Magorzata Guawska

Magorzata Guawska Instytut Lingwistyki StosowanejUniwersytet Warszawski

STYLISTYKA I KULTURA JZYKA POLSKIEGO DLA TUMACZY

1.STYLISTYKA JZYKA POLSKIEGO A POJCIE INTERFERENCJI

Stylistyka i kultura jzyka polskiego s integraln czci procesu ksztacenia tumaczy, dla ktrych jzykiem docelowym w tumaczeniach ustnych i pisemnych jest jzyk polski. Analiza bdw w tumaczeniach pisemnych, a take ustnych konferencyjnych z rnych jzykw na jzyk polski, wskazuje na to, e mamy w produkowanych tekstach do czynienia z dwoma rodzajami bdw: bdami jzykowymi i bdami tumaczeniowymi. Bdy jzykowe s przykadami uycia w jzyku polskim form niepoprawnych, ktre s niezgodne z norm jzykow, mog by natomiast przykadami form uzualnych czy systemowych lub wskazywa na interferencj zewntrzn z jzyka obcego. Bdy tego typu s najczciej zauwaalne dla rodzimego uytkownika jzyka polskiego bez uwzgldnienia tekstu oryginau, ale tekst wyjciowy, zwaszcza w przypadku interferencji, moe pomc w znalezieniu ich rda.Bdy tumaczeniowe wystpuj tylko w tekstach przekadw i polegaj one na niewaciwym oddaniu treci oryginau. Wynikaj one najczciej z nieuwzgldnienia semantyki tekstu wyjciowego oraz pominicia w tumaczeniu warstwy stylistycznej oryginau lub jego uwarunkowa pragmatycznych. Rezultatem bdu translacyjnego jest brak ekwiwalencji semantycznej, stylistycznej czy pragmatycznej midzy tekstem oryginau a jego tumaczeniem.Zajcia ze stylistyki i kultury jzyka polskiego maj za zadanie uwraliwienie przyszych tumaczy na zagadnienia poprawnociowe w jzyku ojczystym. Celem tych wicze, ktre powinny mie charakter praktyczny, jest denie do wyeliminowania bdw racych i pospolitych w procesie tumaczenia na jzyk polski oraz ograniczenie usterek jzykowych. Analiza najczstszych trudnoci jzykowych w przekadzie na jzyk polski wskazuje na dwie rne przyczyny waha czy potwierdzonej bdem jzykowym bezradnoci modych tumaczy. Pierwszym rdem niepewnoci jest brak wiedzy dotyczcej norm fleksyjnych wspczesnej polszczyzny. Szczeglne trudnoci sprawia studentom deklinacja nazw wasnych rodzimych i pochodzenia obcego oraz odmiana liczebnikw. Czste problemy dotycz rwnie zasad polskiej ortografii i interpunkcji, ale tego typu bdy ze wzgldu na ich pospolity charakter i rwnie szybk, jak i skuteczn moliwo ich wyelimowania nie zostan w tym artykule uwzgldnione. Wskazuj one jednak jednoznacznie na braki w wyksztaceniu polonistycznym absolwentw szk rednich.Drugim i najczstszym rdem bdw w tumaczeniu na jzyk polski jest interferencja z jzyka wyjciowego na jzyk docelowy tumaczenia, ktry jest w tym wypadku jzykiem ojczystym. Niestety wanie ten rodzaj interferencji, nazywany w jzykoznawstwie anglojzycznym backlash interference, najrzadziej staje si przedmiotem analiz lingwistycznych. By moe wie si to z faktem tradycyjnego czenia tego rodzaju transferu negatywnego najczciej z tumaczeniami pisemnymi. Sabo zbadane s jednak rwnie rne odmiany jzyka mwionego, np. polskich studentw z Uniwersytetu Viadrina we Frankfurcie nad Odr, ktrzy okrelaj swj jzyk polski jako Viadrinapolnisch (jzyk polski z Viadriny). W strategiach komunikacyjnych posuguj si oni metod code switching (Haugen 1977: 284), ktra polega na wprowadzaniu niezasymilowanych wyrazw z jzyka obcego w tok wypowiedzi w jzyku ojczystym. Tego rodzaju mieszanie jzykw staje si znakiem naszych czasw, a jego powodem s oywione kontakty midzyjzykowe i wynikajce z nich trudnoci translacyjne.Lapsologia glottodydaktyczna zajmuje si przede wszystkim badaniem interferencji zewntrznej, rozumianej jako naruszenie normy w jzyku obcym pod wpywem jzyka ojczystego. Du popularnoci ciesz si rwnie badania dotyczce transferu negatywnego z pierwszego wyuczonego jzyka obcego na drugi jzyk obcy czy precyzyjniej - na drugi interjzyk. W ramach lapsologii lingwistycznej analizowane s natomiast przykady interferencji wewntrznej, ktra polega na generalizacji i regularyzacji form w ramach wyuczonego jzyka obcego lub w jzyku ojczystym. W ten sposb uytkownik jzyka tworzy formy, ktre s zgodne z systemem, ale niekoniecznie nale do normy czy uzusu jzykowego.Przyszy tumacz musi zdawa sobie spraw z niebezpieczestw interferencji jzyka obcego na jzyk ojczysty, a take zapozna si z podstawowymi pojciami kultury jzyka (system, norma, uzus), ktre pozwalaj rozpozna interferencj wewntrzn i okreli bd jzykowy. W doczonym do tego artykuu aneksie temat Czym jest kultura jzyka? jest jednym z pierwszych w przedstawionym programie stylistyki jzyka polskiego. Do zagadnie z nim zwizanych naley rwnie typologia bdw, ktrych teoretyczna wiadomo uatwia ich pofilaktyk i lapsologiczn terapi.

