UNIVERSITETI I PRIZRENIT Administrim Biznesi

Lënda

BAZAT E MENAXHIMIT

Izet Çelaj, MSc - MBA

Prizren, 18 Nëntor 2010

MJEDISI MENAXHERIAL

Definimi i mjedisit menaxherial

Mjedisi Organizacional

Mjedisi Global – Menaxhimi në Mjedisin Global

Kultura organizative dhe mjedisi:Kufizimet

Pergjegjesia shoqerore dhe Etika e menaxherit

Mjedisi organizacionalMjedisi organizacional

Mjedisi Orgazicional: ato forca që janë jashtë kufijve të saj e që mund të ndikojnë në të.

Forcat mund të ndryshojë me kalimin e kohës dhe janë të përbërë nga Mundësitë dhe Kërcënimet (Opportunities and Threats).

Mundësitë: hapje për menaxherët për të rritur të ardhurat apo tregjet e hapura.. Teknologjitë e reja, tregje të reja dhe idetë e reja.

Kërcënimet: çështjet që mund të dëmtojë një organizatë, recesionet ekonomike, mungesa e naftës

Menaxherët duhet të kërkojnë për mundësitë dhe për t’i shmangin kërcënimet.

Forcat e Mjedisit Organizacional Forcat e Mjedisit Organizacional

Distributorët

FirmaFirma

Detyrae Mjedisit

Furnizuesit

Konkurenca

Konsuma-torët

Mjedisi iPërgjithshëm

Forcat Ekonomike

ForcatGlobale

Forcat Socio-kulturore

ForcatDemografike

Forcat Teknologjike

ForcatPolitiko

&Ligjore

Detyra e Mjedisit GlobalDetyra e Mjedisit Global

FurnizuesitFurnizuesit

DistributorëtDistributorët

Konsumatorët

KonkurencaKonkurencaForcat që ofrojnëForcat që ofrojnë

Mundësitë Mundësitë dhe Kërcënimetdhe Kërcënimet

Detyra e Mjedisit (Task Environment)Detyra e Mjedisit (Task Environment)

Detyra e Mjedisit*: forcat nga furnizuesit, distributorët, konsumatorët, dhe konkurrentët.

Furnizuesit: i sigurojnë organizatës inpute.

Menaxherët duhet të sigurojnë të dhëna nga burime të besueshme.

Furnizuesit sigurojnë lëndët e para, komponentet, dhe madje edhe punën

Duke punuar me furnizuesit mund të jetë e vështirë për shkak të mungesave, sindikatave apo dhe mungesës së substituteve (zëvendësuesve).

Furnizuesit e sendeve që mund të jenë të pakta mund të ngrisin çmimin dhe janë në një pozitë të mirë gjatë negociatave.

Menaxherët shpesh preferojnë të kenë më shumë furnizues për të njëjtin produkt apo të ngjajshëm.

*Detyra e mjedisit përfshin sektorët me të cilat organizata ndërvepron direkt dhe që kanë një ndikim të drejtpërdrejtë në aftësinë e organizatës për të arritur qëllimet e veta.

Detyra e Mjedisit (Task Environment)Detyra e Mjedisit (Task Environment)

Distributorët: organizata që të ndihmojnë të tjerët për të shitur mallrat “Compaq Computer” fillimishtë ka përdorur dyqane të

posaçme kompjuterike për shitjen e kompjuterëve të tyre, por më pas ato fillojnë të shiten nëpër dyqane tjera

(discounte) për të zvogëluar shpenzimet.

Disa shpërndarës si “Wal-Mart” kanë fuqi të fortë negociuese. Ata mund të rrezikojnë me moskujdesin e tyre ndaj

produktit tuaj. Konsumatorët: njerëzit që blejnë mallrat.

Zakonisht, ka disa grupe të konsumatorëve.

Për Compaq-un, ata janë: biznesi, shtëpitë apo blerësit qeveritar.

Detyra e Mjedisit Detyra e Mjedisit

Konkurenca: organizata tjera që prodhojnë mallra të ngjashme. Rivaliteti ndërmjet konkurrentëve është zakonisht forca më serioze me të cilën përballen menaxherët. Niveli i lartë i rivalitetit shpesh do të thotë çmime më të ulta.

