MECLİS-İ FERÂMUŞAN

8/7/2019 MECLS- FERMUAN

1/20

MECLS- FERMUAN

"Meclis-i Fermuan" (Unutulmularn Mec-

lisi), 1872'de ua'da, Mir Mhsn Nevvab'in te-ebbs ile tekil olunmutur. Meclisin ad HuridBnu Ntevan'm "Meclis-i ns" yelerini sarayaekmesiyle ilgiliydi. Bylece, saraya g-trmeyenler, yani unutulanlar kendi meclislerinikurmulard. Buradan da anlalyor ki, yeni mec-lisin ou yeleri, balangta "Meclis-i ns"nyeleri olarak faaliyet gstermitiler.

"Meclis-i Fermuan"m krka yakm yesivard. airlerle beraber, buraya hanende ve sa-zendeler de itirak ediyorlard. Meclis bakan MirMhsn Nevvab ayn zamanda gzel mziki vemzik nazariyatsyd. Toplantlar da onun evin-de yaplrd.

Karaba'm kltrel muhitine byk etkisiolan "Meclis-i Fermuan" XX. yy. balarna kadardevam etmitir.

Meclisin bakan MR MHSN MR

AHMED OLU AAMRZDE NEVVAB,1833'te ua'da dodu. Mkemmel tahsil alm,Fars ve Arap dillerini, felsefeyi, astronomiyi, ma-tematii, mzii, ark Edebiyatn, tarihini, slmhukukunu vb. ilim sahalarn bir uzman se-viyesinde renmiti. Btn hayat boyunca ho-calk yapm, evi yalnz ual olanlarn deil, tmKaraba aydnlarnn ocana evrilmiti. lminfarkl sahalaryla ilgili Azer Trkesi ve Fars dil-lerinde yirmiden fazla aratrmann mellifidir.Mzikle ilgili "Vzuhl-Ergam", didaktik ve pe-dagojik konularda "Pendnme" ve "Kef'l-Heqiqe", astronomiden sz eden "Kifayet'l-Etfal"bu eserler srasndadr. Nevvam, ayrca kendi d-neminin tannan ressamlarndan biriydi. 1919'daua'da vefat etmi ve ehirdeki Mirze Hesen me-zarlnda defnolunmutur.


2/20

ABDULLABEY ELBEY OLU S, 1841'deua'da domutu. air Kasmbey Zkir'in kzdantorunuydu. Arap, Fars, Rus dillerini, bunun ya-nnda, Neva eserlerini derinden renmesi ne-ticesinde aatay Trkesini mkemmel bilir,hatta bu dilde iirler yazard. Bohem hayat geirir,kurallara uymazd. syankr tabiatndan dolay,kendisine "si" mahlasn semiti. Gezellerininyan sra gzel mersiye iirleri de yazmtr. Ab-dulla Bey Asi 1874'te, 33 yanda iken vefat et-mitir.

SE'D SN KARABA, 1854'te Karaba'mCinli kynde domutu. Tahsilim ua'da alm,Nakibend terikatmm yesi olduundan, dahasonra Trkiye'nin Amasya ehrine gerek, mr-

idi Hac Mir Hemze Seyid Nigar'nin yannda yer-lemitir. Klsik slptaki iirleri, Azer Trkesive Fars dillerindedir. ok gen iken 1879'da Amas-ya'da lmve orada da defnohmmustur.

BRAHM BEY AZER, Abdullabey si'nnbyk kardei, Zkir'in torunuydu. 1836'daua'da domu, Karaba'm sonuncu egemen hanMehdikulu Han'n himayesinde bymt. Rusdilinde mkemmel tahsil alm, Rus mah-kemelerinde avukat olmutur. Farsa ve AzerTrkesiyle yazmtr. 1885'te ua'da vefat edenIbrahimbey Azer'in eserlerinin kk bir ksm g-nmze intikal etmitir.

"Meclis-i Fermuan" itirakilerindenMRZE MEHEMMED KTB se, 1833'te ua'dadomu, orada tahsil almtr. Halkiiri slbundayazd gzel iirleriyle ve hattat olarak tannrd.Mirze Feteli Ahundzde'nin dostu olmu, onunlamektuplamtr. Ktib, btn hayat boyu ua'dayaam ve 1888 'de burada rahmetli olmutur.

MRZE SMAYIL MEHZN, 1821 ua do-umlu ve "Meclis-i Fermuan" yelerinden bi-ridir. ua'nm mahir hattatlarndan saylrd.1894'te vefat etmitir.

Firudinbey Kerli'nin, "Karaba'm ncairey-i-mhteremesi" dedii FATMA HANIMKEMNE, Karaba'daki her iki edeb meclisin -"Mcclis-i ns"im ve "Meclis-i Fermuan"m- top-lantlarna katlrd. Kerli'nin yazdna gre;"Fatma Hanm hakikatde ok gzel ve zarif bir canidi ve zahir gzelliyine muvafk btin ve manevtarafdan dexi ehlak-i hesene sahibesi olub, ziyadehohlk, mlayim ve horeftar bir nadereyi ze-mane idi". Fatma Hanm 1841Tde ua'da do-mutu. Babas Beybaba Bey de "Fena" mahlasylaiirler yazard. Fatma Hanm, Ntevan'm yakn ar-

kadayd. Dier kalem arkadalar ile birlikte XIXyy. ua'smn manev-kltrel hayatnda nemli

rol oynamt. Her iki dilde gzel gezeller yaz-mtr. 1898'de ua'da vefat etmi ve Mirze Hesenkabristanlnda defnolunmutur.

MRZE EBDL HSEYNELOLUAHN,1849'da ua'da domu ve orada tahsil almtr."Meclis-i Fermuan"m balang dnemdeki fa-aliyetine katlm, sonralar Kuzey Kafkasya'nnBuynakskehrine gmtr. iirlerinden az rnekkalmtr. Kaynaklarda 1900'de Buynaksk'ta vefatetdii belirtilir.

MEED EYYUBBK "Meclis-i fermuan"airlerindendir. 1866'da ua'da dodu. Medresedeve zel muallimlerden ders ald. Klsik slpta vehalk iiri slbunda eserlerin mellifidir. 1909'da

vefat etmitir.

ua'daki her iki meclisin faaliyetine katlan,ama "Meclis-i Fermuan"in vesi olan ME-HEMMED BLBL GARYADI, tehminen1863'teua'da domu, mollahane tahsili alntr.airliin yan sra hanendelik de etmitir. "Blbl"mahlasn da bu yzden kazanmtr. 1918'de vefatetmitir. Yarm bir "Divan" kalmtr.

HESENEL HAN KARADA, aslen Cenubi-Gney-Azerbaycan'm Karada blgesindendi. De-deleri 1804'te ua'ya g etmi, Heseneli Han

1847'de burada domutu. ua'daki Rus okulunubitirmesine ramen kiisel almasyla Arap veFars dillerini de renmiti. Orijinal iirlerinin yansra Rus Edebiyatndan tercmeler de yapmtr.1868-1922 yllan arasnda ua'da hocalk yapm,1929'dalmtr.

Eserlerinden burada rnek verilen NECEF-QULUBEY EYDA, 1858'de ua yaknlarndakiBaharl kynde domu, ua'da medrese tahsiligrmt. Fler iki edeb meclisin toplantlarna ka-tlmt. Vefat tarihi belli deildir.

Burada adlar zikredilen ve eserlerinden r-nekler verilen airlerden baka, Hesen Kara Hadi,Mehemmedeli bey Mehfi, Abdullabey Ab,Behrambey Fedai, Mirze Eli Mherrir, Mirze b-rahim Miri vb. Karaba airleri de "Meclis-iFermuan"m yesi olmu, onun toplantlarna de-vaml suretde katlm, onlarn bir air olarak ye-timesinde bu incelisin byk rol olmutur.

Kaynaka: Firudinbey Kerli. AzerbaycanEdebiyat, c. II, Bak, 1981; FeyzullaKasimzde,XIX. Esr Azerbaycan Edebiyat Tarihi, Bak,1974; Azerbaycan'n k ve air Kadnlar,

Bak

, 1991; Poetik Meclisler/Bak

, 1987; MirMhsn Nevvab, Nesihetnme, Bak, 1976.


3/20

MR MHSN NEVVAB

(s. 240)

Neyleyim, oldu bahar, amma baharm gelmedi,Gl ald glsen ire, glzrm gemedi.

Gnce tek qn oldu barm hicr evinde, neyleyim,Lle tek daland sinem, lleznm gelmedi.

Da be seyre xm cmle hemler,Rm idi, yaran, neden, htetrm gelmedi.

Ve'de verdi, smdnb ehdini oldu bvef,Er-i e'lya dayand h zarm, gelmedi.

Blbl-i eyd kimi ahm tutubdur lemi,Serv qedli mehcebnim, nazl yrm gelmedi.

Bahar mevsimi geldi, ama benim baharm gelmedi,neyleyim? Gl bahesi iinde gller ald, amabenim gl yanaklm gelmedi.

