Merytoryczne i metodyczne przygotowanie ucznia zdolnego do

konkursu

Opracowanie: Teresa KoziołKonsultant LSCDN Oddział w Chełmie

Głównym celem edukacji jest nie nauka, lecz rozbudzenie ducha. – Ernest Renan

Jak to osiągnąć?

Przygotowanie merytoryczne i metodyczne

Przygotowanie merytoryczne - znajomość treści, wybór konkretnych zagadnień, które są niezbędne. W trakcie tego przygotowania nauczyciel określa, jakie treści, w jakim celu i w jakim porządku będzie realizował (autorzy zadań-programy w regulaminie).

Przygotowanie metodyczne – jak poprowadzić zajęcia, jakie zastosować metody nauczania i środki dydaktyczne.

Co zawierają programy merytoryczne ?

1. Cele edukacyjne.2. Zakres treści nauczania (wiedza, umiejętności,

treści PP, kompetencje).3. Zakres wymaganej wiedzy do poszczególnych

etapów konkursów…4. Rodzaje zadań i formy sprawdzania (rodzaje

testów, część ustna). (Na każdym z trzech etapów konkursu, arkusz

zawierać będzie różne typy zadań zamkniętych i otwartych.

5. Literatura (dla nauczyciela i ucznia).

Cele konkursów – rodzaje:aksjologiczne - poznawcze, estetyczne, rozwijanie uzdolnień i zainteresowań uczniów, rozszerzenie wiedzy i umiejętności, edukacja twórcza, pobudzanie myślenia dywergencyjnego,(wiele

możliwych rozwiązań, nowatorskie idee, dywergencyjne myślenie psychol. proces myślowy zakładający wiele punktów widzenia i obejmujący liczne możliwości problemu, bez troski o "logiczny" układ),

rozwijanie pamięci, kształcenie wyobraźni i kreatywności zarówno ucznia jak i nauczyciela,

rozbudzanie wrażliwości estetycznej i kulturowej,promowanie uczniów utalentowanych,

Cele specyficzne, związane z przedmiotemNp. kształcenie postawy szacunku wobec tradycji i

przeszłości, kształtowanie umiejętności całościowego odbioru

świata przyrody i zachodzących w nim zjawisk, budzenie świadomości językowej i uwrażliwianie na

bogactwo i piękno ojczystego języka,kształcenie umiejętności dostrzegania i przewidywania

wpływu substancji chemicznych na środowisko naturalne i zdrowie człowieka.

Cele etyczne, wartości uniwersalne

uświadomienie poczucia własnej wartości, kształcenie nawyków szlachetnej rywalizacji,kształcenie umiejętności spędzania wolnego czasu, Radzenie sobie z niepowodzeniami - odporność na

stres towarzyszący sukcesom, porażkom (10 miłych sytuacji, zdrowy perfekcjonizm (jest pozytywny i pozwala pchać do przodu nasze wizje i plany), wizualizacja),

wyrabianie systematyczności, pracowitości i wytrwałości, refleksji.

Czy zawsze cele zostają osiągnięte? Czy celem konkursów jest: osiągnięcie tytułu laureata? Cele edukacyjne – realizacja może zakończyć się uzyskaniem

przez ucznia miana finalisty, laureata (również etapu szkolnego)Cele wychowawcze – realizacja może zakończyć się sukcesem,

tj. zmianą postawy ucznia, pogłębieniem zainteresowań („zaszczepienie” nowym pomysłem).

Należy pamiętać: Konkursy dostarczają wielu przyjemności, wzruszeń, radości i

umacniają wzajemną komunikację, ale też wywołują obawy, lęki, niezadowolenie, złość a nawet rozpacz.

Kiedy cele zostają osiągnięte?

Droga do osiągnięcia celów, rozwinięcie zainteresowań ucznia, poszerzenie jego wiedzy i umiejętności, przejście przez etap szkolny – już są znaczącym osiągnięciem.

Już samo podjęcie decyzji wiążącej się z nowym wyzwaniem znacznie wzbogaca każdego człowieka. Efektem przystąpienia do konkursu nie jest tylko uzyskanie miana laureata.

Znacznie ważniejsze jest wyrabianie nawyku systematycznej nauki, pogłębiania wiedzy i zainteresowań, nawiązywanie i rozwijanie wielkiej wartości – wzajemnej sympatii – ucznia i mistrza i wreszcie propozycja twórczego sposobu spędzania czasu, bo przygotowania do konkursu zazwyczaj odbywają się poza zajęciami lekcyjnymi.

Z jakimi uczniami pracuje nauczyciel przygotowując ich do konkursów ?

Regulamin konkursów przedmiotowych mówi: Konkursy są skierowane do uczniów szczególnie uzdolnionych, wykazujących zainteresowanie związane z wybranym przedmiotem.

KTO TO JEST UCZEŃ ZDOLNY?  