Bëhet vështirë për të arritur tek fitimi. Barrierat e hyrjes I mbajnë konkurrentët e rinjë jashtë dhe kjo si rezultat:

Ekonomizimi: avantazhi I shpenzimeve për shkak të volumit të prodhimit. Lojaliteti (besnikëria) ndaj produktit (Brand loyalty):

konsumatorët preferojnë një produkt të caktuar.

Cikli jetësor industrialCikli jetësor industrial

Lindja Rritja Shakeout Pjekuria Rënia

Cikli jetësor industrialCikli jetësor industrial

Reflekton ndryshimet që ndodhin në industri me kalimin e kohës.

Firmat (kompanitë) kërkojnë të zhvillojnë teknologji të reja. Shembulli i kasetave VHS vs. Betamax në

video ose 8-mm ,kurse tani kemi CD. Faza e Rritjes: Produkti fiton pranueshmërinë e konsumatorëve dhe zhvillohet shpejtë. Firmat e reja hyjnë në industri apo degë,

përmirësohet prodhimi, paraqiten distributorët.

Faza Shakeout : në fund të rritjes, ka një kërkesë të ngadalësuar të konsumatorëve. CRivaliteti rritë konkurencën, çmimet bien. Firmat më pak efikase dështojnë dhe e braktisin

industrinë.

Faza e Pjekurisë: shumica e konsumatorëve kanë blerë produktin, rritja është e ngadalshme. Marrëdhëniet midis furnizuesve dhe distributorëve më të

qëndrueshme. Zakonishtë, industria dominohet nga disa firma të mëdha.

Faza e Rrënjes: rënie e kërkesës për produktin.

Çmimet bien, firmat më të dobëta e lënë industrinë

Cikli jetësor industrial

Forcat e Mjedisit të Përgjithshëm (Global)Forcat e Mjedisit të Përgjithshëm (Global)

Sistemet Politike

& Ligjore

SistemiEkonomik

SistemetSocio-

kulturale

Forcat që Forcat që ofrojnëofrojnë

Mundësitë Mundësitë dhedhe

KërcënimetKërcënimet

Mjedisi i përgjithshëmMjedisi i përgjithshëm

Përbëhet nga çështjet e gjëra ekonomike, teknologjike, demografike dhe të ngjashme. Menaxherët zakonisht nuk mund të ndikojnë ose t’i

kontrollojnë ato. Këto forca kanë ndikim të thellë në firmë.3 Forcat Ekonomike: ndikojnë në ekonominë

kombëtare dhe në organizatën. Përfshijnë ndryshimet e normave të interesit, normat e

papunësisë, rritjen ekonomike.

Kur ka një ekonomi të fortë, njerëzit kanë më shumë para për të shpenzuar në mallra dhe shërbime.

Forcat Teknologjike: aftësitë & pajisjet e përdorura për dizajn, prodhim dhe distribuimin.

Rezulton me mundësi të reja apo edhe kërcënime për menaxherët.

Shpesh shkaktojnë që produktet të vjetrohen shumë shpejt. Mund të ndryshojë menaxhimin tonë.

Forcat Socio-kulturore: rezultat i ndryshimeve në kulturën sociale apo kombëtare të shoqërisë.

Struktura sociale i referohet marrëdhënieve mes njerëzve dhe grupeve.

Shoqëri të ndryshme kanë struktura shumë të ndryshme shoqërore .

Kultura Kombëtare përfshinë vlerat që e karakterizojnë një shoqëri.

Vlerat dhe normat ndryshojnë shumë në të gjithë botën.

Këto forca ndryshojnë mes kulturave dhe me kalimin e kohës.

Mjedisi i përgjithshëm

Forcat Demografike: rezultat i ndryshimeve në përbërjen, natyrën dhe shumëllojshmërinë e popullsisë. Kjo përfshinë gjininë, moshën, origjinën etnike,etj.

Për shembull, gjatë 20 viteve të fundit, në fuqinë punëtore gratë kanë një numër në rritje.

Aktualisht, shumica e vendeve industriale janë në moshën e “plakjes” (aging).

Kjo do të ndryshojë mundësitë për firmat që konkurrojnë në këto fusha.Kërkesa të reja për kujdesin shëndetësor, që të asistoj jetesën mund të parashikohet

Mjedisi i përgjithshëm

Forcat Politiko-ligjore: rezultat i ndryshimeve në arenën

politike Këto janë parë shpesh në ligjet e një shoqërie.

