MEUNARODNI ODNOSI - SKRIPTA ZA ZAVRNI ISPIT1) Upoznavanje sa konceptima i terminologijom meunarodnih odnosaUvod u kljune teorije meunarodnih odnosa-Realizam-Liberalizam-Konstruktivizam

Realizam: korijeni realizma: antiki, grki filozof TUKIDID (peloponeski ratovi izmeu Atine i Sparte 431-404 g.p.n.e.), pisanja Kantilija, Nikolo Makijaveli (XVI st), Tomas Hobs (XVII st).Kritiari liberalizma su tvrdili da su idealisti bili utopisti i da je to razlog izbijanja II svj. Rata.Zagovornici realizma: E.H. Kar, Dord F. Kenan, Hans, Morgentan, Rajnhold Nibur, Kenet Tompson.Realizam je teorija bazirana na pretpostavci da je svjetska politika u sutini i nepromjenjiva borba meu dravama od kojih svaka gleda sopstveni interes za premo i poloaj u uslovima anarhije, pri emu svaka od konkurentnih drava tei za ostvarivanjem sopstvenih nacionalnih interesa.Realpolitika*- teoretski pogled koji tvrdi da drave treba da se pripremaju za rat kako bi odrale mir.Mo*- inioci koji omoguavaju jednom uesniku da manipulie ponaanjem drugih uesnika prema svojim preferencijama.Samopomo*- naelo prema kome u uslovima anarhije uesnici moraju da se oslanjaju sami na sebe.Suverenitet drave*- na osnovu meunarodnog prava, princip po kome vlade drava ne podlijeu nikakvoj visoj spoljnoj vlasti.Karakteristike realizma: smatra dravu za najznaajnijeg inioca na svjetskoj sceni jer ne odgovara nikakvoj vioj politikoj vlasti. Pretpostavlja da su sukobi interesa meu dravama neizbjeni.Krajem 60-tih godina XX vijeka*: realizam je kritikovan od strane bihejvioristaBihejvioristi: naunici koji primjenjuju naune metode na prouavanje svjeske politike.Bihejviorizam*- pristup prouavanju meunarodnih odnosa koji naglaava promjenu naunih metoda.Neorealizam*- teoretsko razmatranje ponaanja drava koje ga objanjava odreenom razlikom u njihovoj relativnoj moi, umjesto drugim faktorima, kao to su njihove vrijednosti, oblik dravnog ureenja ili domae okolnosti. KENET VALCStrukturni realizam: teorija koja naglaava uticaj svjetske strukture moi na ponaanje drava u okviru slobodne hijerarhije, definisane prvenstveno rasporedom moi.LIBERALIZAM poetak klasninog liberalizma vezuje se za A.Teognevila DEMOKRATIJA U AMERICI.-Nastao poetkom XX vijekaU sutini liberalizma nalazi se naglasak na uticaju ideja na ponaanje, jednakost, dostojanstvo i slobodu pojedinca, kao i potreba zatite ljudi od pretjerane dravne regulative. Politika- za liberalne idealiste, traganje za saglasnou o zajednikim vrijednostima koje bi unaprijedile saradnju u okviru svjetske zajednice.Idealizam su zastupali: Alfred Gimerman, Norman, Dzems orvel, Vudrov Vilson.- svoju filozofiju su crpili od liberalnih naunika: Immanuel Kant, Ruso, Adam Smit.Idealisti: ljudi inspirisani liberalnom teoretskom tradicijom koji smatraju da tenja za idealima kao sto je svjetski mir moe promijeniti svijet.Karakteristike liberalizma: posmatra pojedinca kao skup moralnih vrijednosti, naglaava moralni princip prije nego tenju za vlau.Liberalizam- paradigma zasnovana na nadi da se primjena razuma i univerzalnog morala na MO moe dovesti do sreenijeg, pravednijeg i kooperativnijeg svijeta i da se me. anarhija i rat mogu drati pod kontrolom putem institucionalnih reformi koje daju ovlaenja me organizacijama i zakonima.Kolektivna bezbjednost: bezbjednosni reim uspostavljen dogovorom velikih sila kojm su postavljena pravila za odravanje mira voena principima da ce akt agresije naii na kolektivni odgovor ostalih.BRIJAN-KELEGOV PAKT: Multinacionalni sporazum sklopljen 1928 godine kojim je rat kao nain rjeavanja me sukoba proglaen nezakonitim.Samoopredjeljenje: princip po kome je svjetska zajednica obavezana da nacionalistima da sopstvenu vlast.Drava: pravno lice sa stalnim stanovnitvom, jasno definisanom teritorijom i vladom sposobnom da vri suverenu vlast nad narodima ili