MODEL ORGANIZACIJE GLAVNIH GRADOVA ZEMALJA CENTRALNE I

JUGOISTOČNE EVROPE - KOMPARATIVNI PRIKAZ SA OSVRTOM NA

ISKUSTVA GRADA SARAJEVA

Uvodni pristup

Krajem XIX i početkom XX stoljeća sociološka teorija pokazuje izuzetno interesovanje za

razvoj gradova kao velikih urbanih aglomeracija življenja ljudi i zadovoljavanja njihovih

potreba. U tome se posebno afirmisala čikaška sociologija grada sa svojim ekološkim

pristupom gradskom životu (najistaknuti sociolog među osnivačima čikaške škole bio je

A.W.Smoll). Druga generacija čikaških sociologa poćetkom XX. stoljeća obrazovala je školu

čiji je zajednički predmet istraživanja, pod vođstvom Roberta E. Parka, bila ekološka

problematika i zajedničko istraživačko polje - ČIKAGO KAO DRUŠTVENA

LABARATORIJA. U to doba grad Čikago se smatrao kao najpotpunija društvena labaratorija

svijeta. Imao je jednu od najvećih različitosti tipičnih socijalnih problema. U prvoj fazi

istraživanja sociolozi su ustanovili neadekvatnost administrativnog principa u podjeli grada. U

drugoj fazi istraživači uočavaju podjelu grada na prirodna područja, a u trećoj fazi se

statistički podaci iz popisa koriste u sociološke svrhe.

U sociološkom definisanju grada polazimo od Virtovog određenja grada iz 1938. godine kao:

RELEVANTNO VELIKE, GUSTE I STALNE NASEOBINE SOCIJALNO

HETEROGENIH INDIVIDUA.

MODERNA VREMENA, A TO ZNAČI INDUSTRIJSKO I POSTINDUSTRIJSKO DOBA

KARAKTERIŠE KONCENTRACIJA LJUDI U VELIKIM AGLOMERACIJAMA IZ

KOJIH ZRAČI CIVILIZACIJA. OD SREDNJEG VIJEKA DO MODERNOG DOBA

GRADOVI SU SREDIŠTA RAZVOJA PRIVREDE, NAUKE, OBRAZOVANJA,

KULTURE, GRADITELJSTVA, SPORTA, ZDRAVSTVENE I SOCJALNE ZAŠTITE.Grad

se javlja kao projekcija globalnog društva u prostoru (Anri Lefevr), zapravo, grad je bio

žarište najznačajnijih ljudskih tekovina, nosilac integrirajućih funkcija u društvu, simbol

duhovnih dostignuća.( S.Šuvar)

U Maks Veberovom poimanju grada nalazimo određenje po kome je grad (riječ je o

osobenosti zapadnoevropskog grada) ekonomska jedinica. Po Veberu, orginalnost

zapadnoevropskog grada je u tome što on SAČINJAVA OPŠTINU. Od svih

KARAKTERISTIKA OPŠTINE ZA VEBERA JE NAJVAŽNIJE POSTOJANJE

AUTONOMNE UPRAVE.

JEDAN OD TVORACA LIBERALNO-DEMOKRATSKOG KONCEPTA DRUŠTVA

DŽON STJUART MIL, u lokalnoj upravi i samoupravi, vidi osnovu za ispoljavanje i

potvrđivanje participacije građana u odlučivanju o javnim poslovima u lokalnoj zajednici. Po

Džonu Stjuartu Milu aktivno i obavješteno građanstvo (demos-svi građani), učešćem u

vršenju vlasti na lokalnom nivou ostvaruju svoje interese i utiču na socijalni, ekonomski i

kulturni razvoj.

