Alamat ng Rosas

Noong araw ay may isang magandang dalagang

nagngangalang “Rosa,” na balita sa kanyang angking

kagandahan, kayumian, at kabaitan. Maraming

nangangayupapa sa kanyang kagandahan. Ngunit ni

isa sa mga ito ay hindi niya mapusuan.

Dahil ang gusto ni Rosa ay ang maglingkod sa

Panginoon at sa pagtulong sa mga nangangailangan ng

kanyang tulong. Ngunit si Cristobal, isang mahigpit

niyang mangingibig, ay di makapapayag na di

mapasakanya ang dalaga, at ito’y nagtangkang agawin si Rosa at dinala ito

sa hardin.

Ngunit nananalangin si Rosa sa Panginoon at noon di’y siya’y naging

bangkay. Sa takot ni Cristobal ay ibinaon niya ang dalaga sa bakuran nito at

saka siya lumayo sa pook na iyon upang di na magbalik kailanman.

Mula noon ay hindi na nakita ng mga taga roon si Rosa. Sa halip, sa

bakuran nito ay may isang halamang tumubo na may bulaklak ngunit

paghawak sa tangkay nito ay mapapasigaw ka dahil sa talas ng tinik ng

halamang hinahawakan. Dahil niloob ito ng Panginoon na gawing bulaklak si

Rosa na ang tangkay ay may mga tinik na tagapangalaga rito upang di-

pagnasaang pupulin lamang ng sinuman.

Alamat ng Aso

Noong panahon na

bata pa ang mundo, ay may

isang mag-anak ang tahimik

at masayang namumuhay sa

loob ng kakahuyan. Ang ama;

si Roque ay mabait at

mapagkalinga

sakanyang pamilya.

Nagtatanim siya ng mga

gulay at nanghuhuli ng mga

hayop sa gubat upang

kanilang pagkain.

Samantalang ang ina naman;

si Magda siyang nag-aasikaso

sa kanilang bahay at

dalawang anak na sna Maria at Jose. Minsan, nagulat ang pamilya sa pagdating

ni Roque mula sa mga pusang gubat nang ito ay maligaw. Inaalagaan nito

ang pamilya. At sa paaglipas ng panahon, nagging malakas na ang lalaki na nakilala

nilang Damaso. Isinalaysay ni Damaso na pinalayas siya ng kanyang amo dahil sa

hindi niya nabantayan ang taniman nito ng ubaaas, nagging dahilan upang

manakaw ang bunga ng mga ito. At sa kanyang paglayas, naligaw siya sa gubat at

inatake ng maraming alamid. Naawa naman ang pamilya kay Damaso, kaya doon

na pinatira sa bahay nila ito. Itinurig nila iting kapamilya at nakatulong pa

si Roque sa pang-araw-araw na pahahanap ng pagkain. Ngunit lingid kay Roque,

may namumuong lihil na pagkagusto sina Magda at Damaso sa isa’t isa. At isang

araw nga, nagpasya sina Damaso at Magda na tumakas at mamuhay sa ibang

lugar. Nag-iyakan ang dalawang bataang sina Maria at Jose. “Ina, huwag mo po

kaming iwan!” ang iyak ni Maria. “Oo nga po! Mang Damaso, huwag n’yong kunin

an gaming ina!” ang iyak ni Jose. Ngunit hindi naapigilan sina Magda ng kanyang

mga anak. Sumakay pa rin sila ng bangka at umalis na kasabay na agos no ilog.

Lalong nag-iyakan ang dalawang bata. Nais sanang magbago ng isip si Magda,

ngunit nanaig ang kanyang pagkagusto kay Damaso. Mula sa malayo, anong gulat

nila Magda nang makitang nagtalunan sa ilog sina Maria at Joseupang humabol.

