Medjunarodno Javno Pravo II Skripta

8/18/2019 Medjunarodno Javno Pravo II Skripta

1/53

MEDJUNARODNO JAVNO PRAVO II

MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE KAO SUBJEKTI MEĐUNARODNOGPRAVA

Međunarodne organizacije su formalno institucionalni oblikmeđunarodnih odnosa. Nastale su razvojem međunarodnih odnosa na ekonomskoj, političkoj i ideološkoj osnovi. Međunarodne organizacije su nastale sredinom XXvijeka i mogu se razlikovati u nekoliko aspekata. ! današnje vrijeme brojne sumeđunarodne organizacije za zaštitu ljudskih prava i sloboda, jer su to vrijednosti opšteginteresa čovječanstva."olitički pokušaj iz #$%%. godine formiranjem N&'(")*N'&*(N' !N+' koja je okupila parlamentarne predstavnike evropskih drava je propao, jer u to vrijemenije bilo realnih uslova za ovaj proces. Nekoliko osnovnih determinanti uticalo je na stvaranje međunarodnih

organizacija- ekonomski razlozi, komunikacije i razvoj kapitalizma razvojdemokratije, ljudskih prava, socijalni razlozihumanitarni, univerzalni razlozi, humanizovanje rata uve/avanje broja drava kaonezavisnih me0unarodnih subjekata i potreba stvaranja ugovora u različitimoblastima1ve organizacije imale su dva osnovna tijela- organ zastupljenosti i upravljanja istalni administrativni sekretarijat i to je osnovni model njihove organizacije ifunkcionisanja.Međunarodne organizacije mogu se klasifikovati po različitim elementima kaošto su-1. opšte i speci!"#e $o%"!st &'(št)e#i* oos!+ ,. -"o%!"#e i 'e-io#!"#e

$te'ito'i!"#i !spet+ /. #!!cio#!"#e i oo'&i#!to'se $i#stit(cio#!"#i #i)o+.2sim navedene podjele, međunarodne organizacije se mogu uslovno klasifikovati i nasljede/i način-Me0(&'!)#e o'-!#i2!cie. Nastale su kao formalno institucionalni oblikme0unarodnih odnosa na multilateralnoj osnovi i osnovale su ih drave.Međudravne organizacije, zavisno od obima i sadraja me0udravnih interesai saradnje mogu biti na nivou međudravne koordinacije 32rganizacijaafričkog jedinstva, "okret nesvrstanih, 2rganizacija američkih drava,*rapska liga itd.4 gdje ne postoje posebne i stalne institucije izvan drava koje mogudjelovati samostalno i nezavisno od drava članica. 2vakve organizacije funkcionišusistemom samita, usaglašavaju stavove međusobnih odnosa i stavove prema ostalim međunarodnim pitanjima.D'(-i o%"i 3e0(&'!)#i* o'-!#i2!ci! p'e&st!)"! i#stit(cio#!"#( st'(t('(o! s!&'i #!!cio#!"#e e"e3e#ete i 3oe &! &o#osi o&"(e oe o%!)e2((#e#e 4"!#ice. ako same članice učestvuju u donošenju odluka, donesene odluke postaju opštije norme koje obavezuju drave 3primjer ovakvih međudravnihorganizacija su )iga naroda,!jedinjene nacije, 'vropska unija, N*&2 pakt4.

#


2/53

Međudravne organizacije danas imaju ključnu ulogu u međunarodnim odnosimai kodifikaciji međunarodnog prava.Me0()"!&i#e o'-!#i2!cie. (azlikuju se od me0udravnih po ciljevima osnivanja,kapacitetu djelovanja i organizaciji. 2ve međunarodne organizacije nastale su naosnovu interesa i teorije međunarodne solidarnosti i povezanosti. Naprimjer,

problem eljeznice, vazdušne polovidbe, pomorske plovidbe, riječne plovide, bankarstvo, finansije i ostalo. &o su pitanja sa kojima se suočavaju vlade u svimdravama. Međutim, nijedna vlada, bez obzira na mo/ drave, ne moe sama da rješava pitanja koja su po svojoj prirodi opšta i zahtijevaju i opšte organizovanje.3Međunarodni biro za tegove i mjere #$56. godine, 7eneralni savez pošta #$5$.godine, !nija za zaštitu industrijske svojine #$%8. godine, 9eljeznička unija #%8:.godine, Međunarodna telegrafska unija #$:;. godine, (adiotelegrafska unija #%85.godine, &*, ?&2 4.Me0(#!'oe o'-!#i2!cie #!st!"e #! opšti3 )'ieosti3! i pot'e%!3! "(&si*p'!)!. 39enevska konvencija o tretiranju ranjenika i bolesnika #$:6. godine preteča=rvenog krsta, Međunarodni biro za higijenu #%#@. godine, Međunarodna

organizacija rada #%#%. godine, 1vjetska zdravstvena organizacija, itd4.Arojne oblasti ivota čovjeka i njjegovih prava ne mogu da se realizuju samo krozunutrašnje pravo i organizaciju drave, nego je nuno međunarodnoorganizovanje da bi se ljudska prava ostvarila.Me0(#!'oe #e)"!&i#e o'-!#i2!cie.Međunarodne nevladine organizacije sudobrovoljne, javne, neprofitabilne organizacije od šireg društvenog značaja,osnovane od strane pojedinaca, grupa ili povezivanjem sličnih udruenja, imaju statut idefinisanu organizacionu formu. Bonvencijom o ugovornom pravu iz #%$:. godinemeđunarodne organizacije su priznate kao subjekti me0unarodnog prava.Međunarodne nevladine organizacije pripadaju sferi civilnog društva, tj. nevladinomsektoru i prevazilaze dravne granice i okvire djelovanja vlada pojedinih drava.Mogu biti osnovane u različitim nivoima djelovanja, lokalne, regionalne,nacionalne, svjetske itd. *li prema kriterijumima !jedinjenih nacija treba da ispunjavajukriterijume koji im daju svojstvo međunarodnih nevladinih organizacija- članovi su pojedinci, podlijeu pravnom sistemu drave gdje djeluju,neprofitabilne su i od opšteg su društvenog značaja, imaju javno finansiranje izizvora koji nisu vladini, nezavisne su od vlade na čijoj teritoriji djeluju, ali i od bilo kojedruge vlade, imaju statut kojim regulišu djelatnost, funkcionisanje i strukturu.Međunarodne nevladine organizacije ne mogu funkcionisati, ako im drave ne stvore povoljan ambijent, jer međunarodne organizacije nemaju svoju teritoriju i svoj pravni sistem, nego djeluju na teritoriji drava i u okvirima pravnog sistema drava i pravnog sistema međunarodnog prava. Bodifikacija međunarodnog prava pozitivnoutiče na jačanje subjektiviteta me0unarodnih organizacija, jer se pove/avaobaveznost drava da primjenjuju kodifikovano pravo. 'konomska osnova je biladominantna od samog nastanka organizacija, a i danas ima svoju bitnu ulogu.

C


3/53

DRU5TVO $6IGA+ NARODA 1717. Nakon završetka "rvog svjetskog rata, )iga naroda osnovana je na inicijativu drava pobjednica u ratu sa ciljem da se uspostavi opšta, trajna i efikasnameđunarodna organizacija za obezbje0enje mira i razvijanje saradnje među dravamai narodima.

deja )ige naroda potekla je od američkog predsjednika Dudroa Dilsona. Nazajedničkoj sjednici oba doma Bongresa $. januara #%#$. godine, američki predsjednik Dilson iznio je plan uspostavljanja mira u 'vropi u #6 tačaka-#. !72D2( 2 M(!


4/53

A!7*(1B*, Nevil, C5. decembar #%#%. godine,M*E*(1B*,&rianon, 6. juna #%C8. godine,&!(1B*, 1evr, #8. avgusta #%C8. godine, 3kasnije )ozana #%C6. godine4."ovelja je postala dio Dersajskog sporazuma koje su sile pobjednice potpisale sa Njemačkom C$. juna #%#%. godine. "rvo zasjedanje )ige naroda bilo je u )ondonu #8.

januara #%C8. godine, pri čemu je ratifikovan Dersajski sporazum, a sjedište )ige postala je 9eneva.)iga je bila organizovana kroz skupštinu, savjet, sekretarijat i druga tijela. 2snovnakarakteristika )ige naroda je u tome što je ona nastala iz mirovnih pregovora kao njihovintegralni dio. 2vdje se uočava element efikasnosti tipičan za anglosaksonsko pravo, gdjese uporedo sa definisanjem normi definišu i institucije koje /e te norme primijeniti ili uokviru kojih /e se norme ostvarivati. "ravna norma i subjekt njene primjene postajuneodvojivi dijelovi jedne pravne cjeline. Aroj članova )ige naroda mijenjao sezavisno od sloenosti me0unarodnih odnosa i sukoba među dravama-K u periodu #%#%. do #%C8. )iga je imala 6; drava 3članova osnivača @C,

neutralnih drava #@4

K #%@C. godine imala je :8 članicaK #%@$. godine imala je ;% članicaK #%@%. godine imala je 66 članiceK #%6:. godine imala je @6 člana.

SKUPŠTINA K svaka članica je imala jedan glas, zasjedanja su odravana svake godine u9enevi, u septembru. 1kupština i 1avjet uglavnom su imali podjednaku nadlenost,naročito u pitanjima očuvanja mira i traenju konsultativnog mišljenja 1talnog sudameđunarodne pravde. SAVJET K uspostavljen kao glavni organ )ige, sa osnovnim ciljem da sačuva svjetski mir i da se bavi problemima koji imaju veze sa ugroavanjem svjetskog mira. 1avjet je imao$ članica 6 stalne 3Aritanija, >rancuska, talija i +apan4 i 6 promjenjive, koje je svake trigodine birala 1kupština.! prvom sazivu 1avjeta )ige naroda birane su- Aelgija, Arazil, 7rčka i Ipanija.!mjesto 1*F, kao pete članice, postala je Bina."roblemi kojima se )iga bavila uticalisu na pove/anje broja nestalnih članica u 1avjetu- #%CC. godine broj uve/an na šest#%C$ broj uve/an na devet.Bada je Dajmarska (epublika 3Njemačka4 pristupila )igi #%C:. godine ona je postala peti stalni član tako da je nakon #%C:. godine )iga imala pet stalnih išest promjenljivih članica, a nakon #%C$. godine imala je pet stalnih i devet promjenljivih, ukupno #6 članova.1avjet je zasjedao u prosjeku oko šest puta godišnje. 1avjet je imao dvije stalne komisije-KBomisiju za vojna, pomorska i vazduhoplovna pitanja 3Dojna komisija4 i KKKKKBomisijuza mandate uprava na teritorijama bivših kolonija. SEKRETARIJAT imao je funkciju da priprema dnevni red, materijal za sjednice i imao je 7eneralnog sekretara. STALNI MEĐUNARODNI SUD osnovan #%C#. godine kao organ za mirnorješavanje sporova među dravama i za tumačenje me0unarodnog prava povodom nekog

6


5/53

spornog pitanja koje mu uputi 1kupština i 1avjet )ige naroda. 2vaj sud je pretečaMeđunarodnog suda pravde u Gagu kao organa !N i ovdje se radi o političkoj sukcesijikada novi organ nastavlja kontinuitet prethodnog organa.

KOMISIJE LIGE NARODA

a4 Bomisija za razoruanje L potpisale >rancuska, talija, +apan i Aritanija, sa ciljem daograniče veličinu svojih mornarica. Međutim, Aritanija nije potpisala sporazum orazoruanju iz #%C@. godine i nije potpisala ArajanKBelogov pakt o zabrani rata kaosredstva za rješavanje međunarodnih sporova. b4 Bomisija za mandate je, kao stalno tijelo, nadgledala upravu )ige naroda nad spornimteritorijama i organizovala plebiscite kojima je stanovništvo odlučivalo o statusu pojedinih teritorija. "rema "ovelji 3član CC.4 bivše kolonije Njemačke i teritorije2smanskog carstva stavljene su pod nadlenost )ige i klasifikovane u tri osnovne grupe-* mandat, teritorije koje imaju takav stepen razvoja da uz pomo/ )ige mogu postatinezavisne drave 3uglavnom dijelovi bivše &urske4A mandat to su teritorije kojima mandator mora upravljati i odgovarati za njih i

garantovati prava 3religije, javnog morala, zabrana trgovine robljem, prava trgovineitd.4= mandat to su raštrkane teritorije, međusobno nepovezane 3ostrva u &ihom okeanu4 injima se upravlja direktno na osnovu zakona mandatora. Navedene teritorije su, u suštini, ostale kao kolonije mandatora, osim raka, koji je #%@C. pristupio )igi kao nezavisna drava. 2sim toga, pojedine sporne oblasti u 'vropi bile su pod mandatom )ige, oblast 1ar do #%@;. god. 3plebiscit naroda i vra/ena Njemačkoj4 iFancing do #%@%. godine.c4 Međunarodna organizacija rada ustanovljena je #%#%. godine, sa ciljem da se pravaradnika definišu međunarodnim obavezuju/im normama kao što su- osmočasovno radnovrijeme, radna sedmica od 6$ časova, zabrana korištenja djece u radu, prava ena naradnom mjestu, prava mornara. 2vu komisiju je predvodio *lbert &omas.d4 ridtjof Neansena, bavila se pitanjem povratka izbjeglica i ratnih zarobljenika, gdje je oko 688.888 ratnih zarobljenika iizbjeglica vra/eno u (usiju, zatim izbjeglička kriza u &urskoj zbog ratova i progona+ermena.


