TEPE AKADEMİ

Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar

Ders Notları

5510 Sayılı Yasanın 14.maddesine göre

“Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm

şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleri meslek

hastalığı” olarak tanımlanmıştır.

Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve bu hastalıkların, işten fiilen ayrıldıktan en

geç ne kadar zaman sonra meydana çıkması halinde sigortalının mesleğinden ileri geldiğinin

kabul edileceği yine aynı yönetmelikte ayrıntılandırılmıştır. Ancak herhangi bir meslek

hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla kesinleştiği ve meslek hastalığına yol açan

etkenin, işyeri incelenmesiyle kanıtlandığı hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük

süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile

meslek hastalığı sayılabilir” hükmü gereğince katı bir yükümlülük süresi uygulaması olmadığı da

söylenebilir.

Özürlülük oranları ve meslekte kazanma gücü kayıp oranları yönetmeliğine göre Meslek

hastalıkları;

A. Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları,

B. Mesleki cilt hastalıkları,

C. Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları,

D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar,

E. Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları, olmak üzere 5 grupta toplanmıştır.

Meslek hastalıkları listesinin D grubunda yer alan bulaşıcı hastalıkların, görülen işin gereği

olarak veya işyerinin özel koşullarının etkisiyle oluşması ve enfeksiyonun laboratuvar bulguları

ile de kanıtlanması gereklidir. Meslek hastalıkları listelerinde yer almayan ve fakat görülen iş ve

görev icabı olarak alındığı kesin olarak tespit edilen diğer enfeksiyon hastalıkları da meslek

hastalığı sayılır. Bu husustaki teşhisin laboratuvar deneyleriyle teyit edilmesi gereklidir.

Hastalığın azami kuluçka süresi yükümlülük süresi olarak kabul edilir.

D Grubu: Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmada

hastalıkların bulaş yolundan ziyade etkenin esas alındığı görülmektedir.

Hastalık ve belirtileri Yükümlülük

süresi Hastalık tehlikesi olan başlıca işler

D 1.GRUBU Helminthiasis grubu Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar:

- Ankilostomiasis

- Necatoriasis

3 ay

3 ay

Tünel ve yeraltı maden işleri, pirinç

tarlalarında, killi, nemli toprak zeminde

çalışmalar.

D 2. GRUBU: Tropik Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar

- Malarya,

- Amebiasis,

- Sarı humma,

- Veba,

- Rekürrent ateş

- Dank,

- Leishmanioz,

- Frambosie,

- Lepra,

- Lekeli humma,

- Riketsiöz,

40 gün

30 gün

10 gün

10 gün

12 gün

10 gün

7 ay

8 hafta

25 yıl

20 gün

20 gün

Bu gibi hastalıkların saptandığı ve tedavi

edildiği sağlık örgütlerinde ve kurumlarında

veya bu hastalıkların patojen ajanları ile

çalışılan laboratuarlardaki sağlık

görevlerinde ve araştırmalarında çalışmalar.

D 3.GRUBU: Hayvanlardan insana bulaşan Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar

- Bruselloz,

- Tetanoz,

- Şarbon,

- Salmonella enfeksiyonları,

- Weill hastalığı,

- Kuduz,

- Ornithozlar, psittakoz,

- Rekurrent ateş,

- Şap hastalığı,

- Çiçek,

- Q humması,

- Lekeli humma,

6 ay -

30 gün

30 gün

30 gün

14 gün

2 yıl

30 gün

12 gün

10 gün

12 gün

30 gün

20 gün

Hayvan gütme, bakma, terbiye etme,

veterinerlik hizmetleri,

Hayvanlardan elde edilen materyelle veya

hayvan artıklarıyla yakın temas, bunların

işlenmesi, saklanması, taşınması (ahır,

mezbaha, hayvan taşımacılığı, veteriner

hastaneleri, kasap sakadatçı, sucukçu, et ve

balık konserveciliği, süt ve süt mamullerinin

işlenmesi, mutfak işleri, hayvan derisi, kılı,

yelesi, yünü, kemik v.b.nin işlendiği,

toplandığı, yok edildiği v.b. yerlerdeki

çalışmalar.),

- Ekinokok humması,

- Ruam,

- Bovin tipi tüberküloz.

1 yıl

1 ay

1 yıl

-Laboratuvarlarda bu hastalıkların

etkenleriyle veya hastalanmış hayvanlardan

alınmış biyolojik materyalle yapılan

çalışmalar.