Napatayo si Magda sa bangka, dahil alam niyang hing marunong lumangoy ang

dalawang bata. Siyang pagdating ni Roque, na agad ding tumalon sa ilog upang

iligtas ang mga anak. Ngunit lumakas ang agos ng ilog, at napailalim sat big ang

mag-aama. Mula sa malayo, natanaw nina Magda at Damaso ang pangyayari. At

sising-sisi ang dalawa sa kanilang nagawa, lalo pa’t hindi na nila nakitang

pumaimbabaw sa tubig ang mag-aama. Bigla, mula sa tubig ay isang babae ang

lumutang sa hangin. “Masahol pa kayo sa mga hayop! Dahil sa inyong makasariling

pagnanasa ay nagawa ninyong saktan ang ibang tao. Dapat lamang kayong

maging kauri ng hayop,” ang wika ng babaeng diwata pala ng ilog. Bigla ang

pagbabago ng anyo ni Magda at Damaso.Ang kanilang katawan ay napuno ng

balahibo, humaba ang kanilang mga nguso, tumalim ang mga ngipin at

nagkapangil, bagkus ay ungol at kaktwang ingay ang lumalabas sa kanilang bibig.

“Mananatili kayo sa ganyang anyo, hangga’t ikaw Damaso, ay hindi natutong

tumanaw ng utang na loob sa tong nagpapala sa iyo. At ikaw Magda, hangga’t hindi

mo naipapakita ang tunay mong pagmamahal sa iyong mga magiging aaanak,” at

nawala na ang diwata pagkawika niyon.Ang dalawang isinumpa ay namuhay sa

kakahuyan. Nagkaroon sila ng maraming anak. Sila ang unang angkan ng mga aso

sa daigdig. At sa pagdami ng mga tao, ang mga aso ay naging alaga nila sa

kanilang mga tahanan. At hanggang ngayon nga ay pinatutunayan pa rin ng mga

aso na sila ay tapat sa kanilang mga amo. Binabantayan nila ang mga bahay ng

kanilang amo at ipinagtatanggol ang mga ito samga kaaway, upang patunayan na

tumatanaw sila ng utang na loob, sapagkat umaasa pa rin silang mawawala ang

sumpa ng diwata. Ang mga inahing asonaman ay labis na binabantayan ang

kanilang mga tuta, upang sa ganun ay papatunayan ding marunong na silang

magmahal sa kanilang mga anak. Kaya’t maging maingat tayong makasakit ng iban

tao, lalo na ang nagpapala o tumutulong sa atin, sapagkat may kaparusahan sa

mga taong hindi marunong tumanaw ng utang na loob na tulad ni Damaso, at

ganun din sa mga taong hndi marunon magmahal na tulad ni Magda.

Ang Pabula ng Daga at ng Leon

Isang daga ang nakatuwaang maglaro sa ibabaw ng isang natutulog na leon. Kanyang inaakyat ang likuran ng leon at pagdating sa itaas ay nagpapadausdos siya paibaba. Sa katuwaan ay di niya napansin na nagising ang leon. Dinakma ng leon ang daga at hinawakan sa buntot na wari bagang balak  siyang isubo at kainin. Natakot at nagmakaawa ang daga. "Ipagpaumanhin mo kaibigan. Hindi ko sinasadyang gambalain ka sa pagtulog mo. Wala akong masamang hangarin. Nakatuwaan ko lang na maglaro sa iyong likuran. Huwag mo akong kainin" sabi ng daga. Nabakas ng leon sa mukha ng daga ang tunay na pagmamakaawa.   "Sige, pakakawalan kita pero sa susunod ay huwag mong gambalain ang pagtulog ko," sabi ng leon. "Salamat kaibigan. Balang araw ay makagaganti rin ako sa kabutihan mo, " sagot ng daga. Lumipas ang maraming araw at minsan sa pamamasyal ng daga sa kagubatan ay kanyang napansin ang isang lambat na nakabitin sa puno. Lumapit siya upang mag-usisa at agad niyang nakilala ang leon na nahuli sa loob ng lambat na ginawang bitag ng mga nangagaso sa kagubatan. Dalidaling inakyat ng daga ang puno at nginatngat ang lubid na nakatali sa lambat. Agad namang naputol ang lubid at bumagsak ang lambat kasama ang leon sa loob. Mabilis na bumaba ang daga at tinulungan ang leon na nakawala sa lambat. "Utang ko sa iyo ang aking buhay," laking pasasalamat na sabi ng leon sa kaibigang daga.

