesiliyor ve sonunda duygusal

kopukluk şikâyeti ile terapiye başvuruluyor.

2. Birbirine Yönelmek

Bu başlığın altında çok küçük detaylardan büyük konulara kadar geniş bir yelpaze bulunuyor.

Örneğin siz gazete okuyorsunuz, eşiniz de televizyonda haberleri izliyor. O sırada izlediği bir

haber ile ilgili size bir şey söylüyor ve siz yanıt vermiyorsunuz ya da ‘Neyse ne’ diye yanıt

veriyorsunuz.

Burada birbirine yönelmek değil, tam tersine birbirinden uzaklaşmak söz konusu oluyor.

3. Olumlu Bakış Açısı

Page 26: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

26

İki insan her zaman aynı fikirde olmayabiliyor. Bu arkadaşınız da olsa, eşiniz de olsa mutlaka

fikir ayrılıkları yaşanıyor.

Ancak söz konusu kişi arkadaşınızken ‘Tamam sen öyle

düşünüyorsun, ben böyle düşünüyorum’ diye konuyu

kapatabilirken eşinizle fikir ayrılığı yaşadığınızda genellikle

olumsuz bakışı açısı ile yaklaşıp, ‘Beni sevseydin şöyle

yapardın’, ‘Sen aslında bunu demek istedin’ gibi cümleler

kurulabiliyor.

4. Çatışmayı Yönetmek

Araştırmalar gösteriyor ki mutlu çiftler de mutlaka tartışıyor. Tartışmalar, çözülebilir

nedenlerle olduğu gibi çözülemeyecek nedenlerle de ortaya çıkıyor. Örneğin gelinen aileler,

kişilik farklılıkları gibi konular çözülemeyecek nedenlere giriyor ve

bu konular asla değişmiyor.

Mutlu çiftler çözülebilir problemler konusunda çok sert olmadan

konuşuyorlar. Çözülemeyecek ve ilişki boyunca sürecek

konularda ise diyalog kurmaya çalışıyorlar.

5. Hayalleri Gerçekleştirmek

İki tarafın da kendisiyle, gelecekle ve ilişkiyle ilgili hayalleri oluyor. İlişkinin ilk dönemlerinde

ortak hayaller kurulurken evliliğin ardından zamanla kimse birbirinin hayali ile ilgilenmemeye

başlıyor. ‘Evlendik ve her şey buraya kadardı’ diye düşünmemek gerekiyor.

6. İlgi ve Beğeniyi Paylaşmak

Bir düşünün, flört döneminde ona ne kadar yakışıklı olduğunu, kıyafetinin çok yakıştığını, bir

başarısından dolayı duyduğunuz gururu ve buna benzer beğenilerinizi ne kadar sık dile

getiriyordunuz. Aynı şekilde o da size böyle davranıyordu. Bundan ne zaman vazgeçtiniz? Ne

yazık ki bu paylaşımlar evlilikle beraber hızla düşüşe geçiyor.

7. Ortak Anlam Yaratmak

Farklı ailelerden, farklı kültürlerden gelen kişiler bir araya geldiklerinde yeni bir kültür

oluşturuyorlar.

Doğum günü kutlamaktan kahvaltı etme

alışkanlığına, bayram yaşama alışkanlıklarından

evden çıkış şekillerine kadar farklı alışkanlıklardan

gelen çiftler yeni oluşturdukları ailede kendi

ritüellerini oluşturuyor.

Örneğin yıldönümlerinin hep erkek tarafından

organize edilerek kutlanmasını bekleyen kadın

mutsuz oluyor, erkek de bu durumdan etkileniyor. Oysa yeni bir ritüel oluşturup kutlamaları

her sene sırayla organize etmek böyle bir çifte çok iyi geliyor.

Page 27: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

27

2.6.1 Danışma Süreci ve Teknikleri

Her çiftin kendi özel haritasına sahip olduğu anlayışından yola

çıkılarak önce nasıl tanıştıkları, şu ana kadar neler yaşadıkları,

şu an sorunlarının ne olduğu soruluyor. Ardından on dakika

boyunca kendi seçtikleri bir konuda tartışmaları isteniyor.