Sot, është prezent de-rregullimi i shumë firmave shtetërore. Forcat Globale: rezultat i ndryshimeve në marrëdhëniet

ndërkombëtare midis vendeve. Ndoshta më e rëndësishme është rritja e integrimit ekonomik të

vendeve.

Marrëveshja e Tregtisë së lirë (GATT, NAFTA, EU) zvogëlon barrierat për tregti.

Ofrojnë mundësi të reja dhe poashtu edhe kërcënime për menaxherët.

Mjedisi i përgjithshëm

Menaxhimi i Mjedisit OrganizacionalMenaxhimi i Mjedisit Organizacional

Menaxherët duhet të masin kompleksitetin e mjedisit dhe shkallën e ndryshimit të mjedisit

Kompleksiteti Mjedisor: merret me numrin dhe ndikimin e mundshëm të forcave të ndryshme në mjedis.

Menaxherët duhet t’i kushtojnë më shumë vëmendje forcave me ndikim më të madh.

Zakonishtë, sa më e madhe organizata, aq më i madh numri i forcave që menaxherët duhet të mbikqyrin.

Sa më shumë forca, aq më komplekse bëhet puna e menaxherit.

Ndryshimet e Mjedisit: i referohen shkallës sipas së cilës forma,detyrat dhe mjedisi i përgjithshëm ndryshojnë me kalimin e kohës. Shkalla e ndryshimeve është vështirë të

parashihet. Rezultatet e ndryshimeve është edhe më e

vështirë t’i identifikojmë. Menaxherët në këtë mënyrë nuk mund të jenë të sigurt se veprimet e ndërmarra sot do të jenë të përshtatshme në të ardhmen duke patur parassysh ndryshimet e reja.

Menaxhimi i Mjedisit Organizacional

Reduktimi i Ndikimit MjedisorReduktimi i Ndikimit Mjedisor

Menaxherët munt të zvoglojnë kërcënimet mjedisore duke reduktuar numrin e forcave.

Të gjitha nivelet e menaxherëve duhet të punojnë për të minimizuar ndikimin e mundshëm të forcave të mjedisit.

Struktura OrganizacionaleStruktura Organizacionale

Menaxherët mund të krijojnë struktura të reja organizative për tu përballuar me ndryshimet. Shumë firma/kompani përdorin departamente të

veçanta për t’iu përgjigjur çdo force. Menaxherët poashtu krijojnë struktura mekanike apo organike. Struktura mekanike - ka autoritet të centralizuar.

Rolet janë qartesishtë të specifikuara. Kjo është mirë për mjedisin që ndryshon

ngadalë. Struktura organike – autoriteti i decentralizuar.

Rolet mbivendosen, duke siguruar përgjigje të shpejtë ndaj ndryshimit.

“Nxënia e hapit” (Boundary Spanning)“Nxënia e hapit” (Boundary Spanning)

Menaxherët duhet të kenë qasje në informatat e nevojshme për të parashikuar çështjet e ardhshme.“Nxënia e hapit” është praktikë që është e

lidhur me njerëzit jashtë organizatës. Kërkohen mënyra për t‘iu përgjigjur ndikimit

përmes perceptimit të palëve të interesuara. Duke fituar informacion nga jashtë , menaxherët

mund të marrin vendime më të mira lidhur me ndryshimin.

Sa më shumë nivele menaxheriale që përfshihen aq më i mirë do të jetë vendimi menaxherial.

Rroli i nxënjes së hapitRroli i nxënjes së hapit

Menaxherët e nxënies së hapit (kufirit) rroli i

“feedback”-ut dhe informatapër menaxherët tjerë.

Skanimi dhe MonitorimiSkanimi dhe Monitorimi

Skanimi i Mjedisit është një aktivitet i rëndësishëm i nxënjes së hapit”. Përfshinë leximin e revistave tregtare/ekonomike,

pjesëmarrja në panaire dhe të ngjashme. Filtrimi i informatave: çelësi kufitar vendos se

cilat informacione t’i lejoj në organizatë e çfarë të mban jashtë saj. Duhet të kihet kujdes mos me paragjyku se çfarë

vjen. Marrëdhëniet ndër-organizacionale:

firmat klanë nevojë për aleanca globale që t’I utilizojn resurset. Menaxherët mund të bëhen agjentë të ndryshimit

dhe të ndikojnë në mjedis.