nacionalnim grupama koje ive u njenim zakonskim granicama.Nacija: skup ljudi koji se na osnovu etnike, jezike ili kultrune pripadnosti smatraju lanovima iste grupe.Neoliberalizam: pogled koji objanjava nain na koji meunarodne institucije unapredjuju globalne promjene, saradnju, mir i prosperitet kroz kolektivne programe za reforme. Nastao poetkom 1990-tih.Za razvoj liberalizma posebno u SAD-u naroito je zasluan Vudrov Vilson.Vilsonova liberalna doktrina: rezultat novijih promjena u Mo je vee jedinstvo izeu svijeta.KONSTRUKTIVIZAMPredstavlja objektiv za kriticka misljenja i tom kako se mogu konstruisati teorije MO, kao i vrste premisa i pretpostavki koje svaki teoreticar realno treba da postavi kao polaziste prei objasnjavanju svjetske politike.KONSTRUKTIVISTINaglasavaju znacaj zajednickih ideja i razumijevanja koja se razvijaju izmedju ucesnika na svjetskoj sceni kroz njihovu medjuzavisnost.

TEORIJA HAOSAPrimjena matematickih metoda da bi se identificirali obrasci koji se ponavljaju u brzo izmjenjivim i naizgled nepovezanim odnosima kako bi se bolje protumacila slozena stvarnost.SUBJEKTI MEDJUNARODNIH ODNOSA (akteri desavanja u MO)-drzava-multinacionalne korporacije-medjunarodne organizacije-nevladine organizacije (NVO)-transnacionalne vjerske organizacije-pokreti-covjekStudija slucaja i instrumentalizacija medjunarodnih finansijskih i ekonomskih institucija- WB, IMFDRZAVAJe najstariji subjekt MO, nastaje nastankom civilizacijeBITNE KARAKTERISTIKE SVAKE DRZAVE: teritorija, stanovnistvo, vlada (kontrolise stanovnistvo i teritorij), suverenitet tj. medjunarodno priznanje. TERITORIJ: bitne karakteristike teritorije: velicina teritorije, kvalitet, geografski polozaj. STANOVNISTVO: broj stavnonika je osnovno kvantitativno mjerilo za moc drzave, iako ni stanovnistvo ni teritorij nisu primarni u MO. VLADA: (kontrolise teritorij i stanovnistvo) SUVERENITET: medjunarodno priznanje drzave, a vlade se tretiraju kao legalni predstavnici drzavne zajednice.MULTINACIONALNE KORPORACIJEEkonomske organizacije koje na ima medjunarodni karakter po sastavu kapitala, sastavu upravljackih tijela i medjunarodnoj rasprostranjenosti. Takve organizacije su u dobroj vezi sa svojom vladom i vladom zemlje ciji je kapital najjaci.MEDJUNARODNE ORGANIZACIJESe posmatra kao zajednica vise drzava osnovana medjunarodnim ugovorom, zajednica koja ima vlastite organe, a sluzi postizanju zajednickih odradjenih ciljeva. Porast broja medjunardnih organizacija uzrokuju sljedeci faktori: Drzave vise nisu samodovoljne Razvoj vojnih i tehnickih sredstava Stvaranje socijalistickih drzava nakon 2 svjetskog rata i hladnoratovskih polarizacija Jaca zelju drzava da djeluje aktivno u medjunarodnim organizacijamaDjele se na: MVO (medjuvladine organizacije) i NVO (nevladine org)MVO: imaju u svom clanstvu drzave koje djeluju u njima preko vonjih sluzbenih predstavnika. Djele se na: univerzalne i regionalne.NVO: tvore siroki krug razlicitih skupina, grupa i pojedinaca iz razlicitih drzava (fndacije, multinacionalne korporacije).TRANSNACIONALNE VJERSKE ORGANIZACIJENajcvrsce organizovana medjunarodna crkva je Katolicka crkva. Ima strogu Hijerarhiju, na cijem celu se nalazo Papa i skup Kardinala.POKTRETI: iako u ovim organizacijamane ucestvuju drzava, sbaga imje jako velika.COVJEK: pripadnik je nacionalne drzave ili pojedine nacionalne ili klasne grupe, ali ima svoj stav i odnos prema dogadjajima na unutrasnjem i vanjskom politickom planu.GATT- generalni sporazum u tarifama i trgoviniSVJETSKA TRGOVINSKA ORGANIZACIJAEkonomska kriza svjetskih razmjera stvorila je uslove za konacno gasenje GATT-a i stvaranje STO (svjetske trgovinske organizaje). STO je pocela sa radom 1 januara 1995 god SAD su postale CLAN-OSNIVAC STO-a Glavni cilj sto je da obezbijedi nesmetanu, predvidljivu i slobodnu trgvinu.