Ayrlk yznden barm gonca gibi kan oldu, ney-leyim? Gsm lleler gibi daland, yara doldu;ancak benim lle bahem gelmedi.

Btn h gzl gzeller; dalarda, bahelerdegezmeye kmlar. Ey dostlar! Bana itaat ettiihlde benim Tataristan'n mis karacasna benzeyensevgilim neden gelmedi?

nce sz verdi, sonra sznden dnp vefaszltercih etti. Benim alayp inlemelerim gkyznnson katma kadar ulat, ancak sevgilim gelmedi.

lgn blbl gibi h edip alamalarm kinat kap-lad, ancak servi boylu, ay alnl, nazl yrini

gelmed .i

Sevgili Nevvab' bekler hlde brakm, kendisisarho ve neeli bir ekilde gezmektedir.Mahmurgzl sevgili, beni gzleri yolda brakt; ancak

Gzlerim yolda qoyub, em-i xumrm gelmedi.Mntezir Nevvb qoymu, leyk z mestne (s. 241)

Meni dildrdan ayr salan dildarsz qalsmGl yzl yarden tefriq edenler yarsz qalsn.

Beni sevgiliden ayr koyan, sevgilisiz kalsn; glyzl yrdan ayr koyan yrsz kalsn.

Eden knlm evin viran, salan hicre men-i zar,Dalsn xane-yi gelbi, grm mimarsiz qalsm.

Gnl evimi viran edip, alayan beni ayrla sa-lann; gnl evi yklsn, greyim yapan olmasn.

Eden virane blbl aiyann glstanda,Pozulsun nvraq glzarnm, glzarsz qalsm.

Gl bahesinde blbln yuvasn viran edeninsevgilisinin gzellii bozulsun, sevgilisiz kalsn.

Meni bre, bkre eden bazar-i dehr ire,Mevve nqte-yi qelbi olub, pergarsz qalsm.

Beni dnya pazarnda aresiz brakann, kalbiminmerkezi bozulsun.

Xudavende, meni bigedr eden eyarlar daim,Huzir-i yarde her dem, grm, miqdarsz qalsm.

Beni Tanr huzurunda kymetsizletirenler daimarakiplerdir; greyim sevgili huzurunda her andk kalsnlar.

Menim knlm quun ol zlfden rem eyliyen seyyad, Benim gnl kuumu o zlflerden ayr koyan av-Qrlsm daim-mr, bazsz, ongarsz qalsm. emin daima mr ksalsn; doansz, ahinsiz kal-

sn. Ya Rabbi!

Visal-i yarden mehrum eden bre Nevvablhi, here kimi x-i mr barsz qalsm.

Biare Nevvab' sevgilinin visalinden mahrum ede-nin mrnn budan dal hare kadar meyvesizkalsn


4/20

(s. 241-243) (*)

Fedaisan, nedir bunca kemeke11",Bu vaizler birbirine al eder?Bexil olur insan eer bir saet,Amma bu zahidler meh sal eder.

Aralqda itib hkm eriet,Qahierin eyleyirler teriqet,Bid'et salb oxuyurlar heqiqetBu bid'etizerbeft eder, d eder.

Din rvneqi pozulubdur bunlardan,Mexxesdir, mbeyy endir kemaken,O iler ki, bunlar tutur bgman,Ne aqiller eyler, ne chhal eyler.

Her heftede birisi ba qalxzr,"Enelheqq"ler deyib bar-bar barr,Avamlar z dinine arr,"Elif" qeddin erietin dal eder.

Bular salb lemlere govan,Terih edib dadrlar dnyan,Pest ederlererieti uzman,Bu ef al inanma, Deccal eder.

"Kir-birine bxlederler aikr,Mselman bir-birinegrdrar,Halva yeyib bedov atlar tek qzar,

Dize kb "qale ve men qal" eder.Cilvelenib bezmde gerdenlenir,Mridlerin gren veqtde tellenir,"Bura buyur, aa" deyib eflenir,Olmuyana dillerini ll eder.

Nefs-iemmareye olublar esir,Halva, dolma, plovadr destgir,Tox olanda alar nefir-i sefer,Ac olanda cemdeyin kessal eder.

Yax ie ne lazm ekmek perde,Eceb meratib var bu pk derde,

E'la menasibler olur bu yerde,Birin nebba, birisin qessal eder.

Alim-i rebbani han, yanna,Gedip qurban edek can canna?Feda olaq ehdine, peymanna,Bular yeqin def-i gil qal eder.

Nevvab eder bu qvmden elhezer,Bu kelerin kuyine etmez gzer,Alim-i rebbanini her dem gezer,Tapsa eer feda can mal eder.

Eer fedai isen bu karklk nedir? Bu vaizler bir-birlerini aldatrlar. nsan bir saat naho olur ama,bu kaba sofular (bu sreyi) ay ve yl yaparlar.

eriatn hkmn bolua itip, dncelerini ta-rikat eylerler, (Dine) bidat salp, hakikat gs-terirler; bu bidati ssleyip mutlu ederler (y-celtirler).

Dinin parlakl bunlardan (dolay) bozulmutur,teden beri mahhas, aktr. phesiz bunlarntuttuu o iler (insan) ne akll, ne de cahil eyler.

Her hafta birisi ba kaldrr, "En'elhek" diyerek basbas barrlar. Cahilleri kendi dinlerine arrlar,eriatn elif (harfi gibi) olan boyunu dal harfine e-virirler.

Bunlar leme kavga salmtr, birbirine katp dn-yay datrlar. eriat uzman inceleyip Deccal gs-terirse, bu ie inanma.

Birbirlerine aka fesaat ederler, Mslman bir-birine krdrrlar; helva yiyip deli atlar gibi kzarlar,diz kp "dedi ve dedim" derler.

Mecliste cilvelenip, mridlerini grdnde oy-naklar, "Bura buyur aa" deyip byklenir; (m-nidlerinin) olmayan dillerini ll ederler.

Nefs-i emmarelerine esir olup; helva, dolma ve pi-lava alakak dalarlar. Tok olunca hemen yolakar, a olanda bedenine tembellik ker.

Gzel ilere perde ekmeye ne gerek bu temizderde alacak mertebeler var. yle grevler olur

bu yerde; birini mezar soyucu, birini l y

kay

c

eder.

Alim-i rabbani (gerek din limi) hani, yanma gidipcanmz, kurban edelim canna. Szne ve ye-minine feda olalm, bunlar yaknda dedikoduyudef ederler.

Nevvab, bu topluluktan binlerce yaka silker, bukimselerin kyne gitmez; lim-i rabbaniyi her anarar, eer bulursa maln ve cann feda eder.

*Bu iir Meclis-i Feramuan yelerinden air Bakram Bey Fedai'ye yaz

lm

t

r.


5/20

ABDULLA BEY S

(s. 245)

Zhida, ge-yi mescidde neyim var menim?Berbet ceng def ny neyim var menim.

Kvseri ve'de edersen mene geri nisye,Neqd destimde bu gn cm-i meyim var menim.

Hr qlmaniox vesf eleme mescidde,Gr nece sqi-yi fexendepeyim var menim.

Ne n Ke'be n kh biyban gezim,Meykede menzil-i Leyldi, heyim var menim.

Yiilib mbeeler pr-i muan dvresi,Rhter-i ne'x arasnda Cdeyimxx var menim.

si'y, meykede kncn zne mesken edib,Nsret-i mlk-i Keyvus-i Key'im var menim.

Ey kaba sofu! Mecsit kelerinde benim neyim var?Oysa benim berbatt (:lvuta da denilen bir alg),eng (Kanuna benzer bir alg), def ve ney gibi al-glarm var.

Geri bana Cennetteki Kevser suyunu vaad edi-yorsun, ama senin o vaadine karlk benim elimdehazr olarak iki kadehim var.

Cennetteki hurileri, glmanlar mescitte ok vme.Gel de benim ne kadar aya uurlu sakim var, gr!

Kabe'ye gitmek iin neden dalan, lleri do-laaym? Meyhane; Leyl'nn, sevgilinin duradr.Benim burada da ''imdat" ekiim vardr.

htiyar meyhanecinin etrafna raklar toplanmtr.lker yldz grubunun iinde kutup yldzm vardr.

Ey s! Meyhane kslerini kendine mesken et-misin. Benim byk hkmdarlarn lkesine yar-dmm vardr.

(s. 251-252)

Qara gzlm, qara oldu gnm zlfn kimi qre,Perian hlim ondand bulunmaz derdime re.

Alb zlf-i mselsel dvr-i mh-i rizin yekser,Heram rhnve y mesdd edib e'rb zevvre.

Eceb olmaz eqer ll olsa tt cjne tek qemden,Aan dem lel'-iekkerbrm her lehze gftre.

Knl lf-i enelheqq eq-i ryinde urar dim,Nola Mensur tek ekse qara zlfn ani dre.

Knl myildi n etsin leb-i le'lin serabndan,Sed-i hicr ref olsun ki, dm renc-i hummre.