Mga aral ng pabula:

Ang paghingi ng paumanhin sa kapwa ay sinusuklian ng pang-unawa.Ang pag-unawa sa kapwa ay humahantong sa mabuting pagkakaibigan.Huwag maliitin ang kakayahan ng iyong kapwa. Hamak man ang isang tao ay maaari siyang makatulong ng malaki o makagawa ng bagay na lubhang makabuluhan.

Ang Agila at ang Maya

Isang Agila ang kasalukuyang lumilipad sa

kalawakan, buong yabang niyang iniladlad at

ibinuka ang kanyang malalapad na pakpak. Habang

patuloy siya sa kanyang paglipad ay nakasalubong

niya ang isang maliit na ibong Maya at hinamon

niya ito.

"Hoy Maya, baka gusto mong subukan kung sino sa

ating dalawa ang mabilis lumipad?" buong kayabangan ni Agila, kaya

naipasya niyang tanggapin ang hamon nito para maturuan niya ng leksyon.

"Sige! Tinatanggap ko ang hamon mo. Kailan mo gustong magsimula tayo?"

Natuwa ang Agila, himdi niya akalain na tatanggapin nito ang hamon niya.

"Aba, nasa sa iyon 'yan. Kung kailan mo gusto," buong kayabangang sagot ni

Agila.

Napatingin ang Maya sa kalawakan. Nakita niyang nagdidilim ang kalangitan,

natitiyak niyang ang kasunod niyon ay malakas sa pag-ulan.

"Sige Agila, gusto kong umpisahan na natin ang karera ngayon na. Pero,

para lalong maging masaya ang paligsahan natin ay kailangang bawat isa sa

atin ay magdadala ng kahit ano ng bagay. Halimbawa ang dadalhin ko ay

asukal ikaw nman ay bulak."

Tumawa ang Agila sa narinig na sinabi ni Maya. Tuwang-tuwa talaga siya,

bakit nga naman hindi eh, mas hamak na magaan ang bulak na dadalhin

niya kumpara sa mabigat na asukal na dadalhin naman nito.

"O ano, Agila, payag ka ba?" untag ni Maya.

"Aba oo, payag na payag ako."

"Sige doon tayo mag-uumpisa sa ilog na 'yon at doon tayo hihinto sa ituktok

ng mataas na bundok na iyon," wika pa ni Maya.

Gusto ng matawa ni Agila sa katuwaan dahil tiyak na ang panalo niya, subalit

hindi siya nagpahalata.

At sisimulan nga nila ang paligsahan.

Habang nasa kalagitnaan na sila ng kalawakan ay siya namang pagbuhos ng

malakas na ulan. Nabasa ang bulak na dala-dala ni Agila kaya bumigat ito ng

husto. Nahirapan si Agila , kaya bumagal ang lipad niya.

Samantalang ang mabigat sa asukal na dala-dala naman ni Maya ay nabasa

din ulan kaya natunaw ito. Napabilis ang lipad ni Maya.

Dahilan sa pangyayari, unang nakarating si Maya sa ituktok ng mataas na

bundok at tinalo niya ang mayabang na Agila.

MENSAHE:

Maging mapagpakumbaba sa lahat ng ating mga ginagawa. Huwag maging

mayabang at huwag ding maliitin ang kakayahan ng ating kapwa.

Bagong Kaibigan

May napulot akong papel. Nakasulat doon na may matatagpuan daw akong isang kaibigan. Kinakailangan ko raw sumakay para matagpuan ito. Umuwi ako agad sa amin dahil baka naroon na ang kaibigang tinutukoy sa papel.

Sumakay ako sa likod ng kabayo pero wala doon ang bagong kaibigan. Binuksan ko ang binatana at nakita ko ang aming hardin. Maraming halaman at insekto doon. Masaya silang naglalaro pero hindi ko sila maintindihan. Lumabas ako sa likod-bahay at nagpunta sa dagat. Sumakay ako ng bangka upang hanapin ang aking kaibigan pero walang ibang tao sa dagat. Ah alam ko na. Sumisid ako sa ilalim ng dagat, sumakay ako sa likod ng dolphin at doon nakita ko ang iba’t-ibang hayop at halaman, pero hindi ako mabubuhay doon. Kaya bumalik na lamang ako sa amin.