İşte burada Gottman Çift Terapisi’nin farklı uygulamalarından

biri ortaya çıkıyor; çiftlere nabız ölçer takılıyor ve bu tartışma

kameraya kaydediliyor. Bu sırada tartışmayı izleyen çift terapisti

notlar alıyor. Örneğin ‘mahşerin dört atlısı’ olarak tanımlanan,

• Eleştiri,

• Aşağılama,

• Savunma

• Duvar örme

Davranışlarının olup olmadığı inceleniyor. Nabzın ne kadar

yükseldiği ve oksijen seviyesinin yanı sıra çiftlerin yüz ifadeleri de

kodlanıyor. Yüz ifadeleri incelenerek çiftlerin birbirlerine ifade ettikleri ve etmedikleri duygular

anlaşılıyor.

Bu arada çifte ilişkileri ile ilgili bütün alanları kapsayan, geldikleri aileler, cinsellikleri, hayalleri gibi

konuları içeren bir soru kitapçıkları veriliyor ve ayrı ayrı bunları yanıtlamaları isteniyor. Daha sonra çift

terapisti topladığı bütün bu bilgileri değerlendiriyor, ilişkinin ayrıntılı bir raporunu hazırlıyor ve çifte

geri bildirim yapıyor.

Bu analiz ile oldukça gerçekçi bir boşanma tahmini yapmak da mümkün oluyor. Geri bildirimden

sonra belirlenen hedefler doğrultusunda çalışmalar başlıyor.

Bu çalışmalarda normalde kamera kullanılıyor olsa da ülkemiz gibi toplumsal güvensizliğin yüksek

olduğu bir toplumlarda, gizlilik güvencesine rağmen kamerasız çalışmak isteyenler daha fazla oluyor.

2.6.2 Güçlü ve Sınırlı Yanları

Güçlü Yanları

Gottman çift terapisinin en güçlü yanlarından bir tanesi, bilimsel bir dayanağının olmasıdır. Yapılan

birçok çalışmada, yöntemin geçerliliği kanıtlanmıştır. Çünkü yöntem, diğer kuramlar gibi yalnızca

teorisyenin söylemine göre değil, bilimsel değerlendirmelere göre işlemektedir.

Terapist, seans sırasında yalnızca gözlemcidir. Klasik yöntemlerde terapistler kendilerine başvuran

çiftlere telkinlerde bulunur, yapmaları gereken davranışları söyler, çiftler seanslar sırasında

birbirlerini şikayet ederler, Gottman’a göre ise, terapi üç kişilik değil, iki kişiliktir.

Terapist, birtakım

müdahalelerde bulunur ve çifte

öğretir, ardından kendilerinin

uygulamasını ister.

Uygulamaları seansta

yaptıkları için de, bunları

gerçek hayata geçirmeleri daha

kolay oluyor.

Page 28: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

28

Terapistin iki taraftan birine daha yakın durma gibi bir ihtimali olmuyor. Çiftler, terapistin verdiği geri

bildirimlerle hatalarını fark ediyor. Böylece ilişki yürütme becerileri de daha kolay elde ediliyor.

Sınırlı Yanları

Yöntemin sistematik olması, duygu temelli çiftlerde ya da kişilik özelliklerini yansıtma becerisi

kazanamamış bireylerde, sorunlara yol açabiliyor.

2.7 HENDRIX İMAGO ÇİFT TERAPİSİ YAKLAŞIMI

Dr. Harville Hendrix ve eşi Dr. Helen Hunt geliştirdikleri "bilinçdışı eş" kavramı ve buna dayanan

Imago Terapi Tekniği ile çift terapileri yaklaşımları arasında farklı bir bakış açısı geliştirmişlerdir.

Önemli ve uzun süreli ilişkilerde geçmişteki bu yaralar su yüzüne çıkar ve bu yüzden ilişkideki güç

savaşı başlar. Bu tarz bir ilişkinin gizli ajandası çocukluk yaralarını iyileştirmek ve bunlarla başa

çıkabilecek yeni yollar öğrenmektir. Pek çok çift bu noktada tıkanır ve ilişki sağlıklı şekilde ilerleyemez

çünkü kişiler bu sorunla başa çıkacak bilgi ve beceriye sahip değildir.