EVROPSKO ISKUSTVO ORGANIZACIJE LOKALNE SAMOUPRAVE U VELIKIM

GRADOVIMA

Potkraj XX. stoljeća (1985.godine), na temelju stečenog iskustva u razvoju lokalne

samouprave u evropskim zemljama, ustanovljena je Vijeću Evrope Evropska povelja o

lokalnoj samoupravi. Od više principa, koji su definisani u Evropskoj povelji o lokalnoj

samoupravi,izdvajamo ove:

-Princip supsidijarnosti ( u vršenju javnih poslova primat imaju organi koji su bliži

građanima);

-Princip autonomnosti lokalnih vlasti u upravljanju javnim poslovima od interesa za građane u

lokalnoj zajednici;

-Princip da se javni poslovi po pravilu vrše od strane onih organa vlasti koji su najbliži

građanima;

-Princip diskrecionog prava lokalnih vlasti da urede i rješavaju sva pitanja od zajedničkog

interesa koja nisu u nadležnosti viših organa.

U vršenju uloge jedinice lokalne samouprave gradske vlasti su autonomne u uspostavljanju

svoje organizacije i upravljanju društvenim razvojem na svom području. Grad je socijalna i

lokalna zajednica urbanog tipa u kojoj žive velike skupine ljudi. Urbanizacija je dovela do

koncentracije ljudi, dobara i usluga u jednom gradu. U gradovima se ukrštava veliki broj

organizacija institucija i društvenih grupa. U evropskim zemljama glavni gradovi su centri

života državnih zajednica. U njima su skoncentrisani ljudski, intelektualni, materijalni i

kulturni resursi. U glavnim gradovima zemalja centralne i jugoistočne Evrope koncentrisano

je stanovništvo, privreda, bankarski, obrazovni i upravni potencijal. U ustavnom sistemu i

zakonodavstvu, osobito u zakonima o lokalnoj i regionalnoj samoupravi, glavni gradovi imaju

poseban pravni status. U pravilu imaju i autonomiju u uspostavljanju svoje samoupravne

organizacije.

Organizacija glavnih gradova u evropskim zemljama javlja se u različitim modelitetima:

1. Model grada koji nije podjeljen na uže jedinice:za primjer se uzima Štokholm.Grad

ima status i okruga i primarne opštine.

2. Grad podijeljen na uže administrativne jedinice koje nisu autonomne: Kao na primjer

se uzimaju Beč i Pariz.

Beč je podijeljen na 33 sreza (bezrike). Srezovi imaju vijeća koja obavljaju samo poslove od

lokalnog značaja, a koji su im delegirani od Grada (funkcionisanje gradskih službi i gradske

infrastrukture). Na čelu sreza je komesar kao službeni predstavnik. Srezovi su gradski dijelovi

i nemaju svoju administaraciju, osim onih koji su na periferiji.

Pariz je opština i departman. Funkciju gradonačelnika vrši prefekt, koga imenuje ministarski

savjet. Arondismani (kao gradska područja ) nemaju svog izbornog tijela. Na čelu se nalazi

funkcioner koga imenuje ministar unutrašnjih poslova ( maire ).

3. Grad podijeljen na uže jedinice sa većom autonomijom: kao na primjer se uzima

organizacija Grada Londona. Gradski savjet upravlja donošenjem makro planova

društveno-ekonomskog i prostornog razvoja i vrši koordinaciju u funkcionisanju

javnih službi. Sve ostale poslove razvoja komunalnih javnih službi obavljaju vijeća

gradskih četvrti.

4. Grad podijeljen na uže jedinice –opštine koje imaju visok stepen autonomije: kao

primjer se uzimaju glavni gradovi republika u bivšoj socijalističkoj

Jugoslaviji:Skoplje, Beograd, Sarajevo. U Ljubljani, Zagrebu i Podgorici izvedena je

reforma na temelju koje je uspostavljena njihova nova organizacija, primjerena

modelu organizacije gradova u zapadnoevropskim zemljama.

Većina zemalja centralne i jugoistočne Evrope je prošla ili prolazi kroz process integracije u

Evropsku uniju. Od 2004.godine. članice Evropske unije postale su : Poljska, Češka,

Slovačka, Mađarska, Slovenija.

Rumunija i Bugarska su kandidati za prijem u članstvo. Hrvatska, Makedonija i Albanija

imaju potpisane sporazume o pridruživanju i stabilizaciji. Hrvatska je država koja se približila

dobijanju statusa kandidata za prijem u članstvo Evropske unije.