2.ANALIZA BDW JZYKOWYCH WYSTPUJCYCH W TUMACZENIACH

Markowski proponuje w Sowniku poprawnej polszczyzny (2002) podzia bdw jzykowych na zewntrzno- i wewntrznojzykowe. Bdy zewntrznojzykowe to bdy ortograficzne i interpunkcyjne. Bdy wewntrznojzykowe mona natomiast podzieli na bdy systemowe (jzykowe) i bdy uycia (stylistyczne). W obrbie bdw jzykowych mieszcz si bdy gramatyczne (fleksyjne i skadniowe), bdy leksykalne (sownikowe, frazeologiczne i sowotwrcze) i fonetyczne. Ostatnia grupa bdw nie zostanie omwiona w tym artykule, poniewa przedstawiona analiza obejmuje jedynie teksty pisane.Wrd uchybie ortograficznych na uwag zasuguje niezbyt liczna grupa bdw, wskazujcych na interferencj jzyka niemieckiego na jzyk polski11 Wszystkie przykady bdw jzykowych pochodz z tumacze pisemnych niemiecko-polskich oraz z zaj stylistyki jzyka polskiego prowadzonych przez autork w Instytucie Lingwistyki Stosowanej UW.. Zauwaalna jest ona take w niepenej adaptacji terminw naukowych. W Zarysie gramatyki jzyka polskiego wystpuje na przykad pisownia terminu z dziedziny sowotwrstwa z rzadk w jzyku polskim liter x *juxtapozycja (Nagrko 1998:212). Wyraz ten jest synonimicznym odpowiednikiem polskiego zestawienia i niemieckiego terminu Juxtaposition. Problemy ortograficzne tego rodzaju dotycz przede wszystkim wyrazw pochodzenia obcego w obu jzykach. W pracach studentw powtarza si bdna pisownia *adjunkt zamiast adiunkt w nawizaniu do przestarzaego niemieckiego wyrazu Adjunkt, ktry ma inne ni w jzyku polskim znaczenie pomocnik w urzdzie. Rwnie pisownia skrtw wymaga kontrastywnego omwienia. Bdy z tym zwizane powtarzaj si w tumaczonej z jzyka niemieckiego na jzyk polski korespondencji, np. *Dr. zamiast polskiego dr.Wrd bdw fleksyjnych wystpujcych na zajciach translacyjnych najczciej spotykana jest niepoprawna odmiana nazwisk i nazw geograficznych, np.: (1) *To byo spotkanie z Remarqueiem ( To byo spotkanie z Remarkiem),(2) *Pocztkowo mieszkaa w Norymbergii (Pocztkowo mieszkaa w Norymberdze).Tylko nieliczni studenci na wstpnym tecie w ramach zaj z kultury jzyka polskiego s w stanie poprawnie odmieni niemieckie nazwiska w nastpujcych zdaniach: (3) Wspomina o Friedrichu Murnau.(4) Czytaem duo o Jacobie Boehmem.Fakt ten utwierdza ich w przekonaniu, e poznanie regu fleksyjnych dotyczcych odmiany nazw wasnych jest koniecznoci.Trudno jednoznacznie ustali rdo nastpujcych bdw skadniowych w zakresie zwizku rzdu, ktre wystpuj na zajciach z kultury jzyka i na wiczeniach tumaczeniowych:(5) *Uywam dobre kosmetyki. ( Uywam dobrych kosmetykw),(6) *Prbowa zup i drugie danie. ( Prbowa zupy i drugiego dania).Przyczyn tych bdw moe by w rwnym stopniu interferencja z jzyka niemieckiego, jak i widoczny zanik dopeniacza w jzyku polskim. Studenci musz jednak zapozna si w ramach zaj z kultury jzyka polskiego z list polisemicznych czasownikw czcych si z biernikiem i dopeniaczem, poniewa wybr przypadka decyduje w tym wypadku o rnicy znaczenia, np. dotyka, zaniedba, przestrzega, dopeni.Wyrana interferencja z jzyka niemieckiego wystpuje wrd bdw skadniowych w zakresie uywania przyimkw. Przedstawione przykady ilustruj czsto spotykane typy bdw:(7) *szampon dla wosw suchych ( szampon do wosw suchych),(8) * szuka za czym ( szuka czego),(9) * rozumie co pod czym ( rozumie co przez co),(10) *przenie si w inny dzia ( przenie si do innego dziau).W procesie tumaczenia z jzyka niemieckiego na jzyk polski pocztkujcy tumacze czsto przejmuj take w tekcie docelowym szyk wyrazw w zdaniu z tekstu