Bizi iyileştirmesi için anne ya da babamıza – iyi ya da kötü yönleriyle – benzeyen eşler seçeriz.

Seçtiğimiz eş en derindeki acılarımızı, anılarımızı harekete geçirerek bu sorunlarla tekrar

karşılaşmamızı sağlar. Bu tamamen bilinçdışı bir seçimdir.

İmago İlişki Terapisinin amacı çiftlere yaşadıkları güç mücadelesini

çözecekleri, bilinçli, yakın ve bağlılığın olduğu ilişkiler

kurabilecekleri yöntemler öğretmektir. Bir diğer deyişle mutluluk

ve huzur isteyen bilinçli yanımızla, yaralarımızı iyileştirmeyi

hedefleyen bilinçdışı tarafımızı uzlaştırmayı hedefler.

2.7.1 Danışma Süreci ve Teknikleri

Bu yöntemdeki "Çiftin diyalogu" terapistin yönlendirdiği

seanslarda eşlerin birbirini "anlama, doğrulama, empati yapma"larını sağlayacak biçimde dinlemeleri

öğretiliyor.

Bu yöntem iletişim sürecini "yavaşlattığı, yapı kazandırdığı, tepkiselliği azalttığı ve alıcının bütün

varlığıyla mevcudiyetini sağlayarak gönderilen mesajın bütünüyle algılanmasını sağladığı" için,

oldukça etkili. Diyalog süreci üç kısımdan oluşuyor:

Bu teoriye göre hepimiz eş olarak çocukluk yaşantımızda aldığımız yaraları

iyileştirecek, tamamlanmamış işlerimizi bitirmemizi sağlayacak kişiler seçeriz. Ancak

bu yolla, kendini tamamlamış, mutlu ve gerçekten sevebilme kapasitesine sahip

yetişkinler olabiliriz. İmago İlişki Terapistleri bunun duygusal iyileşmelerimiz için

doğanın bir planı olduğuna inanır.

Page 29: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

29

Aynalamak,

Doğrulamak

Empati yapmak.

Aynalama Aşaması

Mesajı alan aldığı mesajın doğruluğundan emin olmadan cevap vermemeli ya da yorum

yapmamalıdır. İlk olarak "eğer seni doğru anladıysam şöyle söyledin" gibi bir cümle kurarak

içine yorum eklemeden duyduklarını tekrar ederek onay alır.

Eğer mesajı gönderen doğru anlaşıldığını söylüyorsa, mesaja verilebilecek bir cevap varsa

ancak o zaman yorum ya da cevap verilir. "Söylemek istediğin başka bir şey var mı" diye

"hayır bütün söylemek istediklerimi söyledim" denilinceye kadar her seferinde aynalama

yapılır.

Eğer başka mesaj kalmamışsa, "bütün söylediklerini birlikte değerlendirecek olursam, ben

şöyle şöyle anladım, doğru anlamış mıyım" denilerek toplam bir değerlendirme yapılır.

Onaylama aşaması

Bu aşamada mesajı alan, verilen mesajı kabul etmese ya da aynı fikirde olmasa bile mesajın

kendi içindeki mantığını anladığını "söylediklerin mantıklı, çünkü..." diyerek ifade eder. Bu

aşamada önemli olan alıcının kendi düşüncesini ya da mesaja cevabını araya sokmamasıdır.

Empati aşaması

Bu son aşamada alıcı, mesaj verenin duygularına empati yaptığını "şöyle hissettiğini

anlıyorum, doğru anlamış mıyım, gerçekten böyle mi

hissettin" diyerek ifade etmelidir.

Rol değiştirme

Bütün aşamalardan sonra alıcı anladığı mesaja yanıt vermek üzere

roller değiştirilir. "Şimdi sana cevap vermek istiyorum" diyerek

söze başlar.