Gabi na ng makauwi ako. Mula sa aking silid ay may natanaw ako na maliwanag sa langit. Mayroong isang bituin na ubod ng laki. Ahah! Pupuntahan ko ang bituin. Kumapit ako sa lobo at pinuntahan ko ito. Pero walang tao roon. Mula sa itaas ay tanaw na tanaw ko ang daigdig na bilog at nagliliwanag. Ang ganda ng kulay. Para itong bolang umiilaw. May kulay bughaw, luntian at kulay lupa. Naisip kong bumalik na, mula sa itaas ay nagpalundag-lundag ako sa mga ulap, ang sarap! Parang mga bulak! Nagpadulas ako sa bahaghari! Subalit wala pa rin akong kalaro kaya gumamit ako ng isang malaking payong at ginawa kong parachute. Napunta ako sa kagubatan. Doon ay nagpupulong ang mga hayop. Hindi ko sila

maintindihan kaya bumalik na ako sa amin sakay-sakay ng isang elepante. Maya-maya ay kinalabit na ako ni inay.“Gising na anak, may pasok ka ngayon”“Nay, nanaginip ako na may makikilala akong bagong kaibigan!”“Oo, meron nga, doon sa inyong paaralan kaya gumising ka na at darating na angschool bus.“

Si Pingkaw

Naalimpongatan ako sa pagtulog nang

hapong iyon sa sigawan at nanunuyang

tawanan ng mga bata sa kalsada. Dali-dali

akong bumangon, nagpahid ng pawis at

dumungaw sa bintana. Si Pingkaw pala na

sinusundan ng mga bata. Gula-gulanit ang

kanyang damit na ilang ulit nang

tinagpian at may medyas ang isang paa

na ewan kung asul o berde. Malayo siya

kaya't di ko Makita nang mabuti. Sa

kabilang binti, may nakataling pulang

papel de Hapon na may kabit na lata sa

dulo. Sa kanyang ulo, may nakapatong na

palara na kumikinang tuwing tinatamaan

ng sinag ng araw. 

"Hoy, Pingkaw," sigaw ng isang bata na nakasundong abot sa tuhod at may

itinatawing-tawing sa daga. "Sige nga, kumanta ka ng blak is blak." 

"Ay, hiya ako," nag-aatubiling sagot ng babae, sabay subo sa daliri. 

"Kung ayaw mo, aagawin namin ang anak mo," nakangising sabat ng pinakamalaki

sa lahat, mahaba ang buhok at nakakorto lamang. At umambang aagawin ang

karga ni Pingkaw. 

Umatras ang babae at hinigpitan pa ang yapos sa kanyang karga. 

"Sige agawin natin ang kanyang anak," sabi nilang pahalakhak habang pasayaw-

sayaw na pinalilibutan si Pingkaw. 

Maya-maya'y nakita kong lumuhod si Pingkaw sa lupa at nag-iiyak na parang bata. 

"Huwag niyo naming kunin ang anak ko. Isusumbong ko kayo sa meyor." Patuloy pa

rin ang panindyo ng mga bata kahit na lumakas ang hagulhol ni Pingkaw. 

Nakadama ako ng pagkaawa kay Pingkaw at pagkainis sa mga bata. Kaya't

sumigaw ako para takutin sila. "Hoy mga bata, salbahe n'yo! Tigilan n'yo ang

pagtukso sa kanya." 

Ewan kung sa lakas ng pagsigaw ko'y natakot ang mga batang isa-isang nag-

aalisan. Pagkaalis nila, tumingala si Pingkaw sa akin at nagsabi: 

"Meyor, kukunins nila ang aking anak." 

Hindi ko mapigilan ang aking pagngiti. May koronel, may sergeant, may senador

siyang tawag sa akin. Ngayon meyor na naman. "O sige, hindi na nila kukunin yan.

Huwag ka nang umiyak." 

Ngumiti siya sa akin. Inihele ang kayang karga. Nahulog ang basahang ibinalot sa

lata ng biskwit. Dali-dali niya itong pinulot at muling ibinalot sa lata. 