oryginau, naruszajc w ten sposb norm skadniow jzyka polskiego. Analiza bdnych konstrukcji skadniowych i ich porwnanie z tekstem wyjciowym wykraczaaby poza ramy tego artykuu. Autorka chciaaby wskaza jedynie na znaczeniotwrcz funkcj szyku w przypadku uycia przydawek charakteryzujcych i gatunkujcych. Przydawka gatunkujca, inaczej zwana klasyfikujc, wystpuje w jzyku polskim najczciej po wyrazie okrelanym. W zwizku z tym nastpujce przykady s kalk skadniow z jzyka niemieckiego:(11) *cywilny lub ( lub cywilny),(12) *wewntrzna mobilno ( mobilno wewntrzna).Wrd bdw skadniowych czste s rwnie zbdne zapoyczenia sytaktyczne, ktrych rdem jest take interferencja z jzyka niemieckiego, np.:(13) *Sytuacja wydaje si by niebezpieczna. ( Sytuacja wydaje si niebezpieczna.)Trudnoci zwizane z uyciem wyrazw funkcyjnych w jzyku polskim powstaj natomiast niezalene od wpywu jzyka wyjciowego na jzyk docelowy, na co wskazuj nastpujce przykady:(14) *Z tym si jak i studenci, tak i te pracodawcy zgadzaj. ( Z tym zgadzaj si nie tylko studenci, lecz take pracodawcy.)(15) *Mieszkaa najwpierw (pierw) w Norymberdze, a potem przeprowadzia si do Hamburga. (Mieszkaa najpierw w Norymberdze, a potem przeprowadzia si do Hamburga.)Najliczniejsz grup bdw w tumaczeniu na jzyk polski stanowi jednak lapsusy zwizane z szeroko rozumian poprawnoci leksykalno-stylistyczn. Powszechnie stosowane jest nie tylko w pracach tumaczeniowych studentw, ale rwnie w tekstach wyjciowych rnego typu wprowadzanie do tekstu polskiego zapoycze ad hoc z jzyka niemieckiego lub z jzyka angielskiego, a take tworzenie wasnych innowacji skracajcych czy uzupeniajcych w celu wypenienia pozornych czy waciwych luk leksykalnych i leksykograficznych, np. *hektyczny ( gorczkowy), *czasownik, czasownicy ( pracownik zatrudniony na czas okrelony). Tego rodzaju neologizmy s wynikiem interferencji jzykowej, jak wskazuje na to pierwszy z przytoczonych przykadw, albo przedstawiaj nieudolne prby tworzenia neologizmw wasnych, ktre s wprawdzie zgodne z polskim paradygmatem morfologicznym i semantycznym, ale ze wzgldu na ich homonimiczno nie mog by akceptowane. Ilustruje to drugi z podanych przykadw.Przy wyborze waciwego sowa puapk dla tumacza jest zjawisko paronomazji, obejmujce wyrazy podobne pod wzgldem zapisu i brzmienia. Paronimy s spokrewnione etymologicznie lub posiadaj niezalene od siebie podstawy sowotwrcze. Pod wzgldem semantycznym sowa te przedstawiaj znaczeniow blisko, obco lub przeciwiestwo. W szczeglnych przypadkach tumacz ma do czynienia z parami paronimw w jzyku wyjciowym i docelowym, np. reprezentatywny i reprezentacyjny w jzyku polskim oraz para niemieckich odpowiednikw reprsentativ i reprsentabel. Niezalenie od tekstu oryginau w tekcie docelowym moe zosta wybrany niewaciwy ekwiwalent ze wzgldu na obecno w jzyku polskim dwch podobnych wyrazw, np.:(16) *reprezentacyjne esy-floresy ( reprezentatywne esy-floresy w znaczeniu powszechnie wystpujce, w tekcie oryginau bliche Schnrkel22 Podczas analizy bdw jzykowych autorka tylko w szczeglnych wypadkach powouje si na tekst niemieckiego oryginau. Zadecydoway o tym ch utrzymania jasnoci wykadu w jzyku polskim oraz ograniczenia wynikajce z dopuszczalnej dugoci tekstu. Jako argument cile merytoryczny naley uwzgldni fakt, e bdy jzykowe s widoczne dla czytelnika bez uwzgldnienia tekstu oryginau.). Wybr waciwego odpowiednika w jzyku docelowym utrudnia rwnie zjawisko polisemii leksykalnej w jzyku wyjciowym. Przykadem dwuznacznoci jednego leksemu jest sowo kommunikativ w