Bu yöntem şöyle işliyor:

Eşlerden birisinin bir mesajı olduğunda diğerine "seninle diyalog kurmak istiyorum, şimdi müsait

misin?" diyerek diyaloğu başlatıyor. Bu talep karşısında alıcının görevi mümkün olan en kısa

süre içinde diyalog talebini kabul etmesi. Uygunsa "evet şimdi uygunum" diyerek kabul edecek,

değilse bir zaman belirleyecek. Diyalog başladığında mesaj veren kişi bir durum, davranış ya da

olayın kendisinde uyandırdığı duygusal etkiye odaklanarak mesajını gönderecek, karşıdakini

eleştirerek ya da saldırarak değil.

Page 30: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

30

Bu şekildeki bir diyalog, günlük yaşamdaki karmakarışık, hızla kavgaya dönüşen bir "iletişim"le

karşılaştığında çok daha verimli sonuçlar doğurur. Eşler birbirini gerçekten anlar ve duygularının da

anlaşıldığını hisseder.

2.7.2 Güçlü ve Sınırlı Yanları

Güçlü Yanları

Çiftlerin psikodinamik yapılarını kullanarak terapi yürütüldüğünden, etkili sonuçlar almak

mümkündür. İmago tekniğinde terapist, çiftler arasında hiç deneyimlemedikleri bir iletişim şeklini

adım adım dizayn eder. Çiftler bu yeni etkileşim yolunda eşleriyle ilk defa farklı bir yakınlaşma

gerçekleştirirler.

Temellerini psikodinamik süreçten almasına karşın, bunu bu kadar uzun ve zorlu bir süreç yerine kısa

zamanda farklı bir çerçeveyle sunan yeni bir kurgudur.

Sınırlı Yanları

Özellikle, dikkat bozukluğu olan bir eş, alıcı durumundayken uzun mesajları aynalayabilecek şekilde

kısa süreli hafızasında tutamayabilir. Bu nedenle yöntem, terapist eşliğinde yapılıyorsa, terapistin

gerektiğinde araya girerek her seferinde kısa mesajlar verilmesini sağlaması gerekir.

2.8 TRANSAKSİYONEL ANALİZ YAKLAŞIMI

Transaksiyonel Analiz (TA), 1950’lerin sonlarına doğru Eric Berne tarafından ortaya atılmıştır. Berne,

Freud’dan çok etkilenmesine rağmen, geliştirdiği kuram psikanalitik kuramdan farklıdır, yani

Berne’ün fikirleri, psikanalitik kuramın temelinden türemiştir. Ancak psikanaliz çevreleri Berne’ün

fikirlerini beğenmemişlerdir.

Geleneksel psikanaliz çevrelerinin reddine karşın, psikoloji kökenli psikoterapistler

Transaksiyonel Analiz’i kullanmışlardır.

Transaksiyonel Analiz, kişiler arası iletişim sorunlarının çözümünde uygulanan bir psikolojik değişim

ve analiz yöntemi olarak da tanımlanabilir. Yöntem, Freudçu bir perspektiften hareketle, insan

iletişiminin ve ilişkilerinin, oldukça mekanik bir anlayışını temel alır.

Transaksiyonel Analiz,

Kişilik teorisidir: Kişiliğin nasıl yapılandığını açıklar.

İletişim teorisidir: Sistem ve organizasyonların incelenebilmesi için analiz yöntemi sağlar.

Psikopatoloji teorisidir: Davranış bozukluklarının nasıl oluştuğunu gösterir.

Page 31: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

31

Psikolojik gelişimi açıklayan bir teoridir: Çocuklukta şekillenen davranış

şemalarının yetişkin yaşamını nasıl etkilediğini açıklar.

İnsanlar, fiziksel ve zihinsel bakımdan sağlıklı olabilmek için bir dürtüye sahiptirler. Terapi sürecinde

hastanın duygusal ve zihinsel gelişimine ket vuran olumsuzluklar kaldırılmaya çalışılır.

Transaksiyonel Analiz kuramının temelinde benlik durumları yer alır.

Bu benlik durumları:

Anne-baba benlik durumu (Ebeveyn ego durumu)

Çocuk benlik durumu (Çocuk ego durumu).