G-7Grupa glavnih i najrazvijenijih industrijskih demokratija, koju cine: SAD, Britanija, Francuska, Japan, Njemacka, Kanada i Italija.NEINTERVENCIONIZAMOsnovni princip medjunarodnog prava(sada ugrozen), kojim se mijesanje neke drzave u domace poslove druge suverene drzave po pravilu smatra nezakonitim.

RACIONALAN IZBORTeorija po kojoj donosioci odluka biraju na osnovu onoga sto im se cini da je u njihovom najboljem interesu. (teorija ocekivane koristi- izvedena iz REALISTICKE teorije)SVJETSKA BANKAOsnovana u julu 1944 godine na Monetarnoj i finansijskoj konferenciji UN-a odrzanoj u BRETEN VUDSU u Nju Hempsiru, uz prisustvo 43 zemlje. Sjediste u Vasingtonu D.CBanka je imala 9 predjednika tokom 50 god. Posljednji od 1995 godine je Dzejms D. Volfenson.FAKTORI MEDJUNARODNIH ODNOSA Geografski Demografski Prirodni resursi Vojni EkonomskiStudija slucaj: snadbijevanje energetim- transkontinentalni naftovodi i plinovodi, polozaj malih zemalja bogatijim resursima.GEOGRAFSKI POLOZAJSmatra se jednim od sredisnjih faktora medjunarodjih odnosa. Rusija se nalazi na prostoru za koji kazu da je KLJUCNA REGIJA , kontinentalna drzava je uvijek jaca.MECKINDEROVA FORMULA Ko vlada istokom Evrope, vlada srcem svijeta Ko vlada srcem svijeta, upravlja svjetskim otokom Ko vlada svjetskim otokom, upravlja svijetomDEMOGRAFSKI FAKTORNjime se pokusava sagledati polozaj i mjesto pojedine zemlje i odrediti njezine mogucnosti daljnjeg djelovanja. Primjer je Japan koji je 1931 godine navodno zbog prenaseljenosti opravdao svoj narod na Kinu. Nesto slicno tvrdila je i Italija u napadu na Etiopiju. Prirodni prirastaj odavno se uzima kao mjerilo drzavne moci. Negativna migracija je odlazak sposobnih i strucnih ljudi.

SPOLJNOPOLITIKO ODLUIVANJE-

Svaka drava ima razliite sisteme i razliita ustavna ureenja. Smatra se da su od naroitog znaaja samo one spoljnopolitike odluke koje su uzrok ili povod za spoljnopolitiku akciju. To znai da su te spoljnopolitike odluke sukladne ustavnom odreenju i politikom sistemu date drave da se efikasno provode. Predsjedniki sistemi (ameriki,francuski..)daju primat predsjedniku drave,klasini parlamentarni sistemi(VB,Indija...) daju primat premijeru ili predsjedniku vlade,tzv dogmatski sistemi (Kina,Kuba...) daju primat predsjedniku vladajue partije, dok se u istinskim demokratskim sistemima spoljnopolitiko odluivanje zasniva na uzajamnoj konsultaciji i uvaavanju svih relevantnih faktora koji su ustavom odreeni (Njemaka,zemlje Skandinavije).Drzavni suverenitet- vrhovna vlast u voenju domace politike i spoljnih odnosaWestfalski mir: moderni drzavni sistem kao mjera odnosa meu nezavisnim teritorijalnim jedinicama nastao je Westfaskim mirom 1648. Kojim je okoncan 30-o godisnji rat u EvropiNacija: skup ljudi se na osnovu nacionalne, vjerske i eticke bliskosti smatraju pripadnicima ove grupe..Kraj historije- Francis FukujamaSukob civilizacija- Samjuel HantingtonDemokratski mir- teorija po kojoj demokratske zemlje mogu da ratuju protiv drugih, ali ne meusobnoNiksonova doktrina- saveznici SAD-a treba da nose veci teret svoje odbraneREGANOVA DOKTRINA- Reganova doktrina obavezala je ameriku pomo antikomunistikim pobunjenicima koji su nastojali da srue reime podravane od SSSR-a u Afganistanu, Angoli i Nikaragvi.Reganova doktrina. Teorija