Bosna i Hercegovina, Srbija i Crna Gora su u procesu ispunjavanja uslova za potpisivanje

sporazuma o pridruživanju i stabilizaciji.

MODELI ORGANIZACIJE GLAVNIH GRADOVA U CENTRALNOJ I

JUGOISTOČNOJ EVROPI

Unutar procesa integracije u Evropsku uniju izvode se brojne reforme, a među njima i reforme

uprave i organizacije lokalne samouprave. U ovom kontekstu odvija se i proces reforme

organizacije lokalne samouprave u glavnim gradovima. Za ilustraciju uzimamo glavne

gradove : MAĐARSKE, ČEŠKE REPUBLIKE, SLOVENJIE I HRVATSKE.

MODEL ORGANIZACIJE GRADA BUDIMPEŠTE

Status Budimpešte kao glavnog grada Mađarske uređen je Zakonom o lokalnoj samoupravi iz

1991.godine, a koji je modifikovan 1994.godine. Upravljanje gradom ustanovljeno je na dva

nivoa ( sistem dvojnog samoupravljanja ):

-Gradska samouprava;

-Samouprava 23 distrikta: Distrikt ima načelnika i predstavničko tijelo.Vlada glavnog grada i

njegovih distrikta imaju nezavisne funkcije i nadležnosti.Gradska uprava obavlja obavezne i

dobrovoljno prihvaćene obaveze, koje se odnose na cio grad ili više njegovih distrikta.

Gradska uprava obavlja i nadležnosti koje se odnose na posebnu ulogu glavnog grada u

okviru okruga. Poslove gradske samouprave obavlja generalna skupština Budimpešte i

gradonačelnik.

ORGANIZACIJA GRADA PRAGA

Status iorganizacija Praga uređeni su Zakonom o glavnom gradu Pragu iz 2000.godine. Prag

se u cijelini smatra jednom opštinom: Grad čini jedinstvenu upravnu i samoupravnu cijelinu.

Prag je podijeljen na 22 gradske opštine i 57 gradskih dijelova. Grad Prag izvršava zadatke

koji čine neovisnu nadležnost grada Praga, a to podrazumjeva da vodi brigu o cjelokupnom

razvoju svog teritorija. Kad izvršava prenesene nadležnosti grad Prag se smatra

administrativnom jedinicom Češke Republike.

Upravljačku strukturu grada Praga čini:

-Skupština Grada: ima 57 zastupnika;

-Vijeće Glavnog grada: izvršni je organ Skupštine;

-Gradonačelnik Grada;

-Magistrat (UPRAVA).

U izvršavanju svojih neovisnih nadležnosti Grdskom opštinom upravlja:

-Skupština opštine;

-Vijeće Gradske opštine;

-Gradonačelnik Gradske opštine

ORGANIZACIJA GRADA LJUBLJANE

Republika Slovenjia je donijela Zakon o glavnom gradu. Ovim Zakonom je usklađeno

izvođenje zadataka iz nadležnosti državnih organa i organa gradske opštine u sljedećim

pitanjima:

1. Uređenje uslova za djelovanje državnih organa i organizacija;

2. Usklađivanje interesa državnih organa i gradske opštine u oblasti prostornog

planiranja;

3. Predstavljanje glavnog grada u protokolarnim i promocijskim aktivnostima i pitanjima

međudržavne i međunarodne saradnje,i

4. Organizacija priredbi i proslava od državne važnosti.

Predsjednik Vlade i gradonačelnik potpisuju dogovor sa kojim se opredjeljuju i

operacionaliziraju zadaci gradske opštine i državnih organa. Grad Ljubljana ima organizaciju

zasnovanu na konceptu da je grad po sebi društvena, urbana i ekonomska cijelina. Na ovom

konceptu izveden je model organizacije grada, koga čini funkcionalna i racionalna struktura

unutrašnje organizacije i organizacije upravljanja društveno-ekonomskim i komunalnim

razvojem gradske opštine Ljubljana. Obuhvat nadležnosti i unutrašnja organizacija uređeni su