D 4.GRUBU: Meslek gereği enfeksiyon hastalıklarına özellikle maruz kişilerdeki

Mesleki Bulaşıcı enfeksiyon hastalıkları

- Viral hepatit,

- Tüberküloz,

6 ay

1 yıl

- Hastane, dispanser, poliklinik araştırma

laboratuvarı v.b. sağlık kurumlarında

çalışmalar.

Burada öncelikle her bir gruptan seçilmiş örnek bir hastalık ayrıntılı olarak verilecek diğer

hastalıklar tablo halinde sunulacaktır:

Salmonellozis

Salmonellozis D3 grubu bir mesleki bulaşıcı hastalık olup, etkeni S.Typhimurium, S.Newport ve

S.Enteritidis gibi salmonella türü bakterilerdir.

Rezervuarı ve bulaş yolu: Domuz, küçükbaş, kümes ve ev hayvanları, yumurtalar yumurta

tozu, pişmiş kontamine et parçaları, salatalar, enfekte etler, bayat yemek artıkları, süt, süt

ürünlerinde çoğalabilen ve bunlar tarafından insana bulaşabilen bir hastalıktır.

Başlıca semptomları;

Karında kramplar,

ishal,

titreme,

ateş,

kusma ve

bulantıdır. İshal çoğu kez uzun sürer.

Kuluçka süresi, 6 saatten 72 saate kadar uzayabilir. (ortalama 18 saat).

Korunma için yapılabilecek başlıca uygulamalar şunlardır:

Konserve gıdaları korumak,

gıdaları özenle pişirmek,

evlerdeki kemiricileri ve hayvanları yok etmek.

Portörleri aramak.

Kümeslerin sağlıklı olmasını temin etmektir.

Amipli dizanteri

hastalığa neden olan etkeni: Entamoaba histolytica

hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar), Portörlerin ve enfekte kişilerin

gaitaları, belki fareler

hastalığın bulaş şekli, Su, gıdalar, enfekte çiğ yenen sebze ve meyveler, sinekler, hamam

böcekleri

semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı,

Gizli ve belirtisiz başlangıç,

ishal ya da kabız ya da hiçbiri,

iştahsızlık,

karında dolgunluk,

kanlı ve balgamlı gaita

hastalık etkenin kuluçka süresi ve 5 günden birkaç aya değişebilir, ortalama 3-4 hafta

hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler;

Su, gıdalar, kirlenmiş sular için tifoda bahsedilen önlemlerin alınması,

Sütün pastörizasyonu (bebekler için kaynatılması).

Sineklerin yok edilmesi,

portörlerin izlenmesi.

Suyun kaynatılması ya da uyugn arıtımı, genelde hızlı filtrasyon ve klorlama %100 emin bir

yöntem değildir. Yavaş süzme ve sonra klorlama tercih edilen yöntemdir.

Tüberküloz

Hastalığa neden olan etkeni, Mycobacterium Tuberculosis (insan ve sığır tipi)

Hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar), İnsan, seyrek olarak

hayvan solunum yolları

Hastalığın bulaş şekli, Temas, aynı şekilde tabak-çatal, gıda ve süt

Semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı,

Öksürük,

ateş,

yorgunluk ve

plörezi

Hastalık etkenin kuluçka süresi, Değişik

Hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler

Sütün pastörizasyonu,

tüberkülozlu sığırların ortadan kaldırılması,

kontamine kişilerin röntgen muayenesi ve izlenmesi,

PPD taraması ile BCG

Her bir meslek hastalığı grubundaki bütün hastalıkların her birini ayrıntılı olarak burada

vermek imkansızdır. Bu nedenle bütün hastalıkların genel bir tablo halinde anlatmak için her bir

hastalıkla ilgili olarak;

hastalığa neden olan etkeni,

hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar),

hastalığın bulaş şekli,

semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı,

hastalık etkenin kuluçka süresi ve

hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler

bir tablo halinde aşağıda verilmiştir.

Elbette bu tabloda bile dünyada görülen bütün enfeksiyoz hastalıkları sıralamak mümkün

olmamıştır. En çok görülen, meslek hastalığı olarak kabule dilen ve tedavisi/aşısı olanlar başta

olmak üzere her bir etken grubundan önemli olanlar tabloya alınmıştır.

Aşağıda hazırlanmış olan tabloda tüzüğe göre “mesleki bulaşıcı hastalıklar” listesinde olan

hastalıklar (*) işareti ile belirtilmiştir.