koju je, zagovarao,nekadanji,ameriki predsjednikRonald Reagan, po kojoj bi trebalo formirati posebne snage, i snano ih podrati, u cilju nasilnog ruenja komunizma u takozvanim treim zemljama.Klintonova doktrina: politika aktivnog ukljucenja klintonove administracije u svjetske poslove da bi se podstaklo sirenje miroljubive demokratske zajednice.BUOVA DOKTRINA- G.W. Bush (2001-2008) Kljuna strategija Busha da se sauva unipolarni svijet pod hegemonijom SAD tako to e se vojna sila SAD odravati na nivou koji ne moe ugroziti nijedna druga velika sila Gruzija je okrenuta Zapadu, Jermenija vie Rusiji, dok Azerbejdan ima iri manevarski prostor za saveznitva sa Zapadom i islamskim zemljama a nije u loim odnosima ni sa Rusijom.

Invazija na Irak:Pocela 20 marta 2003 a Bagdad pao pod americku vlast 9. Aprila 2003.Nekonzervativci: unilateralno djelovanje amerike u vanjskoj politiciColin Powel: ( bio protiv intervencije u Iraku)Donald Rumsweld: jedini americki sekretar koji je podrzavao intervenciju u IrakuCondolize Rice: podrzavala Rumsfelda i ejnijaPol Bremer:1. raspustio basisticku stranku tako da svi clanovi ostanu bez posla2. raspustio iracku vojsku (500 000 vojnika)Kreirana sitska drzava: 60 % sita, 30 % sunita, 10 % kurdaKOLEKTIVNA BEZBJEDNOST-oznaava bezbjedonosni reim uspostavljen dogovorom velikih sila kojim su postavljena pravila za odravanje mira,voena principom da e akt agresije naii na kolektivni odgovor ostalih. Pristup kolektivne sigurnosti je problem rata rjeavao tako to je agresiju bilo koje drave proglaavao kao agresiju protiv svih,koji bi zajedniki djelovali da bi sprijeili agresora.Brajan-kelogov pakt:multinacionalni sporazum pakt koji je 1928. potpisan zakonski zabranio rat kao instrument spoljnje politike.Samoopredjeljenje: princip po kome je svjetska zajednica obavezna da nacionalistima da sopstvenu vlastDrzava: pravno lice sa stalnim stanovnistvom, jasno definisanom teritorijom i vladom sposobnom da vrsi suverenu vlast nad narodom ili nacionalnim grupama koje zive u njenim zakonskim granicama.Neoliberalizam: pogled koji objasnjava nacin na koji me. Institucije unapreuju globalne promjene, saradnju, mir i prosperitet kroz kolektivne programe za reforme. Nastao 1990-ih.Prirodni resursi: sve vise postaje factor MO koji se moze upotrijebiti u razlicitim situacijama u nastojanju da se utice na smjer politickog djelovanja drzava.Prirodni izvori nisu mjerilo pozicije neke drzave u MO.Planirani plinovodi i politike implikacije:NABUCCO- EU, AZARB, TURSKA (BUG, MA, RUMUN, AUSTRIJA)Trinskopijski plinovod (Turkmenistan-Azarbejdzan)JUZNI TOK (Rusija, C more, Bugarska, Srbija,Maarska, Austrija,Grcka,Italija)TRANSJADRANSKI PLINOVOD: (Turska, Grcka, Albanija, Italija)ATASU: Alashnaka naftovod (Kina i Kazahstan)BAKU:TBILSI:ERZURUM (Gruzija, Azarbejdzan,Turska, Kazahstan)Velika igra: stratesko nadmetanje Ruske imperije i Britanskog carstva u 19 st.VOJNI INSTRUMENTI: se upotrebljavaju u MO kada je drava usmjerena da je upotreba sile mogua i korisnaVojna sila se moe pojaviti kao:- Odbrambeno sredstvo- Instrument koji protivnika mora natjerati da odustane od napada- Org.sila za voenje ratnih operacijaTeorije o ratu u MO:-demografska-bioloka-legalistika shvatanja rataSAMITSKA DIPLOMACIJA: samiti su posebna vrsta diplomatskih pregovora gdje je cilj dovesti aktere na jednu geografsku lokaciju i pokuati rijeiti neka kljuna pitanja.3 NAJPOZNATIJA SAMITA:JALTA-samit odran 4.2-11.2. 