Yetişkin benlik durumu ( Yetişkin ego durumu)

İnsanlar, başkalarıyla etkileşime girdikleri zaman bu üç benlik durumundan birini baskın olarak

kullanmaktadır. Transaksiyonel Analiz kuramında yer alan benlik durumları Freud’un “id, ego ve süper

ego” kavramlarıyla benzerlik göstermektedir.

Anne-baba ben(ego) durumu

Bazıları iletişim içinde oldukları insanlara karşı anne-baba tavrı takınarak öğütler verir ve

onları istedikleri doğrultuda yönlendirmeye çalışırlar.

Koruyan anne-baba ve eleştiren anne-baba olmak üzere iki türlü davranan insanlar vardır.

Koruyucu anne-baba rolünü benimseyenler, diğer insanların iyilikleri için uğraşırlar.

Karşılarındakileri tıpkı bir çocuk gibi görüp onları korumaya ve kollamaya çalışırlar. Zararlı

davranışlarını bırakmalarını ve zararlı alışkanlıklarından vazgeçmelerini isterler.

Eleştirici anne-baba tavrını takınanlar ise, toplumsal çıkarlar ve kurallar için başkalarını uyarır

ve eleştirirler. Bu tür insanlar kendilerini kültür mirasının mirasçısı ve yeni kuşakların

kurtarıcısı olarak görürler.

Çocuk ben(ego) durumu

İnsanların çocukça tutumları aslında

olumsuz bir durum olarak görülmemektedir,

yani bireyin sorunlu bir kişiliğe sahip

olmasından kaynaklanan bir yaklaşım

değildir. Çocuk ben durumu “doğal çocuk”

ve “uyarlanmış çocuk” diye iki bölümden

Berne, insan doğasıyla ilgili olumlu bir inanışa sahipken, insan yaşamıyla ilgili kötümser

bir görüş belirtir. Bireyler hayata “OK” yaşam rolüyle merhaba derler; ama çocukluk

dönemindeki olumsuz yaşantılar, telkinler, etkileşimler çocuğun kendisini farklı

algılamasına ve “OK” yaşam konumunu kaybetmesine yol açmaktadır. Sonrasında ise,

patolojik gelişim ortaya çıkar.

Page 32: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

32

oluşur.

“doğal çocuk” kişiliğin eğitilmemiş yanı olarak kabul edilir. İçinden

nasıl geliyorsa öyle davranır. Fiziksel ihtiyaçlarını her zaman önde

tutar. “uyarlanmış çocuk” ise doğal çocuğun az ya da çok

eğitilmesiyle ortaya çıkar.

Az eğitilenler “asi çocuk” olup kanun ve kurallara karşı çıkar. Çok

eğitilenler ise “uslu çocuk” olup kanun ve kurallara uyum sağlar.

Bütün insanlar doğal çocuk olma sürecinden geçerek ya

“asi çocuk” ya da “uslu çocuk” olurlar.

Yetişkin ben(ego) durumu

Bu benlik insanın akılcı ve mantıklı tarafıdır. İnsan bu

tutum sayesinde ne asi olur ne de uysal. Olay ve

olgulara gerçekçi değerlendirmeler yaparak bakar. Ani

çıkışlar yerine sık dokuyup ince eler, başkasının hatırı

için karar vermez, doğrusu neyse onu yapar.

Transaksiyonel Analiz kuramı, temel kavramları arasında “hayat pozisyonunu” kendimize, başkalarına

ve yaşama karşı aldığımız tavır olarak belirler. Eğer bu pozisyon kendimize ve dünyaya olumlu bakışı

içerirse, bir başka deyişle: ”Ben de iyiyim, yapabilirim, başarabilirim, diğerleri de, genel anlamda,

iyidir, yapabilir ve başarabilirler” pozisyonu, hem kendimizle barışık olur hem de başkaları ile

işbirliğine girebiliriz. Bu da ruh sağlığımız kadar verimliliğimizi ve üretkenliği arttırır.