Bulaşıcı Hastalıkların Özellikleri ve Korunması

Hastalık Neden Olan Ajan Rezervuar Bulaş Şekli Semptomları

n Kısa Tanımı

Kuluçka

Süresi Korunma

BA

KTER

İ T

OK

SİN

LER

İ

Botulizm C1. Botulinum

Toprak, toz,

meyve, sebze

ve bütün

gıdalar

Toksin içeren

gıda

maddelerinin

konserve

edilmesi

Gastrointestina

l ağrı, ishal,

kabız, güç

kaybı, dispne,

yutma

güçlüğü, çift

görme,

2 saatten

8 güne

kadar,

genellikle

24 saat

içinde

Evde yapılan ve asit olmayan

konserveleri 5 dakika süre ile

kaynatma, et, balık ya da

kurutulmuş gıdaları uzun süre

pişirmek, şüpheli gıda maddelerini

tatmamak.

Stafilakoka

bağlı gıda

zehirlenmesi

Enterotoksin yapan

stafilakoklar,

St. Albus,

St. Aureus (toksini

ısıya dayanıklıdır)

Deri, muköz,

membranlar,

cerahat, toz,

hava, balgam,

boğaz

Kreması

kontamine olan

pastalar, etler,

kümes

hayvanları, süt

ve ürünleri

Şiddetli

bulantı, kusma

ve güç kaybı,

ishal,

kramplar, ani

ve bazen

şiddetli

başlangıç,

kişinin süratle

iyileşmesi.

1 - 6

saat

ortalama

3 saat.

Derinliği az kaplarda hazırlanan

yiyecekleri soğuduktan sonra

derhal 7 oC den düşük ısıda

soğutmak, Artıkları 4 saat içinde

kullanmak, gıdaların

hazırlanmasında el işlemlerinden

sakınmak, gıda elleyicilerinin sağlık

ve hijyen eğitimi

Salmonelloz

is

(*)

S.Typhimurium

S.Newport

S.Enteritidis

S.Montevideo vb.

Domuz,

küçükbaş,

kümes ve ev

hayvanları,

yumurtalar

yumurta tozu

Pişmiş

kontamine et

parçaları,

salatalar,

enfekte etler,

bayat yemek

artıkları, süt,

süt ürünleri

Karında

kramplar,

ishal,

titreme, ateş,

kusma ve

bulantı, ishal

çoğu kez

uzun sürer.

6

saatten

72

saate,

ortalam

a 18

saat

Konserve gıdaları korumak,

gıdaları özenle pişirmek,

evlerdeki kemiricileri ve

hayvanları yok etmek. Portörleri

aramak. Stafilakok zehirlenmesi

için bahsedilen benzer önlemleri

almak. Kümeslerin sağlıklı

olmasını temin etmek.

BA

KT

ER

İLE

R

Tifo Salmonella typhi

Portör ya da

hastanın

gaita ve idrarı

Su, süt, süt

ürünleri,

kabuklu deniz

ürünleri,

kontamine

gıdalar,

sinekler.

Devamlı bir

ateşle

beraber genel

enfeksiyon

belirtileri,

gövdede

pembe

lekeler ve

ishal

3 -38

gün

ortalam

a 7-14

gün.

Kullanılan suyun arıtımı,

dezenfeksiyonu ve korunması.

Süt ve süt ürünlerinin

pastörizasyonu, kirlenmiş

suların sağlıklı bir şekilde

izolesi, gıda işçilerinin eğitimi,

gıda maddelerinin ve kabuklu

hayvanların kontrolü, sineklerin

yok edilmesi, jerm portörlerinin

kontrolü, aşılama, kişisel hijyen.

Paratifolar

(*) Salmonella A,B,C

Gastroe

nterit

formu

için 1-

10 gün,

barsak

enfeksiy

onu

formu

için 1-3

hafta.

Streptokoks

ik gıda

zehirlenmes

i

A grubu Str,

B grubu hemolitik

Str

Str. Faecalis,

Str.Viridans

Ağız, burun

boğaz ve

insan

solunum

yolları

Etler, süt,

köfte, peynir,

kontamine

soslar

Bulantı,

bazen kusma,

kolik ve ishal

2 - 18

saat

Stafilokok zehirlenmesindeki

benzer önlemlerin alınması. Süt

ve süt ürünlerinin

pastörizasyonu

Shigellozis

(Basili

dizanteri)

Sh. dysentherie

Sh. Flexneri

Sh.Soydil ve

Sh.Sonnei

Jerm

portörlerinin

ve enfekte

kişilerin

saltaları

Su, gıdalar, süt

ve kontamine

süt ürünleri,

sinekler

Birden bire

ishal, ateş,

tenezm ile

başlangıç, sık

kanlı ve

balgamlı ishal

1 - 7

gün,

ortalam

a 4

günden

az.