jzyku niemieckim. Ma ono dwa odpowiedniki w jzyku polskim: komunikatywny i komunikacyjny. W zwizku z tym jako bd zaburzenia czliwoci leksykalnej i przykad interferencji naley uzna nastpujce tumaczenie osawionej w glottodydaktyce metody:(17) kommunikative Methode -*metoda komunikatywna ( metoda komunikacyjna).Bdy zaburzenia czliwoci leksykalnej nale do licznej grupy bdw frazeologicznych, ktre obejmuj zarwno stae, jak i lune zwizki frazeologiczne. Przykadem bezporedniej interferencji z jzyka niemieckiego i tumaczenia sowo w sowo s bdne poczenia rzeczownika z czasownikiem w nastpujcych analityzmach leksykalnych:(18) *wiczy, uprawia krytyk ( podda krytyce) - Kritik ben, (19) *zastpi szkod ( wynagrodzi szkod) - einen Schaden ersetzen.W wielu wypadkach zaburzenia czliwoci leksykalnej nie wynikaj jednak z nieznajomoci odpowiedniej kolokacji w jzyku docelowym, lecz z jej braku. W tekcie dotyczcym wspczesnych nomadw, tumaczonym z jzyka niemieckiego na jzyk polski, studenci napotykali na ogromne trudnoci, prbujc w opisowy sposb odda rne wyraenia z niemieckim przymiotnikiem mobil mobilny oraz byli wiadomi stylistycznych i semantycznych uomnoci tworzonych na podstawie tekstu oryginau kalk frazeologicznych, np.:(20) *mobilne ycie czy *mobilna biografia ( mobilny styl ycia),(21) *mobilne kroki ( mobilne etapy w yciu).Ostatni grup bdw leksykalnych tworz bdy sowotwrcze, czyli formacje niezgodne z polskim modelem sowotwrczym. Tego typu konstrukcje preferowane s coraz czciej przez media, np. *speckomisja, *biznes informacje oraz jzyk reklamy, np. kontaminacja *owocogurt. Wystpuj one rwnie w tumaczeniach z jzyka niemieckiego na jzyk polski, zwaszcza w przekadach wyrae okazjonalnych i neologizmw autorskich, np.:(22) *trendszpieg ( tropiciel trendw).Wrd przedstawionych bdw jzykowych zwaszcza zjawisko wieloznacznoci leksykalnej, problematyka zwizana z tautonimi czy paronimi, a take strategie komunikacyjne dotyczce indywidualnego kreowania zapoycze czy prb tworzenia wasnych adaptacji leksykalnych wprowadzaj czytelnika w arkana bdu tumaczeniowego. Jego wnikliwa analiza wymaga uwzgldnienia jzyka oryginau i tumaczenia. Do celw dydaktycznych na zajciach tumaczeniowych posuy moe nastpujcy przykad nieudolnego tumaczenia literackiego:(23) I taka to wanie wszechwadna panowaa zima, kiedy pewnego dnia Stpacz stwierdzi, e jego zapasy jakby nabawiy si suchot. (Lenz 1978: 50) ( zapasy zaczy si w pewny sposb kurczy)(23) So ein Winter von der herrschschtigen Art war es, als der Pedder eines Tages feststellte, da seine Holzvorrte gewissermaen die Schwindsucht bekamen. (Lenz 1979: 58)Trudno wskaza na wszystkie przyczyny bdw tumaczeniowych. Powyszy lapsus tumacza wynika z uwzgldnienia tylko zleksykalizowanego znaczenia niemieckiego wyrazu Schwindsucht suchoty, podczas gdy tekst oryginau wskazuje jednoznacznie na dosowne znaczenie tego zoenia w przedstawionym kontekcie. Bd translacyjny, ktry jest widoczny w tekcie docelowym, wynika z niezrozumienia tekstu oryginau. Z powyszej krtkiej analizy bdw mona wnioskowa, e dyskusja na temat bdw translacyjnych wymaga od studentw podstaw wiedzy z dziedziny semantyki, np. na temat moliwych relacji semantycznych midzy tekstem oryginau i tumaczenia (synonimia, bliskoznaczno, komplementarno, antonimia, konwersja, polisemia, homonimia), ale rwnie dobrego wyczucia stylistycznego w jzyku ojczystym. Dyskusja dotyczca bdw jzykowych zakada, e dyskutanci dysponuj przede wszystkim wiedz z dziedzin kultury i stylistyki jzyka ojczystego.