Ndryshimi si proces i dyanshëmNdryshimi si proces i dyanshëm

MjedisiMjedisi OrganizataOrganizata

Ndryshimi në mjedis ndikon

Veprimet menaxheriale kanë ndikim (impakt)

Mjedisi i Përgjithshëm (Global)Mjedisi i Përgjithshëm (Global)

Në të kaluarën, menaxherët e kanë shikuar mjedisin global si të mbyllur. Çdo vend apo treg sypozohej të jetë i izoluar

nga të tjerët. Firmat nuk merrnin në konsideratë

konkurencën globale, exportin. Mjedisi I sotëm është shgumë më ndryshe.

Menaxherët duhet pta shohin ate si një treg të hapur.

Organizatat blejnë dhe shesin në mbarë botën.

Menaxherët kanë nevojë të mësojnë të garojnë globalishtë.

Barrierat TariforeBarrierat Tarifore

Një tarifë është një barrier për tregtinë. Tarifat janë tatime të vendosura mbi importet. Ato mbrojnë vendet e punës në vendet e origjinës. Vendet tjera zakonishtë “haskmerren” pra ia kthejnë

me të njëjtën masë. Tregtia e lirë: në një marrëveshje të tregtisë lirë,

çdo vend kërkon të specializohet në gjërat/produktet që ata i bëjnë më me efikasitet.

Nëse India është më efikase në bërjen e tekstileve, dhe SHBA-të në bërjen e programeve kompjuterike, atëherë secili vend duhet të përqëndrohet në atë çka bënë më së miri.

Barrierat Kulturore& Distanca (Largësia) Barrierat Kulturore& Distanca (Largësia)

Shkaku i dytë kryesor i barrierave tregtare. Distanca - tregjet e mbyllura saqë

menaxherët ishin të shqetësuar. Komunikimi mund të jetë i vështirë. Gjuhët dhe kulturat janë të ndryshme.

Gjatë 50 viteve të fundit, komunikimi dhe transporti janë përmirësuar dukshëm. Aeroplanët, fibrat optikë, satelitët - kanë

mundësuar transport dhe komunikim të shpejtë dhe të sigurtë.

Këto kanë zvogëluar dallimet kulturore poashtu.

Efekti tek MenaxherëtEfekti tek Menaxherët

Rënia apo ulja e barierave ka hapur mundësi të reja për menaxherët. Menaxherët jo vetëm se mund të shesin mallra dhe

shërbime por poashtu të blejnë komponente dhe resurse globalishtë.

Menaxherët tani përballen me një punë më dinamike dhe më emocionuese për shkak të konkurrencës globale..

Ndryshimi i Forcave Politike dhe EkonomikeNdryshimi i Forcave Politike dhe Ekonomike

Rusia1985

Rusia1995

Demokratike

LiritëPolitike

TotalitarizmiKina1985

Kina1995

E Komanduar Tregu i lirëMikse

Liritë Ekonomike

Britania1985

Britania1995

Hungaria1985

Hungaria1995

Modeli i Hofstede’s - Model i Kulturave NacionaleModeli i Hofstede’s - Model i Kulturave Nacionale

Individualizmi

Distanca eFuqisë së Ultë

Të Orientuar kah Arritjet

Shmangie ePaqartësisë së

Ultë

Orientimi AfatShkurtër

Kolektivizmi

Distanca e Fuqisë së Lartë

Të Orientuar kah Kultivimi

Shmangie ePaqartësisë së Lartë

Orientimi AfatGjatë

Individualizmi vs. KolektivizmiIndividualizmi vs. Kolektivizmi

Individualizmi: botëkuptimi që çmom vlerat dhe liritë individuale dhe vet-shprehjen. Zakonisht ka një besim të fortë në të drejtat

personale dhe duhet të gjykohet nga arritjet. Kolektivizmi: botëkuptimi që çmom vlerat dhe liritë e grupit mbi individin. I përhapur në Komunizëm. I përhapur në Japoni, poashtu.

Menaxherët duhet të kuptojnë se si punëtorët e tyre iu qasen këtyre çështjeve.