Su, gıdalar, kirlenmiş sular için

tifoda bahsedilen önlemlerin

alınması, Sütün pastörizasyonu

(bebekler için kaynatılması).

Sineklerin yok edilmesi,

portörlerin izlenmesi.

Kolera V.Cholarae

Galita,

kusmuk,

Jerm

portörleri

Su, kontamine

çiğ yiyecekler,

sinekler

Sulu ishal,

kusma,

susuzluk,

ağrılar, koma

2-5 gün

ortalam

a 3 gün

Tifoda bahsedilen önlemlerin

alınması, aşılama, karantina,

hastaların izole edilmesi

Hastalık Neden Olan Ajan Rezervuar Bulaş Şekli

Semptomlar

ın Kısa

Tanımı

Kuluçk

a

Süresi

Korunma

BA

KT

ER

İLE

R

Brusella

(*)

Brucella melitensis

(keçilerde)

Brucella arbortus

(sığırlarda)

Brucella suis

(domuzlarda)

Enfekte

hayvanın

kanı,

dokuları,

sütü, idrarı

Enfekte inek ve

keçiden alınan

çiğ süt, aynı

zamanda

enfekte

hayvanla

temas

Belirtisiz,

düzensiz bir

ateş,

terleme,

titreme, kas

ve eklem

ağrıları

6 ila 30

gün

arasında

değişebi

lir

Sütün pastörizasyonu, enfekte

hayvanların imha edilmesi,

enfekte etlerin önlem alınarak

işlenmesi

Meliodozis Preudomonas

Pseudomalle

Fare, kobay,

kedi, tavşan,

köpek, at

Fare gaitası ile

enfekte olmuş

gıda maddeleri

İshal, kusma,

yüksek ateş,

hezeyan

10

günden

az

Farelerin imhası, gıdaların

uygun taşınma ve korunması,

sineklerle savaş, kişisel hijyen

Streptotok

anjin Str.hemolyticus

Burun, boğaz

ve ağız

akıntısı

Kontamine süt

ve ürünleri

Anjin, birden

başlayan

ateş,

kusmalar

2

günden

5 güne

Sütün pastörizasyonu,

temaslıların muayenesi,

portörlerin bulunması ve

tedavisi

Difteri Corynebacterium

Diphtheriae

Solunum

yolları, hasta

ve portör

jermleri

Temas, süt ve

süt ürünleri

Bademcikleri

n, boğazın ve

burunun

iltihablı, ateşli

hastalığı

2-5 gün

ve daha

fazla

Sütün pastörizasyonu, araç-

gerecin dezenfeksiyonu,

temaslıların muayenesi, aşılama

Tüberküloz

(*)

Mycobacterium

Tuberculosis (insan

ve sığır tipi)

İnsan, seyrek

olarak

hayvan

solunum

yolları

Temas, aynı

şekilde tabak-

çatal, gıda ve

süt

Öksürük,

ateş,

yorgunluk

plörezi

Değişik

Sütün pastörizasyonu,

tüberkülozlu sığırların ortadan

kaldırılması, kontamine kişilerin

röntgen muayenesi ve

izlenmesi, PPD taraması ile BCG

Tularemi Francisella

Tutarensis

Kemiriciler,

tavşan,

sinekleri,

tahta kenesi,

köpek, tilki,

domuz

Enfekte tavşan

eti, kontamine

su, yabani

hayvanlarla

temas

Ani başlangıç,

ateş ağırlar

vs.