1945.glavni akteri su bili:eril,Ruzvelt i Staljin.Cilj Ruzvelta i erila bio je uee Sovjetskog saveza u ratu protiv Japana, za uzvratsovjetska sfera uticaja prelazi i u MANDZURIJU nakon poraza Japana,dobitak Junog Sahalina i Kurilskih ostrva.-Budunost Istone Evrope, Njemake i UN-a,Sovjeti e dopustiti odravanje slobodnih izbora na teritorijama koje su oslobodili. SAD, UK su se sloile da vlade drava koje granie sa SSSR-om budu prijateljski opredjeljene prema Sovjetu.-lanstvo VS i veto svih 5 lanica.-POTSDAM: odran 17. Jula 1945 do 2. Avgusta 1945. Cilj je bio dogovoriti granice i obnoviti poslije ratnu Njemaku.-Kljuno je bilo pitanje Njemake reparacije-Dogovorena je demilitarizacija postratne Njemake i podjela u 4 okupacione zone.-Okupacione sile: SAD,VB,SSSR,FRANCUSKA.CAMP DAVID: uesnici bili: Sadat, Menachem Begin(premijer Izraela), Jimmy Carter a odran je 1978,pregovori trajali 13 dana.-POSTIGNUTA SU DVA DOKUMENTA:1.Okviri za mirovni sporazum izmeu Izraela i Egipta, vraanje sinajske teritorije u zamjenu za diplomatsko priznanje Egipta, ogranienje Egipatskog vojnog prisustva na granici,pristup Suetskom kanalu 1979-prvo priznanje drave Izrael od strane arapske drave.2. Principi za budue pregovore, autonomija Palestine kao mir za preduslov za mir sa arapskim susjedima.-Camp David je najvei Carterov uspjeh za koji je dobio Nobelovu nagradu 2002. Godine-Bio je posrednik izmeu egipatske i izraelske strane-Arapi su izgubili: Sinaj, Gazu, Istoni Jeruzalem, Golan, Zapadnu obalu-pripale Izraelu-CARTEROVA DOKTRINA- upotreba vojne sile da bi se zatitio pristup naftnim izvorima SAD-a iz pravca Persijskog zalivaTIPOVI MEUNARODNIH ODNOSARavnotea snaga-multipolarni svijetHladni rat-bipolarni svijetMiroljubiva aktivna koegzistencijaNovi svjetski poredak-unipolarni svijet

-STUDIJE SLUAJA:Kubanska krizaIntervencija na Kosovu-RAVNOTEA SNAGA: je ideja kada je vojna mo rasporeena tako da nijedna drava nije dovoljno jaka da dominira drugim.- I SVJETSKI RAT- 1914 formirana su dva neprijateljska saveza Njemaka,AU i Otomansko carstvo (Centralne sile),suprotstavljeni Francuskoj,Britaniji i Rusiji(Antanta)-UZROCI PRVOG SVJETSKOG RATA:STRUKTURALIZAM : posmatra promjenjiv raspored moi unutar globalnog sistemaRAVNOTEA SILE : teorija po kojoj e se mir i stabilnost najvjerovatnije odrati kada je vojna sila rasporeena tako da nijedna sila niti blok ne mogu dominirati drugim.NACIONALIZAM: mentalni stav koji velia odreenu dravu i nacionalnu grupu koja u njoj ivi.-POSLJEDICE PRVOG SVJETSKOG RATA: 3 CARSTVA SU PROPALA, NA NJIHOVIM TERITORIJAMA FORMIRANE NOVE DRAVE.-U Versajskom dvorcu nadomak Pariza Vudrov Vilson, ameriki predsjednik je predloio stvaranje LIGE NARODA.-Na Vaingtonskoj pomorskoj konferenciji 1922, je takoer potpisan i ugovor 5 sila ( Japan, Francuska,Britanija,Italija i SAD).-Potpisan je i Brian-Kelogov pakt-Ugovor 4 sile(SAD,JAPAN,FRANCUSKA I BRITANIJA)-10 miliona mrtvih-DRUGI SVJETSKI RAT: globalan po obimu, ovaj rat je bio borba za mo po modelu realista.