Mga istruktura ng wikang filipino

Wika

Ito ay isang mahalagang instrumento na

ginagamit ng tao upang ipahayag ang

kaisipan at damdamin.

Ito ay ginagamit sa lahat ng larangan ng

disiplina at sa lahat na gustong paunlarin,

tuklasin at pagyamanin.

Wika

Ito ay binubuo ng masistemang

balangkas;

a. Makahulugang tunog o pasalita.

b. Masistemang kayarian kung pasulat.

Wika

Ito ay may kapangyarihan na

manghikayat, mag-utos, manira,

manggulo, makiusap, magpaalaala,

magturo, magtanong, manakit at iba pa.

Ang palatunugan o ponolohiya

Ponolohiya

Ito ay pag-aaral ng set ng mga tunog na

bumubuo ng isang salita sa isang wika.

Ang tunog ay binubuo at nagiging daan

upang makapagsalita nang maayos at

mabisa ang isang tao.

Ponema

Ito ang pinakamaliit na makabuluhang

yunit ng tunog.

2 uri ng ponema

a. Segmental

b. Suprasegmental

Ang pagbigkas na malumi, maragsa

at impit na tunog o glottal stop ay

napadagdag sa katinig dahil

nakapagbabago ng kahulugan ng

salita.

mga saklaw:

a. Ponema (tunog)

b. Diin (stress)

c. Pagtaas o pagbaba ng tinig (pitch)

d. Pagpapahaba ng tunog (lengthening)

e. Paghinto(juncture)

salik ng ponema upang makapagsalita ang isang tao ng maayos

1. Ang hangin

Ito ang nagiging midyum o pahatiran ng

mga alon ng tunog na siya nating

naririnig.

2. Ang enerhiya

Ito ang presyong nalilikha ng

pagpapalabas ng hiningang galing sa

baga.

salik ng ponemaupang makapagsalita ang isang tao ng maayos

3. Ang nalikhang tunog na namodipika ng

bibig-patunugan o resonador

Ang itinuturing na resonador ay ang bibig

at guwang ng ilong.

Mga bahaging kailangan sa pagbigkas ng tunog:

1. Dila at panga (sa ibaba)

2. Ngipin at labi (sa unahan)

3. Matigas na ngalangala (sa itaas)

4. Malambot na ngalangala (sa likod)

Paraan ng artikulasyon:

1. Pasara o hinto

Sarado o harang ang daanan ng

hangin/p/ at /b/, /t/ at /d/, /k/ at /a/.

2. Nasal o pailong

Sa ilong lumalabas ang hangin na harang

at hindi na sa bibig: /m/,/n/,at /ng/.

Paraan ng artikulasyon:

3. Pasutsot

Ang hanging tumatakas ay nagdaraan sa

pagitan ng dila ng ngalangala o

babangtingang tinig: /s/, /h/.

4. Pagilid o lateral

Ang dulo ng dila ay nakadikit sa harap ng

gilagid kaya ang hangin ay lumalabas sa

gilid ng dila:/l/

Paraan ng artikulasyon:

5. Pakatal o trill

Ang hangin ay hinaharang at pinapalabas

sa pamamagitan ng mabilis na paggalaw

ng dulo ng naka-arkong dila: /r/

6. Malapatinig o glayd(glide)

Ang dila ay nagkakaroon ng galaw mula

sa posisyon sa ibang posisyon:/w/,/y/

Patinig: malapatinig

a. Sa /h/, /k/ at /g/ ay hindi ginagamitan ng

gitling

Halimbawa:

pangkatok singkapal

panghalo singganda

Patinig: malapatinig

b. Sa a, e, i, o, u ginagamitan ng gitling

kung ginagamit ng panlaping pang, sing.

Halimbawa:

pang-umaga sing-ingay

pang-inom mang-akit

Patinig: malapatinig

c. Malapatinig na /w/ at /y/ ay hindi na rin

ginagamitan ng gitling sa paglalapi.

Halimbawa:

pangwalis pangyaya

pangwasak pangyarda

Digrapo, pares minimal, diptonggo

Digrapo

Ito ay kombinasyon ng dalawang letrang

pinagsama para katawanin o bigkasin ang

isa.

Gamitin ito sa mga letrang /ch/,/sh/,/ng/.

Mga halimbawa:unahan gitna hulihan

Chinelas- tsinelas langoy sumbong

Shampoo-syampu langit sabong

nguya pangit ilong

Mga halimbawa:unahan gitna hulihan

Chart- tsart bangin daing

ngiti hinga piling

ngunit panga baitang

Mga pares minimal

Ito ay mga pares na salita na magkatulad

maliban sa isang ponema nagbabago ang

kahulugan ng salita.

Halimbawa:

abo-apo basa-pasa

lapad-lapat bakas-bakat

sanay-panay hipag-sipag

Diptonggo

Ito ay ang aw, iw, oy, uy, ay, iy.

Anumang patinig na sinusundan ng /w/ at

/y/ sa loob ng pantig ay itinuturing na

diptonggo.

Diptonggo

Halimbawa:

buhay baliw biloy

sisiw sampay kahoy

.

Kung ang /y/ at /w/ ay napapagitnaan ng

dalawang patinig at napasama sa

sumusunod na pantig ay hindi na

diptonggo.

Halimbawa:

kawayan gulayan

aliwin babuyan