1-10

gün

ortalam

a 3 gün

Tavşan etinin uzun süre

pişirilmesi, suyun temizlenmesi,

kauçuk eldiven

kullanılması(vahşi hayvanlarla

temasta, korunma amacı ile)

Gastroenter

it

Bilinmeyen

mikroorganizmalar

İnsan ve

hayvanlar

Su, gıdalar,

süt, hava

İshal, bulantı,

kusmalar,

kramplar,

belki ateş

Değişik,

ortalam

a 8-12

saat

Çevre sağlığı sağlık eğitimi,

kişisel hijyen

RİC

KE

TS

IA

Ricketsia

Humması

(*)

Coxiella burnetti Süt inekleri,

koyun, keçi

Mezbahalar,

enfekte

hayvanla

temas eden süt

sağıcıları, çiğ

inek ve keçi

sütü

Bol terleme

ve titreme,

migren,

rahatsızlık

2-3

hafta

Süt ve sütlü ürünlerin

pastörizasyonu. Enfekte

hayvanların oluşturduğu

rezervuarların yok edilmesi,

mezbaha ve süthanelerin

temizliği. Hastalığın tespit

edildiği yerlerden gelen

ürünlerin 63 oC de 30 dakika ya

da 72 oC de15 saniyede

pastörize edilmesi.

VİR

US

Lenfositer

Korio-

menenjit

Filtre olan bir virüs

Ev farelerinin

idrarı, gaita,

ifrazat

Kontamine

gıdalar

Ateş, grup,

şiddetli baş

ağrısı,

tortikolis,

kusma, uyku

hali.

Ortalam

a 8-13

gün

Farelerin yok edilmesi ya da

sayılarının azaltılması. Genel

temizlik ve çevre temizliği.

ENFEKSİYÖ

Z HEPATİT

(*)

Hepatit A virüsü

Enfekte

şahısların

dışkısı

Enfekte su

gıdalar, süt

Ateş, bulantı,

iştahsızlık,

muhtemelen

kusma,

yorgunluk,

baş ağrısı,

sararma

15-35

gün,

ortalama

25 gün

Kirli suların izolesi, gıda hijyeni,

kişisel hijyen. Sulun

koagülasyon, dekantasyon ve

filtrasyonla arıtımı, daha sonra

klorla dezenfeksiyonu (litrede

0.6 ml. Serbest klor olacak

şekilde)

Hastalık Neden Olan Ajan Rezervuar Bulaş Şekli

Semptomlar

ın Kısa

Tanımı

Kuluçk

a

Süresi

Korunma

PR

OT

OZ

OA

Amipli

dizanteri

(*)

Entamoaba

histolytica

Portörlerin ve

enfekte

kişilerin

gaitaları, belki

fareler

Su, gıdalar,

enfekte çiğ

yenen sebze ve

meyveler,

sinekler,

hamam

böcekleri

Gizli ve

belirtisiz

başlangıç,

ishal ya da

kabız ya da

hiçbiri,

iştahsızlık,

karında

dolgunluk,

kanlı ve

balgamlı gaita

5

günden

birkaç

aya

değişebil

ir,

ortalama

3-4 hafta

Schigellada alınan önlemlerin

aynısı. Suyun kaynatılması ya da

uyugn arıtımı, genelde hızlı

filtrasyon ve klorlama %100

emin bir yöntem değildir. Yavaş

süzme ve sonra klorlama tercih

edilen yöntemdir.

SP

İR

OK

ET

Leptospiroz

(weil

hastalığı)

(*)

Leptospira

haemorrhagiae

L. habddomadis,

L.cola vb.

Fare, domuz,

köpek, kedi,

sıçan, tilki,

koyun idrarı

ve gaitası

Gıdalar, su,

enfekte

hayvanların

gaitaları ve

idrarları ile

kirletilmiş

toprak, temas

Ateş, titreme,

baş ağrısı,

bulantı, adale

ağrısı, kusma,

susama,

halsizlik,

sararma

4-19

gün,

ortalama

9-10

gün.

Farelerin imhası, gıdaların

korunması, mutfak araç

gerecinin dezenfeksiyonu.

Suların kirletilmemesi. El ve

kollardaki çatlakların tedavisi

Trişinozis

(*) Trichinella spiralis

Domuz, ayı,

yabani

domuz, fare,

tilki, kurt

Enfekte domuz

eti ve domuz eti

ürünleri,

enfekte ayı ve

yaban domuzu

eti

Bulantı,

kusmalar,

ishal, adale

ağrısı, yüzün

ve göz

kapaklarının

şişmesi,

yutkunma

zorluğu

9 gün

civarında

, 2-29

gün

Domuz ayı ve yaban domuzu

etlerinin, domuz eti ve et

ürünlerinin iyice pişirilmesi,

farelerin imhası. Domuzların

pişmiş yiyeceklerle beslenme ya

da bunları gıdalardan çıkarmak.

Eti -15 C derecede, 20 gün ya

da 31 C derecede 24 saat

muhafaza etmek.