Dünyaya veya başkalarına olumlu baksa da kendini azımsayan kişi, edilgen ve mutsuz olur. Kendine

güvenen ama başkalarının potansiyelini azımsayan kişi ise ya kimseye güvenmediği için her şeyi kendi

yüklenir, yorgun düşer, ya da güvensizliğinden dostça ilişkiler geliştiremez. Kendisini beğenmeyen ve

sevmeyen, aynı zamanda diğer insanlara ve yaşama olumsuz bakan kişi ise kendini çıkmazda görür,

bu pozisyondan çıkamazsa ruh sağlığını da yaşamını da yitirebilir.

Transaksiyonel Analizin diğer bir alt kuramı ise canlılar arası “temas iletisi” veya “okşanma”

ihtiyacıdır. Temel ihtiyaçlarımız arasında, fark edilmek, kabul görmek, sevilmek ve beğeni vardır.

Ruhsal anlamda sağlıklı olan bireyler her üç benliği duruma göre kullanırlar. Kimi yerde çocuk

benlik durumunu kullanırken, kimi yerde ise yetişkin benlik durumunu kullanabilir. Özellikle

yetişkin benlik durumu, çocuk ve anne-baba benlik durumları arasında arabulucu görevindedir.

Örneğin, muhtaç birini gördüğümüzde, çocuk yanımız boş ver bu para ancak sana yeter, diye bizi

yardım etmekten alıkoymaya çalışır; anne-baba yanımız ise bütün paranı ona ver diyerek bizi

parasız bırakmaya yönlendirir. Yetişkin yanımız devreye girerek, paranın bir kısmını kendine

sakla, bir kısmını da ona ver diyerek orta yolu bulmamıza yardım eder.

Page 33: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

33

2.8.1 Danışma Süreci ve Teknikleri

Transaksiyonel Analiz kavramı, birbiriyle ilişkili dört terapi için kullanılır. Bunlar;

1. Yapısal Analiz (Ben durumları),

2. Transaksiyonel Analiz,

3. Oyun Analizi,

4. Yazgı Analizi (Yaşam senaryoları)

Yapısal Analiz ( Ben durumları ):

Bir benlik durumunun diğerlerinden ayrıştırılarak tanımlanmasıdır. Yapısal analiz, hastanın sahip

olduğu benlik durumlarının varlığını ve yapısını tanımasını sağlamaya çalışır. Temel amaç bütün benlik

durumlarını koordineli olarak kullanmasına yardım etmektir.

Transaksiyonel Analiz:

Terapideki amaç, yetişkin, anne-baba ve çocuk benlik durumlarının ne zaman serbest bırakacağını ve

ne zaman yönetici olacağını belirleme kabiliyetinin kazandırılmasıdır. Ayrıca sosyal kontrolü de elde

etmeleri sağlanır. Eğer bireyin sosyal kontrolü yoksa diğer insanlar bilinçli veya bilinçsiz olarak, çocuk

ve anne-baba benlik durumlarını olumsuz etkileyebilirler.

Oyun Analizi:

Transaksiyonel Analizdeki “oyun” kavramı günlük dildeki oyunlardan farklıdır ve iletişimlerde ortaya

çıkar. Aynı zamanda gizil bir amacı vardır. Önceden planlanır ve sonuca doğru gelişen karşılıklı

davranış dizilerini içerir.

Günlük dildeki oyunlar ise, temel amacı bir zaman aralığını düzenlemek olan tek bir materyal alanı

çerçevesinde oluşmuş, bir dizi yarı törensel yalın ve tamamlayıcı karşılıklı oyunlar olarak

tanımlanabilir. Bu oyunlar dürüst ve içten özellikler

gösterir.

Berne, oyunları oluştukları ortamlara göre çeşitli

gruplarda toplamıştır. Bu oyunlar;

Yaşam oyunları,

Evlilik oyunları,

Toplantı oyunları,

Cinsel oyunlar,

Yer altı dünyası oyunları

İyi oyunlardır.

Oyun analizi kullanılarak danışana sosyal kontrol kazandırılır. Oyun analizi ile stroke (bir kimsenin

varlığının onaylandığını gösteren bir eylem) sağlama yöntemlerini öğrenmesine yardım edilir.