3.PROGRAM ZAJ STYLISTYKA I KULTURA JZYKA POLSKIEGO DLA TUMACZY

Przedstawione bdy jzykowe wyznaczaj tematyk zaj z kultury jzyka polskiego (aneks 2). Ich zadaniem jest przede wszystkim wnikliwe omwienie zagadnie poprawnoci fleksyjnej, skadniowej, ortograficznej i interpunkcyjnej oraz ugruntowanie wiedzy teoretycznej poprzez praktyczne wiczenia.W programie stylistyki jzyka polskiego (aneks 1) na szczegln uwag zasuguje natomiast do tej pory pomijany temat dotyczcy analizy stylw. Na podstawie fragmentw reprezentujcych rne odmiany stylistyczne wspczesnej polszczyzny studenci powinni umie okreli charakterystyczne cechy poszczeglnych stylw: publicystycznego, naukowego, urzdowego, dziennikarskiego, potocznego, oficjalnego. Aby w przyszoci waciwie odda styl tekstu urzdowego w jzyku docelowym, trzeba bowiem zdawa sobie spraw z jego specyficznych waciwoci w tekcie wyjciowym, np. bezosobowoci, szablonowoci i kategorycznoci formy, obecnoci analityzmw leksykalnych oraz typowych cech skadni.Obok wspomnianych wicze stylistycznych z tekstem szczeglnie wane wydaje si w ksztaceniu tumaczy cige pogbianie wraliwoci jzykowej poprzez krytyczn ocen neologizmw sowotwrczych, neosemantyzmw, neofrazeologizmw czy zapoycze w oparciu o kryteria systemowe, wystarczalnoci jzykowej, precyzyjnoci, ekonomicznoci, a take z uwzgldnieniem kryterium estetycznego i uzualnego. W dyskusjach na temat nowych elementw w jzyku niezbdna jest znajomo podstawowych poj kultury jzyka, do ktrych nale wyej wymienione kryteria poprawnoci jzykowej. Niezmiernie wane w przypadku tumacze z jzyka niemieckiego czy angielskiego na jzyk polski jest rwnie zwracanie studentom uwagi na poprawno sowotwrcz. Interesujce mog by wiczenia polegajce na omawianiu wynikw akcji spolszczania wyrazw obcych Spolszcz to sam, ktr przeprowadzia w roku 2000 Polityka. W ramach konkursu legginsy otrzymay now nazw noginsy analogicznie do sowa dinsy, gadet zosta spolszczony za pomoc sowa-zdania nicpotym, a kontaminacja kompirat zastpia pirata komputerowego, ktry mia by odpowiednikiem hakera. wiczenia oceniajce, czy nowe derywaty wpisuj si w cig istniejcych ju struktur analogicznych, charakteryzujcych si regularnoci strukturaln i semantyczn, pomagaj studentom na zajciach translacyjnych w wypenianiu rnych luk leksykograficznych, np. w samodzielnym utworzeniu sowa telepraca jako odpowiednika dla niemieckiego sowa Telearbeit.Ugruntowana poprzez liczne wiczenia wiedza teoretyczna z dziedziny sowotwrstwa jest niezbdna przy tumaczeniu skomplikowanych zestawie z