Statutom mjesne opštine Ljubljana. Statutom je definisano 11 pitanja u kojima je gradska

opština nadležna:

1. normativno uređivanje lokalnih poslova od javnog značaja

(Statut,proračun,planovi,prostorni razvoj,propisi oporezivanju);

2. upravljanje imovinom;

3. stvaranje uslova za privredni razvoj;

4. prostorno i urbanističko planiranje;

5. stvaranje uslova za izgradnju stanova;

6. upravljanje lokalnim javnim službama;

7. razvoj vaspitno-obrazovne djelatnosti;

8. razvoj zdravstvene i socijalne zaštite;

9. razvoj kulture, naučne i društvene djelatnosti;

10. očuvanje okoliša:

11. poduzimanje mjera za sigurnost od prirodnih i drugih nesreća;

12. uređenje javnog reda.

Unutrašnju teritorijalnu organizaciju čine uži dijelovi gradske četvrti, kojih ima 37. Ove

gradske četvrti imaju status pravnog lica. Organ gradske četvrti je Savjet koga biraju građani

neposredno. Njegove nadležnosti su sadržane u tome da razmatra i usvaja prijedloge građana

o pitanjima o kojima odlučuje SAVJET GRADA, a odnose se na interese građana u gradskoj

četvrti. Organizacionu strukturu gradske vlasti opštine Ljubljana čine:

1. Gradski savjet: najviši organ odlučivanja iz nadležnosti Gradske opštine Ljubljana;

2. Gradonačelnik: saziva i vodi sjednice Gradskog savjeta bez prava glasa a bira se

neposredno.

3. Nadzorni odbor: vrši nadzor nad upravljanjem imovinom i sredstvima proračuna;

4. Izborna komisija: brine o provođenju izbora i referenduma.

Organizacija neposrednog sudjelovanja građana u odlučivanju o pitanjima iz samoupravnog

djelokruga Grada ustanovljena je ovim oblicima:

1. Referendum (obavezujući i konsultativni)

2. Zbor građana (saziva se na zahtjev 5% birača):

3. Građanska incijativa (najmanje 5 % birača može zahtjevati poništenje opšteg akta)

ISKUSTVA ZEMALJA KOJE SU U PROCESU DOBIJANJA ČLANSTVA U EU

ORGANIZACIJA GRADA ZAGREBA

Grad Zagreb, prema Zakonu o glavnom gradu Republike Hrvatske, iz 2001.godine obavlja

poslove iz djelokruga grada i djelokruga županije. Grad čini jedinstvenu teritorijalnu i

upravnu cijelinu. Unutrašnju teritorijalnu organizaciju Grada čine gradske četvrti i mjesni

odbori. Gradske četvrti imaju svoja vijeća (biraju ih građani), koja odlučuju o pitanjima iz

nadležnosti Skupštine Grada i o uslovima života i rada građana u gradskoj četvrti. Gradske

četvrti su pravne osobe. Grad ima 17 četvrti. Samoupravni djelokrug grada Zagreba

obuhvata :privredni razvoj i komunalnu privredu; prostorno i urbanističko planiranje;

stanovanje i uređenje naselja; odgoj i obrazovanje; zdravstvo; socijalno staranje; kulturu i

sport; planiranje razvoja mreže obrazovnih, zdravstvenih, socijlanih i kulturnih ustanova;

saobraćajna infrastruktura; zaštita čovjekove okoline; civilna i protivpožarna zaštita;

održavanje javnih cesta; izdavanje građevinskih dozvola.

Upravljačku strukturu Grada Zagreba čine:

- Gradska skupština (51 gradski zastupnik);

- Vijeća gradskih četvrti (11-19 članova), označava se kao mjesna samouprava;

- Gradonačelnik (bira ga Skupština Grada), ima i položaj župana;

- Gradsko poglavarstvo( ima 11 članova), obavlja izvršne poslove;

- Gradska upravna tijela (postoji 17 gradskih upravnih tijela).