6/53

Bongres 1jedinjenih Frava nije ratifikovao pakt o osnivanju Fruštva 3)ige4naroda na zasjedanju #%. marta #%C8.godine. 111( se uključio #%@6. i isključio#%@%.god. talija se isključila #%@5.god. +apan je bio nezadovoljan upravom kolonijalnihteritorija.! Njemačkoj je Gitler došao na vlast #%@6.godine. )iga naroda nije

imala potreban opšti kapacitet i saglasnot da riješi međunarodne problemei obezbijedi svjetski mir,a ukupni teret pao je na >rancusku i Aritaniju.+edan od trajnijih doprinosa )ige naroda međunarodnom pravu bilo

je konstituisanje Međunarodnog suda pravde u Gagu koji /e rješavatisporove između drava. 1&*)N 1!F M'O!N*(2FN' "(*DF' >2(M(*N+' #%C#. godine kao najviši sudski organ međunarodnih sporova čiji sučlanovi imali nadnacionalni karakter po struci, nisu bili delegati drava.

RAZLOZI RASPADA I DOPRINOS LIGE NARODA#. )iga naroda nije postala opšta međudravna organizacija u organizacionom smislu, jerneke mo/ne drave nisu bile njeni članovi. 1jedinjene Frave, iako idejni tvorac )ige

naroda, nisu ratifikovale njen osnivački akt i nisu postale član, 1ovjetski 1avez je primljen u članstvo tek #%@6., a napustio #%@%. godine, Njemačka kao poraena dravanije imala bitnu ulogu, tako da se djelovanje )ige svelo na Aritaniju i >rancusku.C. 1 obzirom na to da je učešče 111( i 1*F u međunarodnim odnosima bilo nuno,međunarodni odnosi su se odvijali mimo )ige i ona je ostajala izvan mnogih bitnihdogovora i odluka. )iga tako nije postala opšta organizacija ni u smislu sadrajameđunarodnih odnosa, jer se znatan dio tih odnosa odvijao izvan njene strukture.@. )iga nije imala efikasan sistem oruane sile kojom bi intervenisala u kriznimsituacijama kršenja međunarodnog mira i njenih akata. )iga tako nije mogla intervenisati prilikom upada +apana u Binu 3Mandurija4 #%@#. godine, što je umanjivalo njen ugledkao opšte međudravne organizacije. &akođe, nije mogla da spriječi rat između Aolivije i"aragvaja #%@@. godini, ni agresiju talije na 'tiopiju #%@;. godine.6. "ojedine drave počele su napuštati članstvo )ige naroda, protive/i se njenoj ulozi iuspostavljaju/i drugačije oblike međunarodnih odnosa izvan )ige. Njemačka je napustila)igu #%@6. godine 3dolaskom Gitlera na vlast4, talija #%@5. godine, 1ovjetski 1avez#%@%.godine.2rganizacija )ige, pod uticajem >ranacuske i Aritanije, bila je suštinski drugačija uodnosu na izvornu ideju Dudroa Dilsona. 'vropske zemlje pobjednice nametnule su poraenima, naročito Njemačkoj, nepovoljne uslove i status, tako da je odrivost drave bila ugroena, naročito u ekonomskoj sferi. deja Dilsona bila je da se Njemačka stavi pod kontrolu, sa ciljem da se drava i društvo preobraze u smislu da se učvrsti novidemokratski sistem vlasti i da se prevaziđe neprijateljstvo u 'vropi, naročito između Njemačke i >rancuske.Aez obzira na raspad )ige naroda pred Frugi svjetski rat, ova međudravnaorganizacija pozitivno je uticala na stvaranje klime da je potrebna jednasvjetska međudravna organizacija sa snanim institucijama koja /e mo/irješavati svjetske probleme.

:


7/53

ORGANIZACIJA UJEDINJENI8 NACIJA Na iskustvima )ige naroda, pozitvnim i negativnim, nastala je 2rganizacijaujedinjenih nacija i ona je na neki način sukcesor )ige naroda.2snivački akti*&)*N&1B* "2D')+* iz #%6#. godine nastala je na osnovu zajedničkog stava 1*F i

Aritanije da se budu/i poslijeratni poredak svijeta uredi na nekoliko principa-K nema teritorijalnih izmjena drava na osnovu sile i rataK narodi samostalno biraju oblik vladavineK sve drave su jednake i imaju isti pristup trgovini i resursimaK svi narodi svijeta uzdra/e se od upotrebe sile. Navedeni principi upu/ivali su na definisanje novih sadraja međunarodnog prava koji /eimati univerzalniji karakter. "romjena dravnih granica i statusa putem sile i agresije ne/ese priznavati niti legalizovati u međunarodnom pravu.1vi narodi imaju suverena prava da u okviru svojih drava, na osnovu samoopredjeljenja,urede dravu i izaberu oblik vladavine. 1ve drave imaju pravnu jednakost kaomeđunarodni subjekti i pravo da koriste opšta dobra.

1vi narodi i drave se obavezuju da se trajno uzdre od upotrebe sile u rješavanjumeđusobnih sporova.M'E!1*D''('N=+* ! F*MA*(&2N 2B1! #%66. godine ustanovila je i zaduila tim pravnih stručnjaka na pisanju akata o ustanovljenju !jedinjenih nacija.B2N>'('N=+* ! +*)& #%6;. godine bila je dogovor o uticaju velikih drava usvijetu i formiranja !N.B2N>'('N=+* ! 1*N >(*N=1B! #%6;. godine usvojila je "2D')+!, koja jestupila na snagu C6. oktobra #%6;. godine.Barakteristike "ovelje- #. konstitutivni karakter, C. dispozicijaKsankcija, @. univerzalna programska načela i principi. Načela "ovelje-a4 zabrana upotrebe sile, b4 ispunjavanje međunarodnih obavezac4 nemiješanje u unutrašnje stvari drugih drava,d4 načelo samoopredjeljenja naroda,e4 načelo ljudskih prava.2snovna svrha i ciljevi !jedinjenih nacija su- M(, 1*(*FN+* i (*


8/53

humanitarna pitanja ;. za starateljstvo :. za upravna i budetska pitanja 5. za pravna pitanja.2sim navedenih postoji i B2M&'& za proceduru, koji uključuje 7eneralni iDerifikacioni komitet."rvi pomae 7eneralnom sekretaru, a drugi se bavi pitanjima punomo/ja.

1kupština zasjeda jednom godišnje, tre/eg utorka u septembru, a po potrebi i vanredno. Nadlež!"# S$%&'#(e, )la *+, P!el-e UN Nadlenost je ograničena sa dva elementa da ne bi došlo do preplitanja sa 1avjetom bezbjednosti- prvo K 1kupština ne moe raspravljati pitanja koja u tom periodu raspravlja1avjet bezbjednosti, i drugo K 1kupština moe o pitanjima donositi preporuke i prijedloge,a ne moe direktno o nečemu odlučiti.! okviru redovnih nadlenosti 1kupština razmatra-a4 izvještaje 7eneralnog sekretara i 1avjeta bezbjednosti i ostale izvještaje komiteta b4 bavi se ekonomskim i starateljskim pitanjimac4 odobrava godišnji budet

d4 ima izborne funkcije- bira nestalne članice 1avjeta bezbjednosti, članoveekonomskosocijalnog savjeta, starateljskog savjeta i, zajedno sa 1avjetom bezbjednosti, bira sudije Međunarodnog suda pravdee4 na prijedlog 1avjeta bezbjednosti bira nove članice, bira 7eneralnog sekretara !N.7lasa se dvotre/inskom ve/inom prisutnih. (ezolucija !jedinjeni za mir ojačava poloaj 1kupštine, jer ona moe dvotre/inskom ve/inom donijeti preporuke za koje je u1avjetu bezbjednosti potrebna jednoglasnost. 2pšti je princip široko usaglašavanje.

Sa-e# e/-ed!"#( !d *012. 3!d(e K ovaj organ je imao ## članova, pet stalnih 3velikesile4 i šest promjenivih na dvije godine. Nestalne su birane teritorijalno-CK )atinska *merika,#K Bomonvelt,#K Aliski istok,#K stočna 'vropa i#K


9/53

2snovna nadlenost je odravanje mira i bezbjednosti u svijetu i nadlenost u izbornimfunkcijama, zajedno sa 1kupštinom. ! okviru 1avjeta djeluje Bomitet za vojna pitanja,načelnici generalštabova stalnih članica i njihovi zamjenici. 7lasanje u 1avjetu vrši setako što je za odluku potrebno devet glasova članica 1avjeta, s tim da ovi glasoviobuhvataju svih pet stalnih članica, jer ako jedna od stalnih članica ne glasa, odluka nije

donesena, i to sesmatra kao veto.Bod izbora sudija Međunarodnog suda pravde potreban je konsenzus svih članova1avjeta, stalnih i promjenljivih. !loga 1avjeta bezbjednosti u današnje vrijeme je bitna zamir, saradnju i rješavanje kriznih situacija u svijetu, ali je istovremeno i kontroverznazbog protivrječnosti sa procesima globalizma i novog svjetskog poretka.'konomski i socijalni savjet imao je #$ članova, nakon (ezolucije !N iz #%:@. godine pove/an je na C5 članova, a sada ima ;6. Aira ih 1kupština na tri godine, a svake godine ponavlja se tre/ina od #$ članova. 1astaje se dva puta godišnje, ima po svijetu višeregionalnih komisija i bavi se ekonomskom saradnjom, borbom protiv siromaštva i sl.2rganizovan je na teritorijalnom i funkcionalnom principu.ma četiri regionalne komisije kao nevladina tijela sastavljena od vlada sa tog područja-

#. za 'vropu,C. )atinsku *meriku,@. *ziju i "acifik i6. *friku>unkcionalnoKtehničke komisije su- socijalni razvoj, statistika, problem stanovništva,ljudska prava, prava ena, borba protiv droga itd.1tarateljski savjet nema utvrđen broj članova i zavisi od broja drava kojima jeneka teritorija data na upravu. Jlanovi ovog tijela su i predstavnici stalnih članova1avjeta bezbjednosti i ostalih članova prema potrebi. Nakon Feklaracije o nezavisnostikolonija #%:8. godine formiran je Bomitet za dekolonizaciju od C6 člana i on je preuzeo ulogu 1tarateljskog savjeta. ! današnje vrijeme izmijenjenih odnosa usvijetu ovaj savjet je izgubio svoj prvobitni smisao i nema bitniju ulogu.1avjet za ljudska prava. 2vaj 1avjet osnovan je C88:. godine i proizašao je iz Bomisijeza ljudska prava koja je ranije djelovala u okviru 'konomsko socijalnog savjeta kaofunkcionalno tehnička komisija.1ekreterijat. Na osnovu člana 5. "ovelje sekreterijat ulazi u red organa !N. Jlanovise biraju na osnovu ličnih svojstava i čine ga 7eneralni sekretar i administrativniaparat.1ekretarijatom rukovodi 7eneralni sekretar !N na period od ; godina."ojavljuje se kao simbol ukupne !N i u svijetu predstavlja ovu organizaciju.1ekreterijat ima osam odjeljenja-#. problem mira i bezbjednosti,C. ekonomija,@. socijalno,6. starateljsko,

;. pravno,:. informaciono,opšti poslovi, i*dministracija L finansije.