wieloczonowymi zoeniami, ktre licznie wystpuj we wspczesnej literaturze i prasie niemieckiej.W przedstawionym programie stylistyki jzyka polskiego na wnikliwe omwienie zasuguje rwnie temat dotyczcy poprawnoci frazeologicznej, gdy bdy w uyciu niewaciwej kolokacji nale do najczstszych w tumaczeniach. W podrczniku Formy i normy znajdujemy bogaty zestaw wicze leksykalnych, na podstawie ktrych studenci analizuj mechanizmy powstawania zaburze czliwoci leksykalnej i zastpuj formy innowacyjne nieinnowacyjnymi. Tego rodzaju wiczenia dotyczce jzyka ojczystego musz zosta uzupenione wiczeniami kontrastywnymi, wskazujcymi na pary odpowiednioci midzy jzykiem obcym a ojczystym. Cige nastawienie na jzyk obcy prowadzi bowiem do tego, e przyszli tumacze dysponuj bogatym repertuarem analityzmw leksykalnych w jzyku niemieckim, ale nie potrafi nazwa ich ekwiwalentw w jzyku polskim. Dotyczy to zarwno jzyka oglnego, jak i specjalistycznego.

4.POSTULATY

Stylistyka jzyka polskiego dla tumaczy ma przede wszystkim na celu zapobieganie bdom jzykowym i tumaczeniowym w przekadzie na jzyk polski. Do jej zada naley rwnie:-podnoszenie kultury jzyka polskiego,

-rozwijanie kultury wypowiedzi,

-uwraliwienie na kwestie poprawnociowe i stylistyczne,

-zaprezentowanie rnych odmian stylistycznych i sposobw wypowiadania si w jzyku ojczystym,

-doskonalenie umiejtnoci wyraania danej myli w jzyku ojczystym w rny sposb (por. Kozowska 2003:144).

Zajcia tumaczeniowe powinny natomiast suy zapobieganiu obu rodzajom bdw poprzez poszukiwanie i zestawianie ekwiwalentw oraz automatyzacj ich uycia. Bardzo pomocne byyby w tym wypadku dwujzyczne sowniki kolokacyjne, uwzgldniajce wyniki bada konfrontatywnych. Dopki tego typu sowniki nie powstan, musimy zadowoli si sownikami jednojzycznymi, ktre w coraz wikszym stopniu uwzgldniaj kolokcje. Jestemy skazani na ich porwnywanie jako tekstw pararelnych. Pomoc moe rwnie suy poszukiwanie odpowiednich pocze w Internecie jako korpusie tekstw oraz specjalne strony internetowe, jak np. leksykon sownictwa niemieckiego oferowany online na stonach uniwersytetu w Lipsku (http:/wortschatz.uni-leipzig.de), ktry moe suy do rekonstrukcji kolokacji w przypadku tumaczenia na jzyk niemiecki. Nieznany jest mi do tej pory podobny projekt dotyczcy jzyka polskiego. Na pewno wskazane byoby rwnie stworzenie Vademecum tumacza dla potrzeb tumacze z jzyka niemieckiego na jzyk polski, ktre uwzgldniaoby nie tylko problematyczne odpowiedniki realioznawcze, lecz take umoliwiao zestawienie czstych kolokacji.