"Hele, hele tulog muna, wala ditto ang iyong ina…" ang kayang kanta habang ang

lata'y ipinaghele at siya'y patiyad na nagsasayaw. 

Natigilan ako. 

At naalala ko ang Pingkaw na dati naming kapitbahay sa tambakan, nang hindi pa

siya ganito. 

Ang paghahalukay ng basura ang kanyang hanapbuhay (sa amin ang tambakan ng

syudad) at ditto nagmumula ang kanyang makakain, magagamit o maipagbili.

Madalas siyang umawit dati-rati. Hindi naman kagandahan ang kanyang tinig -

basag at boses-lalaki. Subalit kung may ano itong gayuma na bumabalani sa

pandinig. Ewan kung dahil sa tila malungkot na tinig ng kanyang paghehele o kung

dahil sa pagtataka sa kanyang kasiyahan gayong isa lamang siyang naghahalukay

ng basura. 

Kadalasan, pabalik na siya niyang galling sa tambakan. Ang kariton niya'y puno ng

kartong papel, bote, mga sirang sapatos, at sa loob ng bag na burin a nakasabit sa

gilid ng kanyang kariton, makikita mo ang kanyang pananghalian. Ito'y mga tira-

tirang sadinas, karne norte o kaya'y pork and beans, pandesal na kadalasa'y

nakagatan na at kung minsan, kung sinuswerte, may buto ng fried chicken na may

lamang nakadikit. Sa kanyang yayat na katawan masasabing tunay na mabigat ang

kanyang tinutulak, ngunit magugulat ka, tila nagagaanan siya at nakakakanta pa ng

kundimang Bisaya. 

Pagdating niya sa harap ng kanilang barung-barong, agad niyang tatawagan ang

kanyang anak: "Poray, Basing, Takoy, nandito na ako." At ang mga ito, dali-daling

nagtakbuhan pasalubong sa kanya habang hindi makaringgan sa pagtatanong kung

may uwi ba raw siyang dyens na estretsibol; ano ang kanilang pananghalian,

nakabili ba raw siya ng bitsukoy? 

Dalawang taon kaming magkapitbahay ngunit hindi ko man lamang nalaman ang

kanyang tunay na pangalan. Pingkaw ang tawag ng lahat sa kanya, b'yuda na s'ya.

Namatay ang kanyang asawa sa sakit ng epilepsy habang dinadala niya sa kanyang

sinapupunan ang bunsong anak. Samantala, si Pisyang Tahur ay sumusumpa sa

kanyang paboritong santo na hindi raw kailanman nakasal si Pingkaw. Iba-iba raw

ang ama ng kanyang tatlong anak. Ang kanyang panganay, si Poray, ay labis na

mataas para sa kanyang gulang na labintatlong taon at masyadong payat. Tuwing

makikita mo iting nakasuot ng estretsibol na dala ng ina mula sa tambakan,

maaalala mo agad ang panakot-uwak sa maisan. Si Basing, ang sumunod, sungi

ngunit mahilig pang pumangos tubo gayong umaagos lamang ang katas sa biyak ng

kayang labi. Ang bunsong ewan kung tatlong taon pa lamang ay maputi at

guwapung-gwapo. Ibang-iba sa kanyang mga kapatid kaya kung minsa'y naisip

mong totoo nga ang sinasabi ni Pisyang Tahur. 

Pagkatapos mananghalian, aalisin na ni Pingkaw ang mga laman ng kariton,

ihihiwalay ang mga lata mga bote, mga kariton at iba pang nakalagay rito sa

napulot sa tambakan katulong ang kayang mga anak. Kinasanayan na ni Pingkaw

na umawit habang gumagawa. Kung minsan, sumasabay ang kayang mga anak at

ang sungi ang siyang may pinakamataas na tinig,. Pagkatapos, itutulak na niya ang

kariton patungo sa Tsino na tagabili. 