PA

RA

ZİT

OZ

LA

R

Sistozamiya

zis

(bilharziose)

Schistosoma

haematobium,

S.Monsoni, S.

Japonicum

İnsanda venöz

dolaşım, idrar,

gaita

Enfekte olmuş

su, bu suyun

içme ve

yıkanma için

kullanılması

Dizanterik,

akciğer ve

karın

semptomları,

titreme,

kaşıntı,

dermatit

1-3 ay

ya da

daha

fazla

Enfekte sudan sakınmak. Suyu

aşağıdaki yöntemlerden biri ile

sağlıklı duruma getirmek. 1)1

saat sürede koagülasyon ve

çöktürme, daha sonra yavaş

süzme(saatte 1 m2 de, 7 m3 su)

ya da diatomitten süzme (saatte

1 m2 de 12 m3 su), sonra

klorlama (1 mg/L), 2)

Kaynatma, bakır sülfat ilave

ederek (16 mg/L) 48 saat süre

ile çöktürme ve klorlama, 3)

Sodyum penta-chlorophenat ya

da bakır (10 mg/L) ilave etmek,

yavaş kum filtrelerinden süzmek

ve klorlama

Askariyozis Ascaris

Lumbricoides

İnsan, goril,

maymun kalın

barsağı

Enfekte su ve

gıdalar, lağım

suları

Gaitada

kurtlar, karın

ağırısı, deri

döküntüleri,

karın şişmesi,

bulantı,

iştahın

artması

1-5 gün

ve 2-4

ay

Kişisel hijyen, çevre sağlığı.

Endemik bölgelerde suyu

kaynatarak içmek. İnsan dışkı ve

idrarının sağlıklı bir şekilde

izolesi

Hasta

lık

Neden Olan Ajan Rezervuar Bulaş Şekli

Sem

pto

m

ların

Kıs

a

Tan

ımı

Ku

luçka

Sü

resi

Korunma P

AR

AZ

İT

OZ

LA

R

Ekin

okok (

Hid

atidoz) Echinococcus

Granulosus (köpek

tanyası)

Köpek, koyun,

kurt, domuz,

at, maymun

Kontamine

içecekler ve

gıdalar, elle

ağzın

kontamine

olması, enfekte

köpeklerle

temas.

Dokulardaki

kistler(karaciğ

er, akciğer,

böbrek,

kursak),

Semptomların

olmaması,

ölümle

sonuçlanması

olanaklı.

Değişik,

birkaç

gün.

Köpekleri mezbahaya

sokmamak ve çiğ etle

beslenmelerini önlemek,

çocukları ve yetişkinleri

köpeklerle doğrudan temas

etmelerinin sakıncalı olduğu

hakkında eğitmek.

Tenia

z

Taenla

Sollum(Domuz

tanyası)

T.Saginata (Sığır

tanyası)

İnsan, davar,

domuz,

manda,

muhtemelen

fare ve sıçan

Enfekte etlerin

çiğ yenmesi.

İnsan, fare ve

sıçan gaitası ile

kirletilmiş gıda

maddeleri

Karın ağrıları,

ishal,

konvulziyonla

r,

uykusuzluk,

iştahının

artması

1-3 ay

Eti uzun süre pişirmek,

sineklerle savaş, insan gaita ve

idrarının sağlıklı bir şekilde

izolesi, gıdaları elle işleyenleri

hijyen kurallarına uymaları

konusunda denetleme, kontrol

edilmemiş etleri yememek, Eti

6 gün-10 C derecede

saklamak.

Botr

iosefa

lo

zis

Diphyliobotrium

latum(balık

tenyası) ve diğer

varyeteleri

Siklops,

insan,

kurbağa,

köpek, kedi

Çiğ yenen

enfekte tatlı su

balıkları

Karın ağrıları,

zayıflama,

anemi,

halsizlik

18 gün

Balığın ve balık yumurtalarının

(havyar) iyice pişirilmesi. İnsan

gaita ve idrarının sağlıklı bir

şekilde izolesi.

Para

gonim

iyazis

Paragonimus

westermani,

P.kellicotti

(akciğer

trematodu)

İnsan, köpek,

kedi, domuz,

fare, kurt

Enfekte su,

tatlı su

yengeci,

kerevit

Kronik

öksürük,

boğumlu

parmaklar,

künt ağrılar,

ishal

Değişik

Endemik bölgelerde içme

suyunun kaynatılması. Tatlı su

yengeçlerinin ve kerevitlerinin

iyice pişirilmesi.