Tkb zehr-i helhil km-i cne ef'i-yi zlfn,Nola tiryk-i le'lin eyleye bu derde bir re.

Yetib hedd-i nisbe hsn-i ruyin msteheqqindir,Zekt-i hsnn, ey x, ltf et si-yi zre.

Ey kara gzlm! Benim gnlerim de senin z-lflerin gibi kara oldu. u perian hlim o yz-dendir ve bu derdime bir are bulunmaz.

Zincir gibi zlflerin aya benzeyen yanann et-rafn batan baa kaplamtr. ^Arap, senin yolunuziyaretilere ya haram etmi, ya da kapatmtr.

Eer sevgili eker yiyen dudaklarn konumak iinaarsa papaan zntsnden gonca gibi dilsizkalsa, alma maldr.

Gnl senin yzne olan akndan dolay daimaEnel-Hak (Ben Hakk'm) szn syler durur. Z-lflerin onu Hallac- Mansur gibi daraacna eksene olur?

Gnl, sevgilinin ll gibi krmz dudaklarnn a-rabn arzuluyordu, imdi isin. Gnl sarholuk s-kntsna dm olduu iin sama sapan szlersylemelidir.

Engerek ylanna benzeyen zlflerin ruhumun a-zma panzehiri bulunmayan bir zehir aktm. Lltama benzeyen dudaklarnn panzehiri bu der-dime bir are olsa ne olur?

Ey uh sevgili! Yznn gzellii zektn verecekseviyeye ulamtr. Gzelliinin zektn hak etmiolan ve alayp szlayan s'ye ltfet!


6/20

TECNS

(s. 252)

Relim ql, deyme seb, zlf-i gec-i dldre,Ne reva kim, de vs'etde iken dl dre.

Eq ryinde urub lfi "enelheqq" gy,ekilib zlfde Mensur kimi dl dre.

Qoyma kim, ne deye zlfe, zn mehremsen,Sehre-ehre ol onun tek, onu ey dl, dre.

Her xedengin sef-i mjknmdan eer kem olsa,Kimseye etme gman zlf r dldre.

si'y, cins-i seri zlfde kim, oldu knl,Zlmet-i eb tanmaq qdreti yox dldre.

Ey sabah rzgr! Sevgilinin kvrm kvrm z-lflerine deme, onlara ac. Gnlm geni bir sahadaiken dara dmesi uygun mudur? (Dr kelimesihem daraac; hem de darlk sknt anlamndadr).

Gnl, ak yznden "Enelhak: Ben Hakk'm" di-yerek Hallac- Mansr gib sevgilinin salarnda da-raacna ekilmitir.

Sevgilinin zlflerine taran deymesine msadeetme; onun mahremi, samimi dostu sensin. Eygnl! Bir tarak gibi di di ol ve onlar tara.

Eer kirpiklerinin dizisinden bir ok eksilirse kim-seden phelenme! Zlflerinin iindeki gnlmdeara!...

Ey s! Gnl, sevgilinin salarna ban koy-duundan beri gece karanlnda sevgilisini ta-nmak iin gerekli gc bulamamaktadr.

Asi'nin aatay dilindeki iirlerinden

(s. 250)

Sebae itsem envalimi erh imdad qay mu?Peyami giltirb bare dilini d qay mu?

Sifari ilersem ahime verlen mlk-i dil erhin,Sipahi-derdi-qemini gnderib bad qay mu?

Mey igan dem reqib-i rusiyah birle uol bmehr,Feraqiden benm qan yutmaqm yd qlay mu?

Sirikim sudarse kuye ibu mrde cismimin,Revanbex irni birle terkizb bir ad qilay mu?

Feraie bile xuker itbdr xeste knlmn,Vsaiie gene bilmem onu m'tad qlay mu?

ki emin necin seyd ilaay avare knlmn,Zeif olan keyk qesdin iki seyyad qlay mu?

Uol kafere kop yalbarme, ey dil, mrini seyyad,Tozaqdin nali qlmaqhq bele zad qlay mu?

Bena yetkec cefav zlme m-tad olur zlfn,Veya eyarlere hem bele bdd qlay mu?

Quya rxsarlardin zerrece mehr ummeay, Asi,Edalet grmean kes ahlare dd qlay mu?


7/20

SE'D SN QARABA

(s. 256)

Sen gller ile gl, gzelim, glsen iinde,Blbller ile men de gezim ven iinde,

Bir mertebedir kesret-i trin ciyerimde,Gya grnr merd-i eci' cven iinde.

Snem sitemi nvek-i qemzenle dem--dem,Bir kreye benzer ki, yanar hen iinde.

Zlfnden ol s-nefesin yle zefem,Bir riteye benzer bedenim szen iinde,

H ki, qoyam dmenin elden yere belke,Kessen elimi bil ki, geder dmen iinde.

Bir gzgdr lem ki, ann eksi fenadr,Se'di ne beq isterem nnmen iinde.

Ey gzelim! Sen gl bahesinin iinde gller ile bir-likte gl. Ben de blbllerle alayp at yakarakgezineyim.

Cierimde oklarnn okluu benim iirt bir rt-bedir. Bu haliyle sanki zrh iinde yiit bir savagibidir.

Sinem, gamzendeki oklarn eziyetiyle zincirler iin-de srekli yanan bir kreye benzer.

O Hz. s nefesli sevgilinin zlfleri yznden ylezayf dmm ki, bedenim ine iindeki bir ipebenzer.

Kesinlikle elimi, senin eteinden ekmem, sendenvazgemem. Elimi kessen bile senin eteinde kalr.

Dnya, grnts geici olan bir aynadr. Ey Se'd!Onun iinde sonsuzluk olur mu ki, ben onu is-teyeyim?

(s. 257-258)

Geldi bir qa kaman yanma gyek-gyek,Atd mjkn oxunucanma gyek-gyek.

Kirpiyin ald, nezer eyledi szgn-szgn,Batd tr-i mjesi qanma gyek-gyek.

Dalb daire-yi arize zlfn, zlfn,Bis-i sebr-i perianma gyek-gyek.

Deste-deste tklb gl yze teller, teller,ekdi leker dil-i viranma gyek-gyek.

Nola insafa gele ol eh-i xban, xban,Tutub erzim, yete dvnma gyek-gyek.

sterem bireh-i zertext Qaraba zre,

Basmaa mhrn fermanma gyek-gyek.

Gvher-i e're mtell ederem rnedh ire,Gelse kim, teb'-i gherknma gyek-gyek.

Ey seb, eyle zer thfe-yi can, can,Erz ql xidmet-i cananma gyek-gyek.

Ka keman gibi olan bir gzel, irin irin yanmageldi. Kirpiklerinin okunu irin irin ruhumaatt.

Kirpiklerini krptrp szgn szgn bakt. Kir-piklerin oklaririn irin kamna batt.

Salarn yanann etrafna dalm hldedir. Gzelzlflerin sabrmn dalmasnn da sebebidir.

Gl yzne sann telleri deste deste dklmtr.Bu sa telleri, viran gnlme yiit bir ordu yollad.

O gzeller sultan bana insaf etse, ne olur? Gzelleristeime uyup gzel gzel huzuruma gelseler, neolur?

Karaba'da benim fermanma gzel gzel birmhr basmas iin altndan taht olan bir padiahisterim.

nci kayna gibi olan yeteneime gzel gzel gelseonu methederekiir mcevheriyle yaldzlarm, par-latrm.

Ey sabah rzgr! Canm sevgiliye hediye olarakgtr. Canm sevgilinin hizmetine gzelce sun.


8/20

Birehin dergh-i kyinde ged olmam,Verdi artqlq eceb snma gyek-gyek.

Kfr-i zlfn meni znnrperest qld, qld,Sald qem rexnesin imnma gyek-gyek.

Rz-i evvelde feda eylemiem, ey Se'd,Canm byle gzel xmma gyek-gyek.

Bir sultann kynde dilenci olmak, benim snmok gzel birekilde artrd.

Zlflerinin kfr beni de Hristiyan etti. O salar,znt ve gam zararyla imnm bozdular.

Ey Se'd! Ben canm daha ilk yaratl gnndebyle gzel bir hanma iyilikle, kendi isteimlefeda etmiim.

(s. 259)

Knlm gz ol sehfe-yi rxsre dbdr,Ondan beri blbl sesi glzre dbdr.

Ykm evimi ne, seba, syle nigre,

T xtirim ol trre-yi terrre dbdr.

Bmra ila eyleyebilsin nece bmr?Bmr gzm ol gz bmra dbdr.

Bir bade alb mjde Zleyxya xeber ver,Gel, Ysif'igr Misr'de bzra dbdr.

Se'd ser-i kyinde bulub Ke'be tevfm,Ehrama girib rehne-yi dvra dbdr.

Gnl gzlerim sevgilinin yznn sayfasna d-tnden beri gl bahesine de blbln alamasesi dmtr.