Talagang mahal ni Pingkaw ang kanayang mga anak. Sa tambakan, karaniwang

makikita mo na sinasaktan ng mga ina ang kanilang mga anak, ngunit hindi mo

man lamang makikita si Pingkaw na inaambaan ang kanyang mga anak. "Ang mga

bata," nasabi niyang minsang bumili siya ng tuyo sa talipapa at nakitang pinapalo

ng isang ina ang maliit na anak na nahuli nitong tumitingin sa malalaswang

larawan, "hindi kailangang paluin, sapat nang turuan sila nang malumanay. Iba ang

batang nakikinig sa magulang dahil sa paggalang at pagmamahal. Ang mga bata,

kung saktan, susunod sa iyo subalit magrerebelde at magkimkim ng sama ng

loob." 

Sa tunggalian ng pamumuhay sa tambakan na roo, ang isang tao'y handing

tumapak sa ilong ng kapwa tao mabuhay lamang. Nakapagtataka si Pingkaw. Lubha

siyang matulungin lalo na sa katulad niyang naghahalukay lamang ng basura.

Madalas siyang tumutulong sa pagtutulak ng kariton ng iba lalo na ng mga bata at

matatanda. Sinasabi rin na sa pagsisimba niya tuwing Linggo hindi kukulangin sa

piseta anf kayang ipinamamahagi sa mga nagpapalimos. 

Alam ng lahat sa tambakan ang pangyayaring ito. Minsan, nagkasakit ng el to

rang sunging anak ni Pingkaw. Nagtungo ang babae sa suking Tsino. Nakiusap na

pautangin siya. Magpapahiram naman daw ang Tsino ngunit sa isang kondisyon.

Bukambibig na ang pagkagahaman sa babae ng Tsino na ito: pinagdugtung-

dugtong ng mga tagatambakan kung ano ang kondisyong iyon sapagkat wala

naman talagang nakasaksi sa pag-uusap ng dalawa. Nalaman na ng lahat ang mga

naganap; ang pagkabasag ng kawali na inihambalos ni Pingkaw sa ulo ng Tsino. 

Hindi rin nadala ni Pingkaw ang kanyang anak sa doctor. Pag-uwi niya, naglaga siya

ng dahon ng bayabas at ipinainom sa anak. Iyon nalamang ang nakapagpabuti sa

bata. 

"Nagpapakita rin na may awa ang Diyos. Kung ninais Niyang mamatay ang aking

anak, sana'y namatay na. ngunit dahil naisip pa Niyang mabuhay ito, nabuhay rin

kahit hindi naipadoktor," ang sabi ni Pingkaw nang magpunta siya sa talipapa bago

pa man gumaling ang kanyang anak. 

Minsang nag-uusap ang mga nagsisipagtipon sa talipapa tungkol sa bigas relip, at

iba pang bagay na ipinamimigay ng ahensya na nangangalaga sa mga mahihirap.

Sumabat si Pingkaw na nagkataong naroroon, "Bakit iaasa ko pa sa ahensya ang

aking pamumuhay? Malusog at masigla pa naman ako sa pagtutulak ng aking

kariton upang tulungan. Marami pa riyang iba na higit na nararapat tulungan. Ang

hirap lang sa ating pamahalaan, kung sino ang dapta tulungan ay hindi

tinutulungan. Ngunit ang ibang mabuti naman ang pamumuhay, sila pa ang

nakatatanggap ng tulong. Kabaliwan…" 

Iyan si Pingkaw. Kontento na siya sa kanyang naabot sa buhay. 

Naganap ang sumunod na pangyayai kay Pingkaw nang ako'y nasa bahay ng aking

kapatid na may sakit. Isinalaysay ito ng aking mga kapitbahay pagbalik ko, at

matinding galit ang aking nadama. 

Isang araw, matapos silang mag-agahan ng kayang mga anak, bigla na lamang

namilipit ang mga bata sa sakit sa tiyan. Ewan kung dahil sa sardines o sa kung ano

mang panis na kanilang nakain. 

Natuliro si Pingkaw. Nagsisigaw. Tumakbo siya sa mga kapitbahay upang humingi

ng tulong. Ngunit wala silang maitulong maliban sa pagsabihan siyang kailangan

dalhin ang mga anak sa ospital. 

Walang nagdaraang mga saasakyan sa kalyehon kaya sa kariton isinakay ni

Pingkaw ang kanyang mga anak. Nagtungo siya sa bahay ng isang doktor na

malapit lamang, ngunit wala ang doktor at naglalaro ng golp, ayon sa katulong. 