ANEKS 1: STYLISTYKA JZYKA POLSKIEGO

1. Sownik narzdziem w pracy tumacza. Jak w procesie tumaczenia korzysta z dostpnych sownikw jzyka polskiego?

1.Podstawowe pojcia kultury jzyka: system, norma, uzus, kodyfikacja, innowacja,

typy bdw jzykowych, kreatywno jzykowa a bd.

3. Stylistyczne zrnicowanie wspczesnej polszczyzny. Analiza stylw

4. Podstawowe pojcia semantyki leksykalnej (wyraz, leksem, jednostka leksykalna, znaczenie wyrazu, konotacja leksykalna)

5. Definicje encyklopedyczne i sownikowe. Bdy w definiowaniu

6. Poprawno leksykalna. Ocena poprawnoci innowacji leksykalnych i frazeologicznych

7. Poprawno leksykalna. Ocena poprawnoci zapoycze. Wpyw jzykw obcych na wspczesn polszczyzn

8. Zagadnienia poprawnoci sowotwrczej. Paronimy a tautonimy

9. Wyrazy modne, naduywane i kontrowersyjne a szablon jzykowy. Zjawisko redundancji leksykalnej (tautologie, pleonazmy)

10. Zagadnienia czliwoci leksykalnej11. Problemy poprawnoci frazeologicznej

12. Poprawno stylistyczna rodki stylistyczne w tekstach uytkowych

ANEKS 2: KULTURA JZYKA POLSKIEGO

13. Norma fonetyczna wspczesnej polszczyzny

14. Trudne problemy polskiej ortografii (pisownia wielk i ma liter, pisownia czna i rozdzielna) oraz interpunkcji

15. Zagadnienia poprawnociowe zwizane z odmian i tworzeniem nazw wasnych (nazwy osobowe, nazwy geograficzne)

16. Tendencje we wspczesnej fleksji. Zagadnienia poprawnociowe zwizane z odmian rzeczownikw, przymiotnikw, czasownikw

17. Odmiana i uycie w zdaniu liczebnikw

18. Tendencje oraz kwestie poprawnociowe z dziedziny skadni. Trudnoci w konstruowaniu zdania (postrzeganie zwizkw rzdu i zgody, zastosowanie imiesowowego rwnowanika zdania, skrty skadniowe oraz szyk wyrazw w zdaniu, wyrazy funkcyjne).

LITERATURA RDOWA

Lenz, S. 1996. Der Geist der Mirabelle. Mnchen: dtv.Lenz, S. 1978. Opowieci z Bollerup. Prze. M. Jasnosz. Pozna: Wydawnictwo Poznaskie.

BIBLIOGRAFIA

Buttler, D. 1987. Typy czliwoci leksykalnej wyrazw. w: J. Podracki (red.). Dydaktyka nauki o jzyku. Wybr prac. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. 193-201.Fldes, C. 1999. Zur Begrifflichkeit von Sprachenkontakt und Sprachenmischung. w: M. K. Lasatowicz/ J. Joachimsthaler (red.). Interkulturalitt in Sprache und Literatur. Frankfurt a. M.: Lang. 33-54.Haugen, E. 1977. Language Norms in Bilingual Communities. w: W. Dressler/ W. Meid (red.). Proceedings of the Twelfth International Congress of Linguists. Vienna, August 28 September 2. Innsbruck: Institut fr Sprachwissenschaft, 283-286.Khler, F. H. 1975. Zwischensprachliche Interferenzen. Tbingen: G. Narr-Verlag.Kozowska, Z. 2003. O bdach jzykowych w tekstach polskich przekadw. w: A. Kopczyski/ U. Zaliwska-Okrutna. Jzyk rodzimy a jzyk obcy. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego. 137-147.Lbner, S. 2002. Semantik. Eine Einfhrung. Berlin: de Gruyter. 230-253.Lukszyn, J. (Red.). 1998. Tezaurus terminologii translatorycznej. Warszawa: PWN.Markowski, A. (Red.). 2002. Nowy sownik poprawnej polszczyzny. Warszawa: PWN.Mosioek-Kosiska, K. 1997. O zakceniach czliwoci systemowej wyrazw. Zakcenie czliwoci a bd semantyczny. w: Poradnik Jzykowy, z.3.Mosioek-Kosiska, K. (Red.). 2001. Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce. Warszawa: Felberg SJA.