E. Gondzik[1] scharakteryzował ucznia zdolnego w sposób następujący: „Uczeń zdolny (...) wyróżnia się wysokim poziomem sprawności intelektualnej, specjalnymi zdolnościami i łatwością uczenia się, a także możliwościami osiągnięć twórczych, szerokimi zainteresowaniami (...) samodzielnością, twórczą wyobraźnią”.

[1] E.Gondzik, Wybrane problemy z dydaktyki kształcenia uczniów zdolnych, „Oświata i Wychowanie” 1976 nr 6.

DIAGNOZA UCZNIA ZDOLNEGOW toku obserwacji uczniów nauczyciel musi

kierować się m.in. następującymi kryteriami:sprawnością uczenia się i działania ucznia,wzmożoną aktywnością intelektualną i motywacją,niezależnością, wyrażającą się w

samodzielnych sądach i poleganiu na sobie,

gotowością ucznia do żarliwej obrony własnego stanowiska.

Diagnozowanie uczniów zdolnych

Obserwacja,diagnozowanie klas przez wychowawcę

(ankiety dla uczniów,rodziców, rozmowy z rodzicami),

diagnozowanie przez nauczycieli uczących, psychologa –testy na inteligencję,-założenie karty ucznia zdolnego,

pomiar , który polega na analizie prac i wytworów dziecka

oraz analizie jego osiągnięć szkolnych.

Cechy pomocne w prawidłowym rozpoznawaniu i wyławianiu uczniów zdolnych

sprawność językowa (rozumienie szerokiego zakresu słów, łatwe dysponowanie potrzebnymi słowami oraz giętkość i umiejętność dobitnego wyrażania myśli),

zdolność skojarzeniowa, umiejętność ogarniania wielu idei i wiązania większej ilości faktów,

wyjątkowy zasób energii umysłowej i fizycznej, a nawet poczucie humoru.

ROZWIJANIE ZDOLNOŚCI – typy działań

Cztery zasadnicze typy działań nastawionych na rozwijanie zdolności: 1. Przyspieszanie rozwoju uczniów

zdolnych (akceleracja).2. Wyposażanie ich w większy zasób

wiedzy.3. Umożliwienie im uzyskania wiedzy

o wyższym poziomie trudności zgodnie z poziomem ich rozwoju intelektualnego, poziomem zdolności

i uzdolnień.4. Kształtowanie u uczniów zdolnych

myślenia twórczego i rozwijanie oryginalności.

Akceleracja ( przyspieszenie)

Może przybierać różne formy: • wcześniejsze rozpoczynanie nauki, • podwójnej promocji ( przeskakiwania klas ) • szybszego przerabiania materiału • systemu nauczania bezklasowego, • wcześniejszego kończenia szkoły i

przechodzenia na następny szczebel nauczania. Te formy pracy są odpowiednie dla dzieci

dojrzałych emocjonalnie, społecznie i fizycznie.Dobrze jest obejmować przyspieszeniem grupy

dzieci, a nie pojedynczych uczniów ( ze względu na zaistniałe w grupie więzi ).

Przyspieszanie tempa nauki uczniów zdolnych można osiągnąć m.in. poprzez indywidualizację nauczania, polegającą na:

różnicowaniu tempa uczenia się, różnicowaniu treści kształcenia – w

odniesieniu do różnych uczniów.

Indywidualny tok uczenia powoduje jednak częściowe zerwanie ucznia z systemem klasowo – lekcyjnym, co niekorzystnie wpływa na jego rozwój społeczny.

Ad 2.  Poszerzanie treści programowych i pozaprogramowych jest znacznie lepszym rozwiązaniem.

Najbardziej radykalną metodą wzbogacania treści są specjalne programy dla uczniów zdolnych. Realizacja ich bywa połączona z organizowaniem dodatkowych zajęć w szkole.

Ad 3.  Różnicowanie poziomu trudności polega na takim kształtowaniu procesu nauczania, aby był on szybki, a zarazem wzbogacony o dodatkowe treści.

Wzbogacenie pionowe: zwiększa się intensywność pracy, poszerza zakres wiedzy.

Wzbogacenie poziome: nauczyciel dostarcza w trakcie nauki większą ilość zadań o tej samej trudności.

Kształcenie wielopoziomowe jest realizowane w różnych wariantach, m.in.

- tworzenie w klasach kilku poziomów grup przy zróżnicowaniu poziomu trudności i zakresu materiału nauczania dla poszczególnych grup,

praca w grupach, w których uczniowie uzdolnieni pełnią rolę liderów, a praca może być formą konkursów,

organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla uczniów o podobnych uzdolnieniach,

praca indywidualna nauczyciela z uczniem.

Ad 4. Inspirowanie uczniów zdolnych do aktywności twórczej i oryginalności myślenia

m.in. – nauczanie problemowe. (rozwija operacje myślowe, jak analiza, synteza, porównywanie i uogólnianie oraz płynność i giętkość myślenia). ◦metody aktywizujące, gry dydaktyczne, ◦demonstrowanie indywidualnych osiągnięć

uczniów,◦ dobre, własne materiały oraz umiejętne ich

wykorzystanie,◦opracowywanie zadań i problemów w oparciu o

dodatkową literaturę,◦prowadzenie gazetki szkolnej – metoda rozwijania

zainteresowań uczniów.