Ey sabah rzgr! Gnlm sevgilinin yankesici sa

kvrmlarna dtnden beri tarak benim evimiykt, beni perian etti; bunu o sevgiliye syle.

Hasta, dier bir hastaya nasl derman bulabilir?Benim hasta gzlerim; o hasta gzl, mahmurgzl sevgiliye dt.

Bir iki alp Zleyha'ya mjdeli haberi ver. nkYusuf; Msr'da pazara, kle gibi alnp satlmayakarld.

Se'd senin kynn banda Kabe gibi tavaf et-mektedir, ihrama girmi ve duvar deliine (Ha-cer'l-esved) yz srmtr.

BRAHM BEY AZER

(s. 271)

h kimi baxanda o mestne gzlerin,Baxdqca eyleyir meni dvne gzlerin.

Ferhd kimi men kimiye da deldirir,rn baxh Xosrov-i xbne gzlerin.

Her dem ki, istese baxa bir gec nighile,Yz min knl yxar yene cnne gzlerin.

Zencr-i eqini salban boynuma menim,Bax etmeyib eker meni her yane gzlerin.

Eqin edibdi zer-i dilxesteni cnun,Mecnunsifet sahb bu biybne gzlerin.

O mahmur gzlerin ceylan yavrusu gibi baktndabeni deli divne hle getiriyor.

Gzellerin sultan olan senin irin bakl gzlerinbenim gibi kiilere Ferhat gibi dalar deldirir.

Senin sevgili gzlerin ne zaman yan baksa yz bingnl ykar.

Gzlerin ak zincirini benim boynuma dolayp is-tedii tarafa eker.

Akn bu hasta gnll Azer'i lgna evirdi. Gz-lerin beni Mecnun gibi llere drd.

(S. 271)

Meer, ey bvef, he yr olanlar yr sormazlar?Esr-i mhnet-i qrbet olanlar bmn sormazlar?

Ey vefasz sevgili! Dost olanlar dostlarn araypsormazlar m? Gurbet skntsna esir olanlar, has-talar sormazlar m?

Meer qayib olan yr xeyla bir getirmezler? - Meer kaybolan sevgiliyi bir kere bile hayle ge-

Meer gzden db yaddan ixan efkr sormazlar? tirmezlermi. Meer gzden dp hatrdan kandnceleri arayp sormazlarm.


9/20

Qem-i zlf ruhunla gecem-gndzm keir yeksan,Meer, ey ehd peymansz, bele qemxrsormazlar?

Seb, izhr ql ol qneleb yre bu peymnm,Nolub resm-i vefa kim, endelb-i zar sormazlar?

Teeccb kim ezel ktiblerinden bu ehl-i vefa,Necn yoxdur vefa btlerde, bu esrar sormazlar?

Xeyl-i nergis-i mesti qem-i zlfisiyahnla,Geceler sbhedek feryd eden bmr sormazlar?

Ne ox izhr-i hl eylersen, ey zer, bu detdir,Kim istinl-sultanlar ged-yi xr sormazlar.

Yanann ve zlflerinin zntsyle gecemlegndzm bir oldu. Ey vefasz, szne sadk ol-mayan sevgili! Byle bir dertlinin hli sorulmaz

m?

Ey sabah rzgr! O gonca dudakl sevgiliye benimbu szlerimi akla. Vefa detine, geleneine neolmu? Byle alayp, szlayan blbln hli hatrsorulmaz m?

Vefal kiilerin, gzellerde vefann neden olmadsorusunu ezel ktiplerinden niin sormadklar a-lacak bir husustur.

Sevgilinin sarho ve nergise benzeyen gzlerinihayl etmek ve siyah zlflerinin zntsn duy-mak yznden geceleri sabaha kadar feryat edenbu hasta neden arayp sormazlar?

Ey zer! Ne kadar ok durumunu aklyorsun?Halbuki nazl sultanlar aa derece ki insanlarnhlini sormazlar, bu dettir.

MRZE MEHEMMED KATB

(s. 280)

H iq namid-i vesl-i cnn olmasn,

Aige dnyda cnn olmasa, cn olmas

n.

Eylemi ezm-i ikr, ol hibz-i izz nz,Knlm seyd etmeye, y Reb, pemn olmasn.

Bvef, eyre meyi etdin, dex bundan bele,Le'l-i nbm hesretile barmz qn olmasn.

xma, vce zlfn gsterme mn ehline,Grme bu zlmi reva esl Mselmn olmasn.

Gzya

m seylbe dnd, y

xd

xnimn

m

,Olsa her menzilde su, olmaz ki, vrn olmasn.

Kim ki, tehrk eyledi, saldn nezerden Ktibi,Nmurd olsun, onun derdine derman olmasn.

Hi bir k, sevgiliye kavumaktan mit kermesin.

k iin dnyada sevgili yoksa, can

da gerekli de-ildir.

Y Rb! O eref ve naz doam gnlm avlamakiin ava km, hi piman olmasn.

Ey vefasz sevgili! Yabanclar tercih ettin, artkbundan sonra saf ll gibi dudann hasretiyle ba-rmz kan olmasn.

Ycelere kp iman sahiplerine zlflerini gs-terme. Byle bir zulm hi bir Mslmana revagrme.

Gzyalarmn sellere dnp yurdumu yuvamykt. Nerede su varsa oras muhakkak viran olur.

Kim seni tahrik edip Ktib'nin gznden d-mesine sebep olduysa muradna eremesin, derdinederman bulunmasn.

(s. 281)

Bd-i seb, menim erz-i halm,O vefal yre dedin, ne dedi?Eqi sevdasnda derd-i serimi,Gzleri xumra dedin, ne dedi?

Ey sabah rzgr! O vefal sevgiliye benim hlimisylediinde o ne dedi? Mahmur gzl sevgiliyeonun akndan, sevdasndan bama gelen derdimisylediinde o ne dedi?


10/20

oxlar siyah zlfn sergerdndr,Perian zlfnn periandr.Knl o zencrin bcndivndr,Uybdurahmra dedin, ne dedi?

iqlerin bkemh deyilem,Sirr-i dchnndan hal deyilem,Hli grb derdden hli deyilem,Derdimize re dedin, ne dedi?

Bir h ekim, yansm ba-izemne,Reqiblerin rengi dnsn xezne,Sen o h terlna, rh-i revne,Uymasn eyra, dedin, ne dedi?

Menim getmez reyimin qbr,Onun hemshbeti, kim oldu yn?Bir yda salmad Ktib-i zn,Sald h zre dedin, ne dedi?

ok kii siyah zlflerinin akn olmutur. Da-nk zlflerin yznden perian hldedir. Gnlde o zincir gibi zlflerinin vurgunu olmutur. Z-lflerin ylanlar padiah gibidir. Bunlar syleyinceo ne dedi?

klarn iinde eksii olanlardan deilim. Aznnsrlarndan da habersiz deilim. Sevgilinin beninigrp derde dtm. Bu derde bir re bul deyinceo ne dedi?

Bir h ekeyim, zaman bahesi yansn. Rakiplerinrengi sonbahar gibi sararp solsun: Sen o uh, iveliahine benzeyen sevgiliye yabanclara uymamasnsyleyince o ne dedi?

Yreimin tozu, sknts hi gitmez. Onun dostu,sevgilisi kim oldu? u alayan inleyen Ktib'i birkere olsun hatrlamad, onu alatp inletti deyince one dedi?

MRZE FETEL AXUNDOV'A

(s. 284-286)

Ey serverim, ehvhm sorusan,Gece-gndz isim h zardr.

Knlm qana dnd bu zemnede,Ol sebebden bele bqerardr.

Derd qemden qeddim yye dnbdr,Rengin sar kehrebye dnbdr,Vcdim bir mqevvya dnbdr,Gren deyir: "suret-i divrdir".

Oxatmdm meni ehl-i xvese,Tiflis'de ardn meclis-i xse,Xcylat istedin menden xlse,Cenabn e'ra xiridardjr.

Tesnif eylemidim bir yax kitb,Havann barii etdi inqilb,Bir seylba ddm, oldu misl-i b,Yoxsa ki, iqrrm o iqrrdr.

Gene yazdm qfiyeden, qezelden,Billem meylin hecve oxdur ezelden,Byle hecv u hedyanlar dzelden,Yeqn bil, hamdan nbekrdr.

air gzerandan fribal gerek,Heme xodamaq, xoibal gerek,Bed kemeye ona mh sal gerek,Bigzeran air olan xrdr.

Ey bym! durumumu sorarsan gece gndziim h ekip alamaktr. u anda gnlm kana

dnd iin byle karars

zd

r.

Dertten ve zntden boyum yaya benzedi. Ren-gim kehribar sarsna dnd. Vcudum mukavvagibi oldu, grenler "sanki duvar gibi" diyorlar.

Beni muhterem, saygn insanlara benzetip Tiflis'tesaygn insanlarn toplantsna armsn. zetlebenden iirle ilgili hayller istedin. iire mteriolan,iirden anlayan saygn kiiler olduunu sy-ledin.