Yaşam Senaryoları:

Page 34: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

34

Bu kavram Transaksiyonel Analiz kuramına ait bir kavramdır. Bir yaşam senaryosu, kısmen bir yaşam

planı olarak tanımlanmakta ve kişinin “kendisinin oynadığı” dramatik bir sahne oyununa

benzetilmektedir.

Yaşam senaryoları, çocukluk yıllarındaki ilk kararlarla ilgilidir. Bu ilk kararlar bireyin sonraki yaşamını

şekillendirmektedir. Yaşamın ilk başlangıcında çocuk çevresine nasıl en iyi adapte olabileceğine dayalı

bir “yaşam senaryosu” seçer. Yaşam senaryosu için kendisinin veya diğer insanların OK olup

olmadığına inanmasına dayalı olan dört yaşam durumu vardır:

B

e

n

i

y

iyim – Sen iyisin

Ben iyiyim – Sen iyi değilsin

Ben iyi değilim - Sen iyisin

Ben iyi değilim - Sen iyi değilsin

“Ben iyiyim – Sen iyisin” yaşam durumu sağlıklı ve sağduyulu bir durumdur. Bu yaşam

durumundaki kişiler ilişkilerinde dürüst ve duygusaldır. Kendisiyle ve başkalarıyla ilgili problemleri

yapıcı biçimde çözümleyebilir.

“Ben iyiyim – Sen iyi değilsin” yaşam durumundaki kişiler, sık sık kendilerini aldatılmış ve haksızlığa

uğramış hissederler. Dolayısıyla başlarına gelenlerden başkalarını sorumlu tutarlar, başkalarını

eleştirirler, problemlerini yansıtırlar ve suçlarlar.

“Ben iyi değilim - Sen iyisin” yaşam durumundaki kişiler, kendilerini başkalarıyla

karşılaştırdıklarında kendilerini güçsüz hissederler. Kendileri hakkında olumsuz düşüncelere

sahiptirler ve depresif kişilerdir.

“Ben iyi değilim - Sen iyi değilsin” yaşam durumundaki kişiler, yaşama ilgisini yitiren, içe kapanık

davranışlar gösteren kişilerdir. Bu kişiler “yaşam hiçbir şeye değmez” duygusuna kapılırlar.

2.8.2 Transaksiyon

Page 35: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

35

Kişilerarası iletişimde bir uyarıcı ve bir tepkiden oluşan birime denir. Sosyal bir etkileşim, çeşitli

transaksiyonları içermektedir. Transaksiyonel Analiz kuramı insanı olumlu olarak ele alan insancıl bir

yaklaşımdır.

2.8.2.1 Transaksiyon Türleri

Berne, tamamlayıcı, kapalı ve gizil olmak üzere üç çeşit transaksiyon bulunduğunu belirtmektedir. Her

bir transaksiyon çeşidi için ayrı bir iletişim kuralı ortaya çıkmaktadır.

Tamamlayıcı Transaksiyon: İletişimde bulunan iki kişinin sadece bir ego durumundan hareket

ettiği ve uyarıcıyı gönderenin karşısındaki kişide amaçladığı ego durumundan tepki aldığı

transaksiyonlardır.

Burada kişi karşısındaki kişinin beklentisini karşılamaktadır ve bu da iletişimin devam ettiğinin

göstergesidir. Transaksiyon tamamlayıcı olduğu müddetçe iletişim sonsuza kadar devam

edecektir. Örneğin, A kişisi: saat kaç? diye soruyor, B kişisi: tam 12 yanıtını veriyor.

Kapalı Transaksiyonlar: İletişimde bulunan iki kişinin sadece bir ego durumundan hareket

ettiği ancak bu uyarıcıyı gönderenin karşısındaki kişide hedeflediği ego durumundan tepki

almadığı transaksiyonlara denmektedir.

Burada artık tepkide bulunan kişi, kendisini uyardığı ego

durumundan tepkide bulunmamakta, farklı bir ego

durumundan tepkide bulunmaktadır.