-On je suprostavio faistiku koaliciju koja je teila nadmoi u svijetu.UZROCI II SVJETSKOG RATA: Nekoliko faktora je oivjelo hegemonistike ambicije NjemakeJaanje: 1. IREDENTIZMA: nastojanje etnonacionalne grupe da silom povrati kontrolu nad teritorijom tako da postojee dravne granice vie ne dijele grupu.2. FAIZMA:krajnje desniarska ideologija koja se zalae za ekstremni nacionalizam i uspostavljanje autoritarnog drutva zasnovanog na jednopartijskom sistemu sa diktatorskim vodstvom3. MACHPOLITIK: Njemaka realna filozofija upravljanja dravom koja koja ekspanziju drne moi i teritorije upotrebom oruane sile smatra za tegitimni cilj.4. IZOLACIONIZAM: Versajskim ugovorom Njemakoj su nametnute visoke reparacije,sprijeen ulazak Njemake u Ligu naroda5. POLITIKA POPUTANJA: pristanak na ponovo razoruanja Njemake doveo je do politike poputanja ( strategija pravljenja manjih ustupaka agresorskoj dravi bez osvete u nadi da e to zadovoljiti te da nee nasrtati na teritoriju svojih susjeda.6. APPEASMENT ANSCHLUSS: Hitler se obavezao da e iriti teritoriju Njemake silom, on je to obeanje iznevjerio 1938. Kada je natjerao Austriju na anschluss, ubrzo nakon toga je zahtjevao Sudetsku oblast.-Takvo Hitlerovo poputanje je dovelo do Minhenske konferencije septembra 1938. Godine . Konferenciju su prisustvovali Hitler, Benito Musolini,emberlen(VB) i Eduard Daladje(FRA) na osnovu politike poputanja oni su pristali na Hitlerove zahtjeve.PAKT O NENAPADANJU:23.8.1939 Hitler i Staljin su objavili svoj pakt o nenapadanju (Ribentrop-Molotov pakt), obavezui se da nee jedni druge napasti.Hitler je nakon toga napao Poljsku a zatim su mu FRA i VB objavile rat i time je poeo II svjetski rat.Japan je kako bi sprijeio SAD da uzmu uee u ratu septembra 1940 sklopio TROJNI PAKT sa Njemakom i Italijom7.12.1941 god. Japan je napao Sad (Perl Harbur) istovremeno je Njemaka objavila rat, time je prekinuta politika izolacionizma SAD-a. Sad su formirale koaliciju sa VB i SSSR-om kako bi se oduprli faistima.MULTIPOLARNOST: raspodjela svjetske moi izmeu 3 ili vie centara velikih sila,POSLIJE II svj. RATA: Njemaka je podijeljena na Istonu i Zapadnu Njemaku, bilo je ukupno 53 miliona rtava. Saradnja saveznika poslije II svjetskog rata dovela je do formiranja OUN 1945. godine.HLADNI RAT (BIPOLARNI SVIJET) - Poto su SAD i SSSR zavretkom rata postala 2 najvee sile, poele su da koriste UN za meusobno nadmetanje, tako je poeo HLADNI RAT. Rodila se konkurencija izmeu SAD-a i SSSR-a za HEGEMONIJOM. Hladni rat je trajao 42 godine, tanije od 1949. do 1991. godine.TEORIJA DOMINA: Metafora popularna tokom Hladnog rata, koja je predviala da ako jedna drava padne pod uticaj komunizma, to e se isto dogoditi njenim susjedima u lananoj reakciji, kao niz domina koje se rue.MIROLJUBIVA AKTIVNA KOEGZISTENCIJA: Doktrina Sovjetskog lidera Nikite Hruova iz 1956. godine da rat izmeu kapitalistikih i komunistikih drava nije neizbjean i da meu-blokovska konkurencija moe biti miroljubiva.TURSKA I SLUAJ IRAKA : Turska je strateki bitna drava. Irak posjeduje naftu i na sjeveru i na jugu Amerika je htjela preko Turske izvriti invaziju Milioni ljudi izlaze na ulice i ne ele da Turska izvri invaziju Turska e garantovati mir na sjeveru Iraka i nee izravno intervenisati, niti e dopustiti Amerikancima da izvre invaziju Turska je kljuni ekonomski faktor Iraka.SVJETSKA BANKA : je prvobitno zamiljena da pomae projekte rekonstrukcije nakon