Gzel bir kitap yazmtm. Havann ya deiti,bir sele su damlas gibi dtm. Yoksa, szm yineszdr.

Yine kafiyeler dzdm, gazeller yazdm. Bilirim kisenin eskiden beri hicve yetenein fazladr. Bylehiciv ve yakksz szler yazanlarn herkesten okhayrsz olduunu kesin olarak bilmelisin.

ir, gelip geici eylerden uzak olmaldr. Daimagzel szl, gzel arzulu olmaldr. Onun iin aylarve yllar kt gememelidir, yani iirler zamana da-yankl olmaldr. Zamana dayanamayan ir, aa

irdir.


11/20

irlerin pr-i sxendnsan,Ariflerin server-i sultnsan,Aiqlerin derdinin dermnsan,

Eq sz senden aikrdr.

Senin kimi han me'dn-i kaml?Bir sxenver, meclisr, ehl-i hl?Ey dn-yi xiredmend-i xomeql,Meclisine den kmkrdr.

Yazdn hekyet hikmetdir tamam,Olur ki, eide, terk ede avam,Xelyiqe ola misl-i iltizam,Her ne desen xelqe sezvrdr.

oxdan qalb bizim millet geride,Qor gerekdir qelp gm eride,Geri yoxdur eriden zergeri de,Milletimiz mexlq-i brdir,

Bu yerde arifi bir para qanmaz,Mezemmet etmekden birce usanmaz,Kamaln gren meer utanmaz,Skit olmaz, onda ne azardr?

Dny yoldadr her milletmene,Yax yolda ehl-i kmldr yene,Ariflere irad tutan kimsene,Me'rifetden nece berxudrdr?

Arif ki, qbil-i izz ch ola,Terqesi savab, y gnh ola,Kiinin ki, vg pdah ola,Bu ilerde sahibixtiyrdr.

Tc-i serim, salma nezcrden ineni,Arifliyi bende senden yreni,lmeyiben bir de grseydim seni,nkigzm hesret-i ddrdr.

Mexdmzdel eitdim etmi sefer,O seferde olsun onu mzeffer,Knl sayesinden nece el eker,nki kmlma midvrdr.

Nexl-i irin vermez ac semeri,Herey z eslinden eser gsteri,Arif kesin olur arif peseri,Yeqn ele, bu sz eslikrdr.

Sen irlerin, gzel sz syleyenlerin pirisin. Bilgili,lim kiilerin sultansn, bakansn. Aklarn dert-lerinin dermansn. Ak szn sen aklayp mey-

dana kabilirsin.

Hani senin gibi olgunluk kayna, dzgn ko-nuan, meclisi ssleyen ho sohbet, hlde anlayankii nerede var? Ey ho szl, akll, bilgili kii! Se-ninle ayn toplantda bulunanlar mutludur, ne-elidir.

Yazdn hikye, hikmetli bir hikyedir. Eer onuhalk iitirse belki bu ileri terk eder. Hizmetileregerekli olan rnek davran retir. Halka ne de-misen hepsi uygundur, dorudur.

Milletimiz uzun zamandan beri geri kalmhldedir. Kalp gm eritmek iin ate, kor ge-reklidir. Onu eritecek kuyumculuk sanat olmadiin milletimiz arsz, utanmaz mahlklar hlinednmtr.

Burada bilgili insanlar biraz bile anlalmaz. Onlarknamaktan bir an bile usanmazlar. Onun ol-gunluunu grse de utanmazlar. Ondaki zulm,incitme duygusu yle bir duygudur ki, hi t-kenmez.

Her millet benim iin dnya dostu, yoldadr.Ancak yine de iyi yolda ve dostum olanlar olgun

kiilerdir. Ariflere, bilgili insanlara sz syleyenkii, bilgi ve sezgi yeteneinden nasl memnun ola-bilir?

Bilgili kiiler izzet ve itibar sahibi olmaldr. Tut-tuu yol gnah ve sevap izgisinde olmaldr. s-tei, arzusu padiahlk olan kiinin bu ilerde kararsahibi olmas gerekir.

Ey bamn tac! Beni gznn nnden ayrma. Bukulun, bilgi ve sezi gcn senden rensin. Birde lmeden nce seni grebilseydim. nk gz-lerim senin yzne hasrettir.

Olunun (*) geziye

kt

n

duydum. O, bu yol-culukta baarl olsun. Gnl, senin glgeden naslayrlabilir? nk senin olgunluundan bir midivardr.

Tatl fidan, ac meyve vermez. Her ey kendi as-lndan bir eser ortaya koyar. Arif kiinin olu daarif olur. Bu szden emin ol, nk gerektir.

* M.F. Axundov'un Brksel niversitesinde tehsil alanolu Red Bey nezerde tutulur.


12/20

irlerin pr-i sxendnsan,Ariflerin ser ver-i sultnsan,Aiqlerin derdinin dermnsan,

Eq sz senden aikrdr.

Senin kimi han mc'dn-i kaml?Bir sxenver, meclisr, ehl-i hl?Ey dn-yi xiredmend-i xomeq,Meclisine den kmkrdr.

Yazdn hekyet hikmetdir tamam,Olur ki, eide, terk ede avam,Xelyiqe ola misl-i iltizam,Her ne desen xelqe sezvrdr.

oxdan qalb bizim millet geride,Qor gcrekdir qelp gm eride,Geri yoxdur eriden zergeri de,Milletimiz mcxlq-i brdr,

Bu yerde arifi bir para qanmaz,Mczemmet etmekden birce usanmaz,Kamaln gren meer utanmaz,Skit olmaz, onda ne azardr?

Dny yoldadr her millet mene,Yax yolda ehl-i kmldr yene,Ariflere irad tutan kimsene,Me'rifetden nece berxudrdr?

Arif ki, qbil-i izz ch ola,Terqesi savab, y gnh ola,Kiinin ki, vg pdah ola,Bu ilerde sahibixtiyrdr.

Tc-i serim, salma nezerden meni,Arifliyi bende senden yreni,lmeyiben bir de grseydim seni,nki gzm hesret-i ddrdr.

Mexdmzdel eitdim etmi sefer,O seferde olsun onu mzeffer,Konul sayesinden nece el eker,nki kamalna midvrdr.

Nexl-i irin vermez ac semeri,Herey z eslinden eser gsteri,Arif kesin olur arif peseri,Yeqn ele, bu sz eslikrdr.

Sen irlerin, gzel sz syleyenlerin pirisin. Bilgili,lim kiilerin sultansn, bakansn. Aklarn dert-lerinin dermansn. Ak szn sen aklayp mey-

dana kabilirsin.

Hani senin gibi olgunluk kayna, dzgn ko-nuan, meclisi ssleyen ho sohbet, hlde anlayankii nerede var? Ey ho szl, akll, bilgili kii! Se-ninle ayn toplantda bulunanlar mutludur, ne-elidir.

Yazdn hikye, hikmetli bir hikyedir. Eer onuhalk iitirse belki bu ileri terk eder. Hizmetileregerekli olan rnek davran retir. Halka ne de-misen hepsi uygundur, dorudur.

Milletimiz uzun zamandan beri geri kalmhldedir. Kalp gm eritmek iin ate, kor ge-reklidir. Onu eritecek kuyumculuk sanat olmadiin milletimiz arsz, utanmaz mahlklar hlinednmtr.

Burada bilgili insanlar biraz bile anlalmaz. Onlarknamaktan bir an bile usanmazlar. Onun ol-gunluunu grse de utanmazlar. Ondaki zulm,incitme duygusu yle bir duygudur ki, hi t-kenmez.

Her millet benim iin dnya dostu, yoldadr.Ancak yine de iyi yolda ve dostum olanlar olgunkiilerdir. Ariflere, bilgili insanlara sz syleyenkii, bilgi ve sezgi yeteneinden nasl memnun ola-bilir?

Bilgili kiiler izzet ve itibar sahibi olmaldr. Tut-tuu yol gnah ve sevap izgisinde olmaldr. s-tei, arzusu padiahlk olan kiinin bu ilerde kararsahibi olmas gerekir.

Ey bamn tac! Beni gznn nnden ayrma. Bukulun, bilgi ve sezi gcn senden rensin. Birde lmeden nce seni grebilseydim. nk gz-lerim senin yzne hasrettir.

Olunun(*) geziye ktn duydum. O, bu yol-culukta baarl olsun. Gnl, senin glgeden naslayrlabilir? nk senin olgunluundan bir midivardr.

Tatl fidan, ac meyve vermez; Her ey kendi as-lndan bir eser ortaya koyar. Arif kiinin olu daarif olur. Bu szden emin ol, nk gerektir.

* M.F. Axundov'un Brksel niversitesinde tehsil alanolu Reid Bey nezerde tutulur.


13/20

Gerek bundan bele ey kn-i kerem,Her sz olsa yazb size gnderem,Axundovlar cmlesine a kerem,

Menzrumuz ne sz, ne e'rdr.

steseniz birin xeyre yetirmek,Her feqiri topraqiden gtrmek,Ya birinin ism resmin itirmek,Sizin elinizde ne dvrdr?