UPRAVA JE PRIBLIŽENA GRAĐANIMA PREKO 11 PODRUČNIH UREDA Gradske

uprave (pokrivaju jedni ili više gradskih četvrti). Istovremeno, vršenje uloge Zagrebačke

županije uređuje se sporazumom Grada Zagreba i zagrebačke županije. Predstavnička tijela

Grada Zagreba i Zagrebačke županije osnivaju Zajedničko vijeće radi rješavanja pitanja od

zajedničkog interesa .Vijeće čine gradonačelnik Grada Zagreba i župan Zagrabačke županije i

po dva člana iz obje jedinice, koje biraju predstavnička tijela. U vršenju poslova Zagrebačke

županije Grad Zagreb se približio modelu organizacije Grada Beča, s tom razlikom da u Beču

Gradsko a ne zajedničko vijeće kao u Zagrebu vrši i ulogu pokrajinske skupštine.

ORGANIZACIJA GRADA SKOPLJA

Status glavnog grada utvrđen je Zakonom o Gradu Skoplje iz 2004.godine. Unutrašnju

teritirijalnu organizaciju Grada Skoplje čini 10 opština: Aerodrom, Butel, Gazi Baba, Gorče

Petrov, Karpoš, Kisela Voda, Saraj, Centar, Čair išuto Orizari. Nadležnost između Grada

Skoplja i njegovih opština strogo su podijeljene. Usljed veličine stanovništva i velike

koncentracije administartivnih, obrazovnih, ekonomskih, kulturnih i drugih institucija

nadležnosti vlasti Grada Soplja ustanovljene su u širem obuhvatu i čine ih:

- program razvoja;

- budžet i platni bilans:

- prostorno i urbanističko planiranje;

- upravljanje građevinskim zemljištem;

- izgradnja i održavanje gradskih saobraćajnica;

- uređenje i funkcionisanje komunalnih službi u pogledu snadbijevanja vodom,

održavanje gradske čistoće, održavanje zelenih površina i ulične rasvjete;

- organizacija gradskog saobraćaja ;

- razvoj ustanova u oblasti kulture, sporta, socijalne sigurnosti i brige o djeci i osnovne

zdravstvene zaštite;

- razvoj zanatstva, turizma i ugostiteljskih usluga;

- civilna zaštita;

- osnivanje javnih komunalnih preduzeća ;

Strukturu odlučivanja i upravljanja poslovima iz samoupravnog djelokruga Grada čine:

>Sovet na gradot Skopje-Skupština Grada;

>Gradonačelnik;

>Posebna tijela Grada: Komisija za odnose među zajednicama; Savjet za zaštitu potrošača;

Participativno tijelo za oblast urbanizma.

ORGANIZACIJA GRADA BEOGRADA

Prema zakonu o lokalnoj samoupravi u Republici Srbiji, Grad obavlja izvorne poslove opštine

kao i provjerene poslove iz okvira prava duznosti Republike. Osim Zakona o lokalnoj

samoupravi predviđeno je da se donese poseban zakon koji uređuje položaj Grada Beograda.

Statutom Grada Beograda ustanovljene su gradske opštine i razgraničeni su poslovi koje

obavljaju Grad i opštine. Grad Beograd ima 17opština. Sa 17opština Grad Beograd, u svom

teritorijalnom obuhvatu ima kako urbanizirani prostor tako i prostor iz okruženja Grada koji

ekonomski i komunikaciski pripada Gradu Beogradu kao velikom urbanom, kulturnom i

ekonomskom centru. Statutarno koncipiranje nadležnosti gradskih i opštinskih vlasti izvedeno

je tako da primat imaju nadležnost Grada. Gradske nadležnosti su ustanovljene u širokom

obuhvatu: ukupno Grad ima 24 pitanja u svojoj nadležnosti. To su pitanja od donošenja

programa razvoja, budžeta Grada, prostornog i urbanističkog planiranja, stambene izgradnje,

komunalne djelatnosti, pa sve do uređivanja javnog informisanja od značaja za Grad.

Finansiranje izvršenja nadležnosti Grada i opštine zasniva se na jedinstvenom budžetu.