%


10/53

SAVJET EVROPE1avjet 'vrope kao organizacija evropskih drava osnovan je u )ondonu ;. maja #%6%.godine, kada je usvojen i 1&*&!& koji je nekoliko puta dopunjavan, s ciljem da seostvaruje saradnja između evropskih drava na osnovama demokratije i vrijednosticivilizovanog društva. (anije je na kongresu u Gagu, od 5. do #8. Maja, iznesen zahtjev

da se sazove evropska skupština sastavljena od predstavnika parlamenata.2rganizacija je nastala na idejama evropske saradnje i ujedinjenja, koju je krajem Frugogsvjetskog rata intenzivno promovisao britanski premijer Dinston Jerčil. 1avjet 'vropeosnovalo je #8 zemalja- Aelgija, Fanska, >rancuska, rska, talija, Golandija, Aritanija,)uksemburg, Norveška i Ivedska. Naknadno su pristupale druge zemlje, a zrael imastatus posmatrača.2snovni ciljevi 1avjeta 'vrope su-#. promocija i zaštita ljudskih prava, vladavina prava i pluralistička demokratija 3član @.1tatuta4C. borba protiv svih oblika diskriminacije 3na nacionalnoj, vjerskoj i rasnoj osnovi4,diskriminacija manjina, netolarancija različitih etničkih grupa, organizovani kriminal,

korupcija@. razvijanje demokratije u evropskim dravama6. zaštita socijalnih prava.1avjet 'vrope sada ima 65 drava i sljede/e institucije i tijela-K Bonsultativna skupština,K Bomitet ministara,K 'vropska komisija za ljudska prava,K 'vropski sud za ljudska prava,K 1ekreterijat.K pravna komisija 3Denecijanska4K Međunarodni institut za demokratiju....... i =entar za promovisanje vijestiBonsultativna skupština nema zakonodavnu ni izvršnu mo/, nego raspravalja, donosi preporuke, rezolucije i deklaracije dvotre/inskom ve/inom, ali doneseni akti nemajuobaveznost prema dravama članicama. "oslanici 3oko @884 predstavljaju drave, ali predstavljaju i partije i nacije, tako da se poslaničke grupe lobiraju na više osnova."lenarna zasjedanja odravaju se četiri puta godišnje. Aosna i Gercegovina je članica1avjeta 'vrope.Bomitet ministara čine ministri spoljnih poslova drava članica ili njihovi zamjenici, iima šira ovlaštenja od skupštine. 2drava kontakte sa nacionalnim parlamentima,razmatra mjere i aktivnosti koje 1avjet treba da preduzme, predlae preporuke, predlaezaključenje ugovora i predstavlja organizaciju u meunarodnim odnosima. 2dluke sedonose konsenzusom, dvotre/inskom ve/inom ili ve/inom, zavisno od pitanja o kome seglasa.Bomitet se sastaje jednom mjesečno, prve nedjelje u mjesecu. Bao rezultat djelovanja1avjeta 'vrope nastalo je nekoliko akata o ljudskim pravima i evropskim vrijednostima.

EVROPSKA KONVEN4IJA O LJUDSKIM PRAVIMA *02+. GODINEBonvencija je donesena u (imu, 6. novembra #%;8. godine, i potpisale su je, osimnavedenih deset zemalja, još i &urska i sland, a stupila je na snagu #%;@. godine.

#8


11/53

2na je ustanovila dva organa- Bomisiju za ljudska prava i 'vropski sud za ljudska prava.Fo sada je Bonvenciju potpisalo 65 zemalja.1avjet ima tijesnu saradnju sa drugim međunarodnim organizacijama, naročito sa'vropskom unijom.2sim sadraja Bonvencije o ljudskim pravima iz #%;8. i Bonvencije o mirnom rješavanju

sporova iz #%;5. godine, uloga 1avjeta danas je u procesima tranzicije istočnoevropskihzemalja u 'vropsku uniju.! tom cilju je 1avjet formirao i nova tijela-#. Međunarodni institut za demokratiju #%$%. godine sa sjedištem u 1trazburu,C. =entar za promovisanje vijesti, #%%8. godine sa sjedištem u )isabonu,3sarađuje sa 1*F i 2'A14@. Denecijanska 3pravna4 komisija sa sjedištem u Deneciji C886. godine."reambulom je regulisano da Bonvencija polazi od !niverzalne deklaracije o ljudskim pravima !N iz #%6$. godine.2stali normativni dijelovi Bonvencije regulišu- osnovna ljudska prava i slobode,organizaciju i funkcionisanje 'vropskog suda za ljudska prava i proceduralna pitanja koja

se odnose na potpisivanje, ratifikovanje i tumačenje Bonvencije.7arantovana ljudska prava su- K pravo na ivot, K zabrana mučenja i nečovječnog postupanja,K zabrana ropstva i prinudnog rada, K pravo na slobodu i sigurnost, K pravo na pravičnosuđenje,K kanjavanje samo na osnovu zakona, K pravo na privatni i porodični ivot, K slobodamisli, vjeroispovijesti, K sloboda izraavanja, K sloboda okupljanja i udruivanja, K pravona sklapanje braka, K pravo na djelotvorni pravni lijek, K zabrana diskriminacije. Nakon #%;8. godine uslijedili su protokoli kojima su ljudska prava dopunjavana i proširivana kao integralni dio teksta."rotokol # K #%;C. godine, "arizK pravo na mirno uivanje imovine,K pravo na obrazovanje,K pravo na slobodne izbore.Monako i Ivajcarska nisu ratifikovale, a *ndora nije potpisala."rotokol 6 K #%:@. godine, 1trazbur K zabrana duničkog ropstva,K sloboda kretanja,K zabrana protjerivanja svojih dravljana,K zabrana kolektivnog protjerivanja stranaca.*ndora, 7rčka i Ivajcarska nisu potpisale "rotokol, a Delika Aritanija, Ipanija i &urskanisu ga ratifikovale."rotokol : K #%$@. godine, 1trazbur K zabrana izricanja i izvršenja smrtne kazne(usija nije ratifikovala ovaj "rotokol."rotokol 5 K #%$6. godine, 1trazbur K zaštitata u postupku protjerivanja stranaca,K pravo na albu u krivičnim stvarima,K pravo na nagradu za pogrešnu osudu,K pravo da se ne moe biti suđen dva puta po istoj pravnoj stvari,

##


12/53

K jednakost suprunika.Aelgija, Njemačka,&urska, Golandija i Ipanija nisu ratifikovale "rotokol, a Aritanija i*ndora nisu ga potpisale."rotokol #C K C888. godine, (imK opšta zabrana diskriminacije

Nisu potpisale- Augarska, *ndora, Aritanija, Fanska, )itvanija, Malta, "oljska,>rancuska, Ivajcarska i Ivedska. ! kontekstu djelovanja 1avjeta 'vrope organizovana jei 'vropska konferencija u Gelsinkiju #%5;. godine L B'A1, koja je tokom #%%8. godine i#%%C. godine institucionalizovana u 2'A1."rotokol #@ K C88C. godine KDilinusK ukidanje smrtne kazne"rotokol #6 K C886. godine K 1trazbur K podrška 1udu za ljudska prava

SJEVEROAT6ANTSKI PAKT NATO2snovan 6. aprila #%6%. godine u Dašingtonu osnivači 31*F, Banada, Aelgija,

Fanska, sland, >rancuska, talija, Norveška, Golandija, Aritanija, "ortugalija4 North*tlantic &reatP 2rganization.7lavni organ N*&2a je 1*D+'& na čijem je čelu generalni sekretar. 2vo tijelo se sastajesvake sedmice na nivo ambasadora i dva puta u godini na nivou ministara spoljnih poslova i ministara odbrane. 1avjet odlučuje jednoglasno konsenzusom i bavi seuglavnom političkim, administrativnim i finansijskim poslovima.! vojnom smislu, najvaniji je organ Dojni komitet koji čine načelnicigeneralštabova drava članica.Bao bitni organi još postoje- Bomitet za odbranu i 7rupa za nuklearlno naorua.>rancuska je #%::. godine napustila vojni dio organizacije N*&2a, jer nije imaladovoljnu podršku u *liru i morala se povu/i #%:@. godine, a u sadašnje vrijeme ponovose vra/a u vojne strukture.1pecifičnosti ove odbrambene organizacije definisane su osnivačkim ugovorom idopunjavane kasnijim protokolima-a4 ima svoj budet, b4 ima stalni vojnoadministrativni aparat,c4 članice organizacije jednoglasnom odlukom pozivaju druge zemlje u članstvoorganizacije, 3#%;#. godine primljene su 7rčka i &urska, a #%;6. godine Njemačka i#%$#. Ipanija4. d4 napad na bilo koju članicu je napad na cijeli 1avez 3član ;4e4 strane ugovornice su se obavezale da /e otkloniti prepreke u ekonomskoj saradnjiradi jačanja zajednice i na nevojnom planu.

Fefinisan je identitet N*&2a u novim uslovima na sastanku u )ondonu jula #%%8.godine na nivou šefova drava i vlada i konkretizovan na sastanku u (imunovembra #%%#. godine.Bao rezultat navedenih sastanaka usvojen je dokument Feklaracija o miru i saradnjičime je N*&2 sebe promovisao u faktora rješavanja kriza i izgradnje novogsvjetskog poretka.

#C


13/53

EVROPSKA UNIJA 7.3! 179:.'vropska unija je jedinstvena, nadnacionalna, ekonomska, politička, carinska,monetarna, i sve više odbrambeno sigurnosna integracija drava na geografskomevropskom prostor . deja nekog oblika ujedinjenja evropskih drava pojavljivala se iranije, naročito na osnovama federalizma.

Fevetog maja #%;8, (obert Iuman je predstavio svoj predlog kreiranja organizovane'vrope. 2vaj predlog, poznatiji kao QIumanova deklaracijaQ 31chuman Feclaration4,smatra se početkom kreacije onoga što je danas poznato kao 'vropska !nija.! "arizu je toga dana, uprkos pretnjama koje su se nadvijale nad celom 'vropom odizbijanja &re/eg svetskog rata, francuski ministar spoljnih poslova (obert Iuman 3(obert1chuman4 pročitao svetskoj javnosti deklaraciju kojom je pozvao >rancusku, Nemačku idruge evropske zemlje da udrue svoju proizvodnju uglja i čelika u Qprvo konkretnostvaranje 'vropske federacijeQ.Ministar Iuman je predloio stvaranje nadnacionalne institucije koja bi upravljalaindustrijom uglja i čelika, sektorom koji je u to vreme predstavljao osnovu vojneindustrije. 1tavljanjem pod kontrolu ovako značajne industrije, budu/i rat ili sukob bi bio

nezamisliv. 1ve je počelo tog dana.


14/53

C."2D')+! 2 21N2DNM "(*DM*, koju je 'vropski savjet usvojio u NiciC888. [email protected]*F(9*+ "2)&B' *B&DN21& !N+', objedinjeneodredbe preuzete iz vae/ih ugovora.6.


15/53

Zaštita osnovnih ljudskih prava2snovna ljudska prava garantovana su aktima !N 3"ovelja i Feklaracija oljudskim pravima4 i aktom 1avjeta 'vrope, 'vropskom konvencijom o ljudskim pravima itd.!nija priznaje kodifikovane me0unarodne akte o ljudskim pravima, polazi od akata

unutrašnjeg prava, evropskih akata i nadogra0uje ih u smislu da su ljudska pravaopšta univerzalna vrijednost !nije.2rgani


16/53

bezbjednosti, ali istovremeno na nivou !nije usaglašavaju zajednički pristuprazličitim problemima u svijetu i odnosu !nije prema tre/im dravama."rincip usaglašavanja ove problematike je konsenzus. (ezultat usaglašavanja!nije u ovoj oblasti je osnivanje zajedničkih vojnih snaga za brzo djelovanje uGelsinskiju #%%%. godine 3oko ;8.888 vojnika4.

Nakon odbijanja ustava !nije 3referendum u Golandiji i >rancuskoj C88;. godine4,nastavljena su usaglašavanja kroz )isabonski proces, tako da su prihva/eni onielementi ustava za koje je postojala saglanost, a drugi sadraji o kojima sadanema saglasnosti ostavljeni su za budu/a dogovaranja.)isabonski ugovor 3takođe, i (eformski ugovor4, punim nazivom !govor iz)isabona o izmjenama i dopunama !govora o 'vropskoj uniji i !govora o uspostavi'vropske zajednice međunarodni je ugovor koji je potpisan u )isabonu #@.decembra C885. godine s ciljem rješavanja pitanja daljnjeg institucionalnogfunkcionisanja 'vropske unije.

;6ANSTVO U EU

DR6AVE ČLANI4E'vropska unija od #. januara C88%. godine ima C5 zemalja zemalja članica.Frzave kandidati su- Grvatska, Makedonija, &urska. Frzave potencijalni kandidati su-*lbanija, AG, =rna 7ora, sland, 1rbija. K(#e(-%8( /a )la"#! Na sastanku 'vropskog'vropskog vije/a u Bopenhagenu, odrodranom u junu#%%@. godine, postavljenapostavljena su tri kriterijuma 3tzv. kopenhakopenhaškikriterijumi4 koje svi budu/i kandidatikandidati moraju ispunjavati ako ele u/ii u punopravno članstvo '!. &o su-U Politički K stabilnost institucija koje osiguravajuosiguravaju demokratiju, vladavinu pravaprava, poštivanje ljudskih prava i pravaprava manjina i prihva/anje ciljeva!nije− Privredni K postojanje djelotvornog trišta, te sposobnost trišnih subjekatasubjekata da se nose s konkurentskimkonkurentskim pritiscima i trišnimzakonimazakonima unutar '!U Pravni K usvajanjeusvajanje cjelokupnog pravnog nasljeđa '!ako je prihvatanje pravnog naslje0a '! vano, još je vanije osiguratidjelotvorno provođenje i primjenu kroz odgovaraju/e administrativnoorganizovanje.1toga je na sastanku 'vropskog vije/a u Madridu #%%;. godine postavljen četvrtikriterijum kao preduslov za članstvo 3tzv. madridski kriterijum4-U dministrativni K prilagođavanje odgovaraju/ih administrativnih struktura s ciljemosiguranja uslova za postupnu i skladnu integraciju.