Koncentrimi i Fuqisë (shoqërore)Koncentrimi i Fuqisë (shoqërore)

Në shoqëritë me koncentrim të lartë të fuqisë, hendeku midis të pasurve dhe të varfërve bëhet shumë i gjerë.

Në shoqëritë me koncentrim të ultë të fuqisë, çdo hendek mes të pasurve dhe të varfërve është ulur përmes tatimeve dhe programeve të mirëqenies. Shumica e kulturave perëndimore (SHBA,

Gjermania, Mbretëria e Bashkuar) kanë distancë relativisht të ulët të pushtetit dhe të individualizmit të lartë.

Shumë vende të varfra ekonomikisht, si Panama, Malajzia kanë distancë relativishtë të lartë të pushtetit dhe të individualizmit të ulët.

Arritjet vs KultivimiArritjet vs Kultivimi

Shoqëritë e orientuara kah arritjet çmojnë këmbënguljen, performancën, suksesin. Shoqëritë janë të orientuara kah rezultati.

Shoqëritë e orientuara kah kultivimi çmojnë kualitetin e jetës, marrëdhëniet personale, shërbimet.

SHBA-të dhe Japonia janë të orientuar kah arritjet, ndërsa Suedia dhe Danimarka janë më shumë të orientuara kah kultivimi.

Shmangia e PasigurisëShmangia e Pasigurisë

Shoqëritë dhe njerëzit dallojnë për kah gadishmëria e tyre për të ndërmarr rrezikun.

Shmangia e pasigurisë së ultë (SHBA, Hong Kongu),çmojnë diversitetin dhe tolerojnë dallimet. Tolerojnë një gamë të gjerë të mendimeve

dhe besimeve. Shmangia e pasigurisë së lartë (Japonia dhe Franca) janë më të ngurtë dhe nuk tolerojnë njerëzit që veprojnë ndryshe. Pritet një konformitet i lartë ndaj normave.

Perspektiva AfatgjatePerspektiva Afatgjate

Qasja e Perspektivës afatgjate është e bazuar në vlerat e kursimit dhe persistencës (këmbëngulësisë). Taivani dhe Hong Kongu janë kultura që bëjnë

pjesë në qasjen e perspektivës afatgjate. Qasja e Perspektivës afatshkurter kërkon ruajtjen

e stabilitetit personal apo lumturi tani Franca dhe SH.B.A-të janë shembuj të kësaj

qasjeje.

Ekspansioni (Zgjerimi) NdërkombëtarEkspansioni (Zgjerimi) Ndërkombëtar Importimi dhe Eksportimi: metodë më pak komplekse e

zgjerimit. Exportimi: firma/kompania shet produkte të bëra jashtë

vendit. Importimi: firma/kompania shet produkte të bëra jashtë

vendit. Licencimi: firma/kompania lejon një organizatë të huaj të

fortë për të bërë shpërndarjen e mallrave për një tarifë/kompensim.

I ndihmon firmës vendore pasi që ajo nuk ka nevoj për të ngritur një prodhim apo rrjet shpërndarjeje të plotë.

Franchisa: kompania shet një organizate të huaj të drejtën për të përdorur emrin e markës dhe know-how në këmbim të pagesës dhe përqindjes nga fitimi.

Opcionet NdërkombëtareOpcionet Ndërkombëtare

Aleancat Strategjike: menaxherët bashkojnë resurset me një kompani të jashtme dhe të dyja ndajnë rrezikun dhe fitimin. Lejon firmën/kompaninë për të mbajtur kontrollin e që

është problem me rastin e eksportimit, licencimit, dhe franchises.

Tërësishtë në pronësi të huaj: firma investon në operacionet e prodhimit në një vend të huaj.

Shumë firma japoneze të veturave kanë bërë këtë në SHBA.

Kjo është shumë e shtrenjtë, por mund të jap kthim të lartë të mjeteve.

Ekspansioni (Zgjerimi) NdërkombëtarEkspansioni (Zgjerimi) Ndërkombëtar

ImportimiEksportimi

LiçencimiLiçencimiFranchisaFranchisa

Nderm. E Nderm. E PerbashketPerbashketAleancat Aleancat

StrategjikeStrategjike

Tërësisht në pronësi të Jashtme

Ultë LartëNiveli i përfshirjes së jashtme dhe investimet e nevojshme nga një

organizatë globale

Pyetje ?