Budžet donosi skupština Grada. Nadležnosti opština unutar Grada koncipirane su tako da one

vrše poslove u oblasti komunalnih djelatnosti, zaštite čovjekove sredine i organizacije mjesne

samouprave. Upravljačku strukturu Grada Beograda čine:

1. Skupština Grada - ima 90 odbornika;

2. Gradonačelnik: bira se kao i odbornici neposrednim tajnim glasanjem građana

(gradonačelnik je istovremeno predsjednik Gradskog vijeća kao izvršnog organa);

3. Gradsko vijeće: sa gradonačelnikom priprema i provodi odluke Skupštine Grada i vrši

nadzor na radom Gradske uprave;

4. Gradska uprava vrši upravne poslove u okviru prava i dužnosti Grada.

Postoje tri oblika nposrednog učešća građana u obavljanju poslova iz nadležnosti Grada.

1. Građska incijativa;

2. Zbor građana:

3. Referendum;

SPECIFIČNOST POLOŽAJA I ORGANIZACIJE GRADA SARAJEVA U

POSTDEJTONSKOM PERIODU

Status i organizaciju Grada Sarajeva posmatramo u dva historijska perioda do rata (1992-

1995.god.):Postratni-postdejtonski period (1996-2006.god.) Sarajevo kao glavni grad

Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine imalo je status posebne društveno političke

zajednice. Do 1978. godine Grad Sarajevo je unutar svog teritorijalnog obuhvata imao četiri

opštine: Centar, Novo Sarajevo, Ilidžu i Vogošcu. To je bio uži urbani prostor Grada

Sarajeva. U okviru ideje kandidovanja Sarajeva za XIV zimske olimpijske igre, oblikovan je

projekt proširenja teritorijalnog obuhvata Grada Sarajeva. U Grad Sarajevo su integrisane

opštine: Hadžići, Ilijaš, Trnovo i Pale. Tako je bliže okruženje urbanog prostora Grada

Sarajeva postalo sastavni dio teritorije Grada Sarajeva. U teritorijalnom obuhvatu Grada

Sarajeva našle su se olimpijske planine: Igman, Bjelašnica, Trebević i Jahorina. Održavanje

XIV zimskih igara u Sarajevu 1984. godine, označilo je veliko dostignuće u svim oblastima

razvoja Grada Sarajeva: Broj stanovnika je porastao na pola milona; izveden je projekt

gasifikacije i na toj osnovi zaštite čovjekove okoline. Izgrađena je nova komunalna

infrastruktura. U obliku olimpijskog naselja izgrađene su nove četvrti. Do rata grad je imao 10

opština.Glavne funkcije i komunalne djelatnosti bile su nadležnosti Grada Sarajeva. Budžet

Grada i opština bio je jedinstven. Odlučivanje o prostornim urbanističkim planovima bilo je

zajedničkoj nadležnosti gradskih i općinskih vlasti. Postojale su snažne gradske institucije u

obliku zavoda komunalnih javnih službi i javnih ustanova u oblasti razvoja društvenih

djelatnosti. U četvereogodišnjoj opsadi tokom rata (1992-1995) Grad Sarajevo je imao

enormno uništenje privrede, komunalne infrastrukture, stambenog fonda. Od stalnog

granatiranja stradalo je preko 12.000 civila. Dejtonskim mirovnim sporazumom omogućena je

reintegracija Sarajeva na prostoru devet predratnih opština. Izvan Grada je ostala samo

opština Pale i djelovi općina Novo Sarajevo, Trnovo, Ilidža i Stari Grad. Nakon potpisivanja

Dejtonskog mirovnog sporazuma 1995. godine, Grad Sarajevo je u Dejtonskom ustavu BiH

zadržao predratni status glavnog grada. U tačci 5. člana 1 ustava BiH definisano je: Glavni

grad Bosne i Hercegovine je Sarajevo. Razrada ove ustavne odrednice nije uslijedila u

postratnom periodu u vidu donošenja posebnog zakona o statusu i organizaciji Sarajeva kao

glavnog grada. Oblikovanje pozicije Sarajeva kao jedinice lokalne samouprave odvijalo se

unutar postratne obnove bosansko hercegovačkog društva. U cijelini postratnog političkog

razvoja Bosne i Hercegovine izostalo je traganje za zakonskim definisanjem položaja

gradova, a u tom kontekstu i Sarajeva kao glavnog grada u razvoju sistema lokalne

samouprave. Umjesto državnog definisanja pozicije, nadležnosti i teritorijalnog obuhvata