II svjetskog rata, i da pomae u razvoju proizvodnih objekata i reusursa u manje razvijenim zemljama.MMF : Zajedno sa Svjetskom bankom formiran. Zadatak mu je odravanje globalnog valutnog kursa, pozajmice zemljama, olakavanje irenja trgovine, uspostava multilateralnog sistema plaanja.GLOBALIZACIJA : Integracija drava putem sve veeg kontakta, komunikacije i trgovine u cilju stvaranja holistikog globalnog sistema u kome proces promjene ujedinjuje ljude.EKONOMSKI FAKTOR : je jedan od najvanijih faktora MO. Najjae ekonomske baze diktiraju politike i drutvene karaktere u MO.Rat- stanje koje nastaje unutar drava (graanski rat) ili izmeu drava (meudravni rat) kada akteri koriste nasilna sredstva da unite svoje protivnike ili da ih primoraju na potinjeni poloaj.Dugi mir- dugotrajni period mira meu velikim silama.Pacifizam- ne priznaje nijedan razlog koji bi mogao da opravda ubijanje drugog ljudskog bia, ak ni onda kad za to postoji dozvola efa drave, (osuda rata, zalaganje za mir).Socijalizacija- procesi kroz koje ljudi ue i stiu odreena uvjerenja, vrijednosti i modele ponaanja koji su prihvatljivi u datom drutvu. Hegemon- Inokosna, u vojnom i ekonomskom pogledu dominantna drava, ona svoju mo kojoj nema premca i koju niko ne dovodi u pitanje koristi za uspostavljanje i nametanje pravila iji je cilj ouvanje postojeeg svjetskog poretka i njenog ploaja u tom poretku.Terorizam- unaprijed smiljeno politiki motivisano nasilje koje protiv neborbenih ciljeva sprovode subnacionalne grupe ili tajni agenti, obino s namjerom da utiu na javnost.Neuspjele drave- vlade kojima prijeti opasnost da izgube lojalnost svojih graana koji se bune protiv korupcije i administrativnih neuspjeha, i u tim procesima izazivaju cijepanje zemlje na politike dijelove. ( jednostavnije: nemogucnost vlade da vri svoje dunosti- najvanija monopol nad upotrebom sile).Ugovor o nuklearnoj neproliferaciji- meunarodni sporazum kojim se tei spreavanju horizontalne proliferacije zabranom prodaje, sticanja ili proizvodnje nuklearnog oruja. Proliferacija- irenje oruanih kapaciteta od nekoliko na mnogo drava u lananoj reakciji, tako da sve vei broj drava stie sposobnost da izvede napad na druge drave unitavajuim (npr. nuklearnim) orujem.Horizontalna nuklearna proliferacija- porast broja zemalja koje posjeduju nuklearno oruje.Vertikalna nuklearna proliferacija- poveanje sposobnosti postojeeg nuklearnog oruja.Meka mo- sposobnost vrenja uticaja u svjetskoj politici zahvaljujui neopipljivim resursima kao to su kultura i ideje nasuprot metodima koji poivaju na vojnoj moi.Etnocentrizam- sklonost da se svoja nacija ili drava smatraju centrom svijeta i da su za to posebni to ima za posljedicu neshvatanje i prezir prema vrijednostima i pogledima drugih grupa.Sukob civilizacija- Samjuel Hantington: teza da ce u XXI vijeku izbiti sukobi glavnih svjetskih civilizacija to e za posljedicu imati anarhijui ratove.Kraj historije- Francis Fukuyama: teza da je filozofija ekonomskog i politikog liberalizma trijumfovala u svijetu, okonavajui nadmetanje izmeu trinih demokratija i centralno-planskog upravljanja.BRICs- Regionalne sile, Brazil, Rusija, Indija, Kina (potencijalno i Juna Afrika)-sinonim za prelaz globalne ekonomske moi sa G7 zemalja na drave u razvoju. Mogle bi do 2050. godine postati dominantne ekonomije.Zamrznuti sukobi1. Nagorno Karabah: sukob izmeu Jermenije i Azerbejdana 1988-1994-Zahtjev Jermena za autonomiju-1994 sklopljeno primirje izmeu jermena i azera, primirje traje punih 19 godina=zamrznuti sukobi.