Itinulak niyang muli ang kariton at nagpunta sa bahay ng isa pang doktor. Matagal

siyang tumimbre nakita niyang may sumisilip-silip sa bintana. 

Kaya nagugulkuhang itinulak na naman ni Pingkaw ang kanyang kariton papuntang

bayan. May doktor doon ngunit wala naming gamut para sa nalason. 

Halos hindi makakilos sa pagod si Pingkaw, bukod pa sa kanyang lubhang

pagkalumbay sa pagiging maramot ng kapalaran. Ipinagpatuloy niya ang pagtulak

ng kariton. 

Nang makarating siya sa punong kalsada, maraming sasakyan ang kanyang

pinahinto upang isakay ang kanyang mga may sakit na anak ngunit wala ni isa sa

mga ito ang tumigil. Maya-maya napansin niyang hindi na kumikilos ang kanyang

panganay. Para siyang sinakluban ng langit nang mabatid niyang hindi na ito

humihinga. Umiiyak siyang nagpatuloy sa pagtulak ng kariton para iligtas ang

buhay ng natitira pa niyang dalawang anak. Maraming tao ang may

pagkamanghang nagmasid sa kanya, subalit wala kahit isa mang lumapiot upang

tumulong. Tumalbug-talbog ang katawan ng kanyang mga anak sa kariton habang

nagdaraan ito sa mga lubak-lubak ng kalsada. 

Pakiramdam niya'y isang daang taon na siya nang makarating sa pambansang

ospital. Matapos ang pagtuturuan ng mga doktor at narses na ang tinitingnan

lamang ay mga pasyenteng mayayaman na wala naming sakit, binigyan din ng

gamut ang dalawang anak ni Pingkaw. 

Nang gumabi'y namatay si Poray, ang pinakamatanda. Dalawang araw pa ang

lumipas, sumunod namang namatay ang bunso. 

Nakarinig na naman ako ng kaguluhan. Muli akong dumungaw. Si Pingkaw na

nagbalik, sinusundan na naman ng mga pilyong bata. 

"Hele-hele, tulog muna, wala ditto ang iyong nanay…" ang kanta niya, habang

ipinaghehele ang binihisang lata..

TUWAANG (Epiko ng mga Bagobo)

Nakatanggap si Tuwaang ng mensahe buhat sa hangin na nagsasabi na kailangan niyang dumalo ng kasal ng Dalaga ng Monawon. Huwag kang pumunta, Tuwaang, babala ng kanyang tiyahin. Nararamdaman ko na mayroong masamang mangyayari sa iyo doon. Huwag kang mag-alala, tiyang. Kaya kong alagaan ang sarili ko sinabi niya ng matatag at determinadong pumunta. Hindi mo naiintindihan, Tuwaang. Hindi ako natatakot sa kahit ano, tiyang. Ngayon ang tanging nalalaman ko ay gusto ko makita ang kagandahan ng Dalaga ng Monawon.

Hindi pinakinggan ni Tuwaang ang kanyang tiyahin. Naghanda siya sa pagdalo sa kasal. Isinuot niya ang damit na ginawa ng mga diyos para sa kanya. Mayroon siyang hugis pusong basket na maaaring makagawa ng kidlat. Dala rin niya ang kanyang espada at panangga at isang mahabang kutsilyo. Sumakay siya sa kidlat at nakarating sa kapatagan ng Kawkawangan. Doon ay natagpuan niya ang Gungutan, isang nakapagsasalitang ibon. Gusto ng ibon na sumama sa kanya sa kasalan kaya dinala na niya ito. Nang makarating sa Monawon, siya ay magalang na pinapasok sa loob ng bulwagan kung saan ginaganap ang kasalan.

Nagsimulang magdatingan ang mga bisita. Unang dumating ay ang Binata ng Panayangan, pagkatapos ay ang Binatang Liwanon at ang Binata ng Sumisikat na Araw. Huling dumating ang lalaking ikakasal, ang Binata ng Sakadna na kasama ang isang daang lalaki.