Sarajava kao glavnog grada izvedena je jedna vrsta redukcije i negacije Grada Sarajeva u

odnosu na predratno stanje. Ta redukcija se odnosi na:

>Redukcija teritorijalnog obuhvata Grada Sarajeva u statusu jedinice lokalne samouprave

samo na četiri opštine užeg urbanog prostora Sarajeva;

>Redukciju obuhvata nadležnosti i za autonomno vršenje uloge gradskih vlasti, kojom je

ukinuta predratna nadležnost Grada Sarajeva;

>Nepostojanje interesa institucija države BiH: Parlamenta i Vlade, da zakonski urede status,

organizaciju i položaj Sarajeva kao glavnog grada BiH.

Redukcija nadležnosti i teritojalnog oobuhvata Sarajeva kao autonomne jedinice lokalne

samouprave na jedinstvenom gradskom urbanom prostoru izvršena je Donošenjem Ustava

Kantona Sarajevo, u martu mjesecu 1996.godine, kada su usvojene odredbe na osnovu kojih

je prestala da radi Skupština Grada Sarajeva, njen izvšni odbor i njena uprava. Sva javna

produzeća i javne ustanove, čiji je osnivač bio Grad Sarajevo nastavile su sa radom kao

kantonalna javna produzeća. Na ovaj način Kanton Sarajevo preuzeo je funkciju, ustanove i

imovinu Grada Sarajeva.

Protokolom o organizaciji Sarajeva, potpisanim 25.10.1996. godine, od strane dvije tada

vladajuče stranke – SDA i HDZ i Ureda Visokog pretstavnika međunarodne zajednice za

BiH, predviđena je organizacija Sarajeva na samo četiri opštine: Centar, Stari Grad, Novo

Sarajevo i Novi Grad. Ovim se Grad Sarajevo u teritojalnom obuhvatu reducira sa 10

predratnih opština na četiri opštine što čini samo dio urbane, istorijske i društveno-ekonomske

cjeline Grada Sarajeva kroz vijekove oblikovanja. Donošenjem amandmana na Ustav Kantona

Sarajevo iz 1997.godine je ustanovljeno postojanje Grada Sarajeva kao jedinice lokalne

samouprave i to samo na prostoru četiri opštine(Centar, Stari Grad, Novo Sarajevo i Novi

Grad). Nadležnosti grada nisu definisane Ustavom Kantona već se predviđa da budu uređene

Statutom Grada Sarajeva. Uređivanje nadležnosti Grada Sarajeva putem Statuta ostalo je bez

ustavnog osnova i stvarne sadržine. Sve bitne komunalne djelatnosti i javne ustanove ostale su

u nadležnosti Kantona. Opštine na području Grada nisu prenosile svoje nadležnosti na gradske

vlasti. Tako je Grad Sarajevo ostao bez svoje teritorijalno - urbane cjelovitosti i bez svog

autonomnog samoupravnog djelokruga u vršenju funkcije jedinice lokalne samouprave. To

stanje ilustuju ove činjenice: Nije uspostavljna međusobna saradnja od zajedničkog interesa

između Grada i organa opština koje čine Grad; Prema zakonu o komunalnim djelatnostima

Kantona Sarajeva osnovne komunalne djelatnosti zadržane su u nadležnosti Kantona:

snadbjevanje vodom, otpadne vode, gas, toplotna energija, javni prevoz, komunalni otpad,

sanitarna deponija, parking prostor i garaže, tržnice i pijace, čistoća javnih površina, grobalja i

javna rasvjeta. Osnovne prihode Grada Sarajeva čine donacija od Kantona Sarajeva u

godišnjem fiksnom iznosu koji predstavlja 50% ukupnog buđeta Grada. Druga polovina

buđeta Grada obezbjeđuje se iz prihoda poreza na promet na podučju četiri gradske opštine.