-Nagorno Karabah priznaje Jermenija kao suverena drava-Nagorno Karabah drava koja ima policiju, univerzitete itd.-20% teritorije Azerbejdana okupirano i danas od strane etnikih Jermena, uz pomo Rusije i Jermenije. (Ruski interes je da se odre zamrznuti sukobi, kako se NATO ne bi primio u lanstvo te drave)-Predsjednik Ilhan Alijev, nasljednik oca Hajdara Alijeva

1. Sukob u Gruziji- Juna Osetija i Abhazija (pokrajine u Gruziji- politiki vezane za Rusiju, Juna Osetija i Abhazija priznate od strane 5 drava ukljuuji i Rusiju)-Juna Osetija: sjeverni dio gruzijske granice sa Rusijom-2008 godine rat- Rusija pokrenula protiv Gruzije, s ciljem podrke Junoj Osetijiu borbi protiv vlade u Tbilisiju.-Abhazija: pokrajina na Crnom moru, u obje pokrajine ive razliite etnike grupe

1. Moldavija (Transnistrija- sukob u pridnjestrovlju)-za razliku od ostalih sukoba koji su etnike prirode , sukob u Transnistriji ili pridnjestrovlju (na ruskom jeziku Pridnjestrovlje) nije etnike prirode.-Moldavske vlasti htjele su da nametnu moldavski jezik u itavoj moldaviji ( to je za Ruse u Transnistriji ili Pridnjestrovlju bilo neprihvatljivo- otuda sukob)

1. Sukob na Kipru ( od 1960. godine izmeu turaka i etnikih grka koji ive na Kipru)-od 1964. godine do danas postoji prisustvo Turske vojske na Kipru-od 1964 do 2004 godine sukob nerijeen-2004 plan Kofi Anana- da se sjedine juni i sjeverni dio kipra-Turci na kipru podrali plan, grci na kipru su odbili plan- i za to su nagraeni lanstvom u EU podijeljeni moemo u Evropu.-Tako da Grka ima dva veta. (grka i grki dio kipra)Regionalne organizacije

ASEAN- Regionalna organizacija naroda Jugoistone Azije. stvorena1967.godine s ciljem razvoja meusobnihpolitikih,gospodarskih ikulturnih odnosa te promicanje regionalnog mira i stabilnosti.Sjedite Tajnitva ASEAN-a je uJakartii,Indonezija-osnovni princpit , nemijeanje u unutranje poslove zemalja lanica (to je jedan od uspjeha organizacije)APEC-Asia-Pacific Economic Cooperation(Azijsko-pacifika ekonomska suradnja) (osnovane1989. godine sa sjeditem uSingapuru. lanovi organizacije 21 drava iz pacifike regije.angajska petorka (angajska organizacija za sigurnost)- 1996 forum za zemlje centralne Azije-Cilj izbacivanje SAD-a .-2008 godine kada je Rusija izvrila invaziju na Gruziju, traila je od O da podre invaziju.

MECOSUR organizacija drava June Amerike 19911. Brazil i Argentina pokretai1. Cilj kopiranje EU (slobodna trgovina, sloboda protoka kapitala)1. Sekretarijat u Urugvaju1. svakih 6 mj se mijenja predsjednitvo (tu su tk. kopirali EU )

Arapska liga- 22 lana ukljuujui Palestinu-sukob u toku hladnog rata egipat protiv prosovjetskih tradicionalnih monarhijskih revolucionarnih reima-arapska liga je podrala da se svrgne Moamer Gadafi-arapski mirovni prijedlog (2002)- Arapske drave (arapska liga) priznati Izrael, ali da se vrate granice iz 1967. godine-Palestina: Gaza, istoni Jerusalem, Zapadna obalaOrganizacija islamske konferencije-( novi naziv org. islamske suradnje od 2011. godine) preko 50 drava, formirana krajem 60-ih (kritike Izraela)