Nang dumating ay iniutos ng lalaki na paalisin ang mga bisitang hindi nararapat na naroon. Nainsulto si Tuwaang sa sinabi ng lalaking ikakasal na silang lahat ay pulang dahon, na ang ibig sabihin ay mga bayani. Nagsimula ang seremonya sa pag-aalay ng mga bisita ng mga mamahaling regalo. Dalawa ang natira para sa lalaking ikakasal ngunit inamin ng Binata ng Sakadna na wala silang gintong plauta at gintong gitara na maitutumbas sa mga natira. Tumulong si Tuwaang. Sa kanyang misteryosong hininga siya ay nakagawa ng gintong plauta, gitara at gong.

Lumabas na ang babaing ikakasal sa kanyang silid at nagsimulang magbigay ng nganga sa bawa't isang bisita. Pagkatapos ay tumabi ito kay Tuwaang na naglagay sa lalaking ikakasal sa kahiya-hiyang sitwasyon. Pakiramdam ng lalaki ay nainsulto siya. Lumabas ito sa bulwagan at hinamon si Tuwaang sa isang laban.

Ipakita mo sa akin na nararapat ka sa karangalang ibinigay sa iyo ng aking minamahal sa pagtabi niya sa iyo! sabi ng galit na Binata ng Sakadna. Labanan mo ako hanggang kamatayan!

Tumayo si Tuwaang at tinanggap ang hamon ngunit hinawakan siya ng babaing ikakasal. Bayaan mong suklayin ko muna ang iyong buhok bago mo siya labanan, sabi ng babaing ikakasal kay Tuwaang. At buong pagmamahal niyang sinuklay ang kanyang buhok. Tinitigan ni Tuwaang ang babae. Nakita niya ang pagmamahal at paghanga nito sa kanyang mga mata. Mag-ingat ka sa pakikipaglaban sa kanya, babala ng babae. Hindi siya marunong lumaban ng patas. Hinawakan ni Tuwaang ang kamay ng babae at hinalikan ito. Para sa iyo binibini, mag-iingat ako! sabi niya at lumabas na ito sa bulwagan upang labanan ang lalaki.

Tumango ang babaing ikakasal at kumaway sa kanya at umaasa sa kanyang kagalingan. Hinarap ni Tuwaang at ng Gungutan ang Binata ng Sakadna at ang isang daang lalaki. Lumaban sila ng buong makakaya at pagkatapos ng isang maikling pagtutunggali ay natalo niya at ng Gungutan ang siyamnaput-apat na lalaki. Madali nilang natalo ang anim pang natirang nakatayo hanggang siya at ang Binata ng Sikadna na lamang ang natirang nakatayo. Binato si Tuwaang ng lalaking ikakasal ng malaking bato ngunit naging alikabok lamang ito bago pa man nito tamaan si Tuwaang. Dahil sa masidhing laban ay lumindol ang lupa at lahat ng mga puno ay nagbagsakan. Binuhat ng lalaking ikakasal si Tuwaang at ibinato ng malakas sa lupa. Lumubog ito ang nakakarating sa Hades.

Sa Hades, nakita ni Tuwaang si Tuhawa, ang diyos ng Hades. Sinabi ni Tuhawa na ang buhay ng lalaking ikakasal ay nasa gintong plauta. Lumitaw mula sa lupa si Tuwaang at pinatay ang lalaki sa pamamagitan ng pagbili sa gintong plauta. Tumakbo ng masaya ang babae sa kanya. Niyakap niya ito at hinalikan sa kanyang pisngi at labi.

Maari ka bang sumama sa akin? tanong ni Tuwaang sa babae. Ng buong puso, sagot nito. Umuwi si Tuwaang sa Kuaman kasama ang babae at ang Gungutan at namuhay sila ng magkakasama, magpakailanman.

1. Maikling landasin, di maubos lakarin. – ANINO

2. Hindi hayop, hindi tao, pumupulupot sa tiyan mo. – SINTURON

3. Dala mo dala ka, dala ka ng iyong dala. – SAPATOS

4. Maliit pa si Kumpare, nakakaakyat na sa tore. – LANGGAM

5. Kung gusto mong tumagal pa ang aking buhay, kailangang ako ay mamatay. – KANDILA