S#%$#%a!govorom o 'vropskoj uniji je uspostavljena trojaka struktura !nije, koja se čestoopisuje kao pročelje antičkog grčkog hrama sa tri stuba, a stubovi se međusobnorazlikuju po naravi saradnje u njihovom okviru među dravama članicama-U "rvi stub čine ve/ ranije osnovane


17/53

ekonomska zajednica 3skra/eno ''oreign and 1ecuritP "olicP4.U &re/i stub sastoji se od saradnje drava članica u pravosu0u i unutrašnjim poslovima

3engl. +ustice and Gome *ffairs4, kako je to izvorno definisano !govorom izMastrihta. 2n je preimenovan #%%5. !govorom iz *msterdama u "olicijsku i pravosudnu saradnju u kaznenim predmetima 3engl. "olice and +udicial=ooperation in =riminal Matters4, jer je dio poslova prebačen u prvi stub3pravosudna saradnja u građanskopravnim pitanjima i pitanjima imigracije, viza iazila4.1amo je prvi stub nadnacionalni. &o u prvom redu znači, da u procesu donošenjaodluka drava moe ostati preglasana, a da odluka ipak bude donesena i daobvezuje i dravu koja se protivila njenom donošenju. 1 druge strane, to znači da sunorme nastale na evropskom nivou automatski postale sastavni dio unutrašnjih pravnih poredaka svake drave članice, a mogu i direktno stvarati prava za pravne i fizičke

osobe.2sim toga, u internom pravu drave članice zauzimaju hijerarhijski status viši odnacionalnog prava. &a obiljeja nadnacionalnosti u druga dva stuba nisu prisutna, odlukese donose jednoglasno, a njihovi rezultati u internom pravu zavise o spremnosti dravačlanica da ih provedu.

PRAVNI SISTEM EU "ravni sistem 'vropske unije specifičan je jer nema osobine pravnih sistema dravačlanica, ali ni osobine sistema međunarodnih organizacija.


18/53

razlikuje se od sistema u okviru ostala dva stuba '!. Naime, dok sistem '


19/53

cijena i javnih finansija4, osnivanje 'vropskoga monetarnog instituta 3'M4 iosnivanje 'vropske centralne banke 3'=A4.@. &re/a faza 3od #. januara #%%%.4- nepovratno fiksiranje kurseva i uvođenje jedinstvene valute na devizna trišta i u elektronsko pla/anje, koje prate uvo0enjenovčanica i kovanica evra od #. januara C88C. &re/a faza 'M!a uvedena je #%%%. u # #

drava članica, kojim su se kasnije pridruile 7rčka i 1lovenija. 'vro do danas nisuuvele tri stare drave članice Delika Aritanija i Fanska, koje koriste optoutklauzulu i Ivedska, koja je na referendumu u septembru C88@. godine odbilauvo0enje evra, te deset novih drava članica. PRAVOSUĐE I UNUTRAŠNJI POSLOVI1aradnja u pravosu0u i unutrašnjim poslovima uspostavljena je stupanjem na snaguugovora iz Mastrihta #%%@.godine, gdje je označena kao tre/i stub na kojem setemelji !nija. !govorom iz *msterdama reorganizovana je saradnja u području pravosu0a i unutrašnjih poslova. Iengenski sporazum usvojen izvan pravnogokvira '! uključen je u !govore o '! i '


20/53

područja u kojima je !nija do sada donijela ogroman broj propisa, a koji čine dio pravnog naslje0a '! 3tzv. acVuis communauta4."rema osnivačkim ugovorima, u ve/ini slučajeva nadlenost je podijeljena između


21/53

ORGANI EVROPSKE UNIJEBao glavni organi !nije još su na sastanku u Mesini #%;;. godine ustanovljeni-#. 'vropski parlament,C. Dije/e ministara,@. 'vropska komisija,

6. 'vropski sud pravde i;. 'vropska investiciona banka. Na sastanku u "arizu #%56. ustanovljen je 1avjet 'vrope koji čine najviši funkcioneridrava člnaica i to je najviše političko tijelo koje se okuplja kroz evropske samite idonosi najbitnije političke odluke !nije. EVROPSKI PARLAMENT EUROPEAN PARLIAMENT'vropski parlament ima sjedište u 1trazburu, 1ekreterijat u )uksemburgu ikancelarije u Ariselu, gdje se odravaju sastanci raznih komiteta kojih ima #5. maoko C888 zaposlenih u administraciji. 1jedinice se odravaju u 1trazburu, jedna nedjeljau mjesecu i Ariselu, dva dana.2dziv birača na izbore za poslanike 'vropskog parlamenta je relativno slab i

iznosi oko ;8. Airaju se na neposrednim izborima na mandat od ; godina, nakon#%:%. godine, a ranije su to bile delegacije dravnih parlamenata. Aroj članovautvr0uje se po kriterijumu broja stanovnika i ima 5@C člana. ma predsjednika i#6 potpredsjednika i ; povjerenika za administrativna pitanja a mandat im je @8mjeseci.! radu "arlamenta formiraju se stranački klubovi 3sad su to 'vropska narodna partija sa C:$ i 'vropska partija socijalista sa C8C poslanika4. "oslanici imajunadoknadu, kao i poslanici u njihovim zemljama, jer ih njihove drave pla/aju izsvog budeta. "arlament ima finansijsku, demokratsku, izbornu iontrolnu nadlenost.K donosi zakone u saradnji sa Dije/em 'vropeK potvrđuje me0unarodne sporazume !nije, proširenje itd.K vrši superviziju rada institucija, Bomisije, usvaja izvještaje, bira Bomisiju, moe da je raspusti itd.K odobrava budet !nije.&endencija je da nadlenosti "arlamenta jačaju ia o je još uvijek forum zadiskusiju sa opštim nadlenostima i nema svojstvo izvornog zakonodavnog organa.! vanim pitanjima ima suodlučivanje sa 1avjetom ministara i u koordinaciji jesa Bomisijom. 2n bira predsjednika i članove Bomisije, usvaja i razmatra budet,rasparavlja o proširivanju !nije i sl.ma demokratsku kontrolu nad svim drugim institucijama, slično kao 1kupština !Nkoja ima široke nadlenosti, ali nema ulogu izvršnog ili vrhovnog tijela i mora raditiu koordinaciji sa drugim organima.Bljučna pozicija je što "arlament predstavlja @;8 miliona evropskih građana pa jedemokratsko narodno predstavništvo. ma sedamnaest stalnih komiteta kroz kojeoparativno radi. Njegove debate su javne, traju četiri dana u 1trazburu, a raznekomisije i druga pomo/na tijela obično zasjedaju u Ariselu.

C#


22/53

EVROPSKO VIJE:E 4OUN4IL OF EUROPE'vropsko vije/e je najviši politički organ koji daje smjernice svim drugimorganima, to je rukovode/e evropsko tijelo oje utvrđuje osnovne političke smjernice usvim oblastima. 2bično se sastaje dva puta godišnje u junu i decembru.ako je nastalo #%56. god. formalno je institucionalno ustanovljeno #%$:, a počelo je

djelovati kroz skupove evropskih dravnika još od #%:%. godine. 2vaj organ se ne biranego ga po funkciji čine-K predsjednici vlada i predsjednici drava >rancus e i >inskeministri spoljnih poslovageneralni sekretar

visoki predstavnik za me0unarodnu bezbjednost predsjednik "arlamenta predsjednik Bomisijeostali po potrebi Nakon svakog formalnog zasjedanja izdaje preporuke i druge mjere koje su obavezuju/eza ostale organe, ali osim formalnog ima i neformalni dio usaglašavanja.

2vaj organ je sinteza predstavnika drava članica i nadnacionalnih predstavnika iorgana. KOMITET ;SAVJET< MINISTARA 4OUN4IL OF T5E EUROPEAN UNIONBomitet 3savjet4 ministara je izvršnozakonodavno tijelo !nije. "redstavlja dravečlanice i čine ga ministri iz vlada članica iz raznih resora, zavisno od temeraspravljanja, zasjeda jednom mjesečno u Ariselu.


23/53

Bomitet ima "redsjedništvo koje je zadueno za organizaciju Bomiteta.7eneralni sekreterijat ima oko C;88 zaposlenih."ostoji i savjetodavni i stručni organ Bomiteta od stalnih predstavnika. 2vaj organ 3=ommitee of "ermanent4, 3(epresentatitives =2('"'(4 jeključni u pripremi odluka koje zajedno sa Bomisijom priprema radne materijale za

sjednice Bomiteta ministara. 2sim formalnih obaveza stručnog tijela ima atribut ilobističke grupe koja raspolae velikim kapacitetom informacija. (adi poređenja, u'vropskoj komisiji postoje generalni direktori koji su na čelu direktorija različitihoblasti i potčinjeni su komesaru za određenu oblast i takav značaj imaju stalni predstavnici u komitetu za članove Bomiteta ministara. 1vaka članica ima po jednog predstavnika 3na nivou ambasadora4 u ovom tijelu, po jednog zamjenika i različit brojstručnih savjetnika. 2vo tijelo koordinira i nadgleda oko C;8 različitih radnih tijelakoja čine predstavnici drava članica. EVROPSKA KOMISIJA EUROPEAN 4OMMISSION'vropska komisija je najviše izvršno tijelo koje se stara o provođenju odlukaBomiteta ministara, 1avjeta i "arlamenta. Bomisija priprema zakonske prijedloge o

kojima odlučuje Bomitet. Mandat joj je ; godina. Aira je Bomitet ministara na nivoušefova diplomatija, a izbor potvrđuje "arlament. Bomisija je stalno radno tijelo i svakadrava članica od C88;. godine ima po jednog komesara. Bomisija ima @5specijalističkih generalnih direktora i brojne specijalizovane slube, a svaki direktor odgovara odre0enom komesaru zaduenom za tu oblast 3#5 direkcija za različite politike, ; za opšte usluge, % za unutrašnje usluge i : za spoljne poslove4.*dministrativni i prevodilački aparat čini C6.888 slubenika, a za potrebe Bomisije radi#@88 eksperata, istraivača, analitičara, itd. Nadlenosti Bomisije- K inicijativa za odluke, politiku K preporuke i mišljenja K zaštitainteresa !nije K upravljanje fondovima !nijeizvršava zadatake !nije koje je utvrdio Bomitet i 1avjet K nadgleda ugovaranje i čuvaugovore K istrauje poštovanje akata, odredbi K upozorava na kršenje normi i obavještava1ud pravde K učestvuje u me0unarodnim organizacijama K pregovara u ime!nije.zbor članova Bomisije odvija se na sljede/i način-#. "redsjednici vlada u 1avjetu 'vrope biraju predsjednika BomisijeC. "redsjednik se konsultuje sa vladama, članicama i predlae sastav Bomisije'vropski "aralament daje saglasnost na sastav Bomisije u cjelini"arlament je moe raspustiti odlukom CR@, a nacionalni parlamenti ne mogu."redsjednik moe zatraiti povlačenje nekog komesara, ali mu je potrebnasaglasnost komisije. EVROPSKI SUD PRAVDE = EUROPEAN 4OURT OF JUSTI4E'vropski 1ud pravde je osnovan #%;@. godine, sjedište mu je u )uksembur gu. ma C;sudija i osam pravobranilaca na mandat od : godina. Aavi se pitanjima zakonitostievropskih akata i njihovim tumačenjem.1ud preuzima slučajeve koji su prethodno bili na sudovima članica. Bada postoji međudravni spor me0u članicama tada se obavještava Bomisija.