REZIME

U liberalnom-demokratskom konceptu organizacije društva i funkcionisanja demokratije

definisan je status i uspostavljena racionalna organizacija glavnog grada države. Kao model

racionalne organizacije gradske opštine, čije Vijeće i uprava istovremeno vrše ulogu

pokrajinskih organa vlasti, uzima se organizaciona struktura i funkcionisanje glavnog grada

Austrije-Beča.

Tokom reformi za prijem u članstvo Evropske unije izvršene s i reforme u definisanju satusa i

unutrašnje organizacije glavnih gradova u ovim zemljama: Poljskoj,Češkoj, Slovačkoj,

Mađarskoj i Sloveniji. Kao izrazito racionalni model organizacije gradske samouprave može

se uzeti Grad Ljubljana. Slične reforme su izvedene u zemljama koje su u procesu dobijanja

kandidature za prijem u članstvo Evropske unije: Bugarska, Rumunija, Hrvatska, Makedonija

i Albanija.

Države koje se nalaze u procesu pridruživanja i stabilizacije naspram integracije u Evropsku

uniju a još nisu ostvarile uslove za potpisivanje sporazuma: Bosna i Hercegovina, Srbija i

Crna Gora imaju različita rješenja statusa i organizacije svojih glavnih gradova. Glavni grad

Bosne i Hercegovine – Sarajevo usljed ratnih posljedica, a i usljed sporosti u izvođenju

reformi u razvoju gradske samouprave još uvjek nije zakonski definisan kao glavni grad

Bosne i Hercegovine u okviru nadležnosti Parlamentarne skupštine BiH. Dovođenje Grada

Sarajeva na nivo statusa i organizacije koje imaju Zagreb, Ljubljana, Prag i drugi gradovi

pretpostavlja:

1. Donošenje zakona o glavnom gradu BiH u Parlamentarnoj skupštini BiH;

2. Promjenu Ustava Kantona Sarajevo koja bi osigurala teritorijalnu cjelovitost Grada

Sarajeva (obuhvat svih devet opština koje su prije rata bili u sastavu Grada)

3. Prenošenje nadležnosti sa Kantona Sarajevo na Grad Sarajevo u oblasti komunalnih

djelatnosti, komunalne infrastrukture, lokalnog biznisa, mreže obrazovnih i kulturnih

ustanova, prostornog i urbanističkog planiranja;

4. Promjene nadležnosti i organizacije gradskiih opština u korist organizacije jedinstvene

gradske samouprave Grada Sarajeva.

ODABRANA LITERATURA

Sreten Vujovič:Osnovni teorijski pravci u socjologiji grada Beograda,1988.godine;

Stipe Šuvar:Između zaseoka i megapolisa Zagreb,1973.godine;

Entoni Gidens:Socjologija,Čugura Print.Beograd 2005,godine;

Uporedna iskustva lokalnih samouprava:Magna agenda,Beograd,2002 godina;

Jačanje lokalne vlasti agenda,Beograd 2002.godine;

Tretnman grada u ustavno–pravnoj praksi naućno Časopis Pravna misao-tematski broj juli

200??godine;

Zakon oglavnom mestu Republike Slovenije iz 2004,godine;

Zakon o glavnom gradu Republike Hrvatske iz 200??godine;

Zakon o glavnom gradu Republike Češke iz 200?? Godine;

Zakon o glavnom gradu Makedonije iz 200??,godine;

Zakon o lokalnoj samoupravi Mađarske iz 1994 godine;

Zakon olokalnoj samoupravi Srbije iz 2003,godine;

Statuti

gradova:Beograda,Pdgorice,Zagreba,Ljubljane,Skoplja,Sarajeva,Budimpešte,Praga,Sarajeva;

Ustav Knatona Sarajevo;

Dejtosnki Ustav Bosnje i Hercegovine;

Platforma djelovanja GradaSarajeva: 2006,2008,godina,Grad Sarajevo,2006godine.