Inspirowanie do pracy samodzielnej

• Ważnym aspektem jest praca samodzielna, niezależna oraz w różnym stopniu indywidualna. (np. metoda projektu edukacyjnego) Uczniowie otrzymując zadania do zrealizowania pracują w czytelni, prowadzą eksperymenty, zbierają potrzebne im materiały. Nauczyciel powinien być cały czas do dyspozycji uczniów, radzić w razie jakichkolwiek wątpliwości, służyć pomocą, być w stałym kontakcie z uczniem, prowadzić konsultacje.

Rola nauczyciela w pracy z uczniem zdolnym

Ważny jest osobisty kontakt nauczyciela z uczniem, omawianie nurtujących go problemów i kontrola wyników jego pracy.

Zdolny uczeń ma prawo oczekiwać od nauczyciela zaangażowania w rozwój swojego talentu oraz szerokiej pomocy w rozwiązywaniu problemów.

Formy pracy z uczniami uzdolnionymi - przykłady:

zadawanie uczniom zdolnym dodatkowych zadań podczas prac klasowych i domowych,

korygowanie przez uczniów zdolnych błędów kolegów, prowadzenie przez uczniów zdolnych fragmentów

lekcji,(czasami przygotowanie całej lekcji), pełnienie funkcji asystenta nauczyciela, zachęcanie do czytania czasopism związanych z danym

przedmiotem, zwiększanie wymagań, co do ścisłości i precyzji ich

wypowiedzi, organizowanie konkursów dotyczących działów

materiału, samodzielne poznawanie przez ucznia zdolnego

nowego materiału (ewentualne niejasności konsultuje z nauczycielem),

przekazywanie pod opiekę stałą lub doraźną uczniów słabych uczniom zdolnym,

powierzanie przewodnictwa w pracy grupowej.

Zajęcia pozalekcyjne

Zajęcia pozalekcyjne odbywają się w czasie wolnym, powinny więc wychodzić naprzeciw czterem funkcjom:

-regeneracja sił fizycznych i psychicznych,

-rozrywka, -rozwój zainteresowań i uzdolnień

indywidualnych, -szukanie swego miejsca w

społeczeństwie, co wiąże się z kształtowaniem postaw moralno-społecznych.

ZASADY ORGANIZACJI ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH

zasada dobrowolności uczestnictwa w zajęciach (ucznia nie można zmusić do uczęszczania na zajęcia pozalekcyjne, bo brak chęci z jego strony nie przyniesie w pracy żądanych rezultatów), w pozyskiwaniu uczestników warto sięgnąć do motywacji sukcesu;

zasada atrakcyjności – tylko zajęcia atrakcyjne w treści i sposobie prowadzenia mogą liczyć na względnie stałych uczestników.

Należy zwrócić uwagę na inne aspekty:Pracę z uczniem zdolnym w oparciu o

program autorski .Tworzenie klubów czy kół zainteresowań.Wystąpienie o ITN, IPN (indywidualny tok

lub program nauczania).Udzielanie serdecznego wsparcia w

rozwoju pasji, zainteresowań.Organizowanie obozów naukowych czy

przedmiotowych.

Pomoce techniczne, środki dydaktyczne

Starsze klasy szkoły podstawowej, gimnazjum:

- Komputer z odpowiednim oprogramowaniem, - filmy, audycje, - tablica multimedialna, - komputerowe programy edukacyjne, - wykorzystywanie internetu w poszukiwaniu informacji rozwijających

zainteresowania, opracowanie bazy danych (zasoby internetowe dla przedmiotu).

ROZPORZĄDZENIEMINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1)z dnia 30 kwietnia 2013 r.

w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach,szkołach i placówkach

§ 9. Zajęcia rozwijające uzdolnienia organizuje się dla uczniów szczególnie uzdolnionych oraz prowadzi się przy wykorzystaniu aktywnych metod pracy. Liczba uczestników zajęć nie może przekraczać 8

"Jest tylko jeden sposób nauki - poprzez działanie”.

- Paulo Coelho

LITERATURA:Karwowski, M. (red.) (2009). Identyfikacja

potencjału twórczego, Teoria. Metodologia. Diagnostyka. Warszawa:

Wydawnictwo APS.Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza, Struktura,

Funkcje. Gdańsk: GWP.Przybylska, I. (2007). Inteligencja emocjonalna a

uzdolnienia twórcze i funkcjonowanie szkole młodzieży. Katowice:Wydawnictwo UŚ.

Rimm, S.B. (1994). Bariery szkolnej kariery. Dlaczego dzieci zdolne mają słabe stopnie?. Warszawa: WSiP.

Dziękuję