C@


24/53

OSTALI ZAJEDNIČKI ORGANI I TIJELA UNIJE#. (evizorski sudK&he =ourt of *iditors finansijska kontrola, ima #; članova1uda, na mandat od : godina, nadzire trošenje budetskih sredstava itd.C. Bomitet regijaKsavjetodavno tijelo putem koga regije mogu da direktno, beznacionalnih vlada, komuniciraju sa !nijom

@. 'konomsko K socijalni komitet K proučava legislativu iz oblasti ekonomske isocijalne sfere u dravama članicama, zastupa interese različitih grupacija, radi nakompromisu 3trgovačka udruenja, sindikati, poljoprivrednici, potrošači4.6. 'vropska centralna bankaK'uropean =entral Aank osnovana #%%%. godineKkreiranje i realizacija zajedničke monetarne politike, upravljanje platnim prometom !nije, deviznim rezervama članica,stabilnost cijena itd.;. 'vropska investiciona bankaK 'uropean nvestment Aank finansiranjekapitalnih projekata, osnovana #%;5. u (imu. 2snivački kapital :C milijarde 'D(*.:. 'vropska banka za obnovu i razvoj, #%%8. godine, tranzicija ka trišnojekonomji, podrška preduzetništvu itd.'vropska policija $. 'vropski ombudsman

ZAJEDNIČKA POLITIKA


25/53

REGIONALNA POLITIKA2bezbjeđivanje široke finansijske pomo/i razvoju siromašnih regiona u

pojedinim zemljama i omogu/avanje neposredne regionalne saradnje u ciljurješavanja, uglavnom ekonomskih, socijalnih i komunikacijskih problema. 9UD6ET I 9UD6ETSKA POLITIKA

&o je instrument zajedničke ekonomske politike u kome se iskazuju sukobljavanja u vezis raspodjelom tereta budeta i međusobnih ovlaštenja organa !nije okonadlenosti raspodjele budeta. SPOLJNA I 9EZ9JEDNOSNA POLITIKA1ve mjere spoljne politike i pitanja bezbjednosti i odbrane usaglašavaju se i o njima se uorganima !nije odlučuje konsenzusom.OSTALE ZAJEDNIČKE POLITIKE&u spadaju- poreska harmonizacija, socijalna politika, prava radnika,energija, industrija, saobra/aj, ribarstvo, ekologija, istraivanje, spoljnatrgovina, obrazovanje, pravosuđe, unutrašnji poslovi.

C;


26/53

POJEDINAC KAO SUBJEKT ME2(M*)N2 G 21&D*(!+' !7)*DN2M "('B2 F(9*D' )F(!7G M'O!N*(2FNG 2(7*N


27/53

PRAVI6A MEUNARODNI5 UGOVORAMe0unarodni ugovori su se razvijali u okviru me0udravnih odnosa uglavnom prekoobičajnih pravila. 2sim običajnih pravila ugovorno pravo je dijelom bilo isadrano u ustavima drava pojedinačno gdje drave definišu organe kojimogu učestvovati u me0unarodnim odnosima i stvarati obaveze za dravu.(azvijanjem me0unarodnih odnosa rastao je broj bilateralnih imultilateralnih ugovora, pa je potreba za njihovom kodifikacijom postajala sve ve/a.! Aeču, maja #%:%. godine, donesena je Bonvencija pravila ugovornog prava gdje sudefinisani osnovni elementi i procesi nastanka, zaključivanja i izvršavanja ugovora.Bomisija za me0unarodno pravo !N je C8 godina operativno radila na pripremiBonvencije.Bonvencijom je sistematizovano me0unarodno pravo i istovremeno je učinjen njegovSprogresivni razvojT. Bonvenciju iz #%:%. godine ograničavala su dva elementa- vaila je samo za ugovore koji budu zaključeni izme0u drava nakon usvajanja konvencije 'X N!N=* i vaili su samo za ugovore izme0u drava, a li ne i za one koje zaključeme0unarodne organizacije. Bomisija 2!N za me0unarodno pravo koja je C8 godinaradila na Bonvenciji predloila je 7eneralnoj skupštini !N da usvoji novukonvenciju koja bi obuhvatila i me0unarodne organizacije. Nakon #8 godina rada, Bomisija je usvojila nacrt novog akta. Nova Bonvencija jeusvojena u Aeču #%$:. godine, a kojom je nadogra0en raniji akt i obuhva/enougovorno pravo izme0u drava i me0unarodnih organizacija. !govor jeistovremeno spoj politike, me0unarodnog subjekta, njegovih interesa i postoje/ih normi me0unarodnog prava.

C5


28/53

FUNK4IJE UGOVORA U MEĐUNARODNOM PORETKU#. 2snovna funkcija je da se pravno urede odnosi izmeđume0unarodnih subjekata, jer za razliku od dravnog prava koje je određenoustavom, međunarodno ima više različitih akata. 1 obzirom da je tohorizontalnopravo, ono iza sebe nema vrhovni centralni organ i autoritet, pa

je osnovni autoritet pravni tj. ugovorne obaveze subjekata.Fruga funkcija proizilazi iz me0uzavisnosti međunarodnog dravnog prava, gdje se diodravnog ugrađuje u međunarodno, a dio međunarodnog u dravno, pa se tako stvaraopšti svjetski pravni poredak, u kome me0unarodni ugovori imaju jednu od ključnihuloga.@. &akođe, kroz me0unarodne ugovore drave kao subjekti ograničavaju

ili dobrovoljno prenose dio vlastitog suvereniteta, pa imaju interes da se i njihovi ciljeviostvare kroz me0unarodne ugovore.6. Jetvrta funkcija ugovora je izgradnja izvora me0unarodnog pravakroz sistematizaciju i progresivni razvoj i oblik njegove kodifikacije, kao izgradnja procesa mirnog rješavanja sporova 3Me0unarodni sud itd4.

O9LI4I I VRSTE MEĐUNARODNI5 UGOVORABao što izvori međunarodnog prava mogu biti ugovori i običaji, tako i obliciugovora mogu biti usmeni i pisani. nteres me0unarodnih odnosa i organa jeste da ima štoviše pisanih ugovora koji se mogu kodifikovati u saglasne i što šire primjenljive pravnecjeline.Bonvencija u Aeču #%:%. godine o ugovornom pravu upravo je to imala za cilj i ona jeodredila bitne elemente o ukupnim procesima ugovaranja.2sim pisanih postoje i usmeni oblici- pre/utna saglasnost, zvanične izjavedravnih funkcionera. Bod usmenih izjava dravnih funkcionera koji u imedrave kao subjekta iskazuju odnos prema nekom problemu i pitanju, a što ima pravneme0unarodne posljedice, treba voditi računa i o ustavnom uređenju drave. Fa li poustavu te drave funkcioner koji je dao izjavu ima ustavnu nadlenost da moe legitimnozastupati cijelu dravu. !smene izjave predstavnika drava i međunarodnih organizacijaoznačavaju izraz volje koji se povezuje sa postoje/im pisanim ili usmenim normamameđunarodnog prava. "isani ugovori mogu imati nekoliko oblika zavisno od materije,interesa, ciljeva, teritorije, vremena, društvene oblasti, pravnog značaja itd.Blasifikaciju ugovora posmatra/emo iz aspekata oblika i vrsta.O9LI4I MEĐUNARODNI5 UGOVORA(azličiti nazivi oblika ne znače i različitost njihove pravne suštine i pravnog djelovanja.U "*B& je vojni savez ili neka vana politička pitanja 3"akt arapske lige4. "aktom seustanovljavaju vojnoKpolitički savezi kao zajednice drava radi ostvarivanjaodre0enog zajedničkog cilja 3N*&24. &ako0e, paktom se definiše neka suštinska promjena statusa drave u me0unarodnim odnosima 3&(2+N "*B&4. "aktom se,tako0e, definišu neki vani me0unarodni ugovori koji imaju opšti značajme0unarodne sigurnosti 3ArijanKBelogov pakt #%C$.godine4.U B2ND'N=+* je najrasprostranjeniji oblik me0unarodnih ugovora i predstavlja

kodifikovano me0unarodno pravo i moe se odnositi na različita pitanja3ekonomija, pravo, kultura, multilateralni sporazumi i sl.4. &o je sistematizovana pravna

C$


29/53

cjelina koja objedinjuje postoje/e norme, usaglašava ih i kroz progresivni razvoj prava popunjava pravne praznine. 1istematizovanjem pravnih normi kroz konvencije kaonajznačajniji izvor me0unarodnog prava, stvara se kogentno me0unarodno pravo ili ugovori legislative koji imaju funkciju me0unarodnih zakona.U*B& je višestrani sporazum, obično velikih drava, postignut na me0unarodnim

konferencijama, kongresima 3


30/53

K ('


31/53

ugovornica i na engleskom ili francuskom. Bada se u okviru !N sklapa ugovorkoriste se jezici !N- španski L francusk iK englesk iK ruski L kineski.UGOVORNE STRANE=UGOVORNA SPOSO9NOST!govorna sposobnost je izraz suverenosti subjekta me0unarodnog prava. Frava imaoriginernu 3 izvornu4 ugovornu sposobnost dok je ugovorna sposobnost

me0unarodnih organizacija izvedena 3eY consenso4 na bazi usaglašene voljedrava. Frava moe imati ugovornu sposobnost i sa redukovanim suverenitetomzavisno od sadraja ugovora i obaveza izvršavanja. 2vaj problem je izraen kod protektorata, vazalnih drava, federativnih drava, neutralnih drava. Drsta drave i njenoustavno ustrojstvo direktno utiče na oblike i sadraje njene ugovorne sposobnosti. Fravane gubi svojstvo pravne ličnosti ni onda kada se trenutno nalazi pod protektoratomili nečem sličnom, pa ne moe da se izrazi kao me0unarodni subjekt. Jak ivazalne drave imaju pravnu ličnost i mogu biti subjekti me0unarodnihugovora 3pristupanje 1rbije telegrafskoj uniji u devetnaestom vijeku kada je bila vazalna drava &urske4.!govori koje drave sklapaju na osnovu svoje ugovorne sposobnosti

moraju ispunjavati dva uslova- formalnoKda su drave pravne ličnostime0unarodnog prava i javnopravnoKda drave javno istupaju preko ustavomdefinisanih nosilaca suverenih prava.2sim drave kao subjekti me0unarodnog prava pojavljuju se i me0unarodneorganizacije 3uglavnom !N i me0unarodne finansijske institucije K Monetarni fond,1vjetska banka itd.4."ored drava i međunarodnih organizacija sposobnost sklapanjame0unarodnih ugovora priznaje se i 1vetoj stolici, odnosno "api, kao suverenom nosiocuovlaš/enja. Jak u periodu od #$58. do #%C%. kada papska drava nije postojala, "apa jezaključivao ugovore. PRO4ES ZAKLJUČIVANJA UGOVORA I NAČIN PRISTANKA NA UGOVOR2vdje razlikujemo nekoliko faza- pregovore, usvajanje 3adopcija4,autentifikacija, pristanak, potpis, ratifikacija.U "('72D2( su politička faza usaglašavanja interesa koji /e biti predmet ugovora. ! pregovorima učestvuju ovlaš/eni pregovarači pofunkciji i po specijalnim punomo/ima. "regovori mogu biti pisani, usmeni,tajni, direktni, pod pokroviteljstvom !N ili neke druge bitne me0unarodne organizacije. Nakon usaglašenih elemenata, pisanje teksta se prepušta specijalizovanim pravnim tijelima 3Bomisija !N za me0unarodno pravo i sl.4.U !1D*+*N+'3*F2"=+*4 K Napisani tekst se usvaja, a name0unarodnim konferencijama se za tu priliku donose i posebna pravila kako/e se usvajati tekst. ! multilateralnim i opštim ugovorima usvaja se dvotre/inskomve/inom.U *!&'N&>B*=+* je definitivna verzija i redakcija konačnog teksta,dostavlja se ugovornim stranama da ocijene konačnu verziju teksta. 1aglasnost nakonačnu verziju vrši se parafiranjem. Aroj primjeraka koji se parafira zavisi od brojadepozitara, ako je jedan depozitar tada je jedan originalni primjerak u !N koji se kopirau odre0enom broju. "ostupak autentifikacije ugovora definiše se konkretno samim