Bir i olsa, gellem can ze-ze,Olmasa da gene mxlisem size,Kitabetin yetimeyin yaz bize,Yazmasan mxlisin intizrdr.

Arif bu yerlerde gerek dmeye,Ehl-i hl yox ona bir derdin deye,Tr bilir sizin kimi kimseye,Ktib bir bende-yi cannisrdr.

Ey cmertlik kayna! Bundan byle ne sz sy-lemisen onlar yazp sana gndermeliyim. Ahun-dov'larn hepsine kul, kleyim. Vaad ettiim nesz, ne de iirdir.

Bir kiiyi hayrl bir ie ulatrmak, her yoksulu top-randan ayrmak, ya da birisinin ismini ve eklinikaybetmek sizin elinizde ok mu zordur.

Bir i olursa canm zerek gelirim. Eer o i olmasabile ben yine sizin samimi dostunuzum. Yaz-dklarnzdan bizi muhakkak haberdar ediniz.Yoksa bu samimi dostunuzun gzleri yolda ka-lacaktr.

Arif bir kii bu yerlere dmeye grsn. Derdinisyleyebilecei hlden anlayan bir kii bile bu-lamaz. Tanr bilir ki, sizin gibi bir kiiye Ktip, can-veren bir kle hkmndedir.

MRZE ISMAYIL MEHZUN

(s. 284-286)

Ne xodur sohbeti yrn bahar eyyam ba ile,Ne re kim, ele gelmez eer gezsen ra ile.

Mseff cm-i glgni tuta sergerm mestne,Letafetle ede peyman, tuta destin eya ile.

Knl mri olub pnhn siyah zlfn arasnda,Besi mkl olur peyda onu etmek sora ile.

Gezer sergete uan, tker gzden ciqer qnm,Revadr m reqib xr geze kyin dima ile?

Cef-yi te'n-i eyra nece teb eyleyim xr,

Dil-i Mehz'ne her seet eker min d d ile.

Sevgilinin bahar gnlerinde bahede sohbeti nekadar gzeldir. Ancak elinde ra ile gezsen bile birtrl ele gemez.

Sarho, saf ve gl renkli iki kadehini kendindengemi bir hlde tutsun. Elindeki kadehi tutarakho birekilde sunsun.

Gnl kuu, siyah zlflerinin arasnda giz-lenmitir. Onu sorular sorarak ortaya karmak buyzden ok zordur.

klar,n sersem bir ekilde gezerek gzlerindencierlerinin kann dkerler. Rakibin sonunda sev-gilinin kynde akl banda olarak gezmesi uygunmudur?

Bakalarnn knayp ayplanmasnn skntsna so-

nuna kadar nasl dayanaym? Mehzn'un gnlneher an binlerce yara aarlar.

FATMA XANIM KEMNE

(Fatma Xamm Kemine, iirler - Bak-1964, s.16)

Knl, aldanma, bu erx-i felekde e'tibr olmaz,Vefa bir kimsede, ger olmasa, namus r olmaz.

Ey gnl! Aldanma! Bu felekte insann deeri, iti-bar olmaz. Eer bir insanda vefa yoksa o kiidenamus ve r da bulunmaz.


14/20

Ferr et zlf dminden, gel uyma dne-yi xla,Hidyet vcine seyr eyle kim, ahin ikr olmaz.

Mkerrer cvrler qldm mene, ey erx-i bperv,Nedendir bir usanmazsan, meer rz-imr olmaz

Mey-i glgnilen sq eder serr iqdmi,Lebn tek tene-yi ruhani vermez, xogvar olmaz.

Yed-i qdret ekibdir suretin grse eer Mni,Nigaristan-i in berhem olar neq-i niqr olmaz.

Dem dem knlm qan eyleyir eyr teniyle,Cef-yi yrilen blbl veli glden kenar olmaz.

Eer sebt olmasa lvh-i cbinde ezel gnde,Kemine, bir belye sen kimi kimse dr olmaz.

Sevgilinin zlflerine kurduu tuzaktan ka, y-zndeki tuzak yemine benzeyen ben tanesine al-danma. Hak yolunun zirvelerine doru yksel,

nk ahin av olmaz.

Ey korkusuz felek! Bana tekrar tekrar ikence ettin.Bilmem nedendir, bu eziyet etmeden usanmazsn?Bunun bir hesap gn yok mu?

ki sunan gzel, gl renkli ikiyi devaml alarakdoldurup tarr. Ancak dudaklarn gibi, manevsusamlara iki vermez ve lezzetli olmaz.

Senin yznn eklini Allah'n kudret eli izmitir.Eer seni mehur inli nakka Mni grseydi "ingibi gzeller lkesi darmadank olur, o gzelinresmi izilemez" derdi.

Bakalar knamalaryla daima gnlm kanl hlegetirirler. Ancak sevgilisinin eziyeti blbl bileglden uzak tutamaz.

Eer alnnn levhasna ilk yaradl nnda bunlarkaydedilmeseydi, ey Kemine, byle bir belyakimse senin gibi dmezdi.

2

(s. 31)

Yandirdem oduna felekd knlm,ebxn edibdi dille perzd knlm.

Ol t-i ebru-yi merdmn-i em,Qld xerb gr nece bd knlm.

Hem qurdu dm zlf sepib xl dnesin,Seyd eyledi ne mekrle seyyd knlm.

Cvr-i zemne qld meni -zr xestedil,Yox bir ens munis ede d knlm.

oxdand qn olubdu, almazd gnce tek,Rsvy qld nle-yi feryd knlm.

Herdem piyle-yi femi serr eden yeqn,Ger sqi-yi zemne qla yd knlm.

Durmu Kemine, qeza kemendde zaman-zaman,Eyler cef-yi zlmle berbd knlm.

Felek, sevinli gnlm znt ateiyle yakt. Operi gibi sevgili, gnlme bir gece baskn yapt.

Sevgilinin gzbebeklerinin zerindeki kalarnn k-lc mmur gnlm nasl hrp etti, gel de gr!

Zlfleri ben tanelerini serpip bir tuzak kurdu. Oavc sevgili, trl hilelerle gnlm avlad.

Zamann eziyet ve sknts beni hasta gnll vedevaml alar hle getirdi. Gnlm ne-elendirecek bir dost ve yardmc da yok.

oktan beri gnlm kan dolu hldedir, bu se-bepten goncalar gibi almyordu. Alama ve in-lemelerim gnlm etrafa rezil ettiler.

Eer zamanmzn iki sunucusu gnlm ansamuhakkak ki aznn kadehini daima dolu tutard.

Ey Kemine! Kader elinde kementle, sevgilinin sa-yla hazrlanm ve zaman zaman eziyet ve s-kntyla gnlm berbat eder.


15/20

3

(s.69)

Dnb krdm, ezz, qane sensiz,Gelirm seher efqne sensiz.

Seninle dzexin nrna yannam,Behitde baxmaram qlmne sensiz.

Eden bd me'mari visalin,Ohibdu hicrde vrne sensiz.

Mkedder bezm veslinde olan dil,Nen hicran odunda yana sensiz?

Ens olmudu dil ol serv-i qedde,Yanar billh, nece pervane sensiz.

Ne sensiz hm ayana el vurram,Ne de h eylerem peymne sensiz.

Olur berhen pedian qne dnm.Knl zlfe ekende ne sensiz.

Dilimde zikrsen, knlmde fikrim,ki lem dex efsne sensiz.

Kemine, ey herf-i bmrvvet,Olar qorxur budur dvne sensiz.

Ey sevgili! Gnlm sensiz olunca kana dner. Yinesensizken sabah akam feryat eder.

Seninle cehennem ateinde yanaym, Sensizkencennetteki gzellere bile bakmam.

Sana kavuma mimar, beni mmur hle getirir.Sensiz ve ayrlk annda ise viran hline gelir.

Kederli bir toplantda sana kavuan gnl, nedenayrlk ateinde sensiz yansn?

Gnl, o servi boylu sevgiliye samimi bir dost ol-mutu. Vallahi, sensiz birok pervane yanar.

Sensizken ne iki kadehine dokunurum, ne de ka-dehe sensiz akl erdirebilirim?

Sen zlflerini taraynca gnl dalr, perian olur,kana dner.

Dilimde zikirsin, gnlmdeki haylimsin. Sensiz,iki dnya da bir yalandr.

Ey Kemine! Ey hayrsz adam! Onlar korkar, sensizdeli divne olan benim.

4

(s. 113)

Merez-i ege il eylemez tebb, lme. Buderde re eler veslet-i hebb, lme.

Visale tlib olan iqe bel yetiir, Ferqe

sebr ele sen, bunca bekb lme.

Xeyl-i zlf seni xeyli ntevn edecek,Seni merz eder em-i dilferb, lme.

Fen nle ekib qlma hicrden skv,Budur mmd sene vesl ola nesb, lme.