Yani kendisine uyarıda bulunan kişinin beklentisini

karşılayamamaktadır. Bundan sonra artık iletişim devam

etmeyecektir.

Tekrar iletişimin devam etmesi için taraflardan birisinin ya da her ikisinin beraber ego

durumlarını değiştirerek iletişim kurmaları gerekmektedir. Aksi halde iletişim devam

etmeyecektir. Bu iletişimdeki kesilme kısa bir süre için olabileceği gibi uzun bir süre hayat

boyu da devam edebilir. Örneğin;

A:(zayıf ve nazlı bir ses tonu): Çok yorgunum.

B:(zayıf ve nazlı bir ses tonu): Ben de çok yorgunum.

C:(zayıf ve nazlı bir ses tonu): Bulaşığa yardım eder misin?

D:(sert bir ses tonu): Bana ne yapmayacağım.

Gizil Transaksiyonlar: Farkında olunmadan kullanıldığı için yaşantıda farklı durumların ortaya

çıkmasına sebep olmaktadır. İletişimde bulunan iki kişiden sadece birisinin ya da her ikisinin

de iki ego durumunun birden harekete geçtiği ve aynı anda psikolojik ve sosyal olmak üzere

iki farklı mesajın beraber yer aldığı transaksiyonlara denmektedir. Bu transaksiyonda iki farklı

mesajın beraber yer alması ve ikiden fazla ego durumunun bulunması nedeniyle transaksiyon

hem kapalı hem de tamamlayıcı niteliktedir. Örnek:

Page 36: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

36

Müşteri: Şu hırka kaç lira?

Tezgâhtar: Şu mu? O çok pahalıdır.(Bu mesajın arkasındaki örtük mesaj

“Sen bu pahalı şeyi satın alamazsın; hadi al da görelim.”)

2.8.3 Güçlü ve Sınırlı Yanları

Güçlü Yanları

Kuramda herkesin anlayabileceği bir dilin oluşması amaçlanmıştır. Temel ve basit, çoğu kez de çarpıcı

olan bu sözcüklerin kolayca anlaşılması, yaklaşımın güçlü bir özelliğidir.

Kuram, uygulama yönünden çeşitlilik içermektedir. Bütünleştirici bir yaklaşıma sahip olması

uygulayıcıların yaratıcılıklarını cesaretlendirmekte ve desteklemektedir. Kuramın temel felsefesini

kişiliği ile bağdaştırabilen uygulayıcıların elinde zengin teknikler başarıyı garantilemektedir.

Sınırlı Yanları

Kuramın temelinde yer alan benlik (Ego) durumları kavramları(Anne-baba, yetişkin ve çocuk ego

durumları), sadece kuru sözcükler olarak kullanıldığında amaca ulaşamamaktadır. Ayrıca sadece üç

ego durumu yoktur. Çok fazla yaşantımız olduğu için binlerce ego durumuna sahibiz. Üç ego durumu,

sadece bir benzetmedir. Hiçbir zaman belli rolleri ifade etmemektedir.

Kuramın temel felsefesini kendi kişiliği ile bütünleştiremeyenler Transaksiyonel Analizi kötüye

kullanabilmekte ve çarpıtabilmektedir.

Page 37: MODÜL AİLE DANIŞMANLIĞINDA TERAPÖTİK SÜREÇ VE ÖNCÜ …œL8.pdf · 1- Psikodinamik aile danışması 2- Yapısal aile danışması 3- Stratejik aile danışması 4- McMaster

37

KAYNAKÇA

İbrahim Ethem Özgüven, ‘Evlilik ve Aile Terapisi’, PDREM Yayınları, Ankara, 2000

Thomas Gordon (Editör: Birsen Özkan), Etkili Ana Baba Eğitiminde Uygulamalar, Sistem Yayıncılık,

İstanbul, 1996

Haluk Yavuzer (Editör), Evlilik Okulu, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2004

Nazlı Serap, Aile Danışmanlığı, Nobel Yayınları, Ankara, 2001

Efser Kerimoğlu, Aile Tedavileri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1996