@#


32/53

tekstom ugovora, ako u ugovoru nije definisana procedura, tada se autentifikacijavrši činom potpisivanja. Bod opštih me0unarodnih ugovora !N, '!autentifikacija se vrši rezolucijom obično najvišeg i najšireg organa kroz plenarnu sjednicu.U "2&"1 je prihvatanje ugovora od strane legitimnih pregovarača, a zavisno od

ustavnog ure0enja drave i samog sadraja ugovora, potpis moe značitii konačno prihvatanje. Moe se u samom ugovoru precizirati da li on stupana snagu danom potpisa, ratifikacijom u parlamentu ili prihvatanjem nareferendumu. "o osnovi običajnog prava potpis ne znači konačno prihvatanjeugovora i ne proizvodi pravno dejstvo, ali obavezuje da se potpisnice ponašaju A2N*>F'1, u dobroj vjeri i namjeri. Bonvencija o ugovornom pravu daje potpisuve/i značaj, nego običajno pravo. ! nekoliko slučajeva potpis se smatra kao definitivan pristanak drave koji proizvodi pravno dejstvo ugovora i me0unarodnuobavezu drave. U (*&>B*=+* 3latinski potvr0ivanje, saglasnost4 znači konačni pristanakod strane parlamenta kada to ustav definiše 31enat 1*F nije ratifikovao pakt )ige naroda,

iako je predsjednik Dilson bio jedan od osnivača )ige naroda4."o Bonvenciji o me0unarodnom ugovornom pravu ugovor podlijee ratifikaciji u četirislučaja-#. kada je ugovorom definisana obaveza ratifikacije kao datum konačnog pristanaka na ugovorC. kada se drave u pregovaranju sporazumiju da /e ugovor biti konačno prihva/en kroz ratifikaciju@. kada predstavnik drave poptiše ugovor i iskae rezervu da /e ugovor biti prihva/enkada bude u toj dravi ratifikovan6. kada ratifikacija proizilazi iz sadraja punomo/i koju ima predstavnikdrave.(atifikacija kao konačni pristanak na me0unarodni ugovor i kao izrazsuverenog legitimiteta drave mogu/a je u više oblika što zavisi od dravnog ure0enja.K ratifikacija šefa drave 3*rabija, Maroko, Datikan itd4,K ratifikacija šefa drave uz prethodno odobrenje parlamenta zaodre0ene kategorije ugovora 3 Aritanija4,K ratifikacija kroz parlament 3ve/ina drava u svijetu4. REZERVE NA UGOVORE, USLOVI, PROTESTI&o su jednostrane izjave kojima se jedna drava ogra0uje od izvjesnihodredbi ugovora dok ostale prihvata da izvrši. 2sim rezervi, uslovno prihvatanje znači da se cijeli ugovor prihvata pod nekim uslovom."rotest je jednostrana izjava koja osporava pravovaljanost jednog dijela ilicjeline. Na osnovu Aečke Bonvencije, rezerve su legalan oblik me0unarodnogugovornog prava. Bodifikacija ugovornog prava tei da obuhvati cijeli svijet i izna0eopšte i univerzalne formulacije. 1 obzirom na to, da postoje različite drave i kultureteško je na/i formulaciju koja odgovora svakoj, pa je otud razumljivo da nekadrava neki dio ugovora ne moe da prihvati iz različitih razloga dok ostale

@C


33/53

prihvata. (ezerve neke drave postaju dio ugovora ako to uvae ostale drave obično pre/utnom saglašnoš/u. 1tavljanje rezervi je dozvoljeno izuzev u slučajevima-K kada ugovor izričito zabranjuje rezervu,kada precizira mogu/nost samo odre0enih rezervi,

kada je rezerva nespojiva sa predmetom i ciljem ugovora 3mijenja mu

suštinu4.(ezerva se smatra nespojiva ako najmanje dvije tre/ine drava potpisnicastavlja prigovor na rezervu. (ezerva ima dejstvo u me0unarodnom ugovoru, uglavnom,kroz pre/utnu saglasnost ostalih potpisnica. Naprimjer, u višestranom ugovoru rezervavai za dravu koja je istakla i za drave koje su je prihvatile, a za ostale vai ugovor beziznesenih rezervi, a sve to ne moe da ugrozi predmet i cilj ugovora."itanje rezerve na akt me0unarodne organizacije je drugo pitanje, jer rezerva mora biti prihva/ena 3odobrena4 od ovlaštenog organa te organizacije.(ezerve kao i prigovori se dostavljaju pisanim putem, a isto tako se i povlače i mogu sestavljati u različitim fazama zaključivanja ugovora. POJAM PRAVNOG SPORA

1ve sporove moemo podijeliti na političke i pravne. Me0unarodni sud u Gagu u svom1tatutu, član @: precizira elemente pravnog spora gdje postoji nadlenost ovog suda-a4 tumačenje ugovora, b4 svako pitanje me0unarodnog prava,c4 postojanje bilo koje činjenice koja moe biti kršenje me0unarodne obaveze, priroda i veličina naknade zbog kršenja neke me0unarodne obaveze.1va rješavanja sporova mogu se podijeliti na mirne i prinudne.! mirne spadaju- K diplomatija, K arbitraa i K sud,! prinudne spadaju-K retorzija,K represalija iK ratovi i razne oruane intervencije.

@@


34/53

MIRNO RJE5AVANJE SPOROVA DIPLOMATSKA SREDSTVA"ojam ima korijene od grčke riječi F")2M* K isprava i podrazumijeva da diplomatamora imati ispravu K akreditiv zemlje iz koje dolazi prihva/en od zemljedoma/ina dokumentomKagrimanom.

Ailateralna diplomatija Lpojam i nastanakAilateralna diplomatija je saradnja izme0u dvije drava na osnovu njihove saglasnosti i uokvirima normi me0unarodnog prava. Bljučne riječi su 1*(*FN+* L 1*7)*1N21& K N2(M' M'O!N*(2FN27 "(*D*. Ailateralna diplomatija predstavlja najstariji i najrasprostranjeniji oblik me0unarodne saradnje me0udravama, a specifična je po postojanju stalnih diplomatskih predstavništava3ambasada4 koje se uspostavljaju na osnovu obostrane saglasnosti.2snovni akt kojim je kodifikovana bilateralna diplomatija donesen je još #$#;. godine naAečkom kongresu, dopunjen "rotokolima iz *hena #%#$.godine, Bonvencijom!N iz #%6:. godine i Aečkom konvencijom iz #%:#. godine, #%:@. i #%:%.godine. Deliki dio me0udravnih sporova rješava se direktnom bilateralnom

diplomatijom koja moe biti tajna, manje javna ili potpuno javna, sa rezultatomzaključenja ugovora ili sporazuma.Jak u sadraju nekog ugovora moe biti klauzula da /e drave poptisniceučiniti napore da eventualne sporove riješe diplomatskim putem.2vaj način rješavanja sporova je u okviru principa !N i mirnog rješavanja sporova. Naprimjer, nteramerički sporazum iz #%6%. godine o uzajamnoj pomo/i obavezujestranke u sporu na me0usobne konsulatacije i saradnju. 2vakav proces je vezanza pojam pactum de contrahendo 3obaveza pregovaranja radi zaključenja sporazumaili ugovora4, pa Me0unarodni sud pravde obavezuje "oljsku i )itvaniju #%@#. godine daeljeznički spor riješe sporazumom.Frave se obavezuju na pregovore, ali ne mogu se obavezati i na zaključenje sporazumaili ugovora.*kreditacija je izbor i imenovanje diplomatskog predstavnika, a agreman je pristanakšefa drave ili ministra spoljnih poslova druge drave da prihvati akreditovanog predstavnika.Bod konzula je patentno pismo i razlikuje se od agremana, jer nije adresirano nakonkretnog subjekta, nego je uopšteno i predaje se diplomatskim putem, dok seakreditacija predaje lično u audijenciji kod šefa drave. Frava koja ne prihvata predstavnika druge drave nije duna davati objašnjenja i ovdje vai običajna norma.Bada protekne odre0eno vrijeme 3obično dva do tri mjeseca4, a agreman još nijestigao, smatra se da je odgovor negativan 3član 64."oreme/aj odredaba Bonvencije moe da dovede do otkazivanja boravkadiplomatskim predstavnicima persona non grate, redukovanja i prekidanja diplomatskihodnosa.Bonzularne funkcije 3član 64 svode se na-K zaštitu prava i interesa drave, prava i interesa pojedinaca ugranicama me0unarodnog pravaK proučavanje, izvještavanje, unapre0enje razvoja privrednih, kulturnih, naučnih,trgovinskih i drugih odnosa izme0u drava

@6


35/53

K ukazivanje pomo/i brodovima, avionima, posadama, u skladu sa unutrašnjim pravom drave u kojoj se nalaziK izdavanje pasoša, putnih isprava, viza i drugih administrativnih poslovaK djelovanje u svojstvu javnog biljenika, matičara, i drugim poslovima ukolikozakoni dotične zemlje to dozvoljavaju

K zaštitu interesa dravljanja u pogledu naseljavanja teritorijedostavljanje raznih pravnih spisa, sudskih akata, zamolnica,itd.Bonzuli se dijele po rangu 3član %4-- a4 generalni konzuli, b4 konzuli, c4 viceKkonzuli, d4konzularni agenti.Ief drave ili vlade imenuju generalne konzule, a konzule i viceKkonzuleimenuje ministar inostranih poslova. (azvojem ekonomskih odnosa i regionalne saradnjekonzularna predstavništva dobivaju na značaju.Bonvencijom o specijalnim misijama iz #%:%. godine regulisana su pitanja-trajanja imuniteta, nediskriminacije me0u dravama, prestanak funkcije, olakšice u radu, poštovanje zakona drave u koju se ide itd. 1pecijalna misija je privremeni organ koji predstavlja dravu koju ona šalje u drugu dravu uz njen pristanak da se razriješe ili

usaglase odre0ena pitanja iz odnosa dviju drava. MULTILATERALNA DIPLOMATIJA(azvijala se uporedo sa bilateralnom diplomatijom kroz kongrese, konferencije, a punirazvoj doivljava osnivanjem me0unarodnih organizacija naročito !N,1avjeta 'vrope, 2'A1Ka i 'vropske unije.Multilateralna diplomatija je organizovana saradnja više subjekatame0unarodnog prava koja se odvija na osnovu predhodno utvr0enih pravila i procedura.Bljučne riječi- DI' 1!A+'B*&*K2(7*Nrancuska iBina4 obavezne su i ovlaštene da imaju stalne misije. 2va diplomatija nastupa kada su-sporovi opštijeg karaktera i prelaze kapacitet dvije drave, kada drave ne moguneposredno da riješe spor, kada je za odre0ena pitanja zainteresovano višeme0unarodnih subjekata.O9LI4I MULTILATERALNE DIPLOMATIJE !O"R# US$U%#Fobre usluge su nastojanje neke drave ili njenih organa 3obično šefa drave4 da se straneu sporu dovedu za pregovarački sto kako bi pregovori počeli. 3Fobre usluge 1*F o prestanku ruskoKjapanskog rata #%8;. godine, dobre usluge predstavnika 'vropske unijeda se riješi spor 1lovenije i Grvatske itd.4. ! dobrim uslugama tre/a strana ne nudifinalna rješenja, nego se suprotstavljene strane dovode za pregovarački sto iupu/uju na mirno rješavanje sporova.

@;


36/53

Fobre usluge mogu biti i organizacija sastanka na svojoj teritoriji radilakšeg pregovaranja i sl. ! savremeno vrijeme dobre usluge nude !N, naročito 7eneralnisekretar, predstavnici 'vropske unije, 1avjeta 'vrope, 2'A1Ka itd. POSR#!O&'(#Gaška Bonvencija iz #%85.godine precizira posredovanje kao diplomatski

postupak koji moe dovesti do izmirenja. ! posredovanju učestvuje tre/a neutralna stranakao drava ili istaknuti dravni pojedinac. &ako0e, nteramerički ugovor o dobrimuslugama iz #%@:. godine potencira posredovanje.


37/53

anketnim komisijama 3članovi #8, #64, a tako0e i 1avjet bezbjednosti 3član@:4. 1lučaj spora 1>(+, *lbanije, Augarske i 7rčke u vezi sa gra0anskim ratom u7rčkoj, slučaj Boreje, Ma0arske, )aosa itd.!N je aktom S!jedinjeni za mirT institucionalizovala anketne komisije koje u prvoj fazidjeluju kao posmatračka misija.

POS+UP* PR#! U(#!I'(#'I) ',I()"ovelja !N name/e obavezu dravama da svoje sporove rješavaju mirnim putem gdje uradu !N postoje brojne mogu/nosti, jer po članu @@ drave ne smiju ugroziti svjetski miri dune su da sve sporove rješavaju mirnim putem. &o radi 7eneralnaskupština i 1avjet bezbjednosti. nicijativa za rješavanje spora u okviru !Nmoe pote/i od bilo kog člana 1vjetske organizacije, drave koja nije član ili

od samih organa !N 37eneralni sekretar ili 1avjet bezbjednosti4. 1trankama usporu mogu biti date dobre usluge, u vidu preporuka, rezolucija, a mogu im bitii nametnute mjere ukoliko 1avjet bezbjednosti ocijeni da stranke u sporu ugroavajume0unarodni mir.

SUDSKA SREDSTVA RJEŠAVANJA SPOROVA )e-unarodna ar.itra/a*rbitraa je sud u kome stranke u sporu utiču na definisanje predmeta spora, izvore prava, izbor sudija i obavezuju se na provo0enje arbitrane odluke. 1tranke neposrednoutiču na kompoziciju suda i kompromisom biraju sudije pri čemu je predsjednik, saglasno strankama, obično tre/a neutralna strana. rancuske i 7rčke #%;8. godine. Fanas ima 5C ugovornice što ukazuje naopadanje njegovog značaja u me0unarodnim sporovima, jer se mnogi predmetiarbitrae rješavaju putem !N ili regionalnih organizacija- *rapska liga,'vropska unija, 2rganizacija afričkog jedinstva i mnoge druge me0unarodneorganizacije.