Klo

nork

iyazis

Clonorchis

sinensis,

opistherchis

fellneus (karaciğer

trematodu)

İnsan, köpek,

kedi, domuz

karaciğeri

Enfekte tatlı su

balıkları

Kronik ishal,

niktolopi

(gece

görmesi)

26 gün

Endemik bölgelerde içme

suyunun kaynatılması.

Balıkların iyice pişirilmesi

Fasiy

oliyazis

Fasciola hepatica Koyun

karaciğeri

Çiğ yenen

koyun

karaciğeri

Muntazam

olmayan

ateş, ağrılar,

ishal

Birçok

ay

Koyun karaciğerinin iyice

pişirilmesi

Trikosefa

lozis

Trichuris trichlura

İnsan,

domuz,

köpek kalın

barsağı

Kontamine

gıdalar

Özellik

arzeden

semptomları

yok.

Muhtemelen

karında

şişkinlik

6-12 ay

Çevre sağlığı, suyun

kaynatılması, gıdaların

pişirilerek yenmesi. Gaitanın

sağlıklı bir şekilde izolesi. O

ksiy

ur

Enterobius

vermicularis

İnsan kalın

barsağı

Parmaklar,

yumurta ihtiva

eden tozlar,

kontamine

gıdalar ve

sular, lağım

suları

Burun

kaşıntısı,

pruritis, ishal

14 gün

Heladan çıktıktan sonra ellerin

yıkanması, tırnakların

kesilmesi, yatarken pamuklu

don giyilmesi, hijyen önlemleri

Fascio

lopsis

Fasciolopsis buski

İnsan ve

domuz ince

barsağı

Çiğ yenen su

bitkileri, su

gıdaları

Karın ağrıları,

ishal,

yeşilimtrak

gaita, kabız,

ödem

1-2 ay Lotus, bambu, su kestanesi

köklerinin pişirilmesi

Him

enolo

piy

az

Hymenolopis Nana İnsan ve

kemiriciler

Yumurtalar ile

kirlenmiş

gıdalar, direk

temas

İshal ya da

karın ağrıları,

barsak

irritasyonu

1 ay

İnsan dışkı ve idrarının sağlıklı

bir şekilde izolesi. Kişisel

hijyen, gıdaların sağlık

denetimi, kemiricilerin yok

edilmesi, vakaların tedavisi.

VEKTÖRLERLE BULAŞAN HASTALIKLAR

Vektörlerle bulaşan hastalıklar bazı iş kollarında daha fazla önem arzedebilir.

Veterinerlik, hayvancılık, gıda ve tarım sektöründe çalışanlarda vektörlerle bulaşan

hastalıklar önemli sağlık sorunları oluşturabilirler.

Vektörlerle bulaşan hastalıkların çok görüldüğü başlıca iş kolları;

Hayvan gütme, bakma, terbiye etme,

veterinerlik hizmetleri,

Hayvanlardan elde edilen materyelle veya hayvan artıklarıyla yakın temas,

bunların işlenmesi, saklanması, taşınması (ahır, mezbaha, hayvan taşımacılığı, veteriner

hastaneleri, kasap sakadatçı, sucukçu, et ve balık konserveciliği, süt ve süt mamullerinin

işlenmesi, mutfak işleri, hayvan derisi, kılı, yelesi, yünü, kemik v.b.nin işlendiği,

toplandığı, yok edildiği v.b. yerlerdeki çalışmalar.)

Laboratuvarlarda bu hastalıkların etkenleriyle veya hastalanmış hayvanlardan

alınmış biyolojik materyalle yapılan çalışmalardır.

Bu gibi hastalıkların saptandığı ve tedavi edildiği sağlık örgütlerinde ve

kurumlarında veya bu hastalıkların patojen ajanları ile çalışılan laboratuarlardaki sağlık

görevlerinde ve araştırmalarında çalışmalar.

Vektörlerle bulaşan hastalıklardan biri olan sıtmayı örnek evrecek olursak; sıtma

etkeni olan plazmodium türü mikroorganizmalar, dişi sivrisineklerinin vücudunda

gelişimini tamamlar sonra bu sineğin insanı sokmasıyla sağlam insana geçerek hastalık

yapar. İnsanda hastalığın ortaya çıkabilmesi için etkenin mutlaka sivrisineğin vücudunda

bir süre kalarak gelişim aşamasını tamamlaması gerekir. Bu hastalığın bulaş zinciri-

çevresi göz önüne alındığında;

Etken: Plazmodium türü mikroorganizmalardır.