Deme vetende mene bir ens munis yox,Sene ens qem-i eqdir qerb lme.

Qiym qilmasa ger serv-i qedi simendam,Ki, rz-i her sene olmaz enqerb lme.

Doktorlar ak hastalna are bulamaz, lme! Buderde, sevgiliye kavumak re olur, lme!

Kavumay arzulayan k, bellara der. Sen ay-

rla kar sabrl ol, bu kadar sabrsz birekildelme!

Sevgilinin zlflerini hayl etmek seni bir hayligsz drecektir. Gnl aldatan gzler senihasta edecektir, lme!

Alayp szlayarak ayrlktan ikyet etme. Senintek midin sevgiliyle kavumann nasip olmasdr,bu yzden lme!

Vatanda bana bir dost ve yardmc yok deme. Sanaak znts dosttur, garip ve yalnz lme!

Gm vcutlu, servi boylu sevgili eer ayaakalkmazsa senin iin kyamet gn gelmez, onuniin yakn zamanda lme.


16/20

ikyet etme Kemine, reqb cvrnden,Kemend-i eqe der sen ki, reqb lme.

Ey Kemine! Rakibin verdii skntdan ikyetetme. Eer ak kemendine dersen rakip olaraklme!

EBDL AHIN

(Poteik Meclisler, Bak-1987, s.295)

Y Rebb, ne oldu blble, glzre gelmedi?x-i gl ste etmeye gftre gelmedi?

Y mmkn olmayb kee seyr-i sirikden,Y z znde dd gz cjre gelmedi?

Mjkn oxun atdi o qa kaman urdu sneme,Seyyda bax ki, eyde urub yre gelmedi.

Can ritesi elimde baha tr-i zlfne,Gzler gzm o Ysif i, bzra gelmedi.

Her qedr deydi seng-i melmet bu cismime,Bir dem heds-i eqini inkre gelmedi.

Qeddim kaman olub qatek intizrdan,Bextim kimi o trreleri tre gelmedi.

ahin, seb su ste snar, ne zlfde,Yoxsa ekildi zlfde dl dre gelmedi?

Yr Rab! Blble ne oldu, glbahesine gelmedi?Gl dalnn zerinde tmeye neden gelmedi?

Ya gzyalar selinden gemesi mmkn ol-mamtr ya da kendi kendine gz kararp d-m olmaldr.

O keman kal sevgili, kirpik oklarn atp gsmvurdu. Avcya bakn ki, av vurduu hlde yara a-mad.

Elimdeki can iplii zlflerinin teline deer. Gz-lerim o Uz. Yusuf gibi gzel olan sevgiliyi bekler;ancak o arya, pazara gelmedi.

Knama, ayplama talan bu vcuduma her andedi, dokundu. O ise bir an bile ak haberiniinkra gelmedi.

Boyum, beklemekten sevgilinin ka gibi yay hlinednm hldedir. O samn kvrmlar, bahtmgibi ipe gelmedi.

Ey ahin! Desti su yolunda, tarak ise sevgilinin sa-larnda krlr. Yoksa zlflerdeki gnl daraacnaaslmaya gelmedi ini?

(s. 196)

Eq dvnesiyem, zlfn olub zencrim,Yoxdur lemde bir qil kim, ede tedbrim.

Dedin: -ldrem eer kyime gelsen- gelirem,Ne senin doru szn var, ne menim tezvirim.

Cmle qma dnm verib d etdin,Salmadn yde men-i zari, nedir teqsrim?

Gneve ad lebin, hlini sordum, dedi ki,Dnderib barm qne, kesilib teqrrim.

Cem' edib te'ne elasndanzme ev tikdimAh, ahin ki, sirikim pozacaq te'mrim.

Ben ak delisiyim, senin zlflerin de benim zin-cirim olmutur. Benim bu hlime tedbir alacakkadar akll, dnyada hi kimse yoktur.

"Eer benim memleketime gelirsen ldrrm"dedin. Buna ramen ben gelirim. nk senin hi-bir doru szn, benimse yalanm yoktur.

Btn klarna svp sayarak bile olsa mutlulukverdin. Benim suum nedir? Alayp szlayan beni,hi hatrna getirmedin.

Dudaklarn gonca gibi at, hlini sordum. "Ba-rm kana evirdin, karar verme gcm tkendi"dedi.

Beni ayplamak iin atlan talar toplayp kendimeev yaptm. Ey ahin! zldm husus gz-yalarmn bu yaptm evi ykmas tehlikesidir.


17/20

MEED EYYUB BKI

(s.30 3)

Meni eq ehlinin dvnna dvne yazmlar,Knl mlkn, ezzim, derd-i eqe xne yazmlar.

Knl xk-i beldan, b-i qemden n xemir oldu,Bu vrn olmuu ol veqden virane yazmlar.

Qeddim nn, taleyim dn, hem sirikim xn,

zm mehzn,Gren dbe-yi mrmde, y, t ne yazmlar?

Mselmnam, meni bdin eden bir trfe tersdr,xardan demi yoldan, beli, bir dne yazmlar.

Dalm m-be-m, her ritesi bir nle saz eyler,Ezel gnden knlm prpi-i tare ne yazmlar.

znde ye-yi mvt heyt grmeyib gya?Geder ktibleri ol yeni Qur'an'e yazmlar.

Yanar, cn, vcdim, ddi esl aikr olmaz,Deyen em'-i belya Bk'ni pervane yazmlar.

Beni ak ehlinin divnna deli diye yazmlar. Eysevgilim! Gnl lkesini ak derdinin evi olarakyazmlar.

Gnl, dert topra ile znt suyunun ka-rmasndan meydana gelen hamurdan olu-mutur. Bu viran gnl, o zamandan virane olarakyazmlar.

Daha mrmn balangcndan boyumu nun harfigibi iki bklm, talihimi alak, gzyam kanl,kendimi de zgn grenler acaba ne zamana kadarbyle yazmlar diye sorar.

Ben Mslmanm. Beni dinsiz yapan yeni H-ristiyan olmu birisidir. nsan yoldan karan tu-zaktaki bir yem tanesi, yani sevgilinin benidir.

Zlflerin tel tel dalm, her bir teli, bir inleyengnl bulmutur. Gnlm ezel gnnden beri sa-nn tellerinin kvrmlarna tarak yazmlardr.

Gya sevgilinin yznde hayat ve lm yetlerinigremeyen kader ktipleri o yeti Kur'an- Kerim1 eyazmlar.

Ey canm! Vcudum yanar, ancak asla duman or-taya kmaz. Bki'yi bel mumunun etrafna per-vane olarak grevlendirmiler.

Qalmam pervane tek,Odlana-odlana men,

Rehm et men-i mstere,Ylm derd bir yere,Deyim ya bir kfere,Ya bir Mselmna men.

Bilmiem qem rasm,Yrm telin darasn,Qanl ciyerprasm,Eylemiem ne men.

Pozuldu cn gleni,ldrd bu derd meni,Vefasizsan, get seni,

Tap

rd

m Qur'n'e men.

KESTELER

(s.304)

Pervane gibi ateler iinde kalmm.

Ben zavallya ac, merhamet et. Dertler bir yere top-lanm. Bunu ya bir kfire, ya da Mslmana sy-leyeyim.

zntnn aresini buldum. Sevgilim salarnn te-lini tarasn diye kanl cierimin bir parasn tarakyaptm.

Canmn gl bahesi bozuldu, dald. Bu dert benildrd. Senin gibi bir vefasz ben Kur'an-Kerim'e havale ettim, smarladm.


18/20

Gl emende gl kimi,Gnm kesin il kimi,Hesretle blbl kimi,Baxm glstna men.

Peygembersen, trsen,Dindirme eyr sen,Qoyma, eer yr isen,Qalm yane-yane men.

Gh alayb, gh glb,Ghi gz yam silib.Bak tek hesret lb,Yetmedim cnne men.

Gl bahesindeki gl gibiyim. Gnm yl gibi zorve uzun gesin. Ben blbl gibi glbahesine has-retle bakaym.

Eer sen peygamber veya Tanr isen bakalarn ko-nuturma. Eer bana dostsan yanp kl olmamaizin verme.

Bazen aladm, bazen gldm. Bazen de gz-yalarm sildim. Baki gibi hasret bir biimde lpsevgiliye ulaamadm.

BAYATILAR

(s.305)

Yr getdi, ala, dalar,lemi dala, dalar,Yr getdi, can da getdi,Gzlerim bala, dalar.

Men iqem, gz yaraKnl yara, gz yaraNe xodur can vereydim,Baxa-baxa gz yara.

im db bende, yarCanm qalb sende, yrMeni Allah ldrsn,Sen de qurtar, men de yr.

Ey dalar! Sevgili gitti, alayn. lemi, dnyay,dalayp yaralayn. Sevgili gidince canm da,ruhum da gitti. Artk gzlerimi balayn.

Ben sevgilinin gzlerine m. Bu yzden gz-lerim ve gnlm yaraldr. Sevgiliye baka baka canvereydim, ne gzel olurdu.