@5


38/53

)#!(U'RO!'I SU! PR&!#Me0unarodni sud pravde je nastavio rad 1talnog suda me0unarodne pravde iz #%C#.godine i njegov je pravni sukcesor. "oveljom !N 3član 54ovaj 1ud je jedan od glavnih organa 2rganizacije ujedinjenih nacija. 1tatut 1uda jeintegralni dio "ovelje !N. ! postupku izbora sudija ključnu ulogu imaju

7eneralna skupština i 1avjet bezbjednosti, a 1avjet bezbjednosti se stara omjerama da se presuda izvrši. 2snovna uloga mu je rješavanjeme0unarodnih sporova i davanje mišljenja i tumačenja o raznim pravnim pitanjima.1udije se biraju na osnovu- subjektivnog i objektivnog kriterijuma.1ubjektivni se odnosi na stručnost sudija, a objektivni na teritorijalnu zastupljenost izastupljenost različitih civilizacija. "o pravilu, kandidati za sudije su iz petvelikih sila s izuzetkom Bine.Bandidovanje se odvija posredno putem nacionalnih grupa pri Me0unarodnomarbitranom sudu i to iz zemalja koje su potpisnice Bonvencije iz #%85. godine i onekandiduju sudije, a one koje nisu potpisnice Bonvencije biraju ad hoc nacionalne grupeza kandidovanje. one drave koje nisu članice !N imaju pravo kandidovanja sudija.

7eneralni sekretar !N nakon kandidovanja sastavlja listu po analfabetskom redu idostavlja 7eneralnoj skupštini i 1avjetu bezbjednosti koji vrše izbor, nezavisno jedno oddrugoga, pa se nakon toga usaglašavaju, koji su kandidati dobili ve/inu u 1kupštinii u 1avjetu bezbjednosti. 2dlučuje se apsolutnom ve/inom u 1avjetu bezbjednostii u vezi s ovim pitanjem ne pravi se razlika izme0u stalnih i nestalnih članova 3trebada glasa % članica4, a u 1kupštini !N dvotre/inskom ve/inom. *ko se nakon prvesjednice ne izaberu sudije, odravaju se još dvije o istom pitanju 3član ##1tatuta 1uda4.*ko se i tada ne izaberu sudije formira se mješovito tijelo od članova 1avjeta bezbjednosti i 7eneralne 1kupštine od po tri predstavnika da oni izaberu i predloe1kupštini i 1avjetu sudije Me0unarodnog suda. *ko i to ne uspije, 1avjet bezbjednosti uodređenom roku popunjava prazna mjesta iz reda kandidata koji su dobili makar jedanglas u 1kupštini.1truktura i odlučivanje. 1udija ima #;, biraju se na % godina, a tre/ina sudija 3;4 bira sesvakih @ godine radi kontinuiteta. 1jedište je u Gagu. 1udije ne mogu vršiti nikakve druge političke ni upravne funkcije, niti biti umiješani lično na bilo koji način uspor. 1ud ima sekretara koji obavlja sudske i diplomatske poslove i imastatus pomo/nika generalnog sekretara !N. 1ud radi u punom sastavu ili vije/ima,ako je pun sastav odlučije sa ve/inom od % sudija. Dije/e ne moe imati manje od @sudija za specijalne postupke ili ako se formira po skra/enom postupku mora imati ;sudija u vije/u. 2sim stalnih sudija, postoje i ad hoc sudije koje daju stranke u sporume0u ličnostima koje su bile kandidati za me0unarodne sudije.2sim prihvatanja obaveznosti odluka 1uda mogu postojati i rezerve, uglavnom potri pravne osnove-U (atione personae. &o je prihvatanje fakultativne klauzule da seizuzimaju sporovi sa odre0enim dravama. &ako naprimjer, Aritanijaisključuje nadlenost 1uda u sporovima izme0u Aritanije i bilo koje članice Bomonveltau odnosu na situacije i činjenice prije #. januara #%:%. godine.U (atione materia. &o je izuzimanje iz nadlenosti 1uda onih pitanja koja se tičuunutrašnjih nadlenosti drava. !tvr0ivanje unutrašnje nadlenosti moe biti

@$


39/53

subjektivno i objektivno, a moe se odnositi i na sporove za koje je ugovorom predvi0enodrugačije rješavanje.U (atione temporis.&o je izuzimanje iz nadlenosti pitanja i činjenica koje su sedesile prije odre0enog perioda."ostupak pred 1udom. Fvije su vrste postupka- postupak u parnicama i postupak za

davanje savjetodavnih mišljenja."ostupak u parnicama počinje ustanovljenjem nadlenosti po odre0enomsporu i pisanim zahtjevom ili tubom. 1lubeni jezici su engleski ifrancuski. "ostoje prethodni postupci- prigovori, privremene mjere i intervencije.1u0enje se odvija po fazama-K pisana faza 3 podnošenje tube, podnesaka4,K usmena faza sastoji se iz saslušavanja svjedoka, vještaka,advokata, zastupnika,K postupak pred vije/ima ili u cijelom sazivu imaju pravnu snagu presude.1por se moe završiti- presudom, povlačenjem tube i poravnanjem. 2sim presude, 1ud daje i savjetodavna mišljenja, tumačenja i sl.

R(#1&'(# SPORO& PU+#) PRI'U!#"rinudna sredstva za rješavanje me0unarodnih sporova dijelimo u tri kategorije-U ('&2(


40/53

Gugo 7rocijus kao predstavnik prirodnoKparvne teorije u me 0unarodnom pravu zasluan je za ustanovljenje ratnog prava. Aio je zgroen strahotama rata od #:#$.do #:6$. godine Rtridesetogodišnji ratR što ga je inspirisalo da se posvetiratnom pravu. 2n je ratno pravo dijelio na dva dijela- pravni osnov započinjanja ratai ratna pravila u vo0enju rata. Basniji teoretičari su se nadovezivali na 7rocijusova

sistematizovana shvatanja, ali je ratno pravo bilo dugo stvar doktrine, a tekkasnije je postalo me0unarodna norma. !stanovljenje me0unarodnogratnog prava imalo je humanističke i ekonomske razloge. 'konomski razlozisu motivisani interesom kapitala da i u ratu profit ne trpi, a humanistički da se što višezaštite ljudski ivoti, posebno civila koji ne učestvuju u ratu. "ovelja !N bazira se na preventivnom djelovanju da treba stvoriti uslove da do rata nedođe i to je regulisanočlanom ;# "ovelje, prema kome drave mogu pribje/i samoodbrani.

IZVORI RATNOG PRAVA#. !putstva armiji 1*F od strane )inkolna #$:@. godine imala s! uticaji na druge armije,

C. "ariska deklaracija iz #$;:. godine o pomorskom ratu,@. "etrogradska deklaracija od #$:$. godine kojim se drave odričuupotrebe eksplozivnih zrna ispod 688 grama,6. Gaške konferencije o miru iz #$%%. i #%85. su najzna čajniji me0unarodni akti kaoizvor ratnog prava. "rva Gaška konferencija je sazvana na prijedlog ruskog cara i cilj joj je bio regulisanje pomorskog rata na osnovu Bonvencije o ranjenicimaiz #$:6. godine, regulisanje prava i običaja suvozemnog rata, zabrana bacanja bombi iz balona, zabrana upotrebe zrna sa zagušljivim i otrovnimgasom, zabrana dum K dum metaka. Fruga Gaška konferencija iz #%85. godineusvojila je akte- Bonvencija o zakonima i pravilima suvozemnog rata, o otvaranjuneprijateljstava, o pravima i dunostima neutralnih drava i lica usuvozemnom ratu, konvencija o poloaju neprijateljskih trgova čkih brodova,konvencija o podmorničkim minama, pretvaranju trgovačkih brodova u ratne,konvencija o bombardovanju s mora za vrijeme rata, konvencija o ranjenicimau pomorskom ratu čime je zamijenjena ona iz #$:6. a nova donesena#$%%. godine, konvencija o osnivanju me0unarodnog suda za zapljenu,konvencija o neutralnim dravama u ratu, zabrani eksplozivnih zrna itd. Bonvencije uGagu, i jedna i druga, bile su kodifikacija ratnog prava na osnovu dotadašnjih običajnih pravila.;. Dašingtonska konvencija iz #%CC. o pravilima pomorskog rata,:. "ravila vazdušnog rata koja je izradila Bomisija pravnika i oficira uGagu #%CCR#%C@. drave nisu prihvatile, ali su se neke ponašale u skladu sanjom 3+apan, naprimjer4. 9enevski protokol iz #%C;. godine o zabraniupotrebe zagušljivih gasova i bakterioloških sredstava, ali 1*F nisu prihvatile ovaj protokol.5. )ondonska pomorska konferencija iz #%@8. godine dopunila prava podmorničkim ratom.$. Bonvencija o sprečavanju i kanjavanju genocida iz #%6$. godine%. Jetiri 9enevske konvencije iz #%6%. godine regulišu-a4 konvencija o ratnim zarobljenicima,

68


41/53

b4 konvencija o poloaju zarobljenika i ranjenika,c4 konvencija o ranjenicima i bolesnicima u pomorskom ratu,d4 konvencija o zaštiti gra0anskih lica. Navedene četiri konvencije su dopunjene protokolima 3dva4 na diplomatskojkonferenciji iz #%55.god. !N'1=2 je insistirao da se donese #%;6. godine

Bonvencija za zaštitu kulturnih dobara.Gaškim konvencijama su definisani osnovni pojmovi ratnog prava.

RIJE;NA OB6AST DR=AVNE TERITORIJE(ijeke mogu biti me0unarodne i unutrašnje. 2va podjela postoji nakonAečkog kongresa #$#;. godine o čemu je odlučivano i godinu ranije na"ariskom miru. Na međunarodnim rijekama vai princip slobodne plovidbe. Na me0unarodnoj konferenciji u Aarseloni #%C#. godine preporučila je dravama daimaju slobodu plovidbe i na unutrašnjim rijekama na bazi reciprociteta.+ugoslavija nije ratifikovala protokol.


42/53

#%;#. godine o ribolovu. Bonvencija iz #%$C. godine ovo pravo potvr0uje i definiše i zaarhipelaško more 3krajnje tačke najisturenijih ostrva4.U%#a'-e 8!"$e !de $a! #e(#!(-a džae&o je more koje se nalazi izme0u polazne linije i obale 3luke, uš/a rijeka, ostrva, plitkevode, zalivi itd4. Na ovom prostoru vai pravni sistem drave isto kao na

kopnu. ! ovom dravnom području postoji sloboda plovidbe radi pristupa lukama il i radi prolaza kroz arhipelaško more. ! ovom pojasu brodovi podlijeu unutrašnjem pravu drava.


43/53

MEDJUNARODNO JAVNO PRAVO II>VJEZBE

MIRNO RJESAVANJE SPOROVAOae/e džaa &! !&@e8 8ed-%a!d!8 &a% koje se dravama name/u u rješavanjusporova vrlo su oskudne. "ovelja !N propisuje op/u dunost rješavanja svih

medjunarodnih sporova mirnim sredstvima,na način da se ne ugroze medjunarodni mir isigurnost, te pravda.2p/e medjunarodno pravo name/e načelo slobodnog i obostranog izbora prikladnihnačina rješavanja sporova. *li pri njihovom rješavanju ni jedna od njih ne smije pribje/iupotrebi sile ili prijetnji silom protiv političke neovisnosti ili teritorijalne cjelovitosti bilokoje drave, ili su na bilo koji način nespojive sa ciljevima !N.Frave svoj spor mogu riješiti i na vanpravnoj osnovi sklapanjem transakcije, i to nanačin da se svaka od njih odrekne u korist druge nekih od svojih subjektivnih prava da bise sklopila nagodba. *li se pritom moraju poštivati imperativne norme op/egmedjunarodnog prava 3ius cogens4.T/.&a( ( &!l(#()$( "&!!( . 2dredbe 1tatuta Gaškog suda, koje su preuzimali i mnogi

drugi ugovori, nabrajaju 6 vrste takvih sporova, koji se odnose na-a4 &umačenje nekog ugovora b4 1vako pitanje medjunarodnog pravac4 "ostojanje svake činjenice koja bi, ako se ustanovi, činila povredu medjunarodneobaveze,d4 "rirodu ili obim satisfakcije koju treba dati za povredu medjunarodne obaveze."olitički ili nepravni sporovi su se preteno negativno definirali kao svi sporovi koji nisu pravne prirode."o subjektivnom kriteriju, spor pravne prirode je svaki onaj spor u kome se njegovestrane spore o primjeni ili tumačenju postoje/eg medjunarodnog prava. 1por političke prirode je svaki spor u kome jedna ili obje strane zahtijevaju izmjenu postoje/eg prava usvoju korist.