Kaynak: Sıtma hastalığı olan insandır.

Bulaşma yolu: Vektör (anofel türü sivrisinek)

Konakçı: Sivrisineğin ısırdığı sağlam insandır.

Bu zinciri ikim koşulları, sıcak ve nem stimule eder, bulaşı hızlandırır. Bütün bu

ögeleriyle birlikte enfeksiyon çevresi anlaşılmış olur alınması gereken önlemler zincirin

her bir halkasına ve kolaylaştırıcı çevresel faktörlere yönelik olarak sistematik bir biçimde

planlanırsa salgın veya bulaşıcı hastalığa sistematik ve bilimsel olarak müdahale edilmiş

olacaktır. Bu sistematik yaklaşımla ele alındığında sıtmayla ilgili olarak alınması

gereken önlemlerin şunlar olacağı açıkça ortaya çıkacaktır:

Temel prensip bulaştırma aracı olan vektörlerin ortadan kaldırılması olmakla birlikte,

enfeksiyon zinciri göz önünde bulundurularak enfeksiyonun bulaşma aşamalarının her

birine yönelik olarak entegre (bütün önlemler birlikte) önlemler alınmalıdır.

1. Etkene Yönelik Önlemler:

Etkenin antijenik yapısının ve immunolojik özelliklerinin laboratuar

ortamında incelenmesi

2. KAYNAĞA Yönelik Önlemler:

Hastalık insandan insana bulaşıyorsa hastaların tedavi edilmesi, hasta

tarama-bulma çalışmaları, erken tanı koymak. Vakaların izolasyonu ve tanının

konması

Hayvandan insana bulaşan hastalıklarda hasta hayvanların aranması ve

tedavisi gereken durumlarda itlafı

Kaynağın bulunması, yeni bulaşların önlenmesi ve kaynağa ve bulaşma

yollarına yönelik önlemlerin alınması açısından çok önemlidir.

Sağlık Eğitimi ile erken tanı ve tedaviye katkı sağlamak

Hastalık bildirim sistemi ile, hastaların erken ve doğru tanısının konmasını

sağlayarak hastalığın yayılmasını önlemek

3. Kaynaktan Çıkış Yoluna Yönelik Önlemler:

Hasta insanların vektörlerle temasını ve ısırılmayı önlemek amacıyla;

Uzun kollu giysiler, kaçırıcı kimyasalların kullanılması, cibinlik ve sinek telleri

kullanmak

Hayvan barınaklarının ilaçlanması, vektörleri uzaklaştırıcı kimyasalların

kullanılması

4. BULAŞ YOLUNA (Vektöre) Yönelik Önlemler:

Öncelikle vektörlerin, üreme ve yaşama alanlarının saptanması gerekir.

Vektörlerin yaşama ve üreme alanlarına yönelik çevre sağlığı (barınma,

atık, ve gıda hijyeni) önlemleri.

Fiziko-biyolojik (kapan, tuzak, UV elektrikli lamba, larva yiyen bakteriler,

kedi beslemek vb) önlemler.

Toksik kimyasal maddeler kullanarak (pestisitleri kullanarak) vektör

mücadelesi.

5. Konakçıya Giriş Yoluna Yönelik Önlemler:

Sağlam insanların vektörlerle temasını ve ısırılmayı önlemek amacıyla;

Uzun kollu giysiler, kaçırıcı kimyasalların kullanılması, cibinlik ve sinek telleri

kullanmak

Sağlık eğitimi ile kişisel önlemleri önemsetmek.

6. KONAKÇIYA Yönelik Önlemler:

Sağlamların ilaçla korunması (ve/veya aşılanmaları)

Yeterli ve dengeli beslenme

Sağlık eğitimi ve kişisel hijyen önlemlerinin alınması

Toplumun sosyoekonomik ve sosyokültürel düzeyinin yükseltilmesi en

önemli önlemdir.

Şekil 3. Vektörlerle Bulaşan Hastalıklarda, Enfeksiyon zinciri (çevresi) ve vektörlerle

bulaşan hastalıklara karşı alınması gereken önlemler.

TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok,

No:114/9 Balgat/Çankaya/ANKARA

Tel : 0 312 473 43 47

Tel-2 : 0 312 473 43 48

Fax : 0 312 473 43 59