Ey Sevgili! Durumum ktlemitir. Canm, ruhumsende kalmtr. Beni Allah ldrsn; sen de, bende kurtulalm.

MEHEMMED BLBL QARYADI

(s.309-310)

Dvneliyim dehrde dilden-dile dm,Bu eqdir, eqin ii xr bele dm.

Bir derddi ki, bu yoxdu, ezzim, buna re,Bu derd yamandr, sz Loman ile dm.

Loman'a nian verdiler eqin merezini,Baxd; dedi: -Bre, iin mkle dm.

Innb-i leb-i yrdi, ger olsa myesser,Derman bu derdin ki, bu da gec ele dm.

ldr ya tez, y salr vre vetenden,Mecnn kimi xrda, grrsen, le dm.

Deliliim dnyada dilden dile dm. Bu aktr,akn sonu byle oluyor.

Ey kymetli sevgilim! Bu yle bir derttir ki, bunaare yoktur. Bu dert ok ktdr, onun iin ismiLokman Hekimle birlikte anlmtr.

Ak hastaln Lokman Hekim'e haber verdiler.Bakt ve "Zavall! senin iin zordur" dedi.

Eer ksmet olursa bu derdin derman sevgilinindudann zmdr, ancak bu da ge kalmtr.

Ya abucak ldrr, ya da vatandan srgn eder.Sonunda Mecnn gibi llere dm bir ekildegrrsn.


19/20

Ey gl, geliben birce menimle de dan, gl,

Gl xr ile hemdemdi, fen blble dm.

Ey gl! Gelince bir de benimle konu ve gl. Gl,

dikenle dost olunca blbl feryat, fign eder.

HESENELI XAN QARADAGI

(s.314)

Fcleyin bir bele dvr olacaqm, ne bilim.Samlb b- glstan solacaqm, ne bilim.

reyim yaralanb, sineme dalar ekilib,Gzme qan szlb, ya dolacaqmi, ne bilim.

Biiirib, ba salib, bir nece gller yetidim,Uzadb dest-i qez kim, yolacaqm, ne bilim.

El ekib nkesden, erx ele nkes imi,Mene tek cvr ceflar qlacaqm, ne bilim.

Besledim zlf, dedim, bama salsn saye,Dolanb boyna, ilan tek alacaqm, ne bilim.

Seltenet rtbesini xr tutardm h iken,

Meni badan ayaa qem salacaqm, ne bilim.

Rzigrm dolanb haleti bir zge hl,Ey Qarada, mene qem qalacaqm, ne bilim?

Felein bir de byle dnnn olacan neredenbilirdim? Bamn, bahemin sararp solacam ne-reden bilirdim?

Yreimin yaralanacan; gsme dalar, yaralaralacan; gzlerime kanl yalar dolacan ne-

reden bilirdim?

Bahe kurdum, birok gller yetitirdim. Kaderelini uzatp yolacakm, nereden bilirdim?

Felek, alaklar brakm ve yle bir alaklam kisadece bana eziyet ve ikence edecekmi, neredenbilirdim?

Zlflerini bama glge yapmas iin besledim,byttm. Ylan gibi boynuma dolanp beni ze-hirleyeceini nereden bilirdim?

Padiah iken saltanat rtbesini nemsemez, aagrrdm. zntnn beni batan ayaa d-receini nereden bilirdim?

Zamann keyfiyeti dnp dolap baka bir hlalm. Ey Karada! Bana sadece dert ve zntnnkalacan nereden bilirdim?

(s.312-313)

Grnr gzlerime xr bu glsen, sensiz,Eylerem sbhe kimi nle v efn sensiz.

Eyledi derd-i qemim sende feret hsl,Alad qn menim ehvlma dmen, sensiz.

Bunca hicranna, ey gl, dahi bir tabm yox,Neyleyim, bir demedin, m seher men sensiz.

Eq dvnesiyem, xelg bilir Mecnnvr,Kh sehrcl mene menzil mesken, sensiz.

Ey Qarada, yetir menden o yra erzim,NeyJerem, mrm ola min il eer, men sensiz.

Sensiz olunca u gl bahesi bile bana hor, hakirgrnr. Sensizken sabaha kadar alayp inlerim.

Derdim ve zntm sende, benden vazgeme duy-'gusu uyandrd. Benim sensiz hlime dmanlarmbile kan alad.

Ey gl! Senin bu kadar ayrlna dayanacaktakatim kalmad. Sabah akam ben sensiz ne ya-parm, bir kez olsun sylemedin.

Halk, benim Mecnun gibi bir ak delisi olduumubilir. Sensiz olunca benim evim barkm, yurdumyuvam dalar ve llerdir.

Ey Karada! Benim arzularm o sevgiliye ulatr.Eer benim mrm bin yl da olsa, ben sensiz mrneylerim?


20/20

NECEFQULU BEY EYDA

(s.334)

Ey qai kaman, kirpiyi ox, lebleri mercan,ehd-i leb-i le'lin men-i breye derman,Yqt lebinden mene sen eyle bir ehsn,Lebin lebim stne qoy, ey nov-i gl-i xendn,Glberg terin eylegilen yer ile yeksan.

Derd gemi hicr ire menim oxdu melalim,Hans birini erh qhm, ey gl-i lm?Afte eden zlf-i siyahnd xeylm,

re ne olur, derdime sendendi sulim?Elheqq bulunurehd-i lebinden mene derman.

vqat keerdi qem ile, leyk vslm,R'yda grrdm geceler eks-i camlm,Sed kr Xud'ya ki, dnb fikr xeylm,Terf-i gl bstna gelir serv-i nihim,Can meqdemine imdi gerekdir ola qurban.

Dn erh eledim derd-i dilim pr-i mune,Zlf-i siyahnqissesi n dd beyna,Afte, perian eledi hlimi ne,Dnderdi zrm hevesi barm qne,Ney kimi nevaya gelib q eder efgn.

Ey mehr-i mnevver, sene vsf ne hacet,Her yerde camlm sxeni trfe hekyet,Sz oxdu, budur mxteser, ey kn-i letafet,nsafa gelib eyle zn birce edlet,Ver indi icze olalm t sene mehmn.

Esbb-i terb meclis r t ola bir dem,Tr ney berbet alnb, def urula hem,Sermest ola zhid Ieb-i meyden, ola xrrem,Sq oluban mey veresen sen mene her dem,uma men onda ekerdim seni n cn.

By-i ser-i zlfn yetirib bd dimaa,vq-i gl-i ryin meni qalxzd bu te,eyda kimi sebbr olur mu kimse bu de,Blbl kimi qonsam, gzelim, xe, bude,Grb deyerler: -iq-i gldr bu perian.

Ey kalar yay, kirpikleri ok, dudaklar mercan gibiolan; ll ta gibi bal dudaklar ben zavallya der-man olan sevgili! Bana yakut renkli dudaklarndanbiraz bala, bir pck ver! Ey glen gl t-rnden olan sevgili! Dudan dudamn zerinekoy. Taze gl yapran yerle bir et.

Ey krmz glm! Ayrlk derdi ve znts iindebenim skntm oktur, hangi birini anlataym?Hayllerimi lgna eviren siyah zlflerindir.

Benim derdime neyin re olaca sorusunu sanasormaldr. Bana gerek derman senin dudannbalndan olacaktr.

Zamanm zntyle geerdi. Sana ancak ryalardakavuurdum, yz gzelliinin aksini geceleri g-rrdm. Allah'a bin kr ki, fikir ve haylindendnerek servi fidan boyun, gle bakmak iin bah-eye gelecekmi. imdi gelime can kurban etmekgerektir.

Dn ihtiyar meyhaneciye gnl derdimi atm.Siyah zlflerinin hikyesi dile getirildi, ifade edil-di. Tarak ise benim hlimi perian ve lgnhle ge-

tirdi. Yanana olan hevesim banm kana evirdi.klar ney gibi ahenk tutup feryat ve figana ba-ladlar.

Ey kl gne! Seni anlatmaya ne gerek var? Heryerde yznn gzellii tekrar tekrar an-latlmaktadr. Ey holuk, gzellik kayna! Sz ok-tur, ama zeti budur. nsaf et de, bir kez olsun ada-letli davran. imdi izin ver, sana misafir olalm.

Sevin ve mutluluk vastalar meclis iinde birarada olsun. Tr, ney ve berbet (uda benzer biralg) alnp def vurulsun. kili dudandan kabasofu bile sarho ve neeli olsun. Sen iki datcsolarak bana devaml iki ver. O anda ben seni ku-cama ekerdim.

Rzgr, bandaki zlflerin kokusunu zihnimeulatrsn. Gl yzne duyduum arzu beni budalara kaldrd. Bu yara karsnda hi kimse kkadar sabrl olamaz. Ey gzelim! Blbl gibi dala,budaa konsam "Bu perian kii, gln dr"derler.

Documents

MECLİS-İ FERÂMUŞAN