Pe3led a)(a 8(!3 -e'aa-a "&!!a#. !iplomatska sredstva su- direktni pregovori izmedju strana spora, zatim QdobreuslugeQ i na kraju posredovanje nekog tre/eg. Njihova prednost je u fleksibilnosti postupka i mogu/nosti da se postupak obavi u punoj diskreciji, izvan panje javnosti. Nedostatak ovih sredstava prvenstveno je u tome što nema garancija ravnopravnostidrava K jača strana name/e interes slabijoj.C. Institucionali2irana 34ormali2irana5 sredstva su- istraga 3anketa4 i mirenje3koncilijacija4. Njihova prednost je u nepristrasnosti tijela koje rješava spor. (edovno setu radi o komisijama stručnjaka, koje imenuju same strane medju osobama od vlastitog povjerenja. "raktični nedostaci su u formalizmu. 2sim toga, pokazalo se da svaka odstrana koja nastoji postoje/e pravno stanje izmijeniti u svoju korist,izbjegava te postupke upravo zbog njihove nepristrasnosti.@. Sredstva koja dovode do o.ave2uju6e presude su arbitraa i rješavanje spora prednekim stalnim medjunarodnim sudskim organom. Njihove prednosti su u nepristrasnom postupku i jednakosti obiju strana. 1por se tim putem konačno rješava obavezuju/om presudom .

6@


44/53

DIREKTNI PREGOVORI, DO9RE USLUGE I POSREDOVANJE Ne&!"ed( &e3!!( "#aa u sporu prethode svakom daljem rješavanju spora, ukoliko onouslijedi. "o op/em medjunarodnom pravu, pregovori nisu obavezan način rješavanja sporova, tj. jedna strana ih ne moe nametnuti drugoj. pak, u praksi se daleko najve/i broj sporova rješavaupravo ovim putem. D!e %"l%3e ;3!!d !(Be"


45/53

d4 P!$%'a-( !3a(/(ae a(#aže. 1talni arbitrani sud osnovan je Gaškomkonvencijom o mirnom rješavanju sporova iz #$%%. Fanas djeluje po propisima istoimeneGaške konvencije iz #%85. 1jedište mu je u Gagu. 1uprotno njegovom nazivu, to ustvarinije stalni sudski organ, a posljednju presudu izrekao je #%@#.

O"!a a(#aže. Medjunarodna arbitraa se zasniva isključivo na dobrovoljnom pristanku strana. &aj pristanak podrazumijeva i preuzimanje obaveze na izvršenje presude. "ristanak na arbitrau moe biti dat za neki ve/ postoje/i spor 3prigodna iliizolirana arbitraa4, ili za potencijalne budu/e sporove izmedju stranaka nekog ugovora3institucionalna arbitraa4."ristanak na arbitrau za ve/ postoje/i spor izraava se arbitranim kompromisom. samkompromis je medjunarodni ugovor, koji podlijee načelima Aečke konvencije iz #%:%. Njime strane odredjujuju predmet spora i način imenovanja arbitra ili arbitranogtribunala. 2sim toga, kompromis moe sadravati i pravila postupka, kao i osnovu pokojoj /e arbitar presuditi. Daljanost arbitrae zavisi od valjanosti kompromisa. Ništavostili prestanak vanosti kompromisa moe uzrokovati ništavost arbitrae.

M-e!daa &a(la /a !dl%)(a-e % "&!%. Bompromis moe-a4 propisati materijalna pravila ad hoc, čijom primjenom /e arbitar presuditi spor. Fo togadolazi izuzetno rijetko, jer strane koje se mogu dogovoriti o takvim pravilima, običnomogu posti/i i sporazum o predmetu spora. b4 uputiti arbitra na primjenu medjunarodnog prava, rjedje izričito navode/i čl.@$ 1tatutaGaškog suda, koji propisuje njegove izvore.c4 uputiti na načela pravičnosti i prava, na Qapsolutnu pravičnostQ ili na odlučivanje eYaeVuo et bono.d4 zatraiti od tribunala da propiše budu/e pravno uredjenje za odnose izmedju strana.&ada /e njegova vlast u suštini biti ista kao da odlučuje eY aeVuo et bono, tj. kao pod c4.*ko kompromis ne predvidja nikakve odredbe o osnovi odlučivanja, to podrazumijeva dasu strane ovlastile arbitra da njihov spor riješi na osnovu op/eg medjunarodnog prava, tj.kao pod b4. Ped8e# "&!a se odredjuje kompromisom i arbitar ga ne smije prekoračiti. *rbitar u presudi mora donijeti odluku o svim spornim pitanjima. "ritom, ukoliko prije ili tokom postupka uoči postojanjesaglasnosti strana u nekim tačkama spora, tu saglasnost /e utvrditi u svojoj presudi. P!"#%&a$ se moe sastojati od pismenog i usmenog dijela. "ismeni dio je obavezan, ausmeni samo po sporazumu strana ili ako arbitar odluči o njegovoj neophodnosti.1vaka strana je pred tribunalom zastupljena putem agenta. *gent je zvanični predstavniksvoje vlade.2sim agenta, svaka strana moe biti zastupljena potrebnim brojem savjetnikai advokata.! slučaju institucionalne arbitrae, postupak se moe pokrenuti tubom koja se upu/ujetribunalu nakon što ga strane konstituišu, te suprotnoj strani. ! slučaju prigodnearbitrae, same strane ili tribunal mogu odlučiti koja /e od njih podnijeti prvo parnično pismo.! pismenom dijelu postupka strane su dune formirati svoje zahtjeve i protivzahtjeve. Načelno su dune predočiti sve dokumente koji podupiru njihov zahtjev.

6;


46/53

!smeni postupak, ukoliko do njega dodje, vodi predsjednik ili nadarbitar. ! načelu seovaj dio postupka vodi uz isključenje javnosti, osim ako tribunal uz pristanak strana neodluči drugačije. 2 toku usmenog postupka vodi se zapisnik koji potpisuju predsjednik isekretar tribnala. Pe"%da se donosi ve/inom glasova članova tribunala, u tajnom zasijedanju. "resudu

potpisuju predsjednik i svi članovi tribunala. *ko članovi koji su glasali protiv odbiju potpisati presudu, to se konstatuje u tekstu, ali ne utiče na valjanost presude. "resudamora sadravati obrazloenje. zriče se na javnoj sjednici u prisutnosti strana. *ko se tone učini, onda se zvanično notificira stranama. "ravoobavezuje strane od trenutkaizricanja ili notifikacije.*rbitrana presuda spor rješava konačno, osim ako su se strane drugačije dogovorileunaprijed, što se izuzetno rijetko dešava. Na osnovu pristanka datog na arbitranorješavanje, strane su dune u potpunosti izvršiti presudu. S&!ed( ;(B(de#(< &!"#%&B( . ! toku ili po okončanju arbitranog postupka, tribunalmoe uz pristanak strana dozvoljavati neke sporedne postupke.1trane mogu unaprijed predvidjeti mogu/nost revizije presude na osnovu naknadno

utvrdjenih činjenica koje strana koja se na njih poziva nije znala do izricanja presude, aneznanje se ne moe pripisati njenom nemaru. Nove činjenice moraju biti takve naravi dase pretpostavlja da bi uticale na odluku tribunala.1tatut Medjunarodnog suda u Gagu, kao i Itokholmska konvencija B'11Ka, propisujuapsolutni rok zastare za podnošenje zahtjeva za reviziju od #8 godina od izricanja presude. &aj rok je mogu/e tumačiti i kao običajno pravilo arbitranog postupka, ukolikosporazum stranaka o tome šuti.

Me&(#!'oi s(& ( 8!-( Sa"#a ( %$B(-e "%da. 1ud se sastoji od #; sudija sa mandatom od % godina uzmogucnost reizbora 1vake trece godine obnavlja se jedna trecina sudija. 1udije se birajuu paralelnom postupku u 7eneralnoj skupštini i Dijecu sigurnosti. Bandidate predlaunacionalne skupštine clanova 1talnog arbitranog suda.2ni moraju imati reference potrebne za izbor na najviše sudijske funkcije u svojoj zemljiili uivati ugled pravnika na polju me[unarodnog prava. ! slucaju smrti, ostavke ilismjene pojedinog sudije, novikandidat se bira na isti nacin, s tim što novoizabrani sudijatu dunost obavlja do isteka mandata svog prethodnika.1ud me[u svojim clanovima bira predsjednika i podpredsjednika na rok od @ godine, uzmogucnost reizbora. 1ud nacelno radi u punom sastavu, a za sastav suda dovoljan jekvoru od % sudija. 1ud moe ustanovljavati vijeca od najmanje trojice sudija za rješavanjeodre[enih vrsta predmeta. "resuda koju je izreklo vijece vai kao da ju je izrekao 1ud.1udije dravljani svake od strana u sporu o kome odlucuje 1ud, zadravaju pravo ucešcau odlucivanju.*ko u svom sastavu 1ud nema dravljane jedne ili obiju strana u sporu, svaka takvadrava moe imenovati sudiju ad hoc, koji djeluje samo u toj parnici.1jedište suda je u Gagu, ali moe zasijedati i na drugim mjestima kad to smatra potrebnim. 1lubeni jezici suda su francuski i engleski. 1ud ima C funkcije- su[enje u parnicama i davanje savjetodavnih mišljenja o nekim pravnim pitanjima.

6:


47/53

Pa()( &!"#%&a$ . 1trane u postupku mogu biti samo drave. Medjutim, znatan broj parnica odnosio se na potraivanja pojedinaca kad je njihova drava preuzimala njihovudiplomatsku zaštitu i nastupala pred 1udom kao tuitelj.2bzirom da je 1tatut suda sastavni dio "ovelje !N, sve drave članice !N suistovremeno i stranke 1tatuta. 1ud moe odlučivati i u parnicama u kojima učestvuje

drava koja nije stranka 1tatuta, pod uslovom da ta drava kod sekretara suda deponuje pismenu izjavu kojom prihvata nadlenost suda i prihvata sve obaveze člana !N premačl.%6 "ovelje. Nadlenost 1uda mogu/a je samo uz pristanak svih strana. "ristanak se moe dati za nekive/ postoje/i spor ili u pogledu budu/ih sporova koji mogu nastati. 1tatut predvidja i jednostrano prihvatanje nadlenosti 1uda za budu/e sporove sa svakom drugom dravomkoja je prihvatila istu obavezu. (adi se o tzv.Zfakultativnoj klauzuliZ.1tatut 1uda predvidja osnovne propise o parničnom postupku, koji su detaljno razrani u"oslovniku koji donosi sam 1ud. "ostupak se pokre/e notifikacijom 1udu kompromisaobiju strana 3ako se radi o postoje/em sporu4 ili tubom. 1astoji se od pismenog iusmenog dijela.

IB(de#( &!"#%&B( &(-e (l( #!$!8 &("8e!3 &!"#%&$a. Na samom početku postupkastrane mogu postavljati neke zahtjeve 1udu u tzv.Zincidentnim postupcimaZ. (adi se ozahtjevima za izricanje privremenih mjera i izlaganju prethodnih prigovora.


48/53

je jednako obavezuju/e i za nju, kao i za stranke u sporu. Fakle, u ovom slučaju se radi o pravu na intervenciju u parnici. P("8e( &!"#%&a$ obuhvata saopštavanje spomenice, odgovora i po potrebi protivodgovora 3replike i duplike4, kao i svih dokaznih spisa i isprava 1udu i stranama.1vojim zaključcima sud odredjuje rokove za podnošenje svakog parničnog pisma.

! svakom trenutku 1ud moe odlučiti da spoji C ili više parnica u jednu, kad C dravetue tre/u 3ista tuena strana4, a predmet spora je u suštini isti. "arnica se u tom slučajuokončava jedinstvenom presudom.1pomenica obuhvata- izlaganje relevantnih činjenica, izlaganje o primjenjivom pravu, tezaključke. 2dgovor na spomenicu obuhvata priznanje ili osporavanje činjenica izloenihu spomenici, po potrebi izlaganje dopunskih činjenica, opservacije na prikaz primjenjivog prava i zaključke.U %"8e!8 &!"#%&$% sud saslušava svjedoke, vještake, agente, savjetnike i advokatestrana. (asprave su javne, osim ako sud odluči drugačije ili ako obje strane zahtijevajuisključenje javnosti. 2 svakoj raspravi vodi se zapisnik koji potpisuju predsjednik isekretar 1uda. &okom usmenog postupka stranke izlau svoje teze. Na kraj

Documents

Medjunarodno Javno Pravo II Skripta